Verkiezingsprogramma's 2025 overwetenschap
Het CDA ziet wetenschap als een essentiële motor voor innovatie, economische groei en het oplossen van maatschappelijke uitdagingen. De partij wil structureel investeren in wetenschappelijk en toegepast onderzoek, samenwerking tussen kennisinstellingen en bedrijven stimuleren, en wetenschap inzetten voor concrete maatschappelijke opgaven zoals klimaat, landbouw en digitalisering. Belangrijke voorstellen zijn het halen van de Lissabon-doelstelling voor R&D-investeringen, het versterken van regionale kennisecosystemen, en het benutten van wetenschappelijke kennis voor beleid en innovatie.
Structureel investeren in onderzoek en innovatie
Het CDA wil dat Nederland voldoet aan internationale investeringsnormen voor onderzoek en innovatie, met een duidelijke rol voor wetenschap als aanjager van economische en maatschappelijke vooruitgang. De partij ziet samenwerking tussen overheid, kennisinstellingen en bedrijfsleven als cruciaal.
“Nederland moet voldoen aan de Lissabon-doelstelling om 3 procent van het bbp te investeren in onderzoek en innovatie (R&D), waarvan 1 procent door de overheid en 2 procent privaat. Daarvoor investeren we in wetenschappelijk en toegepast onderzoek”
“Onze onderwijsinstellingen die belangrijk onderzoek doen hebben alles in huis om innovatie aan te jagen.”
Wetenschap inzetten voor maatschappelijke uitdagingen
Het CDA wil wetenschappelijke kennis actief inzetten voor het oplossen van concrete problemen, zoals klimaatadaptatie, landbouw, natuurbeheer en digitalisering. Dit gebeurt door samenwerking tussen wetenschap, bedrijven en overheid te stimuleren en kennis te vertalen naar praktische toepassingen.
“We stimuleren kennisprogramma’s op verzilting en verdroging door boeren en waterschappen te laten samenwerken met wetenschap, bedrijven en overheid.”
“We pleiten voor specifieke informatie-uitwisseling binnen een kenniscluster waarin onderzoek, private bedrijven en agrariërs onderzoek doen naar natuurbeheer en de effecten hiervan versterken en uitdragen.”
“Het genoemde geborgde pakket leidt tot het kunnen toepassen van een hogere rekenkundige ondergrens, gesteund door de wetenschap, zodat vergunningen kunnen worden verleend voor onder andere bouwprojecten, de aanpak van netcongestie en stikstof verlagende innovaties.”
“In de wereldwijd erkende wetenschappelijke positie rondom landbouw en natuur blijven we investeren met overheid, kennisinstellingen en bedrijven.”
“We verkennen de dieperliggende patronen en ontwikkelen samen met de wetenschap en private partijen een agenda waarvan de koppeling van traditionele en nieuwe media een onderdeel is.”
Versterken van regionale kennisecosystemen
Het CDA wil dat kennisinstellingen, bedrijven en overheden regionaal samenwerken om innovatie te versnellen en wetenschap beter te laten aansluiten op de behoeften van de regio en de economie.
“We kiezen voor hoger onderwijsinstellingen als onderdeel van regionale kennisecosystemen waarin ieder doet waar hij goed in is.”
“We stimuleren regionale ecosystemen, samenwerkingen tussen onderwijsinstellingen, grote bedrijven, beginnende start-ups, lokale overheden en de regionale ontwikkelingsmaatschappijen.”
Wetenschappelijke onderbouwing van beleid
Het CDA benadrukt het belang van wetenschappelijke analyses en onderzoek als basis voor beleidskeuzes, bijvoorbeeld bij milieunormen en vergunningverlening.
“Uit wetenschappelijk onderzoek blijkt dat dit op grasland geen extra uitspoeling veroorzaakt en daarmee geen risico vormt voor de waterkwaliteit.”
“Wetgeving (Omgevingswet met daarin de omgevingswaarden, gebaseerd op de KDW’s) moet gericht zijn op emissievermindering in plaats van sturing op een percentage natuurareaal onder de KDW.”
De Partij voor de Dieren wil dat wetenschap onafhankelijk, publiek gefinancierd en toegankelijk is, zonder commerciële invloeden. Ze pleiten voor structurele investeringen in fundamenteel onderzoek, open toegang tot wetenschappelijke kennis, en het tegengaan van perverse prikkels en ongelijkheid binnen de wetenschap. Hun visie is dat wetenschap primair het maatschappelijk belang dient en niet de markt.
Onafhankelijke en Publiek Gefinancierde Wetenschap
De PvdD vindt dat wetenschap onafhankelijk moet zijn van commerciële belangen en dat financiering structureel en publiek moet zijn. Dit moet de kwaliteit en maatschappelijke relevantie van onderzoek waarborgen en de werkdruk en competitie verminderen.
“Wetenschap mag niet onderworpen worden aan de markt of commerciële belangen. Om kwaliteit en onafhankelijkheid van wetenschappelijk onderzoek te vergroten wordt een groter deel hiervan gefinancierd via vaste (meerjarige) financiering.”
“De overheid investeert extra geld in onderzoek dat bijdraagt aan een groene, gezonde, sociale en rechtvaardige maatschappij. Zulk fundamenteel onderzoek wordt minder afhankelijk van tweede en derde geldstromen.”
“Verplichte cofinanciering door bedrijven bij onderzoeksvoorstellen wordt zoveel mogelijk vermeden.”
“Competities voor onderzoeksfinanciering met een slagingskans van minder dan 25% worden stopgezet. De hierbij vrijgekomen middelen worden evenredig verdeeld over wetenschappers als vrij te besteden onderzoeksgeld.”
Open Access en Toegankelijkheid van Wetenschappelijke Kennis
De partij wil dat wetenschappelijke kennis die met publiek geld is gefinancierd, vrij toegankelijk is voor iedereen. Dit bevordert transparantie en het maatschappelijk nut van wetenschap.
“Wetenschappelijk onderzoek wordt publiek gefinancierd en moet dus toegankelijker worden. Daarom wordt de Open Access- en Open Science-beweging gesteund en gefinancierd. Ook wetenschappelijke artikelen en rapporten die (deels) met publiek geld zijn gefinancierd, zijn gratis en zonder belemmeringen in te zien.”
Aanpak van Perverse Prikkels en Belangenverstrengeling
De PvdD wil maatregelen tegen perverse prikkels in het beoordelingssysteem van wetenschappelijk onderzoek en meer transparantie over nevenactiviteiten, om belangenverstrengeling te voorkomen.
“De overheid stimuleert daarom maatregelen tegen perverse prikkels in beoordelingssystemen voor wetenschappelijke onderzoeken en publicaties.”
“Er komt een openbaar register van nevenactiviteiten van alle onderzoekers, professoren en docenten op universiteiten en hogescholen. Er wordt gehandhaafd op het goed bijhouden hiervan.”
“Er wordt door de ethische commissies van de onderwijsinstellingen toezicht gehouden op eventuele belangenverstrengeling van onderwijzend personeel en onderzoekers, met name bij commerciële nevenfuncties.”
Gelijke Kansen en Diversiteit in de Wetenschap
De partij erkent structurele ongelijkheid voor vrouwen en gemarginaliseerde groepen in de wetenschap en wil dat onderwijsinstellingen deze ongelijkheid actief bestrijden.
“Vrouwen en mensen uit andere gemarginaliseerde groepen staan op grote achterstand in de wetenschap.”
“Het wordt een belangrijk doel voor onderwijsinstellingen om deze ongelijkheid weg te nemen.”
Wetenschappelijke Onderbouwing van Beleid
De PvdD wil dat beleid altijd gebaseerd is op onafhankelijke wetenschappelijke onderbouwing, met kritische evaluatie van onderzoek dat door economische belangen wordt gefinancierd.
“We verankeren wetenschappelijke onderbouwing, fact checking, kennisdeling en evaluatie als vast onderdeel van iedere beleidscyclus. Daarbij wordt kritisch gekeken naar onderzoek dat, gefinancierd door economische belangen, bedoeld is om twijfel te zaaien, bijvoorbeeld over de schadelijkheid van producten.”
Volt ziet wetenschap als een essentiële motor voor innovatie, maatschappelijke vooruitgang en internationale samenwerking. De partij pleit voor structurele investeringen in fundamenteel en toegepast onderzoek, het versterken van de positie van jonge onderzoekers, en het bevorderen van grensoverschrijdende wetenschappelijke samenwerking binnen de EU. Volt wil wetenschap inzetten om maatschappelijke uitdagingen aan te pakken en de kenniseconomie te versterken.
Structurele investeringen in onderzoek en wetenschap
Volt wil vaste, langetermijnfinanciering voor fundamenteel, toegepast en praktijkgericht onderzoek, met speciale aandacht voor jonge onderzoekers. Hiermee wil de partij kortetermijndenken tegengaan, innovatie stimuleren en Nederland aantrekkelijker maken voor toptalent.
“Volt zorgt voor vaste, langetermijnfinanciering van fundamenteel, toegepast en praktijkgericht onderzoek. Zo hebben onderzoekers en kennisinstellingen structurele zekerheid om risicovolle en innovatieve projecten op te zetten.”
“We draaien de bezuinigingen op startersbeurzen terug en verhogen gelijktijdig het budget. Deze middelen zullen voornamelijk terechtkomen bij jonge onderzoekers die gebruik maken van deze beurzen.”
“We draaien per direct de bezuinigingen op het onderwijs terug en verhogen het totale budget voor onderwijs, onderzoek en wetenschap.”
Bevorderen van internationale en Europese wetenschappelijke samenwerking
Volt streeft naar meer grensoverschrijdend wetenschappelijk onderzoek en wil diploma’s en onderzoeksprojecten binnen de EU beter op elkaar laten aansluiten. Dit moet de Europese kenniseconomie versterken en internationale mobiliteit van wetenschappers en studenten bevorderen.
“We versterken de Europese Unie (EU) de samenwerking in het onderwijs en de wetenschap, zodat werken, innoveren en studeren over de grens makkelijker wordt.”
“We zetten ons in voor grensoverstijgend wetenschappelijk onderzoek zoals de Einsteintelescoop in de Euregio Maas-Rijn.”
“Diploma’s in het middelbaar beroepsonderwijs en het hoger onderwijs moeten uiteindelijk in heel de EU erkend worden.”
Wetenschappelijk asiel en bescherming van vervolgde wetenschappers
Volt wil wetenschappelijk asiel bieden aan internationale studenten en onderzoekers die in hun eigen land worden vervolgd, en hen gelijke kansen geven binnen het Europese onderwijs- en onderzoeksstelsel.
“We investeren in Europees talent en bieden wetenschappelijk asiel aan internationale studenten en onderzoekers die willen bijdragen aan Europese innovatie.”
“We zorgen voor plekken in het beroeps- en wetenschappelijk onderwijs voor studenten die zijn gevlucht uit landen waar democratie wordt ondermijnd. Zij studeren tegen hetzelfde tarief als een inwoner van de EU.”
Wetenschap als basis voor innovatie en maatschappelijke waarde
Volt ziet wetenschap als de basis voor innovatie en maatschappelijke vooruitgang, en wil publiek-private samenwerking stimuleren om onderzoeksresultaten sneller naar de praktijk te brengen.
“Succesvolle publiek-private consortia als Oncode Institute en Biotech Booster, die wetenschap en toepassing verbinden en zo maatschappelijke waarde creëren, nemen we als uitgangspunt.”
“Onderzoek zonder specifiek doel produceert verrassend veel nieuwe technologie en vormt daarmee de basis van een gezond innovatie ecosysteem.”
FVD wil het wetenschappelijk onderwijs hervormen door de nadruk te leggen op kwaliteit, selectie en Nederlandstaligheid, en door universiteiten meer autonomie te geven in hun onderzoeksagenda. Ze pleiten voor het afschaffen van de NWO, het beperken van internationalisering, en het stoppen van output-financiering om de focus terug te brengen naar uitmuntendheid en pluriformiteit in de wetenschap. Hun visie is dat wetenschap onafhankelijk, excellent en cultureel geworteld moet zijn, zonder ideologische inmenging.
Universiteiten richten op kwaliteit en selectie
FVD vindt dat universiteiten zijn uitgehold door massaliteit, internationalisering en output-financiering, waardoor het niveau is gedaald. Ze willen strengere toelatingseisen, het stoppen van output-financiering en het Nederlands als voertaal herstellen om de kwaliteit van het wetenschappelijk onderwijs te waarborgen.
“Het hoger onderwijs is de afgelopen decennia uitgehold door massalisering, internationalisering en nivellering. Universiteiten en hogescholen zijn steeds meer gaan functioneren als diploma-fabrieken, waar de nadruk ligt op aantallen afgestudeerden in plaats van op kwaliteit en excellentie.”
“Daarom pleiten wij voor strengere toelatingseisen, het stoppen van output-financiering en het terugbrengen van de Nederlandse taal als voertaal in het academisch onderwijs.”
“We herstellen het Nederlands als hoofdtaal in het wetenschappelijk onderwijs, zodat studenten zich allereerst in hun eigen taal op hoog niveau leren uitdrukken.”
NWO afschaffen en universiteiten autonomie geven
FVD wil de NWO afschaffen zodat universiteiten rechtstreeks door het Rijk worden gefinancierd en zelf hun onderzoeksprioriteiten kunnen bepalen. Dit moet leiden tot meer pluriformiteit en vrijheid in wetenschappelijk onderzoek.
“Ook schaffen we de NWO af, zodat universiteiten rechtstreeks vanuit het Rijk worden gefinancierd en meer pluriformiteit ontstaat in het onderzoek dat hoogleraren kunnen entameren.”
“We schaffen de NWO af en laten universiteiten rechtstreeks door het Rijk financieren, zodat zij zelf hun onderzoeksprioriteiten bepalen en de diversiteit aan onderzoek wordt vergroot.”
Vrijheid van meningsuiting en debat in de wetenschap
FVD stelt dat universiteiten weer plekken moeten zijn voor vrij debat en scherpe ideeën, zonder ideologische censuur of inmenging van diversity officers en safe spaces.
“We verbieden cancel culture, diversity officers en safe spaces, zodat universiteiten weer plekken zijn voor vrij debat en scherpe ideeën.”
Beperken van internationalisering in het wetenschappelijk onderwijs
FVD wil het aantal internationale studenten sterk beperken en het Nederlands als voertaal herstellen, zodat universiteiten zich primair richten op Nederlandse studenten en cultuur.
Wetenschap baseren op empirische gegevens, niet op modellen
FVD bekritiseert het gebruik van rekenmodellen en aannames in beleid, zoals bij het stikstofdossier, en pleit ervoor om beleid uitsluitend te baseren op empirische, wetenschappelijke gegevens.
“Forum voor Democratie kiest voor een radicaal andere koers. We willen het volledige stikstofbeleid van tafel en natuurbeleid uitsluitend baseren op empirische gegevens: de daadwerkelijke toestand van onze natuur.”
De SGP benadrukt dat wetenschap en onderzoek belangrijk zijn, maar stelt duidelijke ethische en maatschappelijke grenzen, vooral rond medisch en biotechnologisch onderzoek. Ze pleiten voor meer praktijkgericht onderzoek, bescherming van de Nederlandse taal in de wetenschap, en een verbod op bepaalde vormen van embryo-onderzoek. De partij wil dat besluitvorming en beleid gebaseerd zijn op gedegen onderzoek, niet op onderbuikgevoelens of ideologie.
Praktijkgericht onderzoek en aansluiting op arbeidsmarkt
De SGP wil dat wetenschappelijk onderzoek meer aansluit bij de praktijk en de arbeidsmarkt, met extra aandacht voor praktijkgericht onderzoek en samenwerking tussen universiteiten en hogescholen. Ze vinden dat de bacheloropleiding relevanter moet worden voor de arbeidsmarkt en dat financiering voor praktijkgericht onderzoek omhoog moet.
“De financiering van praktijkgericht onderzoek wordt versterkt. Het praktijkgericht onderzoek krijgt een substantiëler aandeel in de verdeling van onderzoeksmiddelen.”
“Bij de academische bacheloropleiding wordt de mogelijkheid geboden om een praktische stageminor te volgen in samenwerking met het hbo. Zo wordt de bacheloropleiding relevanter voor de arbeidsmarkt.”
Strikte ethische grenzen aan wetenschappelijk onderzoek op embryo’s
De SGP stelt duidelijke ethische grenzen aan wetenschappelijk onderzoek, met name rond embryo’s en genetische modificatie. Ze willen embryokweek voor wetenschappelijke doeleinden verboden houden en het moratorium op kiembaanmodificatie handhaven.
Bescherming van de Nederlandse taal in de wetenschap
De SGP vindt dat de Nederlandse taal versterkt moet worden als voertaal in het hoger onderwijs, zeker in de bachelorfase. Engelstalige opleidingen moeten kritisch worden doorgelicht en waar mogelijk omgezet naar Nederlandstalige opleidingen.
“De Nederlandse taal wordt versterkt als voertaal in het hoger onderwijs, zeker in de bacheloropleiding. De gezamenlijke inzet van instellingen om hun Engelstalige opleidingen kritisch door te lichten en waar gepast om te zetten in Nederlandse opleidingen wordt verder versterkt door bestuurlijke afspraken met de minister.”
Besluitvorming op basis van gedegen onderzoek
De SGP benadrukt dat beleid en besluitvorming, bijvoorbeeld rond landbouw en natuur, gebaseerd moeten zijn op degelijk wetenschappelijk onderzoek en niet op onderbuikgevoelens of ideologische ideaalbeelden.
“De SGP pleit daarbij voor besluitvorming op basis van gedegen onderzoek in plaats van onderbuikgevoelens.”
“Natuurdoelanalyses worden zo herzien dat zij niet uitgaan van onhaalbare ideaalbeelden en dat zij de relatieve en daadwerkelijke invloed van stikstofdepositie op de ontwikkeling van de natuur veel adequater in beeld brengen.”
Ethische commissies en maatschappelijke verantwoordelijkheid
De SGP vindt dat ethische commissies van universiteiten een belangrijke rol moeten spelen bij het bewaken van de maatschappelijke verantwoordelijkheid van wetenschappelijk onderzoek.
“Ethische commissies van universiteiten bewaken de maatschappelijke verantwoordelijkheid van wetenschappelijk onderzoek.”
BBB vindt dat wetenschap moet bijdragen aan de samenleving en praktische oplossingen, met meer ruimte voor toegepast onderzoek en samenwerking met het bedrijfsleven en de regio. Ze pleiten voor academische vrijheid, minder bureaucratie in financiering, en een open debatcultuur binnen universiteiten. Wetenschappelijke modellen zijn nuttig, maar menselijke beoordeling blijft leidend bij besluitvorming.
Wetenschap moet bijdragen aan samenleving en praktijk
BBB wil dat wetenschap niet losstaat van de praktijk, maar direct bijdraagt aan maatschappelijke vraagstukken en de kennispositie van Nederland. Ze pleiten voor meer balans tussen fundamenteel en praktijkgericht onderzoek, versterking van regionale kenniscentra, en samenwerking met het bedrijfsleven, zorg, landbouw en industrie.
“Voor BBB geldt: wetenschap moet bijdragen aan de samenleving, aan onze kennispositie én aan oplossingen voor maatschappelijke vraagstukken. Dat vraagt om ruimte voor toegepast onderzoek, vakgericht onderwijs en samenwerking met het midden en kleinbedrijf, zorg, landbouw en industrie.”
“Wij willen dat er meer balans komt tussen fundamenteel en praktijkgericht onderzoek. Onderzoekers verdienen ruimte om vrij te denken én om samen te werken met de regio. Daarom zet BBB in op versterking van hogescholen, praktijkgerichte lectoraten en regionale kenniscentra.”
Minder bureaucratie en meer zekerheid in wetenschapsfinanciering
BBB vindt dat wetenschappers minder tijd moeten besteden aan het schrijven van aanvragen en meer aan hun vak. Ze willen eenvoudiger financiering en meer langjarige zekerheid.
“Ook binnen wetenschapsfinanciering pleit BBB voor eenvoud, minder bureaucratie en meer langjarige zekerheid. Wetenschappers moeten minder tijd kwijt zijn aan het schrijven van aanvragen en meer tijd kunnen besteden aan hun vak.”
Academische vrijheid en open debatcultuur
BBB benadrukt het belang van academische vrijheid en een klimaat van openheid en debat binnen universiteiten. Ze willen meer aandacht voor sociale veiligheid en ruimte voor verschil in opvattingen.
“Tot slot wil BBB dat er meer aandacht komt voor sociale veiligheid, verschil in opvattingen en de vrijheid van meningsuiting binnen de academische wereld. Universiteiten horen plekken te zijn waar studenten en docenten zich veilig voelen om te spreken, te twijfelen en van mening te verschillen. Wetenschap bloeit niet in een monocultuur, maar in een klimaat van openheid en debat.”
Wetenschappelijke modellen zijn hulpmiddel, geen leidraad
BBB erkent het nut van wetenschappelijke modellen, maar vindt dat menselijke besluitvorming altijd leidend moet zijn en dat modeluitkomsten kritisch moeten worden getoetst.
“Wetenschappelijke modellen kunnen ter ondersteuning van wetenschappelijk onderzoek en politieke besluitvorming nuttig zijn. Menselijke besluitvorming moet echter altijd leidend zijn en de uitkomsten van modellen moeten altijd door mensen op hun waarde worden getoetst.”
Toelating van middelen op basis van wetenschappelijke beoordeling
BBB wil dat toelating en toezicht op gewasbeschermingsmiddelen gebaseerd worden op wetenschappelijke beoordeling, waarbij het oordeel van het Ctgb leidend is.
“Toelating en toezicht worden gebaseerd op landbouwkundige noodzaak, wetenschappelijke beoordeling en gezond verstand.”
“We houden oog voor wat het College voor de toelating van gewasbeschermingsmiddelen en biociden (Ctgb) als wetenschappelijke instantie zegt. Het oordeel van de Ctgb is leidend boven dat van instanties als de NVWA.”
JA21 benadrukt het belang van hoogwaardig wetenschappelijk onderwijs en wil investeren in research & development, met focus op kwaliteit, maatschappelijke impact en minder afhankelijkheid van studentenaantallen. Ze pleiten voor het ongedaan maken van bezuinigingen op wetenschappelijk onderwijs, het beperken van buitenlandse studenten, en het waarborgen van academische vrijheid zonder activistische beïnvloeding. Hun visie is dat wetenschap en hoger onderwijs moeten bijdragen aan de kenniseconomie en vrij van ideologische druk moeten zijn.
Ongedaan maken bezuinigingen en investeren in wetenschap
JA21 wil de bezuiniging op het wetenschappelijk onderwijs terugdraaien en meer investeren in research & development, omdat Nederland als kenniseconomie afhankelijk is van sterke wetenschap en innovatie. Ze vinden dat financiering meer op kwaliteit en maatschappelijke impact moet worden gebaseerd, niet op studentenaantallen.
“De bezuiniging op het wetenschappelijk onderwijs van €500 miljoen moet wat JA21 betreft dan ook ongedaan worden gemaakt.”
“JA21 onderschrijft de ambitie van het Rijk om in 2030 3% van het BBP te investeren in research & development.”
“Een financieringsmodel op basis van kwaliteit, relevantie en maatschappelijke impact i.p.v. op basis van het aantal studenten;”
Minder buitenlandse studenten en Nederlands als voertaal
JA21 wil de instroom van buitenlandse studenten beperken en het Nederlands weer centraal stellen als academische taal, om de kwaliteit en toegankelijkheid van het wetenschappelijk onderwijs voor Nederlandse studenten te waarborgen.
Wetenschap vrij van activisme en ideologische beïnvloeding
JA21 vindt dat universiteiten en hogescholen een veilige, activisme-vrije omgeving moeten bieden, waar wetenschap en onderwijs niet worden beïnvloed door ideologische stromingen of activisme.
“Ons onderwijs hoort vrij van activisme te zijn. De docent moet zijn persoonlijke of maatschappelijke overtuigingen niet aan zijn studenten opdringen.”
“De universiteiten en HBO-instellingen moeten zorgen voor een veilige omgeving bijvoorbeeld door kaders te stellen wat betreft het ‘activisme-vrij’ zijn van de collegebanken en gebouwen, door uit te spreken dat ideologische beïnvloeding niet wordt getolereerd en bij schending tot ontslag kan leiden...”
De SP wil wetenschap bevrijden van marktwerking en commerciële belangen, en investeert fors in fundamenteel, onafhankelijk onderzoek. Ze pleiten voor publieke zeggenschap, transparantie van geldstromen en het waarborgen van academische vrijheid, zodat kennisontwikkeling ten dienste staat van de samenleving en niet van winst.
Investeren in fundamenteel en onafhankelijk onderzoek
De SP vindt dat wetenschap niet gestuurd mag worden door marktlogica of directe toepasbaarheid, maar door maatschappelijke waarde en nieuwsgierigheid. Ze willen fors investeren in onafhankelijk onderzoek en jonge onderzoekers meer zekerheid bieden, zodat echte vernieuwing mogelijk wordt.
“We investeren fors in fundamenteel en onafhankelijk onderzoek. Niet alles hoeft direct toepasbaar of rendabel te zijn. Wat telt is het vertrouwen in de maatschappelijke waarde van kennis.”
“We stoppen met kortetermijndenken en concurrentiedwang binnen de wetenschap. Jonge onderzoekers krijgen ruimte en zekerheid. De kwaliteit van onderzoek staat weer voorop, niet de naam of het netwerk van de aanvrager.”
Wetenschap vrij van commerciële belangen en marktsturing
De SP wil dat wetenschap onafhankelijk blijft van commerciële belangen. Ze stellen een onafhankelijk fonds voor waarin bedrijven geen zeggenschap hebben, en eisen dat publicaties in handen blijven van wetenschappers. Ook willen ze transparantie in geldstromen tussen bedrijfsleven en kennisinstellingen, met name in de landbouwsector.
“Onafhankelijk onderzoek vereist publieke zeggenschap. Steeds vaker bepalen commerciële belangen wat er onderzocht wordt, hoe, en met welk doel. Bedrijven gebruiken hun geld en invloed om universiteiten in te zetten voor eigen winst, terwijl publieke kennis steeds verder onder druk komt te staan.”
“Onderzoek moet vrij zijn van marktsturing, druk van opdrachtgevers en belangenverstrengeling. Daarom richten we een onafhankelijk fonds op waarin bedrijven geen zeggenschap hebben over de uitvoering of uitkomst van het onderzoek. Publicaties blijven altijd in handen van de wetenschappers zelf.”
“De belangen van multinationals worden losgekoppeld van de Wageningen Universiteit. Er komt een bindend lobbyregister voor de agrochemie, veevoer en retail. De Wageningen Universiteit en andere landbouw kennisinstellingen hanteren strikte onafhankelijkheidscodes. Geldstromen tussen bedrijfsleven, kennisinstellingen en beleidsinstituten moeten openbaar zijn.”
Wetenschap als publieke investering, niet als marktproduct
De SP benadrukt dat wetenschap en onderwijs publieke taken zijn, geen kostenposten of marktproducten. Ze willen studeren toegankelijk maken, investeren in kennis als collectief goed, en stellen dat kennisontwikkeling gericht moet zijn op sociale vooruitgang en democratische vernieuwing.
“Onderwijs en wetenschap zijn geen kostenposten of marktproducten, maar investeringen in de toekomst van ons land. Zij zorgen voor sociale vooruitgang, economische ontwikkeling en democratische vernieuwing. Daarom zetten wij de kennismaatschappij centraal. Niet om winst te maken, maar om onze samenleving sterker, slimmer en rechtvaardiger te maken.”
“We zorgen ervoor dat instellingen niet langer afhankelijk zijn van internationale werving om financieel rond te komen. Tegelijk brengen we de instroom beter in balans en blijft elke opleiding volledig in het Nederlands te volgen.”
De VVD ziet wetenschap als een essentiële motor voor innovatie, economische groei en maatschappelijke vooruitgang. Ze willen investeren in wetenschappelijk onderzoek, de positie van Nederlandse universiteiten versterken, en kennisveiligheid waarborgen. Concrete voorstellen zijn onder andere het streven naar topuniversiteiten, het beschermen van gevoelige kennis, en het verplicht opnemen van vrouw-manverschillen in medisch-wetenschappelijk onderzoek.
Investeren in topuniversiteiten en wetenschappelijk onderzoek
De VVD wil dat Nederland internationaal voorop blijft lopen door te investeren in wetenschap en universiteiten. Ze stellen als doel dat Nederlandse universiteiten tot de wereldtop behoren en koppelen wetenschappelijk onderzoek aan innovatie en ondernemerschap.
“We zorgen voor voldoende middelen en ruimte in regelgeving en stellen het tot doel dat in de toekomst tenminste één Nederlandse universiteit behoort bij de mondiale top-25 en tenminste drie andere bij de top-100.”
“Een voorbeeld hiervan is de mogelijke komst van de Einstein Telescoop in Zuid-Limburg, waarmee Nederland een leidende rol krijgt in grensverleggend wetenschappelijk onderzoek en we internationale wetenschap direct koppelen aan regionaal ondernemerschap.”
Kennisveiligheid en bescherming van gevoelige wetenschap
De VVD benadrukt het belang van het beschermen van gevoelige wetenschappelijke kennis tegen ongewenste buitenlandse invloed en spionage. Ze willen samenwerking tussen universiteiten, overheid en veiligheidsdiensten en transparantie over onderzoeksfinanciering.
“Onze kennis moet veilig zijn: Gevoelige kennis mag niet in verkeerde handen vallen. Universiteiten, kennisinstellingen, veiligheidsdiensten en de overheid moeten samenwerken om Nederland veilig te houden. We screenen waar nodig onderzoekers en internationale samenwerkingen zodat militaire of dual-use-kennis nooit in verkeerde handen valt.”
“Om heimelijke beïnvloeding tegen te gaan wordt de herkomst van onderzoeksfinanciering openbaar.”
Academische vrijheid en open debat
De VVD vindt academische vrijheid en een open debatcultuur cruciaal voor de kwaliteit van wetenschap en hoger onderwijs. Ze willen polarisatie tegengaan en benadrukken het belang van vrijheid van meningsuiting binnen universiteiten.
“Academische vrijheid koesteren: Het vrije woord en academische vrijheid zijn cruciaal voor de kwaliteit van het hoger onderwijs en de wetenschap in ons land.”
Verplicht vrouw-manverschillen in medisch-wetenschappelijk onderzoek
Om de kennisachterstand over het vrouwenlichaam te verkleinen, wil de VVD dat verschillen tussen mannen en vrouwen verplicht worden meegenomen in medisch-wetenschappelijk onderzoek.
“Dat laatste doen we door het verplicht opnemen van vrouw-manverschillen in alle medisch-wetenschappelijk onderzoek. Hiermee verkleinen we de kennisachterstand over het vrouwenlichaam en zorgen we voor meer gezonde levensjaren bij vrouwen.”
Wetenschappelijk onderbouwd onderwijsbeleid
De VVD wil dat lesmethoden en onderwijsbeleid gebaseerd zijn op wetenschappelijk bewijs en effectiviteit, met toezicht van de onderwijsinspectie.
“Bij het beste onderwijs horen excellente en wetenschappelijk onderbouwde lesmethoden en leermiddelen. De onderwijsinspectie focust zich meer op het handhaven van de basisvaardigheden en ziet toe of de gebruikte lesmethoden wetenschappelijk onderbouwd en bewezen effectief zijn.”
D66 ziet wetenschap als een essentiële motor voor vooruitgang en wil Nederland weer tot koploper maken door structureel meer te investeren in onderzoek en innovatie. De partij pleit voor academische vrijheid, meer vaste aanstellingen voor onderzoekers, betere wetenschapscommunicatie en bescherming tegen externe druk. D66 wil dat publiek gefinancierd onderzoek vrij toegankelijk is en streeft naar een eerlijke verdeling van middelen tussen verschillende wetenschapsgebieden.
Fors investeren in wetenschap en innovatie
D66 wil eerdere bezuinigingen op wetenschap terugdraaien en fors extra investeren, met directe middelen naar universiteiten, hogescholen en onderzoeksinstellingen. Hiermee wil de partij Nederland weer aan de top brengen op het gebied van onderzoek en innovatie.
“D66 wil dat Nederland weer koploper wordt in onderzoek en innovatie. Daarom draaien we eerdere bezuinigingen terug én investeren we extra in de wetenschap. Een groot deel van dit geld gaat direct naar universiteiten, hogescholen en onderzoeksinstellingen.”
Bescherming van academische vrijheid en veiligheid
D66 benadrukt het belang van academische vrijheid en de bescherming van wetenschappers tegen intimidatie, censuur en geopolitieke druk. De partij wil internationaal toptalent aantrekken en wetenschappelijk talent in Nederland behouden.
“D66 staat pal voor de onafhankelijke wetenschap. Wetenschappers moeten hun werk kunnen doen zonder angst voor intimidatie, censuur of ontslag. Ook beschermen we onze kennis en technologie beter tegen de druk van geopolitieke spanningen en misbruik.”
Meer vaste aanstellingen voor onderzoekers
D66 wil het aantal tijdelijke contracten in de wetenschap terugdringen en pleit voor meer vaste aanstellingen bij universiteiten om onzekerheid te verminderen en de combinatie van werk en privéleven te verbeteren.
“Te veel onderzoekers werken jarenlang op tijdelijke contracten. Dat zorgt voor veel onzekerheid en maakt dat wetenschap moeilijk te combineren is met het privéleven. D66 wil daarom meer vaste aanstellingen bij universiteiten.”
Vrij onderzoek en eerlijke verdeling tussen wetenschapsgebieden
De partij wil meer ruimte voor vrij, niet door beleid gestuurd onderzoek en een eerlijke verdeling van middelen tussen verschillende wetenschapsgebieden. Ook moet er op het mbo en hbo meer aandacht komen voor praktijkgericht onderzoek.
“Daarom komt er meer ruimte voor vrij onderzoek dat niet wordt gestuurd door beleid of anderen buiten de wetenschap. We zorgen hierbij voor een eerlijke verdeling tussen de verschillende wetenschapsgebieden. Op het mbo en het hbo komt meer aandacht voor onderzoek dat op de praktijk gericht is.”
Publiek gefinancierd onderzoek vrij toegankelijk maken
D66 vindt dat onderzoek dat met publiek geld is gefinancierd, voor iedereen vrij te lezen en toegankelijk moet zijn.
“Onderzoek dat is gefinancierd met publiek geld moet voor iedereen vrij te lezen en toegankelijk zijn.”
Meer geld voor wetenschapscommunicatie
De partij wil investeren in wetenschapscommunicatie, zodat ook mensen buiten de wetenschap betrokken kunnen zijn bij onderzoek en innovatie.
“Er komt meer geld voor wetenschapscommunicatie, zodat ook mensen buiten de wetenschap de kans krijgen om betrokken te zijn.”
NSC wil de positie van Nederland als kennisland versterken door te investeren in fundamenteel wetenschappelijk onderzoek, kennisvalorisatie en open toegang tot wetenschappelijke publicaties. Ze pleiten voor meer financiering van universiteiten, een sterke academische tegenmacht en een verplichte wetenschappelijke standaard voor het gebruik van algoritmen door de overheid. De partij benadrukt dat onderwijsvernieuwing alleen wordt ingevoerd als deze wetenschappelijk onderbouwd is.
Substantieel investeren in fundamenteel wetenschappelijk onderzoek
NSC ziet wetenschappelijk onderzoek als essentieel voor het behoud van Nederland als kennisland en voor economische topposities in strategische sectoren. Ze willen de primaire geldstroom naar universiteiten versterken en samenwerking met het bedrijfsleven stimuleren.
“Om de positie van Nederland als kennisland te behouden is een substantieel budget voor fundamenteel wetenschappelijk onderzoek en kennisvalorisatie van belang. We steunen de versterking van de primaire geldstroom (‘sectorgelden’) voor universiteiten.”
“Samen met de inzet van het bedrijfsleven op het gebied van R&D versterken we onze toppositie in Europa op kennisgebieden als fotonica, quantumtechnologie, kunstmatige intelligentie, klimaat- en medische technologie.”
Volledige open access voor wetenschappelijke publicaties
NSC wil dat wetenschappelijke kennis breed toegankelijk wordt en neemt afstand van gesloten contracten met uitgevers. Ze eisen open access en samenwerking met non-profit metadata-aanbieders.
“We sluiten geen nationale contracten meer met uitgevers zonder plan voor volledige toegankelijkheid (open access) van wetenschappelijke publicaties. Universiteitsbibliotheken werken voortaan alleen met non-profit open metadata-aanbieders.”
Onderwijsvernieuwing alleen bij wetenschappelijke onderbouwing
De partij is kritisch op onderwijsvernieuwing zonder bewezen effectiviteit. Vernieuwingen worden alleen ingevoerd als ze wetenschappelijk onderbouwd zijn en toetsbare doelen hebben.
“Onderwijsvernieuwing wordt alleen ingevoerd als dit voldoende wetenschappelijk onderbouwd is en er toetsbare doelen zijn. Vernieuwingen waarvan de effectiviteit onvoldoende kan worden aangetoond worden teruggedraaid.”
Verplichte wetenschappelijke standaard voor algoritmen bij de overheid
NSC wil dat het gebruik van algoritmen en modellen door de overheid aan een transparante, wetenschappelijke standaard voldoet om fouten en misbruik te voorkomen.
“We komen met een verplichte wetenschappelijke standaard voor het gebruik van modellen, rekeninstrumenten en algoritmen door de overheid. Deze standaard moet openbaar en navolgbaar zijn.”
Versterken van academische tegenmacht
De partij vindt het belangrijk dat universiteiten beschikken over onafhankelijke pers en een krachtige universiteitsraad, om de academische tegenmacht te waarborgen.
“Ter versterking van de academische tegenmacht zorgen universiteiten voor een goed gefinancierde, onafhankelijke universiteitspers en een krachtige universiteitsraad, die volledig is geïnformeerd en voldoende wordt ondersteund.”
BIJ1 wil wetenschap inzetten voor maatschappelijke rechtvaardigheid en inclusiviteit, met nadruk op samenwerking met getroffen groepen en het dekoloniseren van kennis. Ze pleiten voor een proefdiervrije wetenschap, het verbreken van banden tussen universiteiten en de agro-industrie, en meer diversiteit in medisch onderzoek en het hoger onderwijs.
Samenwerking tussen wetenschap en samenleving
BIJ1 vindt dat wetenschap niet los mag staan van de samenleving, maar juist moet samenwerken met mensen die het hardst worden getroffen door maatschappelijke problemen. Dit moet leiden tot eerlijker beleid en kennis die aansluit bij de behoeften van diverse groepen.
“De samenwerking tussen wetenschappers, mensen die het hardst getroffen worden, en een representatieve groep inwoners dient daarbij uitgangspunt te zijn.”
Proefdiervrije wetenschap stimuleren
De partij wil een transitie naar proefdiervrije wetenschap, waarbij dierproeven worden afgebouwd en alternatieven worden gestimuleerd.
“Ondertussen investeren we in een transitie naar een proefdiervrije wetenschap.”
Wageningen Universiteit losmaken van agro-industrie
BIJ1 wil dat Wageningen Universiteit & Research (WUR) geen verlengstuk meer is van de agro-industrie, maar een publieke instelling wordt die transparant onderzoek doet naar duurzame landbouw.
“Alle banden tussen de Wageningen Universiteit & Research (WUR) en de agro-industrie worden verbreken we. De WUR vormen we om van een universiteit en onderzoeksinstituut in dienst van agro-multinationals naar een publieke instelling die transparant onderzoek doet naar het biologische, agro-ecologische voedselsysteem van nu en de toekomst.”
Meer diversiteit in medisch en wetenschappelijk onderzoek
BIJ1 wil dat medisch onderzoek zich niet alleen richt op de witte cis man, maar ook op vrouwen en mensen met diverse achtergronden, om zo gezondheidsverschillen te verkleinen.
“Niet alleen de witte cis man moet centraal staan bij medisch onderzoek. Er wordt meer geïnvesteerd in onderzoek naar ziektebeelden, geneesmiddelen en behandelmethoden bij niet-witte mensen, vrouwen en niet-witte vrouwen.”
Diversiteit en democratisering in het hoger onderwijs
De partij streeft naar meer diversiteit en democratische zeggenschap in het wetenschappelijk onderwijs, met diversiteitsquota en gekozen raden.
“Elke instelling krijgt een diversiteitscommissie en er komen diversiteitsquota in alle onderwijs- en bestuurslagen in het theoretisch en wetenschappelijk onderwijs.”
BVNL benadrukt het belang van wetenschap vooral als het gaat om innovatie, technologie en kritisch denken, maar is zeer kritisch op het gebruik van wetenschap in overheidsbeleid wanneer dit volgens hen ideologisch of onjuist wordt toegepast. Ze willen investeren in onderzoek en innovatie, vooral op het gebied van technologie, maar verzetten zich tegen beleid dat volgens hen niet op "wetenschappelijke feiten" is gebaseerd.
Investeren in onderzoek en innovatie (technologie)
BVNL wil Nederland versterken als koploper in technologie door te investeren in onderzoek en ontwikkeling, met speciale aandacht voor samenwerking tussen publieke en private partijen. Ze zien wetenschap als motor voor innovatie, vooral op het gebied van kunstmatige intelligentie en digitale technologieën.
“Door investeringen in onderzoek en ontwikkeling te vergroten en samenwerking tussen publieke en private partijen te bevorderen, zullen we onze positie als voorloper op het gebied van technologie versterken.”
“BVNL zet zich in voor de stimulering van onderzoek en innovatie op het gebied van kunstmatige intelligentie en andere digitale technologieën zoals quantumtechnologie.”
Kritiek op ideologisch of onwetenschappelijk beleid
BVNL uit stevige kritiek op beleid dat volgens hen niet op wetenschappelijke feiten is gebaseerd, met name in het natuur- en stikstofbeleid en tijdens de coronacrisis. Ze stellen dat beleid gebaseerd moet zijn op echte wetenschap en niet op ideologie of foutieve aannames.
“Natuurbeleid en wetgeving, vaak uit Brussel, zijn door bureaucraten hét probleem van Nederland geworden. Gebaseerd op ideologieën, foute aannames en het ontbreken van wetenschappelijke feiten.”
“De coronatijd was een zwarte bladzijde... de maatregelen waren niet rechtmatig, niet proportioneel en hadden geen wetenschappelijke basis.”
Wetenschappelijke inzichten als basis voor justitieel beleid
BVNL wil dat wetenschappelijke inzichten leidend zijn bij het hervormen van het TBS-beleid, met als doel het structureel verminderen van recidive.
“Het TBS-beleid wordt hervormd op basis van wetenschappelijke inzichten, met als doel recidive structureel te reduceren.”
GroenLinks-PvdA wil fors investeren in wetenschappelijk onderzoek en innovatie, waarbij academische vrijheid en structurele financiering centraal staan. Ze streven naar het behalen van de Lissabon-doelstelling (3% van het nationaal inkomen naar onderzoek en innovatie) en willen de academische vrijheid wettelijk beter beschermen. De partij ziet wetenschap als essentieel voor een open, democratische samenleving en voor economische en maatschappelijke vooruitgang.
Fors investeren in wetenschappelijk onderzoek en innovatie
GroenLinks-PvdA wil na jaren van bezuinigingen weer substantieel investeren in wetenschappelijk onderzoek en innovatie, met als doel Nederland internationaal concurrerend en toekomstbestendig te maken. Ze koppelen deze investeringen aan regionale samenwerking en het behalen van internationale doelstellingen.
“We investeren fors in wetenschappelijk onderzoek. We werken toe naar de Lissabon-doelstelling om 3 procent van ons nationaal inkomen aan onderzoek en innovatie te besteden. Hierbij is regionale samenwerking tussen universiteiten, hogescholen en het mbo van groot belang.”
“Wij zetten ons in voor forse EU-investeringen in fundamenteel onderzoek en technologieontwikkeling. Daarbij zijn Europese waarden en maatschappelijke behoeften leidend.”
“Investeringen in moderne spoorwegen, wetenschappelijk onderzoek en innovatie, de verduurzaming van onze industrie en de ontwikkeling van hoogwaardige bedrijvigheid.”
Wettelijke bescherming van academische vrijheid
De partij benadrukt het belang van academische vrijheid als fundament voor goede wetenschap en een open samenleving. Ze willen deze vrijheid wettelijk beter beschermen tegen externe druk.
“Academische vrijheid is van fundamenteel belang voor goede wetenschapsbeoefening en een open, democratische kennissamenleving. Het gaat om de vrijheid van onderzoekers om naar eigen inzicht onderzoek te doen en onderwijs te geven zonder druk van buitenaf. Die vrijheid staat onder druk en moet daarom wettelijk beter worden beschermd.”
Structurele en stabiele financiering voor universiteiten en hogescholen
GroenLinks-PvdA wil af van financiering op basis van diploma-aantallen en pleit voor meer zekerheid en stabiliteit, zodat universiteiten en hogescholen vaste contracten kunnen aanbieden en zich kunnen richten op kwalitatief goed onderzoek en onderwijs.
“Onderwijs op universiteiten en hogescholen wordt minder afhankelijk van het aantal uitgereikte diploma’s. Er komt meer zekerheid en stabiliteit in financiering, zodat universiteiten en hogescholen sneller vaste contracten kunnen aanbieden.”
De ChristenUnie ziet wetenschap als essentieel voor maatschappelijke vooruitgang en duurzame ontwikkeling, met nadruk op praktijkgericht onderzoek, innovatie en ethische grenzen. Ze willen structureel investeren in onderzoek en innovatie, met bijzondere aandacht voor biomedisch onderzoek, praktijkgericht onderzoek op hogescholen, en het waarborgen van ethische kaders bij wetenschappelijke ontwikkelingen.
Structureel investeren in wetenschap en innovatie
De ChristenUnie vindt blijvende investeringen in wetenschap en onderzoek noodzakelijk om Nederland te laten ontwikkelen en maatschappelijke uitdagingen aan te pakken. Ze leggen nadruk op praktijkgericht onderzoek, samenwerking binnen het hoger onderwijs, en het belang van ongebonden onderzoek aan universiteiten.
“Investeringen in wetenschap en onderzoek zijn nodig als we ons als land willen blijven ontwikkelen, in lijn met de Lissabondoelstelling van 3%.”
“We investeren blijvend in praktijkgericht onderzoek op hogescholen en bevorderen de samenwerking binnen het hoger onderwijs door geschikte fondsen en subsidies. Bovendien investeren we in sectorplannen en in ongebonden onderzoek op de universiteiten.”
Meer biomedisch onderzoek naar postinfectieuze aandoeningen
De partij wil meer investeren in biomedisch onderzoek naar aandoeningen als long covid en ME/CVS, met behoud van expertisecentra en betere scholing van professionals. Dit is gericht op het verbeteren van de behandeling en kennis over deze ziekten.
“Er wordt meer geïnvesteerd in (biomedisch) onderzoek naar en behandeling van long covid en ME/CVS en andere PAIS (post acute infectiesyndromen). De opgerichte expertisecentra blijven behouden.”
Ethische grenzen aan wetenschappelijke innovatie
De ChristenUnie benadrukt het belang van ethische grenzen bij wetenschappelijke ontwikkelingen, zoals bij kiembaanmodificatie. Ze pleiten voor grote terughoudendheid en handhaving van het huidige verbod op genetische modificatie van embryo’s.
“Omdat genetische modificaties in het embryo onomkeerbaar zijn en aan het nageslacht worden doorgegeven (kiembaanmodificatie), past grote terughoudendheid. De ChristenUnie houdt daarom vast aan het huidig verbod hierop in de Embryowet.”
DENK benadrukt het belang van onderwijs en hoger onderwijs als motor voor gelijke kansen en het behoud van Nederland als kenniseconomie, maar doet geen concrete voorstellen specifiek gericht op wetenschapsbeleid of wetenschappelijk onderzoek. De partij focust vooral op investeringen in onderwijs en toegankelijkheid, met als doel een sterke kenniseconomie te behouden. Specifieke beleidsmaatregelen voor wetenschap, onderzoek of innovatie ontbreken in het programma.
Investeren in onderwijs voor een sterke kenniseconomie
DENK ziet investeren in onderwijs als essentieel om Nederland een kenniseconomie te laten blijven, waarbij de nadruk ligt op gelijke kansen en hoogwaardige ontwikkeling voor jongeren. Wetenschap wordt hier impliciet genoemd als onderdeel van het bredere onderwijs- en kennislandschap, maar niet als zelfstandig beleidsdomein.
Niet expliciet genoemd in verkiezingsprogramma
Niet expliciet genoemd in verkiezingsprogramma