Verkiezingsprogramma's 2025 overwie investeert het meeste in defensie
FVD wil investeren in een sterke nationale defensie, maar uitsluitend naar eigen inzicht en niet volgens internationale NAVO-normen. De partij benadrukt hogere beloningen voor militairen, versterking van de eigen defensie-industrie en cyberdefensie, maar is tegelijkertijd uitgesproken tegen uitgaven aan buitenlandse militaire missies of NAVO-verplichtingen. De investeringen zijn dus gericht op nationale weerbaarheid en soevereiniteit, niet op maximale uitgaven of internationale afspraken.
Investeren in nationale defensie naar eigen inzicht
FVD pleit voor investeringen in de Nederlandse krijgsmacht, met nadruk op betere beloning voor militairen en versterking van de nationale defensie-industrie. De partij wijst NAVO-normen af en wil zelf bepalen hoeveel en waaraan wordt uitgegeven, met als doel de weerbaarheid van Nederland te vergroten zonder buitenlandse inmenging.
“We investeren in onze krijgsmacht - niet volgens een opgelegde NAVO-norm, maar naar eigen inzicht, zodat Nederland weerbaar is en onze militairen beter worden beloond.”
“We investeren in een sterke nationale defensie, met betere beloning en zorg voor militairen en veteranen, meer marechaussee voor grensbewaking en een krachtige eigen defensie-industrie.”
“We investeren in cyberdefensie, zodat Nederland beschermd blijft tegen digitale dreigingen en koploper wordt op digitaal gebied.”
“We betrekken de Nederlandse defensie-industrie bij aanschaf, onderhoud en ontwikkeling van materieel, zodat innovatie en werkgelegenheid in eigen land groeien.”
Geen investeringen in buitenlandse militaire missies of NAVO-verplichtingen
FVD is expliciet tegen het investeren van belastinggeld in buitenlandse militaire operaties, NAVO-verplichtingen of Amerikaanse proxy-oorlogen. De partij wil dat alle defensie-uitgaven uitsluitend ten goede komen aan de nationale veiligheid en niet aan internationale verplichtingen.
“Geen belastinggeld meer voor zinloze militaire avonturen of Amerikaanse proxy-oorlogen zoals in Oekraïne.”
“We stoppen met miljardenuitgaven aan buitenlandse conflicten, zoals de oorlog in Oekraïne, en richten ons op vrede en samenwerking.”
“Nederland kiest een neutrale positie in de internationale politiek - naar Zwitsers model. We stoppen met sancties die onze economie of belangen schaden en staken alle militaire en financiële steun aan Oekraïne.”
“Dit bespaart miljarden, die we investeren in onze eigen veiligheid en welvaart.”
Meer beloning en waardering voor militairen en veteranen
FVD wil investeren in het welzijn van militairen en veteranen, onder andere door hogere salarissen, betere hypotheekmogelijkheden en meer aandacht voor veteranenzorg.
“We introduceren een speciale garantieregeling vanuit het Ministerie van Defensie om behalve een basissalaris ook variabele toeslagen als basis te hanteren voor hypotheekfinanciering voor militairen, zodat de leencapaciteit sterk wordt vergroot.”
“We geven aandacht aan veteranen, waaronder voor PTSS en andere aandoeningen ten gevolge van buitenlandse missies.”
BIJ1 investeert principieel géén extra geld in defensie en keert zich fel tegen de verhoging van het defensiebudget, wapenleveranties en militaire samenwerking. In plaats daarvan wil de partij bestaande defensiemiddelen afbouwen, uit de NAVO stappen en het vrijgekomen geld besteden aan sociale voorzieningen en vrede. BIJ1 positioneert zich als de partij die het minst in defensie investeert en pleit voor volledige ontwapening en neutraliteit.
Geen extra investeringen in defensie of wapens
BIJ1 weigert elke verhoging van het defensiebudget, werkt niet mee aan NAVO-verplichtingen en wil geen cent extra naar wapens of militaire infrastructuur. Het geld dat hierdoor vrijkomt, wordt ingezet voor sociale doelen zoals zorg en onderwijs. Dit standpunt is een directe reactie op andere partijen die volgens BIJ1 miljarden extra willen investeren in defensie.
“BIJ1 geeft geen extra geld uit aan wapens. We werken niet mee aan de absurde verhoging van het NAVO-budget. Er gaat geen cent meer naar wapens in militaire conflicten, naar koloniale oorlogen en naar genocide.”
“Tot dat moment verhogen we op geen enkel moment het budget van defensie.”
“Alles voor vrede, geen cent naar oorlog.”
Uittreden uit NAVO en afbouwen militaire infrastructuur
BIJ1 wil Nederland uit de NAVO halen, alle NAVO- en VS-bases sluiten, kernwapens verwijderen en militaire samenwerking met universiteiten en industrie beëindigen. Dit beleid is bedoeld om Nederland los te maken van internationale militaire verplichtingen en de wapenindustrie.
“Nederland start direct het traject om uit de NAVO te treden en voltooit dit binnen 4 jaar.”
“Alle NAVO- en VS-bases op Nederlands grondgebied sluiten we binnen 2 jaar. Kernwapens verwijderen we onmiddellijk.”
“Nederland stopt geen geld van de overheid meer in militair onderzoek, beëindigt geweld gerelateerde samenwerking met universiteiten en ontmantelt militaire industrieel-academische netwerken.”
Investeringen verschuiven naar vrede en sociale voorzieningen
Het geld dat niet meer naar defensie gaat, wordt wettelijk geoormerkt voor een vredesfonds ten behoeve van zorg, onderwijs, openbaar vervoer en internationale wederopbouw. BIJ1 ziet dit als de enige manier om echte veiligheid en bestaanszekerheid te waarborgen.
JA21 profileert zich als de partij die het meest wil investeren in defensie, met als speerpunt een forse verhoging van het defensiebudget naar 5% van het nationaal inkomen (BBP) in 2035. Ze willen een sterke, schaalbare krijgsmacht van 200.000 medewerkers, structurele investeringen in personeel, materieel en innovatie, en een wettelijk verankerde NAVO-norm. JA21 stelt expliciet dat zij de hoogste doorgerekende defensie-uitgaven van alle partijen nastreven.
Defensiebudget verhogen naar 5% van het BBP
JA21 wil het defensiebudget structureel verhogen tot 5% van het BBP in 2035, waarmee zij zichzelf positioneren als de partij die het meest investeert in defensie. Dit is een duidelijke, concrete doelstelling die ver boven de huidige NAVO-norm van 2% ligt en alle andere partijen overtreft. De partij koppelt deze investering aan het versterken van de krijgsmacht, innovatie en strategische autonomie.
“Wij werken lineair toe naar 3,5% + 1,5% van het nationaal inkomen aan defensie(gerelateerde)-uitgaven in 2035.”
“Lineair groeien naar uitgaven van 5% van het BBP in 2035.”
“JA21 heeft de afgelopen jaren bewezen dé defensiepartij van Nederland te zijn, met onder meer de hoogste doorgerekende defensie-uitgaven in het verkiezingsprogramma voor de Tweede Kamerverkiezingen van 2023, en het wettelijk verankeren van de 2% NAVO-norm.”
Krijgsmacht uitbreiden naar 200.000 medewerkers
Naast het verhogen van het budget wil JA21 de omvang van de krijgsmacht fors vergroten naar 200.000 militairen, reservisten en burgers. Dit personeelsdoel ondersteunt hun ambitie om de Nederlandse defensiecapaciteit structureel te versterken en langdurige inzetbaarheid te waarborgen.
Structurele investeringen in personeel, materieel en innovatie
JA21 koppelt de budgetverhoging aan concrete investeringen in personeel, materieel, opleidingen, munitie, infrastructuur en innovatie (zoals drones en AI). Hiermee willen ze de krijgsmacht moderniseren en de Nederlandse defensie-industrie versterken.
“Dit alles vraagt om acute investeringen in personeel, materieel, opleidingen, munitie, infrastructuur en vastgoed.”
“De krijgsmacht moet op innovatieve wijze de laatste technologische ontwikkelingen toepassen in de organisatie, waaronder met de integratie van drones en AI.”
“Voor de defensie-industrie schrapt JA21 belemmerende regelgeving en zet het in op langdurige opdrachten binnen Nederland.”
De Partij voor de Dieren (PvdD) is kritisch over het verhogen van defensie-uitgaven en wijst een "blanco cheque" voor defensie af. Ze willen alleen investeren in Europese defensie als dat strikt noodzakelijk is voor onafhankelijkheid van de VS, en pleiten voor een zorgvuldige, onderbouwde afweging van elke defensie-uitgave. De partij verzet zich tegen de NAVO-norm en wil dat investeringen in defensie niet ten koste gaan van klimaat, natuur, zorg of onderwijs.
Alleen noodzakelijke investeringen in Europese defensie
PvdD vindt extra investeringen in Europese defensie alleen acceptabel als die strikt noodzakelijk zijn voor onafhankelijkheid van de VS, maar wijst structurele verhogingen of automatische NAVO-normen af. Elke uitgave moet kritisch worden afgewogen en mag niet ten koste gaan van andere maatschappelijke prioriteiten.
“Hoewel hiervoor investeringen nodig zijn, zegt de Partij voor de Dieren ‘nee’ tegen een blanco cheque voor defensie. We kijken bij elke maatregel kritisch welke uitgaven nodig zijn om de verdediging van Europa op orde te krijgen en efficiënt te organiseren.”
“Nederland en Europa investeren extra in de eigen Europese defensie. Daarbij kijken we steeds kritisch welke investeringen echt nodig zijn om onszelf te kunnen verdedigen en zo snel mogelijk onafhankelijk te worden van de VS.”
“Nederland steunt geen specifieke NAVO-norm en geen wettelijke verankering van een defensienorm. Elke uitgave voor defensie wordt bepaald op basis van goede onderbouwing. Uitgaven gaan niet ten koste van klimaat, natuur, sociale zekerheid, zorg en onderwijs.”
“De NAVO-norm wordt gedicteerd door Trump: daar doen wij niet aan mee. We wegen zorgvuldig af wat nodig is op basis van goed onderbouwde plannen. Géén blanco cheque voor defensie.”
Defensiebudget deels inzetten voor diplomatie en geweldloze oplossingen
PvdD wil dat een deel van het defensiebudget wordt besteed aan diplomatie, conflictpreventie en geweldloze weerbaarheid, in plaats van uitsluitend aan militaire middelen.
“Een deel van het defensiebudget zal specifiek worden ingezet op diplomatie in conflictsituaties, het ontwikkelen van methoden voor conflictpreventie en geweldloze conflictoplossing, en voor het geweldloos weerbaar maken van de burgers.”
Geen uitbreiding van defensie-oefeningen of -terreinen in Nederland
De partij wil geen extra ruimte voor defensie-oefeningen in Nederland en streeft juist naar vermindering van militaire activiteiten en terreinen.
“Er komt geen extra ruimte voor defensie-oefeningen in Nederland, maar we zetten juist in op het verminderen van militaire oefeningen en terreinen in Nederland.”
Europese samenwerking om defensiekosten laag te houden
PvdD pleit voor Europese samenwerking bij de aanschaf van materieel en gebruik van oefenlocaties, met als doel de kosten voor defensie zo laag mogelijk te houden.
“Samenwerking op het gebied van (bestaande) oefenlocaties in Europa en het aankopen van defensiematerieel met andere Europese landen is daarom cruciaal. Bovendien hebben Europese landen een gezamenlijk belang om de kosten voor defensie laag te houden.”
De VVD wil de grootste investering in defensie in decennia doen en streeft ernaar de defensie-uitgaven structureel te verhogen naar 3,5% van het Bruto Nationaal Product (BNP), waarmee zij zichzelf positioneren als de partij die het meest in defensie investeert. Dit percentage ligt fors boven de huidige NAVO-norm en wordt wettelijk vastgelegd als streefcijfer. De VVD koppelt deze investeringen aan het moderniseren van de krijgsmacht, het versterken van de Nederlandse defensie-industrie en het waarborgen van de nationale en Europese veiligheid.
Structurele verhoging defensiebudget naar 3,5% BNP
De VVD kiest expliciet voor een structurele en wettelijk vastgelegde verhoging van het defensiebudget naar minimaal 3,5% van het BNP, waarmee zij zichzelf als koploper presenteren. Dit is bedoeld om de krijgsmacht te moderniseren, NAVO-verplichtingen na te komen en de veiligheid van Nederland en Europa te waarborgen. De partij noemt dit de grootste investering in defensie in decennia.
“Op termijn is een investering van tenminste 3,5% is nodig om onze krijgsmacht te moderniseren en onze NAVO-verplichtingen na te komen; een eerlijke contributie is de logische en morele verplichting van elke bondgenoot.”
“De VVD heeft de 2%-norm al als harde ondergrens wettelijk vastgelegd. Om ons land en onze krijgsmacht de zekerheid voor de lange termijn te geven die zij verdient, leggen we de geldende NAVO-norm van 3,5% als streefcijfer ook vast in de wet.”
“Een investering van 3,5% van ons Bruto Nationaal Product (BNP) is nodig om onze krijgsmacht te moderniseren.”
“De VVD wil investeren in veiligheid en de defensie-uitgaven laten groeien naar 3,5% van onze economie.”
Minder uitgaven elders om defensie-investeringen mogelijk te maken
Om deze forse defensie-investeringen te financieren, kiest de VVD ervoor om op andere uitgaven te bezuinigen, zoals op zorg, sociale zekerheid en ontwikkelingssamenwerking. Dit onderstreept de prioriteit die de partij aan defensie geeft.
“Meer bij defensie en veiligheid, minder naar sociale zekerheid en zorg: De VVD kiest voor investeren in onze veiligheid, van je eigen straat tot op mondiaal niveau. Dat betekent wel dat we keuzes zullen moeten maken in de zorg en de sociale zekerheid, zoals een kleiner basispakket, meer eigen bijdragen, een efficiënter zorgstelsel en een veel meer activerende sociale zekerheid.”
“De VVD gaat mee met de huidige geopolitieke realiteit door te investeren in defensie en minder uit te geven aan ontwikkelingssamenwerking.”
Wettelijke borging van de defensienorm
De VVD wil de verhoogde defensienorm niet alleen als ambitie, maar wettelijk vastleggen, zodat toekomstige kabinetten hieraan gebonden zijn en de investeringen niet afhankelijk zijn van politieke grillen.
“De VVD heeft de 2%-norm al als harde ondergrens wettelijk vastgelegd. Om ons land en onze krijgsmacht de zekerheid voor de lange termijn te geven die zij verdient, leggen we de geldende NAVO-norm van 3,5% als streefcijfer ook vast in de wet. Stelt de NAVO een hogere norm, dan willen we dat de wettelijke verplichting ook weer verhoogd wordt.”
BBB wil fors investeren in Defensie en neemt als uitgangspunt het groeipad naar 3,5% van het BBP in 2035, maar legt zich daar niet onvoorwaardelijk op vast. De partij stelt een structurele intensivering van ruim zes miljard euro in 2030 voor, mits dit niet ten koste gaat van andere essentiële voorzieningen zoals AOW en zorg. BBB koppelt defensie-investeringen aan versterking van de economie en strategische autonomie, met nadruk op realisme en een eerlijke lastenverdeling binnen de NAVO.
Groeipad naar 3,5% BBP als uitgangspunt, maar niet onvoorwaardelijk
BBB steunt het streven naar een forse verhoging van de defensie-uitgaven richting 3,5% van het BBP in 2035, maar stelt duidelijke voorwaarden en wil zich niet onvoorwaardelijk vastleggen op dit percentage. De partij benadrukt dat investeringen in Defensie niet ten koste mogen gaan van andere belangrijke maatschappelijke voorzieningen en dat een eerlijke kostenverdeling binnen de NAVO essentieel is.
“BBB onder schrijft het belang van een sterke en geloofwaardige krijgsmacht die beschermt wat ons Nederland dierbaar is. We steunen daarom het streven naar een versterking van de NAVO en het verhogen van de Nederlandse defensieuitgaven. In dat kader is BBB bereid om het door het CPB geschetste ingroeipad naar 3,5% BBP in 2035 als uitgangspunt te nemen, waarbij we ons in de komende kabinetsperiode conformeren aan een structurele intensivering van ruim zes miljard euro in 2030.”
“BBB legt zich nu nog niet vast op het bereiken van 3,5% BBP en ruim 19,3 miljard euro in 2035. Zulke bedragen kunnen en mogen niet per definitie ten koste gaan van andere zaken die voor BBB essentieel zijn: de betaalbaarheid en instandhouding van de huidige AOW, ons sociale zekerheids stelsel, goede en toegankelijke gezondheidszorg, een ronkende economie met een sterke mkbsector, goede infrastructuur en een leefbaar platteland.”
“We nemen het groeipad naar 3,5% van het Bruto Binnenlands Product (BBP) in 2035 als uitgangspunt. Tegelijk willen we dat dit niet ten koste gaat van belangrijke zaken zoals de AOW, betaalbare zorg, het mkb en een leefbaar platteland. Na 2030 gelden voor ons duidelijke voorwaarden voor verdere verhoging van onze defensieuitgaven, zoals een eerlijke verdeling van kosten binnen de NAVO en geen financiering via Europese schulden of giften.”
Investeringen koppelen aan strategische autonomie en economie
BBB wil dat defensie-investeringen niet alleen de militaire slagkracht vergroten, maar ook bijdragen aan de Nederlandse economie en strategische autonomie. De partij pleit voor een sterke eigen defensie-industrie en het gericht besteden van defensiemiddelen binnen Nederland.
“Investeringen moeten bijdragen aan: Operationele slagkracht, gereedheid innovatief vermogen en munitievoorraden; Versterking van de Nederlandse defensieindustrie en strategische autonomie; Infrastructuur die ook civiele weerbaarheid vergroot (zoals spoor en logistiek); Economische kansen in regio’s en sectoren waar Nederland zelf sterker van wordt.”
“Een Wet Strategische Defensieproductie (WSDP), waarin we vast leggen dat minimaal 50 procent van de Defensiematerieeluitgaven uiteindelijk in Nederland moet landen.”
Structurele intensivering van ruim zes miljard euro in 2030
BBB is concreet over de omvang van de extra investeringen in de komende kabinetsperiode en noemt een structurele intensivering van ruim zes miljard euro in 2030.
“In dat kader is BBB bereid om het door het CPB geschetste ingroeipad naar 3,5% BBP in 2035 als uitgangspunt te nemen, waarbij we ons in de komende kabinetsperiode conformeren aan een structurele intensivering van ruim zes miljard euro in 2030.”
Het CDA wil fors investeren in defensie en zich committeren aan de nieuwe NAVO-norm van 3,5% van het bbp in 2035, waarmee het zich profileert als een van de partijen die het meeste in defensie wil investeren. Ze willen hiervoor extra ruimte op de begroting maken, onder meer via een vrijheidsbijdrage van burgers en bedrijven, en zetten in op het versterken en moderniseren van de krijgsmacht en de defensie-industrie. De partij koppelt deze investeringen expliciet aan de internationale veiligheidssituatie en de noodzaak van een weerbare samenleving.
Fors verhogen defensie-uitgaven naar 3,5% bbp
Het CDA kiest voor een uitzonderlijk hoge investering in defensie door zich te verbinden aan de nieuwe NAVO-norm van 3,5% van het bbp in 2035, en wil hier in de komende periode al de eerste stappen voor zetten. Dit is een van de hoogste streefcijfers in de Nederlandse politiek en wordt gefinancierd via begrotingsruimte en een vrijheidsbijdrage. Het CDA adresseert hiermee de verslechterde internationale veiligheidssituatie en de noodzaak om de krijgsmacht te versterken.
“Nederland committeert zich aan de afspraken van de NAVO-capaciteitsdoelstellingen en de nieuwe NAVO-norm om uiterlijk in 2035 3,5 procent van het bbp uit te geven aan defensie. In de komende periode willen we de eerste stap naar 2030 zetten.”
“We maken ruimte op de begroting om de extra defensie-uitgaven te kunnen betalen, waarbij we gebruikmaken van de ruimere EU-begrotingsregels. Daarnaast introduceren we een vrijheidsbijdrage voor iedereen, burgers en bedrijven. We vragen daarmee iedereen evenredig naar draagkracht bij te dragen.”
Investeren in modernisering en opschaling van de krijgsmacht en defensie-industrie
Naast het verhogen van het budget, richt het CDA zich op het versterken en moderniseren van de krijgsmacht en het uitbouwen van de Nederlandse en Europese defensie-industrie. Dit moet de strategische autonomie vergroten en de krijgsmacht voorzien van hoogwaardig materieel.
“We zetten de extra defensie-uitgaven in voor het versterken en moderniseren van onze krijgsmacht. Die moet beschikken over hoogwaardig materieel waarvan de eisen in Europees verband zijn afgestemd.”
“We zetten in op een innovatieve Nederlandse en Europese defensie-industrie en bouwen de productiecapaciteit uit.”
Deel financiering via vrijheidsbijdrage van burgers en bedrijven
Het CDA wil dat de samenleving als geheel bijdraagt aan de hogere defensie-uitgaven via een nieuwe vrijheidsbijdrage, zodat de lasten eerlijk verdeeld worden.
“Daarnaast introduceren we een vrijheidsbijdrage voor iedereen, burgers en bedrijven. We vragen daarmee iedereen evenredig naar draagkracht bij te dragen.”
“Voor een deel financieren we de defensie-uitgaven via een vrijheidsbijdrage voor burgers en bedrijven, zodat iedereen evenredig bijdraagt naar draagkracht.”
D66 wil fors investeren in defensie en voldoet aan de NAVO-norm door minimaal 3,5% van het bbp aan defensie uit te geven, inclusief investeringen in kritieke infrastructuur en civiele paraatheid. De partij zet daarnaast in op Europese samenwerking, innovatie en het versterken van de defensie-industrie, met als lange termijn doel een Europese krijgsmacht. D66 koppelt defensie-uitgaven expliciet aan bredere veiligheid, technologische vooruitgang en Europese strategische autonomie.
Minimaal 3,5% van het bbp naar defensie
D66 committeert zich aan de NAVO-afspraak om minimaal 3,5% van het bbp aan defensie uit te geven, inclusief investeringen in kritieke infrastructuur, civiele paraatheid en de defensie-industrie. Hiermee positioneert D66 zich als een partij die structureel en significant investeert in defensie, zowel in klassieke als moderne capaciteiten.
“We komen de NAVO-afspraak na om minimaal 3,5% van het bbp aan defensie uit te geven en minimaal 1,5% van het bbp aan de kritieke infrastructuur, civiele paraatheid, veerkracht en het versterken van onze defensie-industrie.”
Europese samenwerking en gezamenlijke investeringen
D66 wil dat Nederland samen met andere Europese landen investeert in defensie, innovatie en materieel, om zo kosten te besparen en de slagkracht te vergroten. De partij ziet Europese samenwerking als essentieel om strategisch zelfstandig te worden en de druk op nationale begrotingen te verlichten.
“We moeten gezamenlijk voorraden aanleggen, trainen en investeren in innovatie. Gezamenlijk materieel inkopen en meer standaardiseren. Door onze krachten te bundelen zijn we samen slagvaardiger en besparen we kosten.”
“Met een Europese begroting die twee keer zo groot is, kunnen we samen écht een veranderende wereld aan. Dit doen we met eigen Europese inkomstenbronnen. Het geld gaat naar investeringen die iedereen aangaan, zoals in defensie, groene energie en vitale voorzieningen als havens.”
Investeren in technologische innovatie voor defensie
D66 wil dat Nederland Europees koploper wordt op het gebied van AI, drones, ruimtevaart en cybersecurity voor defensie. De partij ziet technologische innovatie als cruciaal voor de toekomstige veiligheid en investeert daarom gericht in deze sectoren.
“D66 wil dat Nederland in 2030 Europees koploper is op het gebied van AI, drones, ruimtevaart en cybersecurity voor defensie.”
Investeren in gereedheid, personeel en klassieke slagkracht
Naast technologische innovatie investeert D66 in de gereedheid van de krijgsmacht, voldoende getraind personeel, uitbreiding van oefenlocaties, passend materieel en klassieke slagkracht zoals munitie en industriële productiecapaciteit.
“We investeren in de gereedheid van onze krijgsmacht. Dat doen we onder andere met voldoende (getraind) personeel, uitbreiding van oefenlocaties, passend materieel en efficiënte logistiek en instandhouding.”
“Daarvoor zijn klassieke investeringen nodig, zoals in genoeg munitie, systemen en materieel, mensen en industriële productiecapaciteit.”
GroenLinks-PvdA kiest voor een historisch hoge investering in defensie en wil het defensiebudget verhogen naar 3,5% van het bbp, waarmee zij zich committeren aan de hoogste NAVO-norm. Deze forse verhoging wordt gemotiveerd door de Russische dreiging en de wens om minder afhankelijk te zijn van de Verenigde Staten. De partij benadrukt dat deze investeringen niet ten koste mogen gaan van zorg, onderwijs of sociale zekerheid, en dat de lasten eerlijk verdeeld moeten worden.
Defensiebudget verhogen naar 3,5% van het bbp
GroenLinks-PvdA stelt voor om het defensiebudget structureel te verhogen naar 3,5% van het bbp, waarmee zij expliciet kiezen voor de hoogste NAVO-norm. Dit is een historisch hoge investering, ingegeven door de Russische agressie en de noodzaak tot meer Europese onafhankelijkheid. De partij wil hiermee de krijgsmacht versterken en moderniseren, en benadrukt dat deze uitgaven niet gefinancierd worden door bezuinigingen op sociale voorzieningen.
“We committeren ons aan het verhogen van het defensiebudget naar 3,5% van het bbp vanwege de Russische agressie en de noodzaak om ons onafhankelijker te maken van de Verenigde Staten.”
“We houden ons aan de nieuwe NAVO-norm en groeien toe naar de afspraak om 3,5% van het bbp uit te geven aan defensie.”
“We staan voor een historische verhoging van de uitgaven aan defensie.”
Investeringen in een grotere, modernere krijgsmacht
De partij koppelt de budgetverhoging aan concrete investeringen in de omvang, modernisering en innovatie van de krijgsmacht. Er wordt ingezet op meer gevechtskracht, betere luchtverdediging, maritieme en logistieke capaciteiten, en innovatie zoals drones. Dit alles moet bijdragen aan afschrikking, NAVO-doelstellingen en betere bescherming van Nederland.
“De krijgsmacht wordt sterker, groter en moderner, met meer gevechtskracht op land, betere luchtverdediging en sterke maritieme en logistieke capaciteiten. We zetten in op innovatie, bijvoorbeeld op het gebied van drones.”
Geen bezuinigingen op sociale voorzieningen voor defensie
GroenLinks-PvdA benadrukt dat de hogere defensie-uitgaven niet ten koste mogen gaan van zorg, onderwijs, sociale zekerheid en pensioenen. In plaats daarvan willen ze de lasten eerlijk verdelen, onder andere door hogere bijdragen van de rijkste Nederlanders.
NSC wil fors investeren in defensie en onderscheidt zich door expliciet de nieuwe NAVO-norm van 3,5% van het BBP voor defensie-uitgaven te omarmen, wat aanzienlijk hoger is dan de huidige norm. Daarnaast reserveert NSC jaarlijks €1 miljard voor een weerbare samenleving, met nadruk op burgersteunpunten en cyberveiligheid. Hun visie is dat militaire slagkracht én maatschappelijke weerbaarheid samen de basis vormen voor nationale veiligheid.
Defensie-uitgaven verhogen naar 3,5% van het BBP
NSC kiest voor een uitzonderlijk hoge investering in defensie door zich te committeren aan de nieuwe NAVO-norm van 3,5% van het BBP, waarmee zij zich duidelijk onderscheiden van partijen die vasthouden aan de oude 2%-norm. Dit is het meest concrete en onderscheidende standpunt over wie het meeste in defensie investeert.
“We versterken de krijgsmacht en hanteren de nieuwe NAVO-norm van 3,5% voor Defensie-uitgaven en 1,5% voor andere uitgaven zoals versterken van de bruggen.”
“We committeren ons daarom aan de nieuwe NAVO-norm in 2035 van 3,5% van de economie voor Defensie-uitgaven en 1,5% voor gerelateerde uitgaven zoals infrastructuur.”
“We verhogen daarom de defensie-uitgaven tot de nieuwe NAVO-norm van 3,5% van de economie.”
Jaarlijks €1 miljard voor weerbare samenleving en cyberveiligheid
Naast militaire investeringen reserveert NSC jaarlijks €1 miljard specifiek voor het versterken van de weerbaarheid van de samenleving, met aandacht voor burgersteunpunten, buurtnetwerken en cyberveiligheid. Dit is een aanvullende, concrete investering die NSC onderscheidt van partijen die zich beperken tot puur militaire uitgaven.
“We investeren jaarlijks € 1 miljard in een weerbare samenleving voor meer burgersteunpunten, buurtnetwerken en cyberveiligheid.”
“We grijpen deze kans aan om de samenleving sterker te maken door € 1 miljard te investeren in een weerbare samenleving. Denk aan onderlinge (buren)hulp, burgersteunpunten, zorgnetwerken en cyberveiligheid.”
“Binnen de extra uitgaven voor defensie, investeren we de komende jaren € 1 miljard voor weerbare samenleving.”
De PVV wil de uitgaven aan defensie stapsgewijs laten groeien, met als prioriteit de bescherming van het eigen grondgebied en niet buitenlandse missies. Concrete investeringsbedragen of een vergelijking met andere partijen ontbreken, maar de partij stelt expliciet dat investeringen in het leger nodig zijn en dat geld hiervoor vrijgemaakt moet worden door te bezuinigen op uitgaven aan onder andere ontwikkelingshulp en de EU. De focus ligt op soevereiniteit, grensbewaking en het versterken van de Nederlandse krijgsmacht.
Defensie-uitgaven stapsgewijs laten groeien
De PVV wil de defensie-uitgaven verhogen, maar doet geen concrete toezeggingen over hoeveel of hoe snel. De nadruk ligt op het versterken van het leger voor nationale verdediging, niet op internationale missies. De partij koppelt deze investeringen aan het terughalen van geld uit andere begrotingsposten, zoals ontwikkelingshulp en EU-bijdragen.
“Wij hebben de ambitie om de Defensie uitgaven te laten groeien, en zullen dit stapsgewijs vormgeven.”
“In ons defensiebeleid staat het Nederlandse belang voorop. De basistaak van onze Krijgsmacht is de bescherming van ons eigen grondgebied. Wij willen dus geen buitenlandse militaire missies, maar militaire inzet aan onze eigen grenzen: grensbewaking.”
“kunnen doen, steunt de PVV investeringen in ons leger.”
Geen geld meer naar buitenlandse missies, ontwikkelingshulp en EU – vrijspelen voor defensie
De PVV wil stoppen met buitenlandse militaire missies, ontwikkelingshulp en het overhevelen van miljarden naar de EU, om zo meer geld beschikbaar te maken voor binnenlandse prioriteiten zoals defensie. Dit is een indirecte investeringsstrategie: minder uitgeven aan het buitenland betekent meer ruimte voor defensie-uitgaven.
“Wij willen dus geen buitenlandse militaire missies, maar militaire inzet aan onze eigen grenzen: grensbewaking.”
“De PVV stopt ook met ontwikkelingshulp. Elk jaar maken we vele miljarden over naar Afrika. Ook willen we miljarden minder afdragen aan de Europese Unie.”
“Geen cent meer naar kansloze projecten, corrupte regimes en activistische ngo’s. Geen cent meer naar Afrika, het Midden-Oosten of Azië. Nederland is geen pinautomaat voor de rest van de wereld. Ontwikkelingshulp wordt volledig afgeschaft.”
De SGP wil dat Nederland het meeste investeert in defensie van alle partijen, door te pleiten voor een forse verhoging van het defensiebudget tot 5% van het BBP in 2035, ruim boven de huidige NAVO-norm. Ze koppelen dit aan concrete investeringen in modern materieel, innovatie en maatschappelijke weerbaarheid, en willen de Nederlandse defensie-industrie maximaal betrekken bij deze uitgaven.
Defensiebudget verhogen naar 5% van het BBP
De SGP stelt expliciet voor om het defensiebudget structureel te verhogen naar 5% van het BBP in 2035, waarmee zij veruit het hoogste investeringsniveau van alle partijen nastreven. Dit gaat verder dan de NAVO-norm en omvat ook investeringen in maatschappelijke weerbaarheid.
“De SGP wil gaan voldoen aan de nieuwe NAVO-norm voor defensie-uitgaven. In 2035 besteedt Nederland 5% van het BBP aan onze Defensie, waarbij 1,5% wordt besteed aan bredere investeringen in maatschappelijke weerbaarheid en infrastructuur.”
Meer investeren in modernisering, innovatie en Nederlandse industrie
De SGP wil dat de extra defensiemiddelen niet alleen naar meer materieel gaan, maar ook naar innovatie, modernisering en het versterken van de Nederlandse defensie-industrie. Ze willen dat Nederland meer F-35’s, luchtverdediging en infanterie aanschaft, en dat de maakindustrie maximaal profiteert.
“De SGP wil dat Nederland meer F-35’s en meer luchtverdediging inkoopt. Ook moet Nederland de infanteriebataljons zo veel mogelijk aanvullen.”
“De SGP wil dat de Nederlandse maakindustrie maximaal betrokken is bij de aanschaf van nieuw materieel zoals onderzeeboten, schepen en tanks, en hier daadwerkelijk van profiteert.”
“De defensie-industrie moet worden opgeschaald nu de vraag naar wapensystemen stijgt.”
Extra investeren in specialisaties en personeel
Naast materieel en innovatie wil de SGP extra investeren in specialistische eenheden, onderzeebootcapaciteit en het aantrekkelijker maken van Defensie als werkgever, om zo voldoende en goed personeel te behouden.
De SP is fel tegen het verhogen van de defensie-uitgaven naar de zogenaamde Trumpnorm van 5% van het BBP en verzet zich tegen een wapenwedloop. In plaats daarvan wil de partij alleen investeren in een krijgsmacht die het eigen grondgebied verdedigt en pleit zij voor Europese samenwerking en onafhankelijkheid van de Amerikaanse wapenindustrie. De SP vindt dat extra miljarden voor defensie ten koste gaan van sociale voorzieningen en kiest daarom voor minimale, strikt noodzakelijke defensie-investeringen.
Tegen verhoging defensiebudget naar Trumpnorm (5% BBP)
De SP verzet zich expliciet tegen het fors verhogen van de defensie-uitgaven naar de NAVO/Trumpnorm van 5% van het BBP. Volgens de partij leidt dit tot bezuinigingen op zorg, onderwijs en sociale zekerheid, en komt het vooral de Amerikaanse wapenindustrie ten goede. De SP vindt dat deze miljarden beter besteed kunnen worden aan publieke voorzieningen en ziet de norm als een gevaarlijke wapenwedloop.
“De SP is tegen de nieuwe NAVOnorm voor defensieuitgaven waarbij de Amerikaanse president Trump van ons eist dat wij 5% van alles wat we samen in Nederland verdienen uitgeven aan wapens. Dit leidt tot een wereldwijde wapenwedloop en komt vooral de Amerikaanse wapenindustrie ten goede.”
“Partijleiders van Timmermans tot en met Wilders hebben zich gecommitteerd aan de Trumpnorm van vijf procent. Het gaat hierbij om het astronomische bedrag van 35 miljard euro per jaar extra. Dit leidt nu al en zal nog meer leiden tot bezuinigingen op onze zorg, onderwijs en sociale zekerheid.”
“We geven geld uit daar waar het nodig is en bijdraagt aan een sterkere economie, daarom gaan we niet akkoord met tientallen miljarden onproductieve uitgaven per jaar aan de Trumpnorm van vijf procent voor defensieuitgaven.”
Alleen noodzakelijke investeringen in defensie en Europese samenwerking
De SP wil alleen investeren in een krijgsmacht die het eigen grondgebied en bondgenoten op basis van een VN-mandaat verdedigt. De partij pleit voor Europese militaire samenwerking en onafhankelijkheid van de Amerikaanse wapenindustrie, maar zonder extra miljardenuitgaven. Investeringen moeten gericht zijn op defensie tegen moderne dreigingen zoals cyberaanvallen, niet op uitbreiding of militarisering.
“De SP wil een krijgsmacht die in staat is het eigen grondgebied te verdedigen en in staat is op basis van VNmandaat bondgenoten te verdedigen en vredestaken uit te voeren.”
“We investeren in onze eigen defensieindustrie die wapens maakt voor onze verdediging. Publieke investeringen moeten altijd gepaard gaan met publieke zeggenschap in de bedrijven. Het algemeen belang en de veiligheid moeten centraal staan, niet de winstmaximalisatie.”
“Er moet geïnvesteerd worden in de verdediging tegen asymmetrische oorlogsvoering, zoals cyberaanvallen, desinformatiecampagnes en aanvallen op kritieke infrastructuur, zoals energie en watervoorziening.”
Volt pleit voor structurele en substantiële investeringen in Europese defensie, maar wil dat deze investeringen vooral gezamenlijk en efficiënt op EU-niveau plaatsvinden, met nadruk op samenwerking en het vermijden van verspilling. Ze willen uitgaven boven de NAVO-norm van 2% bbp richten op gezamenlijke Europese projecten, gefinancierd via eurobonds, en investeren in de Europese defensie-industrie om onafhankelijker te worden van andere grootmachten.
Structureel investeren in Europese defensie, boven 2% bbp
Volt wil dat de EU structureel investeert in defensie, waarbij uitgaven boven de NAVO-norm van 2% van het bbp specifiek worden ingezet voor gezamenlijke Europese projecten. Dit moet versnippering tegengaan en kosten besparen, zodat middelen efficiënter worden gebruikt en er ruimte ontstaat voor andere maatschappelijke investeringen.
“Uitgaven boven de 2% van het bruto binnenlandse product (bbp) worden gericht op gezamenlijke Europese projecten.”
“Er wordt structureel geïnvesteerd in wat écht nodig is, met focus op resultaat, niet alleen op hoeveel procent van het budget naar defensie gaat.”
Gezamenlijke financiering via eurobonds en centrale inkoop
Volt stelt voor om defensie-uitgaven gezamenlijk te financieren met eurobonds en door centrale inkoop onder leiding van de Europese Commissie. Dit moet leiden tot schaalvoordelen, minder dubbele aankopen en meer interoperabiliteit tussen Europese legers.
“De uitbreiding binnen defensie wordt gezamenlijk gefinancierd met eurobonds.”
“De Europese Commissie krijgt de taak om defensieaanbestedingen te centraliseren, zodat de vraag wordt gebundeld en dubbele kosten worden voorkomen.”
Substantiële investeringen in de Europese defensie-industrie
Volt wil substantieel investeren in de Europese defensie-industrie, onder meer via langlopende contractgaranties, goedkope leningen en vergunningen voor nieuwe productielocaties. Dit moet de sector laten opschalen, banen creëren en de afhankelijkheid van niet-Europese bedrijven verminderen.
“Er wordt substantieel geïnvesteerd in de Europese defensie-industrie in de vorm van langlopende contractgaranties, goedkope leningen en vergunningen voor nieuwe productielocaties, zodat de sector kan opschalen, er banen worden gecreëerd en gehele toeleveringsketens worden versterkt.”
Investeren in modernisering van Europese nucleaire capaciteiten
Volt wil samen investeren in de modernisering van Franse kernwapens, gericht op second strike-systemen, om de Europese nucleaire veiligheid te versterken en minder afhankelijk te zijn van de VS.
“De EU investeert samen in de modernisering van Franse kernwapens, gericht op het versterken van second strike-systemen in plaats van op het uitbreiden van het aantal kernkoppen.”
BVNL wil dat Nederland per direct voldoet aan de NAVO-norm van 2% van het BBP voor defensie-uitgaven, maar is fel tegen een verhoging naar 5% en wil deze terugdraaien als die wordt ingevoerd. Hun visie is dat defensie-uitgaven strikt gericht moeten zijn op de verdediging van Nederland en het NAVO-grondgebied, zonder betrokkenheid bij buitenlandse oorlogen.
Per direct voldoen aan 2% NAVO-norm, verhoging naar 5% terugdraaien
BVNL vindt dat Nederland moet investeren in defensie tot het niveau dat de NAVO vereist (2% van het BBP), maar verzet zich tegen verdere verhogingen naar 5%. Ze willen dat defensie-uitgaven uitsluitend gericht zijn op de eigen veiligheid en NAVO-verplichtingen, niet op internationale missies buiten NAVO-grondgebied.
Geen investeringen in buitenlandse militaire operaties
BVNL wil geen defensiemiddelen inzetten of investeren in militaire operaties buiten het NAVO-grondgebied. Dit betekent dat investeringen in defensie strikt nationaal en NAVO-gebonden blijven.
De ChristenUnie kiest voor een uitzonderlijk forse verhoging van het defensiebudget en wil in 2035 maar liefst 3,5% van het BBP aan defensie uitgeven, ruim boven de huidige NAVO-norm. Dit maakt de ChristenUnie tot de partij die het meeste in defensie investeert, met als doel de krijgsmacht te versterken, de NAVO-verplichtingen te overtreffen en de Nederlandse defensie-industrie te stimuleren.
Uitzonderlijk forse verhoging defensiebudget naar 3,5% BBP
De ChristenUnie wil het defensiebudget fors verhogen tot 3,5% van het BBP in 2035, waarmee zij de NAVO-norm ruimschoots overtreffen. Dit is bedoeld om de krijgsmacht te versterken, de internationale veiligheid te waarborgen en de Nederlandse defensie-industrie te stimuleren. Hiermee positioneert de ChristenUnie zich als de partij die het meeste in defensie investeert.
“We investeren de komende jaren fors in defensie om te kunnen voldoen aan de NAVO-norm om in 2035 3,5% van ons BBP uit te geven aan defensie en daarnaast 1,5% aan bijvoorbeeld infrastructuur die ook defensie ten goede komt.”
“Nederland gaat zich houden aan de afspraken en voldoen aan de internationale normen. Daarom geven we 3.5% van ons nationale inkomen uit aan defensie...”
“De forse uitbreiding van het defensiebudget gaat waar mogelijk gepaard gaan met de groei van de Nederlandse defensie-industrie en met onderzoek en ontwikkeling...”
Extra belasting op grote vermogens om defensie-investeringen te financieren
Om deze forse investeringen in defensie te bekostigen, stelt de ChristenUnie een extra vermogensbelasting voor op grote vermogens. Dit laat zien dat de partij bereid is om substantiële financiële offers te vragen voor hun ambitieuze defensieplannen.
“In het licht van de grote investeringen die nodig zijn in defensie, vragen we van de grootste vermogens een extra bijdrage met een vermogensbelasting van 1% op vermogens boven de 1 miljoen euro.”
DENK investeert niet het meeste in defensie; de partij is juist uitgesproken tegen extra miljardenuitgaven voor defensie en wil alleen investeren in het strikt noodzakelijke om de basis op orde te houden. DENK vindt de huidige defensie-uitgaven voldoende en wijst verdere verhoging af, met nadruk op het voorkomen van een wapenwedloop en het beperken van militaire missies tot uitzonderlijke, humanitaire gevallen.
Alleen noodzakelijke defensie-uitgaven, geen extra miljarden
DENK verzet zich tegen het verhogen van het defensiebudget en wil alleen investeren in het strikt noodzakelijke voor de basisvoorzieningen van Defensie, zoals goede huisvesting, salaris en uitrusting voor militairen. De partij wijst extra miljardeninvesteringen zonder aantoonbare noodzaak af en wil geen wapenwedloop of verdere militaire overmacht van de NAVO.
“DENK verzet zich tegen de extra miljardenuitgaven onder druk van NAVO baas Mark Rutte en President Donald Trump. DENK vindt de huidige defensie uitgaven voldoende en wijst op de enorme militaire overmacht van de NAVO die niet nog verder uitgebreid hoeft te worden.”
“Wij steunen alleen defensie uitgaven die aantoonbaar nodig zijn om de basis op orde te hebben bij Defensie. Dit betekent goede huisvesting van onze militairen, een fatsoenlijk salaris en een goede uitrusting. Miljardeninvesteringen zonder aantoonbare noodzaak steunen wij niet. Wij willen geen wapenwedloop.”
Terughoudendheid bij militaire missies en kernwapens
DENK is zeer terughoudend met deelname aan militaire missies en wil alleen in uitzonderlijke, humanitaire gevallen meedoen. Daarnaast wil de partij alle kernwapens uit Nederland verwijderen en geen lanceersystemen voor kernwapens op Nederlandse militaire systemen.
“Wij blijven zeer terughoudend in het steunen van de deelname aan militaire missies. Slechts in uitzonderlijke gevallen kunnen wij deelname steunen aan missies met een zuiver humanitair karakter en met een gedegen internationaal mandaat.”
“Alle kernwapens verdwijnen uit ons land. Onze militaire systemen worden niet uitgerust met lanceersystemen voor kernwapens.”
50PLUS wil de defensie-uitgaven uitbreiden in lijn met de NAVO-afspraken, maar doet geen voorstel om méér te investeren dan internationaal is afgesproken. Hun focus ligt op het versterken van de nationale defensie-industrie en het moderniseren van de maatschappelijke dienstplicht. 50PLUS kiest dus voor het volgen van de NAVO-norm, niet voor extra investeringen daarboven.
Defensie-uitgaven verhogen tot NAVO-norm
50PLUS pleit voor verhoging van de defensiebegroting tot het niveau dat binnen NAVO-verband is afgesproken, zonder daarbovenop extra investeringen te doen. Dit betekent dat zij niet de partij zijn die het meeste in defensie investeert, maar zich committeren aan de internationale norm.
“Uitbreiding van de defensie-uitgaven in lijn met de afspraken in NAVO-verband.”
Versterking nationale defensie-industrie
Naast het verhogen van het defensiebudget tot de NAVO-norm, wil 50PLUS de nationale defensie-industrie versterken om minder afhankelijk te zijn van het buitenland en de Europese positie te verbeteren.
“Versterking van de nationale defensie-industrie.”
Gemoderniseerde maatschappelijke dienstplicht
50PLUS stelt voor om een gemoderniseerde maatschappelijke dienstplicht in te voeren, die niet alleen defensie maar ook zorg en civiele veiligheid omvat. Dit is geen directe financiële investering in defensie, maar een structurele versterking van de weerbaarheid.
“Een gemoderniseerde algemene maatschappelijk dien(st)plicht voor defensie, zorg of civiele veiligheid.”