Verkiezingsprogramma's 2025 overzet doorrekeningen zittende partijen op een rij
FVD stelt dat de doorrekeningen van verkiezingsprogramma’s door het Centraal Planbureau (CPB) misleidend zijn, omdat ze alleen voorstellen binnen het bestaande beleid en juridische kaders meenemen. Hierdoor, aldus FVD, krijgen kiezers geen realistisch beeld van de financiële gevolgen van fundamenteel ander beleid, zoals het stoppen met klimaatbeleid of het heropenen van het Groninger gasveld. FVD kiest er daarom bewust voor hun programma niet te laten doorrekenen en bekritiseert de doorrekeningen van zittende partijen als beperkt en nietszeggend.
Doorrekeningen CPB zijn misleidend en beperken visie
FVD vindt dat de CPB-doorrekeningen van zittende partijen slechts korte termijn-effecten binnen bestaande kaders tonen, waardoor fundamentele beleidswijzigingen buiten beeld blijven. Dit belemmert volgens FVD het debat over grote keuzes en lange termijnvisies, en zorgt ervoor dat kiezers geen eerlijk inzicht krijgen in alternatieven.
“Met de huidige doorrekeningssystematiek is echter iets grondig mis. Want het Centraal Planbureau wil enkel voorstellen in overweging nemen die binnen de huidige beleidskaders vallen.”
“Deze inkadering maakt het onmogelijk om een visie voor de lange termijn aan het CPB voor te leggen.”
“Een ‘doorrekening’ met een tijdsbestek van slechts vier jaar [is] vooral een sta-in-de-weg om een heldere toekomstvisie te kunnen presenteren.”
“Zodoende hebben we ervoor gekozen ons programma niet aan het CPB voor te leggen. De uitkomst van hun ‘doorrekening’ zou immers volstrekt betekenisloos zijn en vermoedelijk vooral verwarring zaaien omdat de hoofdrichting erdoor uit het zicht verdwijnt.”
Grote beleidswijzigingen worden door CPB uitgesloten
FVD stelt dat het CPB weigert om de financiële gevolgen van radicale beleidswijzigingen, zoals het stoppen met klimaatbeleid of het heropenen van het Groninger gasveld, door te rekenen. Hierdoor blijven de potentiële baten van zulke keuzes voor kiezers verborgen.
“Forum voor Democratie vroeg het CPB terug te rekenen hoeveel dit in één regeerperiode zou schelen. Het CPB antwoordde dat men dit niet kon berekenen, omdat er rechterlijke uitspraken en internationale verdragen zijn die zich tegen het schrappen van het klimaatbeleid verzetten.”
“Dat alles in kaart brengen kan het CPB echter niet, omdat rondom sluiting van Slochteren wetgeving is gemaakt, er zijn concessies gedaan, de infrastructuur in het wingebied is voor de voorzienbare toekomst onklaar gemaakt, enzovoorts. Een berekening op hoofdlijnen is voor hen dus ‘onrealistisch’ - en derhalve ondoenlijk.”
Doorrekeningen zittende partijen zijn slechts herverdeling, geen fundamentele keuzes
FVD bekritiseert dat de doorrekeningen van zittende partijen zich beperken tot het herschikken van bestaande begrotingen, zonder ruimte voor fundamenteel andere keuzes of het vergroten van de welvaartstaart.
“Wanneer je louter in het bestaande beleidskader voor de komende vier jaar blijft hangen, kun je je nooit oriënteren op de hoofdrichting, de ‘megatrend’. En ben je dus slechts bezig de bestaande begroting te herschikken, de punten van de taart anders te verdelen - maar niet met het bakken van een veel grotere taart of een geheel andersoortig gerecht.”
CPB-doorrekeningen zijn slechts korte termijn huishoudkunde
FVD stelt dat de CPB-doorrekeningen van zittende partijen slechts geschikt zijn voor korte termijn begrotingsvragen, niet voor het beoordelen van structurele beleidswijzigingen of lange termijnvisies.
“De doorrekeningssystematiek van het CPB is een ambtelijk rekenmodel dat geschikt is om op korte termijn te becijferen hoeveel overheidsgeld beschikbaar komt voor bepaalde acute maatregelen. Het laat (bij benadering) zien wat er morgen gebeurt met de zorgkosten als je vandaag de orthodontist in het basispakket opneemt. Het is een vorm van huishoudkunde die nuttig kan zijn wanneer je de kwartaalbegroting opstelt - maar die we niet moeten verwarren met de visie, de hoofdrichting die we als land op willen.”
BBB kiest ervoor om haar verkiezingsprogramma te laten doorrekenen door het Centraal Planbureau (CPB), omdat zij waarde hecht aan transparantie en financiële degelijkheid. Tegelijkertijd uit BBB stevige kritiek op de beperkingen van de CPB-modellen en pleit zij voor betere rekenmodellen die meer recht doen aan maatschappelijke effecten en uitvoerbaarheid. BBB positioneert zich hiermee als een partij die verantwoordelijkheid neemt, maar ook kritisch kijkt naar de huidige rekenmethodes van zittende partijen.
Deelname aan CPB-doorrekening, ondanks kritiek
BBB neemt bewust deel aan de CPB-doorrekening om te laten zien dat haar plannen financieel houdbaar zijn volgens de officiële rekenregels, maar benadrukt dat deze modellen tekortschieten op het gebied van uitvoerbaarheid en maatschappelijke waarde. BBB wil hiermee transparantie bieden, maar ook het debat openen over de beperkingen van de huidige doorrekeningen van zittende partijen.
“BBB staat voor realistisch, degelijk en toekomstgericht financieel beleid. Daarom kiest BBB er bewust voor om deel te nemen aan de doorrekening van het verkiezingsprogramma door het Centraal Plan bureau (CPB).”
“Wij geloven in de kracht van cijfers, transparantie en financiële onderbouwing. Tegelijkertijd erkennen we dat de CPBmodellen op onderdelen tekortschieten: ze zijn vaak te abstract, houden onvoldoende rekening met uitvoerbaarheid en missen het zicht op bredere maatschappelijke opbrengsten.”
“De CPBdoorrekening is een nuttig instrument, maar geen oordeel over de waarde van een verkiezings programma. Het is boekhoudkunde, geen toekomstvisie.”
Pleidooi voor betere en realistischere rekenmodellen
BBB vindt dat de huidige CPB-modellen van zittende partijen te beperkt zijn en pleit voor verbetering, zodat deze modellen beter aansluiten bij de realiteit van mensen, bedrijven en regio’s. De partij wil dat toekomstige doorrekeningen meer recht doen aan maatschappelijke effecten en uitvoerbaarheid, in plaats van alleen financiële boekhoudkunde.
“Daarom blijft BBB zich ook na deze doorrekening inzetten voor betere rekenmodellen, modellen die recht doen aan de realiteit van mensen, gemeenschappen en bedrijven in heel Nederland.”
“Het CPB werkt met gestileerde modellen die lang niet alle effecten in beeld brengen. Investeringen in onder wijs, ziektepreventie, kinderopvang of sociale zekerheid worden op korte termijn als kosten geboekt, terwijl hun maatschappelijke én economische rendement op de lange termijn juist zeer groot is.”
50PLUS pleit voor een kritische evaluatie van de overheidsfinanciën en wil dat de effectiviteit van alle overheidsuitgaven grondig wordt doorgelicht, mede door lessen te trekken uit de doorrekeningen van zittende partijen. De partij stelt voor om een topteam in te zetten om verspilling, fraude en ondoelmatigheden op te sporen en zo miljarden te besparen. Hun visie is gericht op transparantie, doelmatigheid en het maken van andere keuzes dan de huidige coalitiepartijen.
Grondige doorlichting van overheidsuitgaven en beleid
50PLUS vindt dat de huidige bestedingsprogramma’s van zittende partijen onvoldoende kritisch zijn doorgerekend en pleit voor een breed consolidatiepakket waarbij alle uitgaven worden geëvalueerd op effectiviteit. Dit moet leiden tot forse besparingen en een efficiëntere besteding van belastinggeld.
“Wij pleiten daarom voor een breed consolidatiepakket voor de Rijksbegroting, waarbij alle overheidsuitgaven van alle ministeries onder de loep worden genomen.”
“Een topteam ambtenaren en ondernemers onderzoekt alle overheidsuitgaven van alle ministeries op effectiviteit met als doel ten minste 10 miljard euro aan fraude, verspilling en ondoelmatigheden op te sporen aan de uitgavenkant van de collectieve sector.”
“Besparing van, per saldo, 5 miljard op fraude, verspilling en ondoelmatigheden binnen het woud van belastingfaciliteiten.”
De ChristenUnie vindt het belangrijk dat verkiezingsprogramma’s van zittende partijen transparant en objectief worden doorgerekend door onafhankelijke experts zoals het Centraal Planbureau (CPB). Zij benadrukken dat hun eigen plannen volledig zijn doorgerekend, zodat kiezers inzicht krijgen in de gevolgen voor onder andere staatsschuld, belastingdruk en armoede. Hiermee wil de ChristenUnie zich onderscheiden van andere partijen en bijdragen aan een transparant en verantwoord begrotingsproces.
Onafhankelijke CPB-doorrekening van partijprogramma’s
De ChristenUnie pleit ervoor dat verkiezingsprogramma’s van zittende partijen, inclusief hun eigen programma, worden doorgerekend door het CPB. Dit zorgt voor transparantie en maakt het mogelijk om de effecten van verschillende partijplannen objectief te vergelijken. De partij vindt het belangrijk dat kiezers inzicht krijgen in de financiële en maatschappelijke gevolgen van de beleidsvoorstellen van alle relevante partijen.
“De ChristenUnie staat voor transparante en verstandige politiek. Daarom laten we onze keuzes in kaart brengen door de onafhankelijke experts van het CPB. In deze doorrekening is gedetailleerd te zien wat de gevolgen zijn van ons programma voor zaken als de staatsschuld, belastingdruk, armoedecijfers en klimaatindicatoren.”
“Daarom hebben we een compleet nieuw belastingstelsel uitgewerkt, dat is doorgerekend door het Centraal Planbureau.”
“In het door het CPB doorgerekende nieuwe belastingstelsel van de ChristenUnie is de marginale druk altijd lager dan 50%.”
GroenLinks-PvdA benadrukt het belang van transparantie en verantwoord begrotingsbeleid door hun verkiezingsprogramma te laten doorrekenen door het CPB en PBL. Ze willen hiermee laten zien dat hun plannen financieel onderbouwd zijn en zich onderscheiden van zittende partijen door te kiezen voor investeringen in publieke voorzieningen en een eerlijker belastingstelsel. De partij stelt dat eerdere kabinetten te veel op korte termijn hebben gestuurd en schuiven, en pleit voor een lange termijn visie met duidelijke financiële keuzes.
Verkiezingsprogramma laten doorrekenen door CPB en PBL
GroenLinks-PvdA kiest ervoor hun verkiezingsprogramma te laten doorrekenen door het Centraal Planbureau (CPB) en het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL). Hiermee willen ze transparantie bieden over de financiële en maatschappelijke effecten van hun plannen, en zich onderscheiden van partijen die dit niet doen of minder transparant zijn.
“Wij laten het verkiezingsprogramma doorrekenen door het CPB en het PBL. Een gedetailleerd financieel overzicht van het verkiezingsprogramma zal bij de doorrekening beschikbaar komen.”
Lange termijn investeringen boven korte termijn bezuinigingen
De partij bekritiseert de korte termijn focus van zittende partijen en benadrukt het belang van investeringen in publieke voorzieningen, economie en infrastructuur. Ze stellen dat deze investeringen noodzakelijk zijn voor de toekomst en dat het uitstellen ervan schadelijker is dan nu investeren.
“Wie denkt dat harde bezuinigingen op de korte termijn verstandig zijn, heeft het mis. Onze verworvenheden zijn juist het beschermen waard.”
“Voor het oplossen van budgettaire opgaven kiezen we een verantwoord tijdpad, en voor eenmalige uitdagingen gebruiken we ruimte in de schuld.”
NSC vindt dat beleid te vaak wordt gebaseerd op ondoorzichtige modellen en ramingen, waardoor de Kamer en het publiek onvoldoende inzicht krijgen in de werkelijke effecten van beleid en begrotingen. Zij pleiten voor meer transparantie en het systematisch naast elkaar zetten van doorrekeningen van zittende partijen, zodat keuzes en gevolgen helder worden. NSC wil wetenschappelijke standaarden voor modellen en tussentijdse rapportages om ramingen te verbeteren.
Transparantie en vergelijkbaarheid van doorrekeningen verplicht stellen
NSC stelt dat beleid en begrotingen te vaak steunen op modellen en ramingen die niet transparant of controleerbaar zijn, waardoor het parlement onvoldoende grip heeft op de gevolgen van beleid. Door doorrekeningen van zittende partijen systematisch naast elkaar te zetten en wetenschappelijke standaarden te eisen, wil NSC zorgen voor meer inzicht, betere controle en eerlijker debat over beleidskeuzes.
“Het beleid in Den Haag steunt te veel op een modellenwerkelijkheid waardoor besluiten objectiever lijken dan ze zijn. Modellen speelden een dubieuze rol in zowel de stikstofcrisis, de gascrisis, het toeslagenschandaal als in de coronacrisis. Ook worden modellen te pas en te onpas gebruikt om het effect van fiscale regelingen op het gedrag van burgers te voorspellen. We willen daarom een verplichte wetenschappelijke standaard voor het gebruik van modellen en algoritmen door de overheid.”
“We voeren daarom de aanbevelingen uit onze initiatiefnota Realistisch Ramen en van de Expertgroep Realistisch Ramen uit.”
“We willen daarom dat er tussentijdse rapportages komen die een beter beeld geven van de inkomstenkant.”
De SGP vindt het belangrijk dat de financiële gevolgen van hun voorstellen transparant en objectief worden getoond. Daarom laten zij hun plannen doorrekenen door het Centraal Planbureau (CPB) en verwijzen ze expliciet naar de publicatie ‘Keuzes in Kaart 2027-2030’ waarin deze doorrekeningen te vinden zullen zijn. Hiermee wil de SGP kiezers inzicht geven in de financiële haalbaarheid en gevolgen van hun beleid.
Voorstellen met financiële gevolgen laten doorrekenen door het CPB
De SGP benadrukt dat hun voorstellen met financiële impact worden doorgerekend door het Centraal Planbureau, zodat kiezers en het parlement inzicht krijgen in de effecten op staatsschuld, koopkracht en werkgelegenheid. Dit onderstreept hun streven naar transparantie en financiële degelijkheid.
“Om dit goed in beeld te krijgen, worden onze voorstellen die financiële gevolgen hebben, doorgerekend door het Centraal Planbureau. De resultaten hiervan vindt u in de publicatie ‘Keuzes in Kaart 2027-2030’. Deze publicatie verschijnt op 10 oktober 2025.”
“Veel keuzes in dit verkiezingsprogramma hebben gevolgen voor de staatsschuld, voor de koopkracht, voor de werkgelegenheid en voor andere zaken. Om dit goed in beeld te krijgen, worden onze voorstellen die financiële gevolgen hebben, doorgerekend door het Centraal Planbureau.”
De SP is kritisch op de dominante economische doorrekeningen van zittende partijen, die volgens hen te veel uitgaan van neoliberale modellen en aannames. Zij pleiten voor alternatieve rekenmethodes en een bredere, meer kritische blik op de maatschappelijke gevolgen van beleid, waarbij niet alleen financiële maar ook sociale effecten worden meegewogen.
Kritiek op neoliberale doorrekeningen en pleidooi voor alternatieven
De SP vindt dat de huidige doorrekeningen van zittende partijen te eenzijdig zijn en vooral het neoliberale beleid legitimeren. Zij willen alternatieve rekenbureaus en modellen inzetten die ook sociale en maatschappelijke effecten meenemen, om zo tot een gezondere en eerlijkere begroting te komen.
“Daarom zetten wij in op alternatieven voor de neoliberale modellen van het CPB en alternatieve rekenbureaus die met een kritische blik kijken naar economische, financiële en maatschappelijke gevolgen van beleid.”
“Zonder ons over te geven aan de neoliberale staatsschuld en bezuinigingsobsessie van andere partijen.”
Volt heeft nog geen financiële doorrekening van haar programma, omdat deze pas na het partijcongres en de CPB-doorrekening wordt toegevoegd. Volt benadrukt het belang van onafhankelijke doorrekeningen en wil haar plannen zo spoedig mogelijk laten doorrekenen door het Centraal Planbureau (CPB) om financiële haalbaarheid te waarborgen.
Financiële paragraaf volgt na CPB-doorrekening
Volt voegt haar financiële paragraaf pas toe nadat het CPB de doorrekeningen van alle partijen heeft gepubliceerd, om zo transparant en vergelijkbaar te zijn met zittende partijen. Dit onderstreept het belang dat Volt hecht aan objectieve toetsing en vergelijkbaarheid van partijprogramma’s.
“In dit hoofdstuk wordt later (tussen het Congres op 30 augustus 2025 en de Tweede Kamerverkiezingen op 29 oktober 2025) een financiële paragraaf toegevoegd. De cijfers in deze paragraaf hangen af van de doorrekening van het Centraal Planbureau (CPB) die pas na het congres bekend zullen worden.”
Plannen zo spoedig mogelijk laten doorrekenen door het CPB
Volt wil haar belangrijkste beleidsvoorstellen, zoals het basisinkomen, zo snel mogelijk laten doorrekenen door het CPB om de financiële haalbaarheid en effecten inzichtelijk te maken. Dit toont aan dat Volt waarde hecht aan onafhankelijke toetsing en transparantie richting de kiezer.
“We laten dit model zo spoedig mogelijk doorrekenen door het Centraal Planbureau (CPB) op financiële haalbaarheid.”
BVNL pleit ervoor dat de doorrekeningen van de plannen van zittende partijen transparant en overzichtelijk worden gepresenteerd. Zij willen dat de financiële dekking van beleid altijd duidelijk is en dat er geen beleid wordt gevoerd zonder deugdelijke financiële onderbouwing. Dit moet leiden tot meer parlementaire controle en minder ondoorzichtige fondsen.
Geen beleid zonder transparante financiële dekking
BVNL vindt dat beleid van zittende partijen alleen mag worden uitgevoerd als de financiële dekking helder en inzichtelijk is. Dit betekent dat alle bedragen via de Rijksbegroting moeten lopen en onderworpen zijn aan parlementaire controle, zodat kiezers en Kamerleden de doorrekeningen van beleid kunnen beoordelen.
“Er wordt een einde gemaakt aan het gebruik van fondsen, zoals het stikstoffonds en het klimaatfonds. Alle bedragen moeten via de Rijksbegroting lopen en onderworpen zijn aan parlementaire controle. Zonder deugdelijke financiële dekking wordt er geen beleid gemaakt.”
JA21 benadrukt dat zij hun belastingvoorstellen pas definitief publiceren nadat deze zijn doorgerekend door het CPB, en bekritiseert het gebrek aan transparantie en begrijpelijkheid in het huidige beleid van zittende partijen. Ze pleiten voor een helder, eenvoudig belastingstelsel en willen hun plannen expliciet laten doorrekenen om objectieve vergelijkbaarheid met zittende partijen mogelijk te maken. Hiermee positioneert JA21 zich als partij die inzet op transparantie en toetsbaarheid van haar financiële plannen.
Belastingvoorstellen pas publiceren na CPB-doorrekening
JA21 stelt dat hun definitieve belastingplan pas wordt gepubliceerd nadat het is doorgerekend door het Centraal Planbureau (CPB), waarmee ze zich onderscheiden van zittende partijen die volgens hen vaak ondoorzichtige of niet volledig doorgerekende plannen presenteren. Dit moet zorgen voor meer transparantie en objectieve vergelijking van partijprogramma’s.
“Het definitieve Belastingplan 2025 publiceren wij nadat deze is doorgerekend door het CPB in oktober.”
De Partij voor de Dieren pleit ervoor om de doorrekeningen van de plannen van zittende partijen transparant en overzichtelijk te maken, zodat kiezers en Kamerleden beter kunnen beoordelen wat de gevolgen zijn van voorgesteld beleid. Ze willen de Tweede Kamer versterken met meer capaciteit voor eigen onderzoek, zodat deze minder afhankelijk is van doorrekeningen van het kabinet of lobbyisten. Transparantie en onafhankelijke toetsing staan centraal in hun visie.
Tweede Kamer krijgt meer capaciteit voor eigen onderzoek
De PvdD vindt dat de Tweede Kamer beter in staat moet zijn om zelf de doorrekeningen van zittende partijen te analyseren en te beoordelen, in plaats van afhankelijk te zijn van externe partijen of lobbyisten. Dit moet leiden tot meer transparantie en een kritischer parlementair debat over de gevolgen van beleid.
“De Tweede Kamer wordt versterkt door de ondersteuning van Kamerleden uit te breiden, met name bij kleine fracties. Zij krijgen meer capaciteit om eigen onderzoek te doen en wetsvoorstellen kritisch te beoordelen. Zo worden zij minder afhankelijk van lobbyisten.”
De VVD vindt het belangrijk dat verkiezingsprogramma’s transparant en controleerbaar zijn en laat daarom haar programma doorrekenen door het CPB. Ze pleit ervoor dat kiezers inzicht krijgen in de financiële gevolgen van de plannen van zittende partijen, zodat keuzes helder en onderbouwd zijn. De VVD kiest expliciet voor minder uitgaven in plaats van hogere belastingen en wil dat deze keuzes inzichtelijk worden gemaakt via onafhankelijke doorrekeningen.
Verkiezingsprogramma laten doorrekenen door het CPB
De VVD benadrukt het belang van transparantie en onderbouwing van partijplannen door onafhankelijke doorrekeningen, zodat kiezers de financiële consequenties van verschillende partijen kunnen vergelijken. Dit draagt bij aan een eerlijk en geïnformeerd debat over de keuzes van zittende partijen.
“Omdat we transparant zijn over die keuzes, laten we ons programma doorrekenen door het CPB.”
Niet expliciet genoemd in verkiezingsprogramma
Niet expliciet genoemd in verkiezingsprogramma
Niet expliciet genoemd in verkiezingsprogramma
Niet expliciet genoemd in verkiezingsprogramma
Niet expliciet genoemd in verkiezingsprogramma