Verkiezingsprogramma's 2025 overWie wil het meest innovren?
De VVD positioneert zich als de partij die innovatie centraal stelt voor economische groei, concurrentiekracht en maatschappelijke vooruitgang. Ze willen investeren in onderzoek en ontwikkeling, kunstmatige intelligentie, groeitechnologieën en infrastructuur, en belemmeringen voor innovatieve bedrijven actief wegnemen. De partij kiest voor concrete maatregelen zoals een investeringsmaatschappij voor start- en scale-ups, het verhogen van R&D-uitgaven, het stimuleren van AI en quantumtechnologie, en het verminderen van remmende regelgeving.
Investeringen in innovatie, R&D en groeitechnologieën
De VVD wil dat Nederland koploper wordt in innovatie door fors te investeren in onderzoek, ontwikkeling en groeitechnologieën zoals AI, quantumcomputing en chips. Ze zien innovatie als sleutel tot economische groei en internationale concurrentiekracht, en willen dat overheid en bedrijfsleven samen minimaal 3% van het bbp investeren in R&D.
“We spannen ons in om de investeringen in onderzoek en ontwikkeling in Nederland te laten stijgen naar minimaal 3% van de totale omvang van de economie.”
“We zetten ons in voor de bouw van een quantumcomputer in Nederland. Deze investeringen kunnen betaald worden uit de investeringsagenda voor nationale groei.”
“Ons land fors omhoog, zoals in quantummechanica, chips en kunstmatige intelligentie, zoals in de Nationale Technologiestrategie. Zo kunnen we technologische leiders worden in plaats van volgers.”
“Vol inzetten op kunstmatige intelligentie: Kunstmatige intelligentie heeft de toekomst. Het is tijd dat we meer redeneren vanuit kansen, dan vanuit angst. We doen daarom investeringen in kunstmatige intelligentie via de investeringsagenda voor nationale groei en de investeringsmaatschappij.”
Oprichten investeringsmaatschappij voor start- en scale-ups
De VVD wil een investeringsmaatschappij oprichten die groeikapitaal verstrekt aan innovatieve start- en scale-ups, zodat Nederland aantrekkelijk blijft voor techbedrijven en innovatie kan opschalen. Dit moet de toegang tot financiering verbeteren en innovatieve bedrijven helpen doorgroeien.
Minder remmende regelgeving en regelluwe proeftuinen
De VVD ziet overmatige regelgeving als een rem op innovatie en wil deze verminderen, zowel nationaal als Europees. Ze pleiten voor regelluwe proeftuinen, snellere procedures voor start-ups en het versoepelen van Europese regels die innovatie belemmeren.
“De regelgeving uit Brussel heeft vaak goede doelen, zoals het inzichtelijk maken van verborgen milieukosten, maar regelgeving remt tegelijkertijd vaak innovatie.”
“Ook willen we regelluwe proeftuinen en adequate financiering via, onder andere, een investeringsmaatschappij voor start- en scale-ups.”
“We passen regels en wetgeving daarvoor aan om vervoerinnovatie te vergemakkelijken en verschillende (nieuwe) vervoersmodaliteiten te combineren.”
Overheid als launching customer en slimme aanbestedingen
De VVD wil dat de overheid innovatie aanjaagt door als eerste klant (launching customer) op te treden en aanbestedingen zo in te richten dat innovatieve Nederlandse bedrijven en belangrijke transities worden gestimuleerd.
“De overheid treedt dan op als launching customer, als eerste afnemer. Dat wekt vertrouwen en is van groot belang voor de verdere ontwikkeling, financiering en vervolgsopdrachten.”
“We willen echter dat de overheid voortaan in haar aanbestedingsbeleid vaker voorwaarden stelt waaraan Nederlandse bedrijven kunnen voldoen en belangrijke transities een zetje geeft, zoals de overgang naar een circulaire economie.”
Innovatie in sectoren: zorg, defensie, landbouw en mobiliteit
De VVD wil innovatie stimuleren in specifieke sectoren zoals zorg (digitalisering, AI, robotisering), defensie (technologische koploper, drones), landbouw (biotechnologie, kweekvlees, CRISPR) en mobiliteit (AI, nieuwe vervoersmodaliteiten). Ze zien technologische vooruitgang als essentieel voor kwaliteit, efficiëntie en internationale positie.
“Digitalisering, robotisering en kunstmatige intelligentie zullen de komende decennia welzijn en gezondheid op veel vlakken verbeteren en de administratieve bureaucratie verminderen, arbeidsuren besparen en de kwaliteit van de zorg verbeteren. Deze innovatie moet gestimuleerd en gefinancierd worden, de overheid moet te veel regulering vooraf voorkomen.”
“Nederland heeft alles in huis om een technologische koploper te zijn. Veel technologieën die we dagelijks gebruiken, zoals het internet (ARPANET) en GPS, vinden hun oorsprong in militair onderzoek. De VVD wil dat grote investeringen in onze veiligheid ook onze eigen innovatiekracht en economie versterken.”
“We kijken met optimisme naar ontwikkelingen zoals precisiefermentatie, kweekvlees en nieuwe genomische technieken zoals CRISPR-Cas. Maar de rigide toelatingsprocedures in de EU zorgen voor deze novel foods voor enorme belemmeringen. De overheid moet er alles aan doen om dit te stroomlijnen, bijvoorbeeld door aan te dringen op een speciale procedure voor start-ups.”
“We willen zorgen dat Nederland in de toekomst koploper is op het gebied van mobiliteitsinnovatie. Niet alleen over wat er op de weg, op het spoor of op het water rijdt of vaart, maar ook over hoe we met mobiliteit omgaan. We blijven innovatie hier stimuleren, maken gebruik van AI waar mogelijk en nemen regels weg die innovatie stimuleren.”
Volt positioneert zich als de partij die het meest wil innoveren door grootschalige investeringen in technologie, het opzetten van een Europese Silicon Europa, en het stimuleren van risicovolle innovaties zoals AI, kwantumtechnologie en biotech. Ze pleiten voor een actieve rol van de overheid via investeringsbanken, innovatiehubs, en het delen van risico’s, met als doel Europa technologisch onafhankelijk en leidend te maken. Hun visie is gericht op structurele, grensoverschrijdende samenwerking en het creëren van een ecosysteem waarin kennis, kapitaal en overheid samenkomen voor duurzame en sociale innovatie.
Grootschalige publieke investeringen in innovatie en technologie
Volt wil dat de overheid en Europa fors investeren in strategische technologieën en innovatie, met publieke garanties en cofinanciering, om zo een leidende rol te nemen en talent in Europa te houden. Dit moet Europa minder afhankelijk maken van andere grootmachten en een krachtige, autonome techindustrie opleveren.
“Wij kiezen voor een Europees Tech Fund dat risicovolle investeringen doet in innovaties zoals AI, kwantumtechnologie en biotech.”
“We richten een Nationale Investeringsbank (NIB) op met voldoende publieke middelen, toegang tot de kapitaalmarkt middels staatsgarantie en een breed mandaat om de Nederlandse investeringsopgave te kunnen realiseren.”
“Om de digitale en technologische autonomie van de EU te versterken richten we een Europees Tech Fund op dat risicodragend investeert in strategische innovaties, van AI en kwantumtechnologie tot cleantech en biotech.”
Eén Europese markt en Silicon Europa als innovatie-ecosysteem
Volt wil versnippering tegengaan door één Europese markt te creëren en een Silicon Europa op te zetten, waar kennis, kapitaal en overheid samenkomen. Dit ecosysteem moet hightech producten en diensten ontwikkelen, kennisuitwisseling stimuleren en Europese techbedrijven helpen groeien.
“We stimuleren innovatie door een Silicon Europa op te zetten. Dit wordt een ecosysteem waar kennis, kapitaal en overheid samenkomen om hightech producten en diensten te ontwikkelen.”
“Wij bouwen één krachtige Europese industrie: een Silicon Europa. Een plek waar kennis, start-ups en investeerders samenkomen, gebouwd op Europese waarden.”
“Er komt een nieuwe Europese rechtsvorm voor bedrijven met dezelfde regels in de hele EU.”
Overheid deelt risico’s en ondersteunt start-ups en scale-ups
Volt vindt dat de overheid een actieve rol moet nemen in het delen van risico’s en het ondersteunen van innovatieve bedrijven, zodat deze sneller kunnen groeien en bijdragen aan een duurzame economie. Dit gebeurt via investeringsbanken, innovatiehubs, en vereenvoudigde toegang tot financiering.
“De overheid neemt een leidende en sturende rol op zich in de ontwikkeling van een volwassen start-upklimaat door niet alleen gerichter maar ook méér te investeren in start-ups.”
“Zij draagt een deel van het risico om in deze bedrijven te investeren en helpt hiermee onze maatschappij vooruit.”
“We verbeteren de toegang van start-ups en scale-ups tot Europese financiering door procedures bij het European Investment Fund (EIF) en andere investeringsinstrumenten binnen de EIB-groep te vereenvoudigen en versnellen.”
Structurele financiering van fundamenteel en toegepast onderzoek
Volt wil vaste, langetermijnfinanciering voor fundamenteel, toegepast en praktijkgericht onderzoek, zodat onderzoekers structurele zekerheid hebben om risicovolle en innovatieve projecten op te zetten. Dit moet kortetermijndenken voorkomen en Nederland aantrekkelijker maken voor toptalent.
“Volt zorgt voor vaste, langetermijnfinanciering van fundamenteel, toegepast en praktijkgericht onderzoek. Zo hebben onderzoekers en kennisinstellingen structurele zekerheid om risicovolle en innovatieve projecten op te zetten.”
“We draaien de bezuinigingen op startersbeurzen terug en verhogen gelijktijdig het budget. Deze middelen zullen voornamelijk terechtkomen bij jonge onderzoekers die gebruik maken van deze beurzen.”
Europese samenwerking en harmonisatie voor innovatie
Volt pleit voor het harmoniseren van toelatings- en vergoedingsprocedures, het delen van technologieën ontwikkeld met publiek geld, en het stimuleren van grensoverschrijdende samenwerking om innovatie in de EU te versnellen en de markt te vergroten.
“Door de toelatings- en vergoedingsprocedures te harmoniseren of publieke toegang via hospital exemptions en grensoverstijgende samenwerking te versterken, vergroten we de markt, versnellen we de toegang en maken we de EU aantrekkelijker voor life sciences-innovatie.”
“Nederland moet nieuwe technologieën delen met andere EU-landen wanneer gebruikgemaakt is van publiek geld bij de ontwikkeling van die technologieën.”
Focus op digitale autonomie en ethische technologie
Volt wil dat Europa minder afhankelijk wordt van niet-EU-landen door te investeren in eigen cloud-, AI- en cybersecuritydiensten, en pleit voor ethische, open technologieën en transparante AI-modellen.
“EU-bedrijven die alternatieven ontwikkelen voor Amerikaanse cloud-, AI- en cybersecuritydiensten worden erkend als innovatieve spelers en krijgen betere toegang tot financiering.”
“Als onderdeel van de strategie voor digitale autonomie worden de meest geavanceerde, transparante en betrouwbare AI-modellen ontwikkeld. De technologie wordt opgebouwd uit opensource-componenten en getraind met betrouwbare data van de overheid en de maatschappij.”
BBB ziet innovatie als een motor voor economische groei, strategische autonomie en maatschappelijke vooruitgang, met een sterke nadruk op praktische, regionale en sectorale toepassingen. De partij wil innovatie stimuleren via gerichte investeringen (zoals een Nationale Investeringsbank), voorrang voor Nederlandse bedrijven bij overheidsprojecten, en het wegnemen van bureaucratische barrières. BBB kiest voor innovatie die direct bijdraagt aan het mkb, startups, maakindustrie, digitalisering en toegepast onderzoek, met een focus op eenvoud, toegankelijkheid en strategische onafhankelijkheid.
Voorrang voor Nederlandse bedrijven en kennisinstellingen
BBB wil dat Nederlandse bedrijven en kennisinstellingen voorrang krijgen bij overheidsaanbestedingen en digitaliseringsprojecten, om zo innovatiekracht in eigen land te versterken en strategische autonomie te waarborgen. Dit moet de positie van Nederland op het gebied van technologie, digitalisering en cybersecurity versterken en buitenlandse afhankelijkheid verminderen.
“Nederlandse bedrijven en kennisinstellingen krijgen voorrang bij aanbestedingen van de overheid.”
“De overheid kiest als 'launching customer' actief voor innovatieve Nederlandse bedrijven en kennisinstellingen bij digitaliseringsprojecten.”
“Gerichte investeringen in cybersecurity. Nederlandse cybersecurity bedrijven krijgen voorrang bij veiligheidsprojecten en digitale bewaking van publieke sectoren.”
Oprichting Nationale Investeringsbank voor innovatie
BBB wil de oprichting van een Nationale Investeringsbank onderzoeken, specifiek gericht op het beschikbaar stellen van risicodragend kapitaal voor innovatieve bedrijven in strategische sectoren zoals deeptech, agrotech en energietechniek. Hiermee wil de partij innovatie versnellen en de maakindustrie en strategische autonomie van Nederland versterken.
“We stimuleren innovatie door nationale investeringen, BBB wil hiervoor de oprichting van een Nationale Investeringsbank onderzoeken.”
“Deze NIB krijgt een duidelijke taak in het beschikbaar stellen van risicodragend kapitaal voor innovatieve bedrijven in deeptech, agrotech, energietechniek en industriële toepassingen die bijdragen aan strategische autonomie en werkgelegenheid in de maakindustrie in Nederland.”
Ruimte voor praktische innovatie in startups, mkb en maakindustrie
BBB wil praktische innovatie stimuleren door het wegnemen van juridische en fiscale barrières voor startups en groeibedrijven, en door het bevorderen van samenwerking tussen bedrijven, onderwijs en overheid in regionale ecosystemen. Innovatie moet direct bijdragen aan de maakwaarde van Nederland en het concurrentievermogen van het mkb.
“BBB wil ruimte voor praktische innovatie, met echte maakwaarde voor Nederland.”
“Eenvoudige juridische structuren voor doorgroei. Startups en groeibedrijven moeten niet vast lopen in dure juridische trajecten bij investeringen of overnames.”
“Samenwerking tussen grote bedrijven, mkb, startups, onderwijs en overheid wordt actief ondersteund, met ruimte voor maatwerk en regionale investeringsagenda’s.”
Innovatie als alternatief voor krimp en strenge milieumaatregelen
BBB kiest ervoor om innovatie en nieuwe technieken in te zetten als alternatief voor het verkleinen van sectoren (zoals landbouw) of het opleggen van strenge milieunormen. Innovatie moet bijdragen aan het behalen van doelen zonder onnodige krimp of beperkingen.
“In plaats van het verlagen van stikstofuitstoot door krimp, wordt ingezet op innovatie en nieuwe technieken.”
“Innovatie krijgt de ruimte die het verdient, procedures worden aangepast en innovatiemiddelen zo ingericht dat nieuwe vindingen snel juridisch houdbaar toegepast kunnen worden en doelen worden gehaald.”
Focus op toegepast onderzoek en samenwerking met praktijk
BBB wil dat wetenschap en innovatie meer bijdragen aan maatschappelijke vraagstukken door ruimte te geven aan toegepast onderzoek, vakgericht onderwijs en samenwerking met het mkb, zorg, landbouw en industrie. Minder bureaucratie en meer langjarige zekerheid moeten dit proces versnellen.
“Wetenschap moet bijdragen aan de samenleving, aan onze kennispositie én aan oplossingen voor maatschappelijke vraagstukken. Dat vraagt om ruimte voor toegepast onderzoek, vakgericht onderwijs en samenwerking met het midden en kleinbedrijf, zorg, landbouw en industrie.”
“Wij willen dat er meer balans komt tussen fundamenteel en praktijkgericht onderzoek. Onderzoekers verdienen ruimte om vrij te denken én om samen te werken met de regio.”
Digitalisering en technologische innovatie met menselijke maat
BBB ziet digitalisering en technologische innovatie als kansen voor economische groei en inclusie, maar stelt dat deze altijd in dienst moeten staan van mensen en de samenleving. Regels en digitale transities moeten eenvoudig, begrijpelijk en toegankelijk zijn.
“Digitalisering en technologische innovatie bieden immense kansen voor economische groei, inclusie en het creëren van nieuwe banen. Om deze potentie volledig te benutten, is actieve sturing op brede toegankelijkheid en gelijke kansen essentieel.”
“Door regels te toetsen op menselijke maat, eenvoud en begrijpelijkheid, zorgen we ervoor dat de digitale transitie mensen verbindt in plaats van verdeeld.”
De ChristenUnie ziet innovatie als essentieel voor een toekomstbestendige, duurzame economie en samenleving. Ze willen investeren in onderzoek, innovatie en samenwerking tussen onderwijs, bedrijven en overheid, met speciale aandacht voor circulaire economie, duurzame energie en het stimuleren van ondernemerschap. Hun voorstellen zijn concreet gericht op het verhogen van innovatie-uitgaven, het verbeteren van toegang tot groeikapitaal, en het stimuleren van technologische en sociale innovatie in diverse sectoren.
Investeren in innovatie en onderzoek (3% BBP)
De ChristenUnie wil structureel investeren in innovatie en onderzoek, met als doel om de economie te verduurzamen en de toekomstige welvaart veilig te stellen. Ze stellen een duidelijke norm van 3% van het nationaal inkomen voor publieke en private uitgaven aan innovatie en onderzoek, en willen de samenwerking tussen wetenschap, kennisinstellingen en bedrijven versterken.
“Op macroniveau bedragen op termijn de publieke en private uitgaven aan innovatie en onderzoek 3% van het nationaal inkomen.”
“Om onze toekomstige welvaart zeker te stellen is het van belang om nu te investeren in innovatie en productiviteit. Dat vraagt om een beter samenspel van wetenschap, kennisinstituten, opleidingen en bedrijven.”
Toegang tot groeikapitaal voor MKB, start-ups en scale-ups
De partij wil de toegang tot groeikapitaal voor innovatieve bedrijven verbeteren, onder meer via een nationale investeringsbank en non-bancaire financiers. Dit moet innovatie bij kleinere bedrijven en start-ups stimuleren.
Innovatie in onderwijs en ondernemerschap stimuleren
De ChristenUnie wil innovatie bevorderen door het onderwijs te vernieuwen, techniekonderwijs uit te breiden en ondernemerschap onder jongeren te stimuleren. Ze willen afspraken over intellectueel eigendom mogelijk maken voor innovaties die tijdens de studie ontstaan.
Circulaire economie en duurzame innovatie stimuleren
De partij zet in op het stimuleren van circulaire economie en duurzame innovatie, onder meer door normering, ketenafspraken, financiële ondersteuning van hergebruik, en het verplichten van bronscheiding en verbod op verbranding van recyclebare materialen.
Innovatie in de energietransitie en industrie
De ChristenUnie wil innovatie in de energietransitie stimuleren, onder andere door waterstofinnovatie, batterij-opslag, en het ondersteunen van bedrijven die volledig willen verduurzamen. Ze steunen Europese plannen voor het afbouwen van uitstootrechten en investeren in energie-infrastructuur.
“We stimuleren waterstofinnovatie, om duurzaam opgewekte energie ook te kunnen gebruiken.”
“Bedrijven die een plan hebben om volledig te verduurzamen, krijgen steun.”
“In het Klimaatfonds trekken we extra geld uit voor energie-infrastructuur, zoals elektriciteits- en wartmenetten, isolatie van huizen en verduurzaming van de industrie, zodat Nederland een sterke en schone industriële sector behoudt.”
Innovatie in de bouwsector stimuleren
De partij wil innovatief bouwen stimuleren door te belonen wie kiest voor circulaire of biobased materialen, en samen te werken met de bouwsector en kennisinstellingen aan duurzame, klimaatbestendige bouwmethoden.
“Wie kiest voor herbruikbare (circulaire) of biobased materialen, zoals duurzaam hout of hennep, wordt daarvoor beloond. Zo stimuleren we innovatief bouwen: klimaatbestendig, natuurinclusief en kostenefficiënt.”
Toepassing van AI en big data in de zorg onder voorwaarden
De ChristenUnie ziet kansen voor innovatie met AI en big data in de zorg, mits privacy en de arts-patiëntrelatie gewaarborgd blijven en commercieel gebruik van data wordt uitgesloten.
“Kunstmatige intelligentie kan een middel tot mogelijke detectie zijn voor een arts, zolang de arts eindverantwoordelijk blijft en het middel niet interfereert met de goede relatie tussen arts en patiënt.”
“Voorwaarde is dat de privacy van patiënten wordt geborgd en commercieel gebruik van data uitgesloten.”
BVNL wil innovatie vooral stimuleren door een innovatievriendelijk klimaat te creëren, met minder regels, lagere belastingen en meer investeringen in onderzoek en ontwikkeling, vooral op het gebied van technologie, kunstmatige intelligentie en energie. De partij pleit voor het faciliteren van innovatie via de vrije markt, het stimuleren van publiek-private samenwerking en het verminderen van overheidsbemoeienis en bureaucratie. Concrete voorstellen zijn onder meer het stimuleren van onderzoek naar nieuwe technologieën, het verbeteren van het vestigingsklimaat en het actief investeren in digitale vaardigheden en cybersecurity.
Innovatievriendelijk klimaat via minder regels en belastingen
BVNL ziet het verminderen van regeldruk, het verlagen van belastingen en het beperken van overheidsbemoeienis als essentieel om innovatie te bevorderen. Door het vestigingsklimaat te verbeteren en ondernemers meer vrijheid te geven, wil de partij innovatie en economische groei stimuleren.
“Het vestigingsklimaat moet worden verbeterd door lagere belastingen (vlaktaks van 25%) in te voeren, minder overheidsbemoeienis, lage energiekosten en versoepeling van het arbeidsrecht.”
“Minder regels voor ondernemers en bedrijven. Bureaucratie en regeldruk moeten worden teruggedrongen.”
“De overheid moet innovaties faciliteren en stoppen met het belemmeren van de vrije markt.”
Investeren in onderzoek en ontwikkeling van technologie
BVNL wil gericht investeren in onderzoek en ontwikkeling, met speciale aandacht voor technologie, kunstmatige intelligentie, quantumtechnologie en energie-innovaties. De partij ziet samenwerking tussen publieke en private partijen als cruciaal om Nederland technologisch voorop te laten lopen.
“We willen een innovatievriendelijk klimaat creëren waarin bedrijven, startups en academici kunnen gedijen. Door investeringen in onderzoek en ontwikkeling te vergroten en samenwerking tussen publieke en private partijen te bevorderen, zullen we onze positie als voorloper op het gebied van technologie versterken.”
“BVNL zet zich in voor de stimulering van onderzoek en innovatie op het gebied van kunstmatige intelligentie en andere digitale technologieën zoals quantumtechnologie.”
“Onderzoek naar SMR (Small-Modular-Reactor) energiecentrales op basis van bestaande en Thorium-technologie wordt actief gestimuleerd.”
“Versneld inzetten op geothermie zodra is onderzocht of deze technologie kan bijdragen aan een betaalbare energierekening.”
Innovatie in digitale vaardigheden en cybersecurity
BVNL wil investeren in digitale vaardigheden voor alle leeftijden en zet in op innovatie in cybersecurity, onder meer door aftrekposten, private initiatieven en het stimuleren van startups in deze sector.
“We zullen investeren in educatieve programma's voor jongeren, training voor werkenden en ondersteuning bieden aan ouderen om de digitale kloof te overbruggen.”
“We gaan investeren in onderzoek naar nieuwe technologieën en methodologieën op het gebied van cybersecurity.”
“Aftrek voor cybersecurity-investeringen (software, training, blockchain) voor MKB en burgers, om weerbaarheid te vergroten.”
“Innovatie via vrije markt: Een aantrekkelijk vestigingsklimaat voor cybersecurity-startups creëert banen en stimuleert veilige, transparante systemen.”
Faciliteren van innovatie in energie en duurzaamheid (zonder subsidies)
BVNL wil innovatie in energie stimuleren door onderzoek naar nieuwe technologieën zoals SMR, waterstof en geothermie, maar is tegen subsidies en verplichtingen. De partij wil ruimte geven aan technologische ontwikkeling, maar zonder overheidsdwang of financiële steun.
“Parallel aan de bestaande energiesystemen overschakelen op waterstof. Hiervoor moet wel eerst de productie, het transport en de afname geregeld worden. Waterstof kan prima bestaan naast andere energievormen, zoals aardgas. Uiteraard zonder subsidie van de overheid.”
“Subsidies worden zoveel mogelijk gestopt.”
D66 profileert zich als de partij die innovatie centraal stelt voor economische groei, maatschappelijke vooruitgang en het oplossen van grote uitdagingen. Ze willen fors investeren in onderzoek en ontwikkeling, een bewindspersoon voor Technologie en Innovatie aanstellen, en Nederland Europees koploper maken in sleuteltechnologieën zoals AI. Hun visie is dat innovatie gericht moet zijn op maatschappelijke missies en dat de overheid actief moet sturen, investeren en barrières voor ondernemers moet wegnemen.
Fors investeren in onderzoek en ontwikkeling (R&D)
D66 wil Nederland weer koploper maken in onderzoek en innovatie door structureel meer te investeren in wetenschap en technologie. Ze draaien eerdere bezuinigingen terug en streven naar het Lissabon-doel van 3% van het BBP voor R&D, met directe investeringen in universiteiten en onderzoeksinstellingen.
“We stimuleren onderzoek en ontwikkeling (R&D). We werken toe naar de Lissabon-overeenkomst van 3% van het bruto binnenlands product naar onderzoek en ontwikkeling.”
“D66 wil dat Nederland weer koploper wordt in onderzoek en innovatie. Daarom draaien we eerdere bezuinigingen terug én investeren we extra in de wetenschap. Een groot deel van dit geld gaat direct naar universiteiten, hogescholen en onderzoeksinstellingen.”
Bewindspersoon voor Technologie en Innovatie met eigen begroting
D66 wil innovatie centraal stellen binnen de overheid door een aparte bewindspersoon met een stevig mandaat en eigen begroting aan te stellen. Dit moet versnippering tegengaan en zorgen voor meer regie en focus op technologische vooruitgang.
“D66 wil een bewindspersoon voor Technologie en Innovatie, met een eigen begroting en een stevig mandaat. Daarmee zorgen we voor focus en regie binnen de overheid om onze maatschappelijke doelen te bereiken.”
“Een bewindspersoon voor Technologie en Innovatie krijgt onder meer de taak om het Rijk en publieke sectoren los te maken van grote techbedrijven uit Amerika en China.”
Innovatie gericht op maatschappelijke missies en sleuteltechnologieën
Innovatie moet volgens D66 bijdragen aan grote maatschappelijke uitdagingen zoals de circulaire economie, digitale weerbaarheid en fysieke veiligheid. Ze willen investeren in sleuteltechnologieën, regio’s vormen waar kennisinstellingen en bedrijven samenwerken, en de overheid als launching customer inzetten.
“We investeren in innovatie die écht het verschil maakt voor de samenleving en op de lange termijn loont. Daarom richten we ons op een aantal duidelijke maatschappelijke missies, zoals voor een circulaire economie, digitale weerbaarheid en fysieke veiligheid.”
“Voor de sleuteltechnologieën vormen we regio’s waarin kennisinstellingen, start-ups en gevestigde bedrijven elkaar sterker maken en samenwerken. Zo kunnen zij samen hun innovaties naar een volgend niveau tillen.”
“Door zelf de eerste klant te zijn (launching customer), kan de overheid invloed hebben op innovatie, het goede voorbeeld geven, nieuwe markten openen en de impact van investeringen groter maken.”
Nederland Europees koploper in AI en technologische autonomie
D66 wil dat Nederland en Europa onafhankelijk worden van grote buitenlandse techbedrijven en zelf koploper worden in AI, drones, ruimtevaart en cybersecurity. Ze zetten in op Europese samenwerking en het opbouwen van eigen kennis en kracht.
Overheid stimuleert innovatief ondernemerschap en neemt barrières weg
D66 wil innovatieve ondernemers meer ruimte geven door toegang tot kapitaal en klanten te verbeteren, financiering via de Europese kapitaalmarkt te faciliteren en regeldruk te verminderen. De overheid moet actief barrières wegnemen zodat goede ideeën kunnen groeien.
“D66 wil meer ruimte voor innovatief ondernemerschap. Veel innovatieve ondernemers komen nu vaak niet verder door een gebrek aan kapitaal of toegang tot klanten.”
“We zorgen dat Nederlandse innovaties makkelijk kunnen groeien binnen Europa. Én we helpen ze aan financiering via de Europese kapitaalmarkt.”
“D66 maakt een einde aan verstikkende regeldruk. Regels die hoge lasten met zich meebrengen en niet goed werken, schaffen we af.”
JA21 wil innovatie vooral stimuleren door ondernemers meer ruimte te geven, regeldruk te verminderen en investeringen in technologie, digitalisering en onderzoek aantrekkelijker te maken. De partij kiest voor een faciliterende overheid die innovatie niet belemmert met subsidies, complexe regelgeving of overheidssturing, maar juist inzet op eenvoud, digitale vaardigheden en strategische technologische onafhankelijkheid. Concrete voorstellen zijn onder meer directe aftrekbaarheid van R&D-kosten, investeren in digitale vaardigheden, stimuleren van AI-toepassingen en forse investeringen in kernenergie en technologische innovatie.
Ondernemers meer ruimte geven voor innovatie
JA21 ziet ondernemers als de motor van innovatie en wil hen stimuleren door regeldruk te verminderen, investeringen aantrekkelijker te maken en de overheid een faciliterende rol te geven. Het doel is dat bedrijven makkelijker kunnen groeien, risico’s nemen en investeren in nieuwe technologieën.
“Ondernemers de ruimte geven om voorop te lopen in digitalisering door eenvoudige en eenduidige regelgeving.”
“Innovatie stimuleren door bedrijfskosten voor R&D direct aftrekbaar te maken, wat een impuls geeft aan innovatie en investeringen in onderzoek en ontwikkeling.”
“Bedrijven en ondernemers moeten een eerlijke kans maken om te groeien en te innoveren.”
“Een eenvoudige vennootschapsbelasting voor alle ondernemingen door het huidige tweeschijvenstelsel (19% en 25,8%) te vervangen door één helder tarief van 20% voor alle ondernemingen.”
Investeren in digitale vaardigheden en technologische soevereiniteit
JA21 wil dat Nederland een topspeler wordt op het gebied van technologie door te investeren in digitale vaardigheden en strategische technologie, en door minder afhankelijk te zijn van buitenlandse techbedrijven. Dit moet de innovatiekracht van Nederland versterken en de economie toekomstbestendig maken.
“Investeren in digitale vaardigheden. Onze arbeidsmarkt moet klaargestoomd worden voor de nieuwe digitale revolutie waar wij nu middenin zitten. Werknemers moeten bijblijven.”
“Zorgen voor digitale soevereiniteit. Europa en Nederland mogen niet volledig afhankelijk zijn van Amerikaanse of Chinese techbedrijven. We investeren in strategische technologie en digitale veiligheid.”
Actief stimuleren van AI en digitalisering in bedrijfsleven en zorg
JA21 wil het gebruik van kunstmatige intelligentie en digitalisering actief stimuleren, vooral in het mkb en de zorg, met als doel productiviteit te verhogen en toekomstige kosten te beheersen. De partij vindt dat ethische kaders alleen niet voldoende zijn; het gaat om praktische toepassingen en kennis op bestuursniveau.
“Het gebruik van AI in de praktijk stimuleren, vooral in het mkb, door in te zetten op slimme data-analyse, automatisering en AI-oplossingen die ondernemers echt helpen. Aan ethische kaders hebben we niet genoeg, het uitgangspunt is productiviteit.”
“AI actief omarmen en kennis van AI op bestuursniveau vergroten.”
“AI en innovatie prioriteren om toekomstige stijgingen van zorgkosten op te vangen.”
Investeren in technologische innovatie voor energie en klimaat
JA21 kiest voor technologische innovatie als antwoord op energie- en klimaatvraagstukken, met een sterke focus op kernenergie, thoriumtechnologie en klimaatadaptatie. De partij wil investeren in nieuwe technologieën om Nederland weerbaar en concurrerend te houden, zonder dogmatische klimaatdoelen.
“Inzetten op kernenergie en klimaatadaptatie.”
“Investeren in thoriumtechnologie en methoden voor het hergebruiken van kernafval.”
“Dat betekent gerichte investeringen in waterbeheer en dijken, een energievoorziening die betaalbaar én betrouwbaar is, en technologische innovaties die Nederland weerbaar maken.”
Drastische afbouw van subsidies en overheidssturing die innovatie belemmeren
JA21 stelt dat overheidssturing en subsidies vaak innovatie juist tegenwerken. De partij wil daarom een einde maken aan marktverstorende subsidies en overheidsbemoeienis, zodat innovatie vanuit het bedrijfsleven kan ontstaan.
“Drastische afbouw van subsidies die markten verstoren en innovatie belemmeren. Er komt een einde aan het sturen van de economie vanuit de overheid.”
GroenLinks-PvdA zet sterk in op innovatie als motor voor een duurzame, sociale en concurrerende economie. Ze willen fors investeren in onderzoek, technologie, digitalisering en groene industrie, met nadruk op Europese autonomie, AI, en het stimuleren van innovatieve bedrijven en start-ups. Hun visie is dat innovatie niet alleen economische groei moet brengen, maar ook maatschappelijke problemen moet oplossen en iedereen moet laten meedoen.
Forse investeringen in onderzoek, wetenschap en innovatie
GroenLinks-PvdA wil structureel meer geld uittrekken voor onderzoek en innovatie, met als doel Nederland en Europa technologisch en economisch vooruit te laten lopen. Ze koppelen deze investeringen expliciet aan maatschappelijke uitdagingen zoals duurzaamheid en arbeidsmarktkrapte.
“We investeren fors in wetenschappelijk onderzoek. We werken toe naar de Lissabon-doelstelling om 3 procent van ons nationaal inkomen aan onderzoek en innovatie te besteden.”
“De overheid gaat actief mee-investeren in baanbrekende innovaties: van fundamenteel en praktijkgericht onderzoek op universiteiten en hogescholen tot commerciële toepassing in innovatieve bedrijven.”
“Met een Toekomstfonds van 25 miljard euro geven we de economie een impuls, door te investeren in een duurzame, innovatieve industrie, wetenschap, onderzoek en nieuwe spoorlijnen.”
Europese digitale autonomie en eigen technologie ontwikkelen
De partij wil minder afhankelijk zijn van Amerikaanse en Chinese techbedrijven door te investeren in Europese alternatieven, eigen AI-ontwikkeling en digitale infrastructuur. Dit moet de strategische autonomie van Nederland en Europa versterken.
“Samen met Europese partners maken we haast met het bouwen van Europese alternatieven en het stallen van data op Europees grondgebied.”
“We investeren in de komst van een AI-fabriek in Groningen, waar start-ups en overheden vrijuit kunnen experimenteren met nieuwe toepassingen.”
“Europa is te afhankelijk van Amerikaanse tech-giganten. We bouwen hun macht af door te investeren in Europese digitale infrastructuur, een eigen Cloud en veilige AI.”
Innovatie stimuleren bij bedrijven en start-ups
GroenLinks-PvdA wil het innovatieve mkb en start-ups actief ondersteunen, onder meer via een Nationale Investeringsbank en gerichte investeringen in technologie en verduurzaming. Ze zien innovatie als sleutel om productiviteit te verhogen en maatschappelijke tekorten aan te pakken.
“In Nederland omarmen we het ecosysteem van innovatieve mkb’ers en stimuleren start-ups in de tech-sector.”
“Een Nationale Investeringsbank vergroot het Nederlandse concurrentievermogen en kan bedrijven toegang geven tot leningen die ze op de reguliere markt niet kunnen krijgen.”
“We gaan slimmer werken door te investeren in innovatie en digitalisering waar dat kan. Zo verhogen we onze productiviteit, waardoor we mensen vrijspelen voor sectoren waar de tekorten groot zijn.”
Digitalisering en kunstmatige intelligentie inzetten voor maatschappelijke doelen
De partij ziet digitalisering en AI als middelen om maatschappelijke uitdagingen op te lossen, mits verantwoord ingezet. Ze willen investeren in AI die bijdraagt aan de samenleving, met aandacht voor privacy, duurzaamheid en eerlijke beloning.
“We creëren eerlijke algoritmes, versterken onze veiligheid en investeren in kunstmatige intelligentie die bijdraagt aan de samenleving.”
“We zetten samen met vakbonden in op fijner en efficiënter werken met AI, en platformwerkers hebben recht op sociale zekerheid.”
“We verbreden het Actieplan Duurzame Digitalisering en leiden genoeg ICT’ers op voor een groene digitale toekomst.”
FVD presenteert zichzelf als de partij die innovatie centraal stelt door te pleiten voor minder regels, meer technologische vernieuwing en ruimte voor ondernemerschap. Ze willen investeren in hyperloop-technologie, glasvezel, blockchain, AI en precisielandbouw, en bepleiten het afschaffen van bureaucratische barrières die innovatie belemmeren. Hun visie is dat Nederland weer een wereldspeler wordt door technologische vooruitgang, ondernemerschap en een kleinere, dienstbare overheid.
Investeren in technologische innovatie (hyperloop, glasvezel, blockchain, AI)
FVD wil Nederland toekomstbestendig maken door te investeren in baanbrekende technologieën zoals hyperloop, supersnel glasvezelinternet, blockchain en kunstmatige intelligentie. Ze zien deze investeringen als essentieel om de economie te versterken, de overheid efficiënter te maken en de internationale concurrentiepositie te verbeteren.
“Een nieuwe luchthaven in de Noordzee en innovaties zoals hyperloops en supersnel glasvezelinternet maken Nederland toekomstbestendig.”
“We willen investeren in hyperloop-technologie als supersnelle verbinding tussen steden en landen, en zorgen dat heel Nederland wordt voorzien van supersnel glasvezel internet.”
“We zetten kunstmatige intelligentie in binnen de overheid, zodat productiviteit stijgt en minder ambtenaren nodig zijn.”
“Cryptocurrencies en blockchain zijn innovaties die meer financiële vrijheid brengen, en kunstmatige intelligentie kan de overheid efficiënter maken.”
Minder regels en bureaucratie om innovatie te stimuleren
FVD stelt dat overmatige regelgeving en bureaucratie innovatie en ondernemerschap verstikken. Ze willen privacyregels vereenvoudigen, de AVG en Cookiewet afschaffen, en het belastingstelsel radicaal versimpelen om ruimte te geven aan ondernemers en vernieuwers.
“We schaffen de AVG af en vervangen die door duidelijke en praktische privacyregels, zodat privacy echt beschermd wordt zonder onnodige bureaucratie.”
“De belastingen zijn veel te hoog geworden en belemmeren innovatie en economische groei. Het overheidsapparaat heeft een verstikkende deken aan regeltjes, controlemechanismen en procedures over de samenleving gelegd, waardoor de creativiteit, de ambitie en het ondernemerschap verdrukt worden.”
“We schaffen de Cookiewet af, zodat burgers meer privacy en vrijheid terugkrijgen.”
“Een kleine, dienstbare overheid en minder bureaucratie maken de weg vrij voor ondernemers om te innoveren en te groeien.”
Innovatie in landbouw en beroepsonderwijs
FVD wil innovatie in de landbouw stimuleren door precisielandbouw te subsidiëren en het beroepsonderwijs te moderniseren met meer aandacht voor technologie en AI. Hiermee willen ze de sector toekomstbestendig maken en jongeren voorbereiden op de arbeidsmarkt van morgen.
Modernisering en digitalisering van de overheid
FVD wil de overheid dwingen haar digitale systemen te moderniseren en breed gebruik van AI te stimuleren, zodat de dienstverlening betrouwbaarder en efficiënter wordt. Dit moet leiden tot een kleinere overheid en meer ruimte voor innovatie.
“We dwingen de overheid haar digitale systemen zoals Belastingdienst en UWV te moderniseren, zodat ze eindelijk betrouwbaar functioneren.”
De SGP ziet innovatie vooral als middel om maatschappelijke uitdagingen aan te pakken, mits deze past binnen hun christelijke waarden en rentmeesterschap. Ze pleiten voor gerichte investeringen in technologische innovatie, verduurzaming, digitalisering en arbeidsbesparende technologie, maar altijd met oog voor ethiek, menselijke waardigheid en nationale soevereiniteit. Concrete voorstellen zijn onder meer investeren in AI, het stimuleren van innovatie in industrie en landbouw, en het aanpakken van netcongestie voor de energietransitie.
Investeren in technologische innovatie en AI met ethische kaders
De SGP wil investeren in nieuwe technologieën zoals kunstmatige intelligentie, maar benadrukt dat dit verantwoord en met duidelijke ethische grenzen moet gebeuren. Ze zien technologische soevereiniteit als belangrijk en willen investeren in regionale productiecapaciteit.
“Nederland moet ook zelf investeren in kunstmatige intelligentie om te voorkomen dat China en de VS alle touwtjes in handen krijgen. Nederland heeft meer technologische soevereiniteit nodig. De SGP wil daarom investeren in regionale productiecapaciteit voor nieuwe technologieën zoals een AI-fabriek in Groningen, waarbij het Nederlands belang prevaleert boven Europees belang.”
“We pleiten voor een verantwoord gebruik van nieuwe technologie. Kunstmatige intelligentie (AI) dient zich te verhouden tot een onderliggend mensbeeld.”
Innovatie voor verduurzaming van energie en industrie
De SGP ziet innovatie als cruciaal voor de energietransitie en het versterken van de industrie, met nadruk op het oplossen van netcongestie en het stimuleren van duurzame productie.
“Innovatie is hiervoor cruciaal. Dit helpt ook om minder afhankelijk te worden van dure import van olie, kolen en vloeibaar gas (lng) uit regio’s waar je geopolitiek gezien niet afhankelijk van wilt zijn.”
“Aan de voorkant van het energiebeleid moet beter worden gestuurd op een betrouwbaar energiesysteem met zo min mogelijk netcongestie... en innovatieve, duurzame systemen voor langdurige opslag van stroom.”
“De maritieme maakindustrie, zoals in de Drechtsteden, is van grote waarde voor Nederland waterland. Daarom versterken we de innovatiemotor voor deze sector, bijvoorbeeld door snel in te zetten op duurzame en schone aandrijvingen.”
Arbeidsbesparende technologie en innovatie in het mkb
De SGP stimuleert bedrijven, vooral in sectoren met veel laagbetaalde arbeid, om te investeren in arbeidsbesparende technologie en innovatie, mede om de arbeidsmarkt te ontlasten.
“Ondernemingen die veel gebruikmaken van laagbetaalde, veelal buitenlandse medewerkers stimuleren we in te zetten op arbeidsbesparende technologie en slimmer werken. Ook publieke sectoren moeten hierin stappen zetten.”
“Er komt meer geld voor praktijkgericht onderzoek door hogescholen in samenwerking met het regionale mkb.”
Innovatie in landbouw en voedselproductie
De SGP wil innovatie in de landbouw stimuleren, onder meer door het versterken van fondsen voor verduurzaming en het vereenvoudigen van vergunningen voor innovatieve technieken.
“Stilstand is achteruitgang. Door vereenvoudiging van vergunningverlening met ruimte voor innovatieve technieken blijft bedrijfsontwikkeling mogelijk.”
“Het Investeringsfonds Duurzame Landbouw dat ondernemers middels investeringssteun, omschakelvergoedingen en garantstellingen helpt bij verduurzaming wordt versterkt.”
Digitalisering en innovatie in de zorg
De SGP ondersteunt digitalisering en innovatie in de zorg, mits het menselijke karakter behouden blijft en niet-digitale innovaties ook aandacht krijgen.
BIJ1 ziet innovatie vooral als een middel om maatschappelijke systemen radicaal te veranderen, met nadruk op sociale rechtvaardigheid, duurzaamheid en democratisering. Hun meest innovatieve voorstellen richten zich op het publiek maken van essentiële sectoren, het stimuleren van coöperaties, het drastisch vergroenen van landbouw en energie, en het volledig toegankelijk maken van infrastructuur en informatie. Innovatie wordt bij BIJ1 niet primair technologisch ingevuld, maar als systeemvernieuwing die bestaande machtsstructuren doorbreekt.
Democratisering van economie en werk
BIJ1 wil innovatie inzetten om de economie en werkplekken fundamenteel te veranderen door macht te verschuiven van aandeelhouders naar werknemers en coöperaties. Dit moet leiden tot nieuwe vormen van eigenaarschap, besluitvorming en productie, en zo sociale innovatie stimuleren.
“In elke sector maken de werkende mensen keuzes over de productie, verkoop, lonen en prijzen. Niet de aandeelhouders en managers, maar de werkende mensen aan de knoppen. Coöperatieve ondernemingen krijgen subsidie. En krijgen zo een concurrerend, waardig alternatief voor de aandeelhouderscorporatie, die op termijn uitsterft.”
“Alle grote bedrijven worden verplicht om werknemers-raden aan te stellen met gekozen vertegenwoordigers van het personeel. Die raden hebben advies- en vetorecht over belangrijke beslissingen als ontslagen, investeringen en reorganisaties.”
Radicale vergroening en circulaire economie
Innovatie wordt door BIJ1 vooral gezien als het radicaal veranderen van productie- en consumptiepatronen richting duurzaamheid en circulaire economie, met een focus op klimaatrechtvaardigheid en het publiek maken van de energietransitie.
“Wij zullen onze manier van productie, maar ook van consumptie, volledig moeten herzien om te komen tot een rechtvaardige en verduurzaamde samenleving. Daarom gaan we radicaal eerlijk en circulair om met grondstoffen: minder, beter, langer en opnieuw.”
“De energietransitie is geen technocratisch moderniseringsproject, maar een machtsvraag: breken met de groene kapitalisten, stoppen met westers industrieprotectionisme, en de energievoorziening in handen brengen van arbeiders en bewoners — lokaal én mondiaal.”
Innovatie in landbouw en kennisinstellingen
BIJ1 wil innovatie in de landbouw doorbreken door publiek onderzoek en onderwijs volledig te richten op biologische en agro-ecologische systemen, en door financiële en institutionele steun voor regeneratieve landbouw.
“De WUR vormen we om van een universiteit en onderzoeksinstituut in dienst van agro-multinationals naar een publieke instelling die transparant onderzoek doet naar het biologische, agro-ecologische voedselsysteem van nu en de toekomst.”
“Daarnaast moet de overheid sterk investeren in diervriendelijkere landbouw en nieuwe initiatieven daartoe ondersteunen. Regeneratieve landbouw (zoals voedselbossen), en in het bijzonder agrarische bedrijven die hiernaar overstappen, ondersteunen we (financieel).”
Toegankelijkheid als innovatie in infrastructuur en informatie
BIJ1 ziet innovatie ook als het radicaal toegankelijk maken van infrastructuur en informatie voor iedereen, met bijzondere aandacht voor mensen met een beperking.
“We zorgen waar mogelijk dat al het openbaar vervoer gelijkvloerse instap of betrouwbare schansen heeft - of allebei. We investeren in rolstoeltoegankelijke voertuigen, haltes en stations. Haltes en stations die niet goed toegankelijk zijn, verbouwen we. Deze sluiten we niet.”
“Informatie van de overheid wordt standaard toegankelijk gemaakt, in begrijpelijke taal en beschikbaar in braille.”
Innovatie door nationalisatie en democratische controle
BIJ1 wil innovatie afdwingen door essentiële sectoren te nationaliseren en onder democratische controle van werknemers te plaatsen, wat volgens hen leidt tot nieuwe, rechtvaardigere organisatievormen.
“Ov-bedrijven nationaliseren we en plaatsen we onder democratische controle van werknemers. Het openbaar vervoer wordt gratis en toegankelijk, en is uiterlijk in 2035 volledig elektrisch.”
“De belangrijke sectoren van de economie komen daarom volledig in publieke handen. Zoals banken, energiebedrijven, netbeheerders, het onderwijs, de zorg en het ov.”
De SP ziet innovatie vooral als een publiek goed dat gericht moet zijn op maatschappelijke vooruitgang, niet op winstmaximalisatie. Ze willen fors investeren in onafhankelijk onderzoek, onderwijs, technologische vernieuwing (zoals AI en automatisering), en duurzame energie, met een sterke nadruk op publieke regie en toegankelijkheid. Hun visie is dat innovatie de samenleving sterker, eerlijker en duurzamer moet maken, waarbij kennis en technologie in dienst staan van iedereen.
Investeren in onafhankelijk en fundamenteel onderzoek
De SP wil innovatie stimuleren door fors te investeren in fundamenteel, onafhankelijk onderzoek, vrij van commerciële belangen. Ze stellen dat echte vernieuwing alleen mogelijk is als wetenschappers ruimte krijgen om nieuwsgierig en zonder marktsturing te werken.
“We investeren fors in fundamenteel en onafhankelijk onderzoek. Niet alles hoeft direct toepasbaar of rendabel te zijn. Wat telt is het vertrouwen in de maatschappelijke waarde van kennis.”
“Onderzoek moet vrij zijn van marktsturing, druk van opdrachtgevers en belangenverstrengeling. Daarom richten we een onafhankelijk fonds op waarin bedrijven geen zeggenschap hebben over de uitvoering of uitkomst van het onderzoek.”
Innovatiewet en technologische vernieuwing voor arbeidsproductiviteit
De SP wil innovatie inzetten om de arbeidsproductiviteit te verhogen via een Innovatiewet, met nadruk op onderzoek, onderwijs, AI, automatisering en robotisering, vooral voor zwaar en repeterend werk.
“Met een Innovatiewet zetten we in op onderzoek, onderwijs en vakopleidingen, AI, automatisering en robotisering voor zwaar en repeterend werk. Zo verhogen we de arbeidsproductiviteit en stappen we op de sneltrein naar de economie van de toekomst.”
Investeren in duurzame energie en nieuwe technologieën
De SP kiest voor innovatie in de energietransitie door te investeren in zon, wind, groene waterstof, energieopslag en een sterk elektriciteitsnet, en verwerpt kernenergie als innovatiepad.
“We investeren in nieuwe innovaties en technische oplossingen om zo een sterk elektriciteitsnet te bouwen. Zo zorgen we dat Nederland klaar is voor morgen én sterker wordt vandaag.”
“Wij investeren in het uitbreiden van windparken op zee, zonnepanelen op alle geschikte daken, aardwarmte en een toekomstbestendige energieinfrastructuur voor elektriciteit en groene waterstof, met opslagcapaciteit voor de (tijdelijk) overtollige elektriciteit.”
Onderwijs en leven lang leren als motor van innovatie
De SP ziet gratis en toegankelijk onderwijs, inclusief het schrappen van lesgeld en het stimuleren van bij- en omscholing, als essentieel voor een innovatieve samenleving.
Recht op reparatie en circulaire innovatie
De SP wil innovatie inzetten voor duurzaamheid door het recht op reparatie wettelijk te verankeren en hergebruik te stimuleren, zodat producten langer meegaan en afval wordt verminderd.
Het CDA ziet innovatie als essentieel voor het toekomstig verdienvermogen van Nederland en wil dit stimuleren via gerichte investeringen, deregulering en samenwerking tussen overheid, bedrijfsleven en kennisinstellingen. Ze stellen voor om een nationale investeringsbank op te richten, innovatie in sleuteltechnologieën als AI, groene chemie en waterstof te stimuleren, en regeldruk te verminderen zodat nieuwe technologieën sneller kunnen worden uitgerold. De partij kiest voor een actieve rol van de overheid om innovatie te versnellen, met concrete maatregelen gericht op financiering, ecosysteemvorming en het wegnemen van belemmeringen.
Oprichten van een Nationale Investeringsbank voor innovatie
Het CDA wil de financiering van innovatie versterken door bestaande investeringsinstrumenten samen te voegen tot één krachtige nationale investeringsbank. Dit moet private investeerders stimuleren om in risicovolle, innovatieve bedrijven te investeren en zo de vroege fase van technologische innovatie versnellen.
“We ontwikkelen Invest NL, Invest International en onderdelen van de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO) door tot een Nationale Investeringsbank: één sterke overheidsinvesteringspartner, een brede nationale financierings- en ontwikkelingsinstelling met slagkracht en kapitaal. Daarmee stimuleren we ook private investeerders om in de meest risicovolle vroege fase van veelbelovende techbedrijven te investeren.”
Investeren in sleuteltechnologieën en innovatie-ecosystemen
Het CDA wil gericht investeren in innovatieve technologieën zoals groene chemie, waterstof, synthetische brandstoffen, AI en ruimtevaart. Ze stimuleren regionale samenwerkingen tussen bedrijven, kennisinstellingen en overheden om innovatie te versnellen en Nederland internationaal concurrerend te houden.
“Wij zien grote kansen op het gebied van onder andere technologieën als groene chemie, waterstof, synthetische brandstoffen, groen gasproductie, efficiëntere CO₂-vrije opslag en flexibiliteit, negatieve emissies en kleine modulaire kernreactoren.”
“We geven het Groeifonds een nieuwe impuls en investeren daarmee in nieuwe technologieën die nodig zijn voor de toekomst. Nederlandse toponderzoeksinstellingen brengen we actief in stelling en sluiten aan bij Europese technologieprogramma’s, zoals het Digital Europe Program.”
“Binnen het groeifonds komt ruimte voor investeringen in sleuteltechnologieën met een sterke focus op AI. Er komt daarnaast een commissaris AI voor centrale regie.”
Minder regeldruk en snellere uitrol van innovaties
Het CDA wil belemmeringen voor innovatie wegnemen door regelgeving te vereenvoudigen en ruimte te creëren voor het testen en snel uitrollen van nieuwe technologieën. Dit moet ervoor zorgen dat innovaties sneller de samenleving bereiken en ondernemers minder worden gehinderd door bureaucratie.
Innovatie in de zorg en agrarische sector
Het CDA wil innovatie versnellen in sectoren als zorg en landbouw door wetgeving aan te passen, pilots snel op te schalen en ruimte te geven aan nieuwe technologieën op het boerenerf. Dit moet bijdragen aan betere zorg en een duurzamere, concurrerende landbouw.
“Zorginnovaties – mede op basis van succesvolle pilots – willen we snel en breed toepassen, door waar nodig wetgeving aan te passen en samenwerking tussen zorginstellingen, verzekeraars, gemeenten en innovatieve ecosystemen af te dwingen.”
“Innovatie begint op het eigen boerenerf. We passen de vergunningsverlening aan zodat nieuwe innovaties snel kunnen worden uitgerold.”
DENK zet in op innovatie vooral als middel om duurzaamheid, digitalisering en sociale rechtvaardigheid te bevorderen, maar kiest daarbij voor bewezen en effectieve innovaties in plaats van radicale vernieuwing. De partij wil investeren in duurzame energie, digitale veiligheid en onderwijs, maar legt de nadruk op bescherming, toegankelijkheid en sociale gelijkheid boven technologische disruptie. Innovatie wordt vooral gezien als instrument om bestaande maatschappelijke doelen te realiseren, niet als doel op zich.
Investeren in duurzame energie en vergroening
DENK wil innovatie stimuleren waar het bewezen bijdraagt aan vergroening en verduurzaming, met name in de landbouw en energiesector. De partij kiest voor investeringen in zonne- en windenergie, ondersteunt effectieve innovaties in de landbouw en sluit kernenergie niet uit onder strikte voorwaarden.
“Bewezen en effectieve innovaties in de landbouw die tot vergroening leiden moeten worden ondersteund.”
“Massaal inzetten op schonere energie. Wij willen investeren in zonne energie en windenergie op zee. Kolencentrales verdwijnen zo snel mogelijk. Kernenergie sluiten wij niet uit, omdat het schoner is dan andere energiebronnen. Veilige opslag van kernafval is een harde randvoorwaarde voor elke kernenergie optie.”
“Er moet geïnvesteerd worden in schonere manieren van vliegen. Dit moeten wij doen door afdwingbare afspraken te maken met de luchtvaartbranche. De overheid stelt middelen beschikbaar om te investeren in schoner vliegen.”
Strenge regulering en transparantie van digitale innovatie
Innovatie op het gebied van digitalisering wordt door DENK vooral omarmd als het gepaard gaat met strenge waarborgen voor mensenrechten, privacy en transparantie. De partij wil wettelijke kaders voor algoritmes en investeert in digitale veiligheid, maar stelt duidelijke grenzen aan technologische innovatie.
“Er komt een algoritmewet. In deze wet worden waarborgen voor mensenrechten bij algoritmen verplicht.”
“Algoritmes worden transparant. Er komt een verplicht algoritmeregister, dat geldt voor zowel overheden als bedrijven die algoritmen inzetten.”
“Veilige infrastructuur. Er moet meer geïnvesteerd worden in digitale veiligheid.”
Investeren in onderwijs als basis voor innovatie
DENK ziet investeren in onderwijs als essentieel om Nederland een sterke kenniseconomie te laten blijven, maar legt de nadruk op toegankelijkheid, kansengelijkheid en het bestrijden van ongelijkheid boven technologische vernieuwing of disruptie.
NSC wil innovatie in Nederland krachtig stimuleren, vooral door gerichte investeringen in sleuteltechnologieën, het versterken van regionale innovatieclusters en het verbeteren van het innovatieklimaat voor bedrijven. Ze pleiten voor een Nationale Investeringsbank, het bundelen van innovatie-instrumenten per groeisector, en het behouden van fiscale voordelen voor R&D. Hun visie is dat innovatie essentieel is voor economische groei, technologische voorsprong en brede welvaart.
Nationale Investeringsbank voor sleuteltechnologieën
NSC wil een Nationale Investeringsbank oprichten om langjarige, risicovolle investeringen in strategische technologieën zoals chips, AI en biotech mogelijk te maken. Hiermee willen ze het Nederlandse innovatievermogen vergroten en aansluiting houden bij landen als Duitsland en Frankrijk.
“Voor langjarige innovatie en doorgroei richten we een Nationale Investeringsbank op. Nederland loopt achter op landen als Duitsland en Frankrijk, waar publieke investeringsbanken al jarenlang miljarden inzetten voor strategische technologieën. Met de Nationale Investeringsbank leggen we een stevige basis voor risicodragende investeringen in sleuteltechnologieën zoals chips, AI en biotech.”
Bundelen van innovatie-instrumenten per groeisector
NSC wil een Nationale Groeimarktenstrategie opstellen, waarbij per tien jaar de vijf sectoren met de meeste verdienkansen worden gekozen. Voor deze sectoren worden innovatie-instrumenten, onderwijs en investeringen gebundeld om beleid en financiering te versterken.
“We starten met het opstellen van een Nationale Groeimarktenstrategie. Hierin bepalen we om de tien jaar de vijf sectoren met de hoogste toekomstige verdienkansen voor Nederland. Per sector worden innovatie-instrumenten, onderwijsprogramma’s en investeringen gebundeld, zodat beleid, financiering en infrastructuur elkaar versterken.”
Fiscale stimulering en ondersteuning van innovatieclusters
NSC wil bestaande fiscale voordelen voor innovatie (zoals WBSO en Innovatiebox) behouden en regionale samenwerking tussen bedrijfsleven, kennisinstellingen en overheden versterken. Ze zetten in op marktgerichte productontwikkeling en innovatieclusters, met speciale aandacht voor het mkb.
“De Wet bevordering speur- en ontwikkelingswerk (WBSO) en de Innovatiebox zijn instrumenten die het voor grotere bedrijven aantrekkelijk maken om hun innovaties en R&D in Nederland te concentreren. We handhaven deze belastingvoordelen en zien ze als essentieel voor het innovatieve mkb en grote bedrijven.”
“We willen regionale samenwerking tussen bedrijfsleven, kennisinstellingen en decentrale overheden (de zogenaamde triple helix) versterken. We ondersteunen marktgerichte productontwikkeling en regionale innovatieclusters, zoals in Groningen, Enschede, Delft en Eindhoven.”
Versnellen van zorginnovatie met betrokken eindgebruikers
NSC wil dat innovaties in de zorg die aantoonbaar kwaliteit verbeteren en kosten verlagen sneller structurele financiering krijgen, met nadruk op goede ICT, technologie en betrokkenheid van patiënten en zorgprofessionals.
“Voor innovaties die de zorg aantoonbaar kwalitatief verbeteren en goedkoper maken moet sneller structurele financiering komen. Goede ICT en technologie moeten ruim baan krijgen, waarbij duidelijk moet zijn wie deze ICT-voorzieningen en technologie financiert. Belangrijk is dat de eindgebruiker, de patiënt en/of zorgprofessional, wordt betrokken bij de ontwikkeling van innovaties.”
Investeren in technisch talent en AI-ecosystemen
NSC wil extra investeren in technisch talent voor strategische sectoren en ondersteunt de oprichting van een AI-fabriek in Groningen, zodat mkb en strategische sectoren toegang krijgen tot rekenkracht, data en talent.
“We investeren in technisch talent. Daarbij zetten we extra in op de instroom in mbo-, hbo- en wo-opleidingen voor strategische sectoren die echt om mensen staan te springen zoals de halfgeleiderindustrie, AI en energietechnologie.”
“We steunen de oprichting van een AI-fabriek in Groningen die rekenkracht, data en talent beschikbaar maakt voor het mkb en strategische sectoren.”
“Er wordt een Nederlandse AI-faciliteit in Groningen gebouwd. Dit moet leiden tot een ecosysteem waarop bedrijfsleven, wetenschap en overheid zo zijn aangesloten dat het bijdraagt aan de brede welvaart van de regio.”
De Partij voor de Dieren (PvdD) ziet innovatie vooral als middel om maatschappelijke, ecologische en sociale doelen te bereiken, niet als doel op zich. Ze willen innovatie stimuleren door publieke regie, open source, groene technologie en circulaire bouw, en zijn kritisch op technologische ontwikkelingen die vooral winst of macht dienen. Hun voorstellen richten zich op digitale soevereiniteit, duurzame bouw, publieke financiering van onderzoek en het stimuleren van open kennisdeling.
Digitale soevereiniteit en publieke regie op technologie
PvdD wil innovatie in technologie sturen door publieke controle, transparantie en het doorbreken van de macht van Big Tech, met nadruk op open source en privacy. Innovatie moet bijdragen aan mens, dier, natuur en democratie, niet aan winstmaximalisatie.
“De Partij voor de Dieren kiest voor digitale soevereiniteit en publieke regie. Technologie moet transparant, controleerbaar en dienstbaar zijn aan mens, dier, natuur en democratie, nooit aan winst of macht. We investeren in open en veilige digitale infrastructuur, verminderen onze afhankelijkheid van Big Tech en zorgen altijd voor een analoge terugvaloptie bij vitale systemen.”
“De overheid gaat open standaarden, open-sourcesoftware en open hardware stimuleren en waar mogelijk gebruiken. Dit gebeurt sowieso in publieke sectoren: overheden, scholen en zorginstellingen stappen af van Big Tech-diensten. De overheid ontwikkelt een exitstrategie en investeert in open source, non-profit en Europese alternatieven.”
Innovatie in duurzame en circulaire bouw
PvdD wil innovatie in de bouwsector stimuleren door te focussen op circulair, biobased en natuurinclusief bouwen, met gebruik van hernieuwbare materialen en materialenpaspoorten. Ze pleiten voor het aanpassen van wet- en regelgeving om duurzame initiatieven te faciliteren.
“We bouwen, lowtech, circulair en natuurinclusief. Er wordt zo veel mogelijk gebruikgemaakt van natuurlijke, hernieuwbare en gerecyclede materialen en van natuurlijke bouwprincipes.”
“Alle gebouwen worden voorzien van een materialenpaspoort, zodat deze materialen bij sloop opnieuw kunnen worden ingezet, ook bij verbouwing en isolatie van bestaande gebouwen.”
“Zelfvoorzienende leefwijzen, gemeenschappen en ‘offgrid’ woontypen zoals tiny houses worden gefaciliteerd. Wet- en regelgeving die dergelijke duurzame initiatieven belemmert, wordt indien nodig aangepast.”
Publieke financiering en open toegang tot onderzoek
PvdD wil dat innovatie in wetenschap en kennisontwikkeling publiek gefinancierd en breed toegankelijk is, met minder afhankelijkheid van bedrijfsleven en competitie. Ze stimuleren open access en open science om kennisdeling en verdere innovatie te bevorderen.
“De overheid investeert extra geld in onderzoek dat bijdraagt aan een groene, gezonde, sociale en rechtvaardige maatschappij. Zulk fundamenteel onderzoek wordt minder afhankelijk van tweede en derde geldstromen.”
“Wetenschappelijk onderzoek wordt publiek gefinancierd en moet dus toegankelijker worden. Daarom wordt de Open Access- en Open Science-beweging gesteund en gefinancierd.”
Modernisering auteursrecht en bescherming makers bij AI
PvdD wil het auteursrecht moderniseren om innovatie met AI mogelijk te maken, maar met bescherming en eerlijke vergoeding voor makers.
“Door kunstmatige intelligentie kunnen computers met één druk op de knop nieuwe kunst maken in de stijl van bestaande kunstenaars. Daarom moderniseren we het auteursrecht, zodat dit beter aansluit bij de huidige tijd. Hierbij is het belangrijk dat makers een passende vergoeding krijgen.”
50PLUS ziet innovatie vooral als middel om bestaande sectoren, zoals landbouw, energie en ouderenzorg, toekomstbestendig te maken, met een nadruk op technologische vernieuwing en digitale inclusie voor ouderen. De partij pleit concreet voor de bouw van nieuwe (kleine) kerncentrales, stimulering van thuisbatterijen, en het inzetten van kunstmatige intelligentie (AI) ten behoeve van ouderen. Innovatie wordt vooral gezien als praktisch instrument om maatschappelijke problemen op te lossen, niet als doel op zich.
Snelle bouw van nieuwe (kleine) kerncentrales
50PLUS wil de energievoorziening in Nederland moderniseren door fors in te zetten op kernenergie, met zowel grote als kleine kerncentrales. Dit moet het elektriciteitsnet versterken en Nederland aantrekkelijk houden voor high-tech bedrijven, waarmee innovatie in de economie wordt gestimuleerd.
Stimuleren van technologische innovatie in de landbouw
De partij ondersteunt boeren die vernieuwen en bijdragen aan voedselzekerheid en natuurherstel, en ziet innovatie als essentieel voor het toekomstperspectief van jonge agrariërs.
“Boeren die vernieuwen en bijdragen aan voedselzekerheid en natuurherstel.”
Bevorderen van digitale innovatie en AI voor ouderen
50PLUS wil dat digitale technologie en kunstmatige intelligentie worden ingezet om het leven van ouderen te verbeteren, met nadruk op digitale inclusie en zelfredzaamheid. Innovatie wordt hier gekoppeld aan maatschappelijke meerwaarde voor een specifieke doelgroep.
“Kunstmatige Intelligentie (AI) in dienst van ouderen. AI biedt enorme kansen voor ouderen. 50PLUS omarmt technologie die het leven makkelijker maakt, zorg verbetert en ouderen langer zelfstandig laat wonen.”
“Digitale zaken en AI-implementatie worden door de overheid beter gecoördineerd.”
Stimuleren van thuisbatterijen voor energie-innovatie
De partij wil burgers stimuleren om thuisbatterijen te gebruiken, zodat zij optimaal kunnen profiteren van zelf opgewekte elektriciteit. Dit bevordert innovatie op het gebied van decentrale energieopslag.
“Stimulering van het gebruik van thuisbatterijen, zodat burgers die hun eigen elektriciteit opwekken hier ook optimaal van kunnen profiteren.”
Innovatieve woonvormen voor ouderen
50PLUS stimuleert innovatieve woonvormen, zoals levensloopbestendige woningen en woonhofjes, om ouderen langer zelfstandig te laten wonen en de woningmarkt te vernieuwen.
“Innovatieve woonvormen worden gestimuleerd: levensloopbestendige woningen en kleinschalige woonhofjes waar zorg, gemeenschap en zelfstandigheid worden gecombineerd.”
De PVV positioneert zich als een partij die innovatie vooral ziet als het wegnemen van belemmeringen en het terugdraaien van recente vernieuwingen, in plaats van het actief stimuleren van nieuwe ontwikkelingen. Hun concrete voorstellen richten zich op het schrappen van bureaucratie, het inzetten van bestaande technologieën (zoals kernenergie), en het terugbrengen van traditionele methoden in sectoren als onderwijs en zorg. Innovatie wordt vooral gezien als het efficiënter maken van bestaande systemen, niet als het stimuleren van baanbrekende vernieuwing.
Schrappen van onderwijsvernieuwingen en terug naar traditionele methoden
De PVV verzet zich expliciet tegen onderwijsinnovatie en wil terug naar traditionele lesmethoden, waarbij basisvaardigheden centraal staan. Zij zien recente onderwijsvernieuwingen als oorzaak van kwaliteitsverlies en willen deze terugdraaien.
“Wij willen geen onderwijsvernieuwingen meer. Wij willen terug naar het gestructureerde onderwijs van weleer – met leraren die duidelijk uitleggen, begeleiden en controleren.”
Inzetten op bestaande technologieën in energie, geen innovatie in duurzaamheid
De PVV wil stoppen met de energietransitie en duurzame innovatie, en kiest voor bestaande technologieën als kernenergie en fossiele brandstoffen. Innovatie wordt hier niet gestimuleerd; men kiest voor bewezen, traditionele oplossingen.
“We stoppen met de energietransitie en gaan netcongestie oplossen: geen windturbines, geen zonneparken of andere weersafhankelijke wiebelstroom. We gaan niet verplicht van het gas af, houden onze kolen- en gascentrales open en bouwen meer kerncentrales – stabiel en betrouwbaar.”
“Nieuwe kerncentrales bijbouwen, ook kleine modulaire reactoren; inzet op thorium”
Minder bureaucratie en managementlagen in de zorg, inzet van bestaande technologie
De PVV wil innovatie in de zorg vooral bereiken door het schrappen van bureaucratie en het inzetten van bestaande technologieën zoals kunstmatige intelligentie om de administratiedruk te verlagen. Er is geen sprake van het stimuleren van nieuwe zorginnovaties, maar van het efficiënter maken van bestaande processen.
“We schrappen bureaucratie en managementlagen die de zorg duurder en ingewikkelder hebben gemaakt. Met slimme inzet van kunstmatige intelligentie verlagen we de administratiedruk.”
Boeren meer ruimte geven om te innoveren (zonder concrete stimulans)
De PVV noemt het belang van innovatie in de landbouw, maar doet geen concrete voorstellen om innovatie daadwerkelijk te stimuleren; het gaat vooral om het wegnemen van beperkende regelgeving.
“Wij geven boeren weer ruimte om te produceren, innoveren en concurreren.”