Verkiezingsprogramma's 2025 overwet arbeid vreemdelingen
De SGP wil de instroom van arbeidsmigranten beperken en stelt strengere voorwaarden aan arbeidsmigratie, vooral van buiten de EU. Ze pleiten voor hogere boetes bij uitbuiting, het verdwijnen van fiscale prikkels die arbeidsmigratie stimuleren, en meer verantwoordelijkheid voor werkgevers. Alleen voor cruciale vakkrachten die niet in Nederland te vinden zijn, wordt arbeidsmigratie onder strikte voorwaarden toegestaan.
Strengere voorwaarden en beperking arbeidsmigratie
De SGP vindt dat Nederland te afhankelijk is geworden van arbeidsmigratie en wil het aantal arbeidsmigranten fors terugdringen, vooral van buiten de EU. Ze willen strikte voorwaarden en quota invoeren, en alleen gerichte arbeidsmigratie toestaan voor cruciale vakkrachten die niet in Nederland op te leiden zijn. Werkgevers worden verantwoordelijk gehouden voor de arbeids- en leefomstandigheden van arbeidsmigranten.
“Voor arbeidsmigratie van buiten de EU, en ook studiemigratie, gaan strikte voorwaarden en quota gelden om overbelasting en uitbuiting tegen te gaan.”
“Er worden gerichte keuzes gemaakt ten aanzien van specifieke vakkrachten die in Nederland niet te vinden en op te leiden zijn, maar wel cruciaal zijn voor onze toekomstige economie. Duur van het verblijf, belang van de sector en noodzaak spelen bij deze afweging een belangrijke rol.”
“Nederland is chronisch verslaafd aan arbeidsmigratie en dat is ongezond. Zeker als we mensen hierheen laten komen om onze rijkdom in stand te houden, terwijl zij beter mee kunnen werken aan de ontwikkeling van hun eigen land. Het aantal arbeidsmigranten moet daarom omlaag.”
“Ondernemers worden verantwoordelijk gehouden voor werknemers die zij hierheen halen, onder meer ten aanzien van huisvesting of het leren van de taal.”
Hogere boetes en afschaffen stimulerende fiscale prikkels
Om uitbuiting van arbeidsmigranten tegen te gaan en de instroom te beperken, wil de SGP boetes verhogen voor uitbuiting en fiscale voordelen die arbeidsmigratie aantrekkelijk maken afschaffen.
“Boetes voor uitbuiting van arbeidskrachten worden verhoogd en verkeerde fiscale prikkels die arbeidsmigratie stimuleren, verdwijnen.”
EU-regulering en beperking arbeidsmigratie binnen en buiten EU
De SGP wil dat Nederland binnen de EU meer mogelijkheden krijgt om arbeidsmigratie te beperken, onder andere via quota, vergunningen en gelijke loonkosten. Ze zijn tegen verdere versoepeling van arbeidsmigratie vanuit derde landen.
“Binnen de EU moeten meer mogelijkheden komen om waar nodig het aantal arbeidsmigranten te beperken, bijvoorbeeld met werk- of woonvergunningen.”
“De EU-regels voor detachering vanuit andere lidstaten moeten ertoe leiden dat de loonkosten in het werkland gelijk zijn voor alle werknemers in een bepaalde sector.”
“Een EU-bovengrens limiteert het aantal arbeidsmigranten dat jaarlijks de EU binnenkomt.”
“Nederland stemt niet in met het EU-plan de poorten te openen en een Tinder voor arbeidsmigranten op te zetten.”
“Overkomst van arbeidsmigranten uit Afrikaanse en Aziatische landen is overbodig gelet op het aantal EU-werklozen.”
D66 wil arbeidsmigratie strenger reguleren door de inzet te beperken tot sectoren waar deze echt nodig is, met nadruk op vakkrachten en kenniswerkers. Ze stellen strengere eisen aan werkgevers, willen uitbuiting tegengaan en pleiten voor betere registratie en handhaving rondom arbeidsmigratie. De partij kiest voor minder laagbetaalde arbeidsmigratie en meer gerichte, gecontroleerde toelating, waarbij de overheid de regie neemt.
Minder laagbetaalde arbeidsmigratie, meer vakkrachten
D66 wil de toestroom van laagbetaalde arbeidsmigranten beperken en arbeidsmigratie vooral inzetten waar deze bijdraagt aan innovatie en een groene toekomst. De partij ziet arbeidsmigratie als noodzakelijk voor bepaalde sectoren, maar wil voorkomen dat deze leidt tot uitbuiting of extra druk op voorzieningen.
“De overheid krijgt de regie: minder kwetsbare, laagbetaalde arbeidsmigratie, meer gerichte arbeidsmigratie voor de sectoren waar we mensen écht nodig hebben.”
“We kiezen voor vakkrachten en kenniswerkers die ons vooruit helpen naar een groene en leefbare toekomst, bij bedrijven en sectoren waar innovatie en eerlijk werkgeverschap vooropstaan.”
“Minder vraag naar laagbetaalde arbeid uit het buitenland. We verhogen bijvoorbeeld de lonen, zodat werk naar waarde gewaardeerd wordt en concurrentie met andere werknemers eerlijker is.”
Strenge voorwaarden en handhaving voor werkgevers
D66 wil dat werkgevers alleen arbeidsmigranten mogen inzetten als zij zorgen voor fatsoenlijke huisvesting en arbeidsvoorwaarden. Bij misstanden kunnen vergunningen worden ingetrokken. De partij wil uitbuiting tegengaan en de aanbevelingen van de commissie-Roemer als basis nemen, met extra inzet op verbetering van de positie van arbeidsmigranten.
“We stellen strenge voorwaarden aan werkgevers als die arbeidsmigranten inzetten. Als zij niet zorgen voor fatsoenlijke huisvesting en arbeidsvoorwaarden kunnen ze hun vergunning kwijtraken.”
“D66 wil dat arbeidsmigranten hier veilig en eerlijk kunnen werken en wonen. De aanbevelingen van de commissie-Roemer zijn de basis, maar ook daarbovenop zet D66 fors in op verbetering van de kwetsbare positie van arbeidsmigranten.”
“We verbeteren handhaving met de Arbeidsinspectie en beperken het doorlenen van arbeidsmigranten.”
Betere registratie en sturing van arbeidsmigratie
D66 vindt dat goed beleid alleen mogelijk is met voldoende informatie. Daarom willen ze de registratie van arbeidsmigranten verbeteren en samenwerking met relevante instanties intensiveren.
GroenLinks-PvdA wil de Wet arbeid vreemdelingen aanscherpen om uitbuiting van arbeidsmigranten tegen te gaan en de inzet van arbeidsmigranten te beperken tot noodzakelijke sectoren. Ze pleiten voor strengere regulering van uitzendbureaus, het afschaffen van tewerkstellingsvergunningen voor asielzoekers, en het ontmoedigen van laagbetaalde arbeidsmigratie. De partij legt de verantwoordelijkheid voor goede arbeidsvoorwaarden, huisvesting en integratie expliciet bij werkgevers.
Vergunningsplicht en strengere regels voor uitzendbureaus
GroenLinks-PvdA wil uitzendbureaus die arbeidsmigranten uitbuiten hard aanpakken door een vergunningsplicht in te voeren en vergunningen in te trekken bij misstanden. Dit moet uitbuiting en illegale arbeidsomstandigheden tegengaan, en werkgevers worden verplicht om direct verantwoordelijkheid te nemen voor arbeidsmigranten.
“Er komt zo snel mogelijk een vergunningsplicht voor uitzendbureaus. Uitzendbureaus die arbeidsmigranten uitbuiten of uitzendkrachten inzetten onder illegale arbeidsomstandigheden verliezen hun vergunning.”
“Bij derdelanders die niet via detachering hierheen komen, wordt de verblijfsvergunning voortaan door de daadwerkelijke werkgever aangevraagd en niet door het uitzendbureau.”
Beperken inzet arbeidsmigranten tot noodzakelijke sectoren
De partij wil de inzet van arbeidsmigranten beperken tot sectoren waar zij echt nodig zijn, zoals de bouw, zorg en energietransitie, en ontmoedigt arbeidsmigratie voor laagbetaalde, structurele banen. Dit gebeurt door het verhogen van het minimumloon, het beperken van flexibele contracten en het afschaffen van fiscale voordelen voor sectoren met veel arbeidsmigranten.
“Bedrijvigheid die alleen kan bestaan bij de gratie van laagbetaald, slecht werk en uitbuiting moet innoveren of verdwijnen.”
“Wij willen de economie zo inrichten dat de vraag naar arbeidsmigratie in laagbetaalde banen afneemt.”
“We verhogen het wettelijk minimumloon en beperken we de flexibiliteit van uitzendcontracten.”
Schrappen tewerkstellingsvergunning voor asielzoekers
GroenLinks-PvdA wil de noodzaak voor een tewerkstellingsvergunning voor asielzoekers afschaffen, zodat zij sneller aan het werk kunnen, vergelijkbaar met de regeling voor Oekraïense vluchtelingen.
“We schrappen de noodzaak voor een tewerkstellingsvergunning, net als bij Oekraïense vluchtelingen, en brengen werkgevers met asielzoekers en vluchtelingen in contact.”
Verantwoordelijkheid werkgevers voor huisvesting en integratie
Werkgevers worden verplicht om bij te dragen aan huisvesting en onderwijs voor arbeidsmigranten en hun gezinnen, om misstanden en sociale problemen te voorkomen.
“Werkgevers zijn verantwoordelijk voor de mensen die ze van ver halen om in Nederland te werken. Dit gaat verder dan alleen de omstandigheden op de werkvloer. Daarom gaan werkgevers verplicht meebetalen aan huisvesting en onderwijs, zoals taalles, ook voor meekomende gezinsmigranten.”
BVNL wil de instroom van arbeidsmigranten en vreemdelingen die in Nederland willen werken, sterk beperken en stelt strenge voorwaarden aan hun verblijf en toegang tot de arbeidsmarkt. De partij pleit voor het aanscherpen van regelgeving, het ontmoedigen van economische migratie en het verplichten van participatie op de arbeidsmarkt voor migranten die al in Nederland zijn. BVNL ziet de Wet arbeid vreemdelingen vooral als instrument om de arbeidsmarkt te beschermen en misbruik van sociale voorzieningen te voorkomen.
Strengere voorwaarden en beperking toegang arbeidsmarkt voor vreemdelingen
BVNL wil dat vreemdelingen alleen onder strikte voorwaarden toegang krijgen tot de Nederlandse arbeidsmarkt en sociale voorzieningen. Het doel is om economische migratie te ontmoedigen, misbruik van het systeem te voorkomen en de druk op de arbeidsmarkt en sociale voorzieningen te verlagen. Migranten die kunnen werken, moeten daartoe worden verplicht; weigering leidt tot verlies van verblijfsrecht.
“331.000 migranten zouden kunnen werken maar doen dit niet. Die moeten met drang en dwang worden aangespoord om te participeren op de arbeidsmarkt. De participatieongelijkheid moet worden opgeheven.”
“Mensen die wél kunnen, maar niet willen werken worden gekort op hun bijstandsuitkering en op toeslagen (zoals huur- en zorgtoeslag). Mensen met meerdere verblijfstitels verliezen bij werkweigering hun Nederlandse verblijfstitel.”
“Immigranten die zich blijvend willen vestigen in Nederland, en kunnen werken maar dit weigeren, en die niet financieel redzaam zijn, worden Nederland uitgezet en verliezen elk zicht op het verkrijgen van de Nederlandse nationaliteit.”
Tijdelijke verblijfsvergunningen en geen automatische permanente status
BVNL wil dat eventuele immigranten slechts een tijdelijke verblijfsvergunning krijgen, zonder automatische overgang naar een permanente status. Dit moet economische migratie ontmoedigen en zorgt ervoor dat alleen wie daadwerkelijk bijdraagt, mag blijven.
“Eventuele immigranten krijgen een tijdelijke verblijfsvergunning van 1 jaar, daarna niet automatisch een permanente.”
Versobering en uitstel van sociale rechten voor nieuwkomers
De partij stelt voor om sociale rechten voor nieuwkomers te beperken en pas na langdurig verblijf toegang te geven tot uitkeringen. Dit moet voorkomen dat arbeidsmigratie wordt aangewakkerd door het sociale stelsel.
De SP wil de Wet arbeid vreemdelingen aanscherpen door het invoeren van een streng werkvergunningensysteem voor arbeidsmigranten, gebaseerd op de capaciteit van de arbeidsinspectie. Werkgevers moeten aantonen dat buitenlandse werknemers echt nodig zijn en goede huisvesting bieden, terwijl uitbuiting wordt bestreden door strengere controle, ketenaansprakelijkheid en het aanpakken van malafide uitzendbureaus.
Streng werkvergunningensysteem voor arbeidsmigranten
De SP pleit voor het invoeren van werkvergunningen om uitbuiting van arbeidsmigranten te voorkomen en het aantal arbeidsmigranten te beperken op basis van de capaciteit van de arbeidsinspectie. Werkgevers moeten bewijzen dat buitenlandse werknemers noodzakelijk zijn en goede huisvesting beschikbaar is. Dit systeem moet in EU-verband worden gerealiseerd.
“Invoeren van werkvergunningen om uitbuiting te voorkomen. Het maximaal aantal arbeidsmigranten wordt gebaseerd op basis van de capaciteit van de arbeidsinspectie. We moeten arbeidsmigranten weer registeren en zo snel als mogelijk werkvergunningen invoeren. Hiervoor moet het kabinet zich samen met andere landen in EU verband hard maken.”
“Werkgevers worden verplicht om aan te tonen dat zij beslist mensen uit andere landen nodig hebben en er voldoende en goede huisvesting beschikbaar is.”
“Afhankelijk van de situatie kan het maximum aantal werkvergunningen per jaar worden aangepast.”
Ketenaansprakelijkheid en verantwoordelijkheid werkgevers
De SP wil dat werkgevers en bemiddelaars verantwoordelijk zijn voor de kosten van huisvesting en zorgverzekering van arbeidsmigranten, ook na afloop van het werk. Ketenaansprakelijkheid wordt toegepast om misstanden te voorkomen.
“Werkgevers of bemiddelaars die arbeidsmigranten naar Nederland halen zijn verantwoordelijk voor de kosten van huisvesting en zorgverzekering zolang de arbeidsmigrant in Nederland verblijft, dus ook na afloop van het werk. Hierbij wordt ketenaansprakelijkheid toegepast.”
Vergunningstelsel en strengere controle op uitzendbureaus
Om uitbuiting en misstanden te bestrijden, wil de SP een vergunningstelsel voor uitzendbureaus en uitbreiding van de arbeidsinspectie. Malafide bedrijven worden gesloten en beboet, waarbij boetes aan arbeidsmigranten worden uitgekeerd.
“De Arbeidsinspectie moet uitgebreid worden en er komt een vergunningstelsel voor uitzendbureaus. Dit verhoogt de pakkans voor malafide bedrijven en uitzendbureaus. Bij misstanden sluiten we bedrijven of uitzendbureaus. Hierbij wordt meteen een boete ingesteld die uitgekeerd wordt aan de arbeidsmigranten voor eventuele terugkeer of als overbruggingsbudget.”
Strikte taaleisen voor arbeidsmigranten in risicosectoren
De SP wil strikte taaleisen invoeren voor arbeidsmigranten die in potentieel gevaarlijke sectoren werken, zoals de bouw, om veiligheid en integratie te bevorderen.
“Er komen strikte taaleisen voor arbeidsmigranten die in potentieel gevaarlijke sectoren werken, zoals de bouw.”
BBB wil arbeidsmigratie van buiten de EU beperken tot vakmensen voor sectoren met structurele tekorten, met strikte selectie en tijdelijke, circulaire inzet. De partij pleit voor een selectief en doelmatig toelatingsbeleid, waarbij arbeidsmigratie alleen wordt toegestaan als deze aantoonbare economische en maatschappelijke meerwaarde heeft en misstanden streng worden aangepakt. BBB maakt expliciet onderscheid tussen arbeidsmigratie en andere migratievormen en wil bestaande regelgeving handhaven en misbruik bestrijden.
Selectieve en circulaire arbeidsmigratie voor tekorten
BBB wil arbeidsmigratie van buiten de EU alleen toestaan voor vakmensen in sectoren met structurele tekorten, waarbij tijdelijke en circulaire inzet centraal staat. Dit beleid moet bijdragen aan duurzame economische ontwikkeling zonder overbelasting van integratie en huisvesting, en is bedoeld om de instroom te beperken tot strikt noodzakelijke gevallen.
“Gerichte en doelmatige arbeidsmigratie. Voor sommige sectoren, zoals de bouw, techniek, zorg en horeca, zijn arbeidsmigranten noodzakelijk. Binnenlandse arbeid en migratie binnen de EU volstaan daarvoor niet altijd. BBB wil daarom een zorgvuldig, selectief en circulair arbeidsmigratiebeleid van buiten de EU, gericht op vakmensen met aantoonbare economische en maatschappelijke meerwaarde; van verpleegkundigen tot elektriciens en van lassers tot gespecialiseerde koks.”
“Circulaire arbeidsmigratie, waarbij vakmensen tijdelijk legaal in Nederland werken en daarna terugkeren, biedt kansen voor wederzijdse ontwikkeling. Dit vraagt om duidelijke selectiecriteria en samenwerking met werkgevers, gebaseerd op behoefte, vaardigheden en maatschappelijke impact.”
Strenge aanpak misstanden en geen generiek uitzendverbod
BBB wil geen algemeen uitzendverbod per sector, maar kiest voor een harde aanpak van misstanden bij malafide uitzendconstructies. Het doel is om uitbuiting en oneerlijke concurrentie te bestrijden zonder het hele systeem te blokkeren, en zo de integriteit van arbeidsmigratie te waarborgen.
“Geen generiek uitzendverbod per sector, maar wij pakken misstanden bij malafide uitzendconstructies hard aan. Oneerlijke concurrentie, uitbuiting en malafide praktijken worden bestreden, zonder het hele systeem plat te leggen.”
Huisvesting arbeidsmigranten bij werkgever onder voorwaarden
BBB staat toe dat arbeidsmigranten bij het bedrijf waarvoor zij werken worden gehuisvest, mits dit fatsoenlijk gebeurt en tegen marktconforme prijzen. Dit moet bijdragen aan het oplossen van het huisvestingsprobleem zonder misbruik of uitbuiting.
“Huisvesting van arbeidsmigranten moet mogelijk zijn bij het bedrijf waarvoor zij werken, mits fatsoenlijk en tegen marktconforme prijzen.”
Handhaving bestaande fiscale regeling voor kenniswerkers
BBB wil de huidige fiscale regeling voor kenniswerkers behouden, omdat deze als doeltreffend en doelmatig wordt gezien. Dit onderscheidt kenniswerkers van andere arbeidsmigranten en onderstreept het belang van selectiviteit.
“Handhaving van de huidige fiscale regeling voor kenniswerkers. Deze regeling werkt goed en is als doeltreffend en doelmatig beoordeeld.”
BIJ1 wil de Wet arbeid vreemdelingen fundamenteel hervormen door arbeidsrechten los te koppelen van verblijfsstatus en nationaliteit. Zij pleiten voor volledige arbeidsvrijheid voor vluchtelingen en ongedocumenteerden vanaf dag één, gelijke arbeidsrechten voor arbeidsmigranten, en het afschaffen van discriminatoire beperkingen op werk. De partij ziet arbeid als een universeel recht en wil bestaande restricties en afhankelijkheden in het migratie- en arbeidsrecht opheffen.
Volledige arbeidsvrijheid voor vluchtelingen en ongedocumenteerden
BIJ1 vindt dat iedereen, ongeacht verblijfsstatus, direct toegang moet krijgen tot de arbeidsmarkt. Zij willen dat vluchtelingen en ongedocumenteerden vanaf dag één mogen werken en studeren, waarmee zij de kern van de Wet arbeid vreemdelingen (die werk voor deze groepen beperkt) willen doorbreken. Dit moet economische zelfstandigheid en integratie bevorderen en uitbuiting tegengaan.
“Alle gevluchte mensen mogen tijdens hun procedure vanaf dag 1 onbeperkt werk zoeken en een studie beginnen. Ook ongedocumenteerde mensen mogen werken en studeren.”
Gelijke arbeidsrechten voor arbeidsmigranten en afschaffing van restricties
BIJ1 wil dat arbeidsmigranten dezelfde rechten krijgen als andere werknemers, inclusief het recht om voor meerdere werkgevers te werken en alle soorten werk te verrichten. Ze willen de afhankelijkheid van werkgevers verminderen en het koppelen van werk aan woonruimte verbieden, zodat arbeidsmigranten niet langer kwetsbaar zijn voor uitbuiting en dakloosheid bij ontslag.
“Arbeidsmigranten mogen voor meerdere werkgevers werken en mogen alle soorten werk verrichten, niet alleen werk dat niet door Nederlanders kan worden gedaan. Ze kunnen zelfstandig woningen huren of gemeentelijke opvang gebruiken en hebben recht op sociale voorzieningen, gelijk loon, gelijke contracten en arbeidsrechten.”
“Arbeidsmigranten en ongedocumenteerde mensen verdienen dezelfde rechten als elke andere werknemer.”
“We verbieden het koppelen van werk en woonruimte, waarbij ontslag gelijk staat aan dakloos worden.”
Verbod op discriminatie op basis van nationaliteit of status
BIJ1 wil discriminatie op basis van nationaliteit of verblijfsstatus expliciet verbieden, zodat toegang tot werk en voorzieningen niet langer afhankelijk is van herkomst of papieren. Dit raakt direct aan de restrictieve kern van de Wet arbeid vreemdelingen.
“Discriminatie op basis van nationaliteit of status wordt verboden.”
Het CDA wil de regels rond arbeidsmigratie en de Wet arbeid vreemdelingen aanscherpen om misstanden te voorkomen, fatsoenlijke behandeling te waarborgen en de instroom van arbeidsmigranten beter te reguleren. Belangrijke voorstellen zijn het verplicht stellen van fatsoenlijke huisvesting en taallessen door werkgevers, het aanpakken van schijnconstructies, en het reguleren van de instroom van vakkrachten via een aparte regeling.
Verplichte fatsoenlijke huisvesting en taallessen door werkgevers
Het CDA vindt dat werkgevers meer verantwoordelijkheid moeten nemen voor arbeidsmigranten, met name op het gebied van huisvesting en integratie. Dit moet misstanden en uitbuiting tegengaan en de positie van arbeidsmigranten verbeteren.
“Bedrijven zijn verantwoordelijk voor fatsoenlijke huisvesting van hun arbeidsmigranten. Werkgevers blijven een arbeidsmigrant vier weken na het beëindigen van het dienstverband huisvesten, zodat mensen de tijd krijgen om terug te keren naar hun land van herkomst of ander werk te vinden.”
“Werkgevers worden verplicht Nederlandse les te verzorgen voor hun arbeidsmigranten.”
Aanpak schijnconstructies en strengere handhaving
Het CDA wil schijnconstructies met uitzendbureaus en misbruik van regels rondom arbeidsmigratie hard aanpakken, met meer Europese samenwerking en handhaving.
“Schijnconstructies met uitzendbureaus in andere EU-landen zorgen voor misstanden met niet-Europese arbeidsmigranten, de zogeheten derdelanders. Op Europees niveau zetten we vol in op verduidelijking van de regels en handhaving om dit soort schijnconstructies tegen te gaan. We versterken het mandaat van de Europese Arbeidsinspectie.”
Reguliere instroom van vakkrachten via aparte regeling
Het CDA wil de instroom van arbeidsmigranten beperken tot essentiële beroepen via een gereguleerde vakkrachtenregeling, met duidelijke voorwaarden op aantallen, huisvesting en toegang tot voorzieningen.
“Er komt een vakkrachtenregeling, die voor bepaalde essentiële beroepen de instroom van vakkrachten reguleert op onder andere aantallen, huisvesting, toegang tot zorg en onderwijs voor de kinderen, met circulariteit voor geselecteerde sectoren als bindende voorwaarde.”
Uitvoering en handhaving bestaande regels en aanbevelingen
Het CDA benadrukt het belang van strikte naleving van bestaande regels en het uitvoeren van aanbevelingen om misstanden bij arbeidsmigranten te voorkomen.
“We voeren de aanbevelingen uit het rapport Geen tweederangsburgers. Aanbevelingen om misstanden bij arbeidsmigranten in Nederland tegen te gaan onverkort en met urgentie verder uit.”
De ChristenUnie wil de Wet arbeid vreemdelingen (Wav) en aanverwante regelgeving strenger handhaven en aanscherpen om misstanden rond arbeidsmigratie, uitbuiting en schijnconstructies tegen te gaan. Ze pleiten voor strengere controle op de uitzendsector, het tegengaan van schijnconstructies en het stellen van strengere voorwaarden aan arbeidsmigratie, waaronder tewerkstellingsvergunningen en integratie-eisen. De partij ziet arbeidsmigratie niet als structurele oplossing voor tekorten en wil sectoren die misbruik maken van arbeidsmigranten hard aanpakken.
Strengere controle en regulering uitzendsector
De ChristenUnie wil dat de uitzendsector strenger wordt gereguleerd en gecontroleerd, omdat arbeidsmigranten vaak kwetsbaar zijn voor uitbuiting en slechte leefomstandigheden. Dit moet gebeuren via een nieuw toelatingsstelsel en streng toezicht op naleving, met als doel misstanden en schijnconstructies te voorkomen.
“Er wordt streng toegezien op de naleving van het nieuwe toelatingsstelsel voor de uitzendbranche. Na inwerkingtreding van het wetsvoorstel wordt de uitzendsector eindelijk gereguleerd.”
“Sectoren die geen verbetering laten zien in hoe ze met mensen omgaan (zoals de vleessector), krijgen een uitzendverbod opgelegd.”
Europese afspraken en aanpak schijnconstructies
De partij wil Europese afspraken om schijnconstructies en misbruik van de Wav te voorkomen, zoals het tegengaan van brievenbusfirma’s en doordetachering van niet-EU burgers via andere EU-landen.
“Er zijn Europese afspraken nodig over vestigingseisen voor ondernemingen om brievenbusfirma’s te voorkomen. Ook moeten er afspraken komen over doordetachering van niet-EU burgers die hier via landen als Litouwen of Roemenië komen werken.”
Invoering tewerkstellingsvergunningen voor bepaalde sectoren
De ChristenUnie pleit voor de invoering van tewerkstellingsvergunningen binnen de EU, in eerste instantie voor sectoren waar veel misstanden zijn, zoals de bouw en uitzendsector. Hiermee willen ze grip krijgen op arbeidsmigratie en uitbuiting tegengaan.
“Binnen de Europese Unie pleiten we voor de invoering van tewerkstellingsvergunningen, in eerste instantie voor bepaalde sectoren zoals de bouw of uitzendsector.”
Strengere integratie-eisen voor arbeidsmigranten
De partij wil dat aan verblijfsvergunningen voor niet-EU arbeidsmigranten voorwaarden worden verbonden, zoals het leren van de Nederlandse taal, om integratie te bevorderen en parallelle samenlevingen te voorkomen.
“Aan verblijfsvergunningen voor niet EU-arbeidsmigranten verbinden we voorwaarden aan integratie, zoals het leren van de Nederlandse taal.”
DENK wil dat vluchtelingen en statushouders zo snel mogelijk mogen werken en pleit voor het tegengaan van uitbuiting van arbeidsmigranten, onder andere via strengere regels voor werkgevers en uitzendbureaus. De partij zet zich in voor het verruimen van legale migratiemogelijkheden en het bestrijden van misstanden rondom arbeidsmigratie, met nadruk op mensenrechten en eerlijke behandeling.
Vluchtelingen en statushouders snel recht op werk
DENK vindt dat vluchtelingen en statushouders direct moeten kunnen werken om hun eigen inkomen te verdienen en integratie te bevorderen. Dit standpunt adresseert de beperkingen die de Wet arbeid vreemdelingen (Wav) oplegt aan het arbeidsmarktperspectief van nieuwkomers.
“Vluchtelingen en statushouders horen zo snel mogelijk het recht te krijgen om te werken zodat ze hun eigen inkomen kunnen verdienen.”
Uitbuiting van arbeidsmigranten bestrijden via strengere regels
DENK wil misstanden zoals uitbuiting, schijnhuurcontracten en overbewoning tegengaan door strengere handhaving en verplichtingen voor werkgevers. Dit raakt direct aan de uitvoering en handhaving van de Wet arbeid vreemdelingen, die bedoeld is om arbeidsmarkttoegang te reguleren en misbruik te voorkomen.
“Misstanden zoals overbewoning, schijnhuurcontracten en uitbuiting worden bestreden, onder andere via verhuurvergunningen, verplichtingen voor werkgevers en handhaving.”
“Uitwassen in uitzendbranche gaan wij tegen met een vergunningsysteem. Zo pakken wij uitbuiting van arbeidsmigranten en discriminatie aan.”
Legale migratieroutes en versoepeling visumregels
DENK pleit voor het creëren van legale migratieroutes en het versoepelen van visumregels met bepaalde landen, om legale arbeid en migratie te vergemakkelijken. Dit is een structurele visie op het moderniseren van migratiebeleid, inclusief de Wav.
De Partij voor de Dieren wil de bescherming van arbeidsmigranten versterken en misstanden rondom arbeidsmigratie tegengaan. Ze pleiten voor strengere regulering van uitzendbureaus, het afschaffen van fiscale voordelen voor buitenlandse werknemers, en het onderzoeken van herinvoering van tewerkstellingsvergunningen voor EU-werknemers. De partij wil uitbuiting voorkomen door betere huisvesting en het verbieden van uitzendkrachten in risicosectoren.
Strengere regulering en certificering van uitzendbureaus
De PvdD wil dat alleen gecertificeerde uitzendbureaus arbeidsmigranten naar Nederland mogen halen, om uitbuiting en misstanden te voorkomen. Bedrijven die werken met niet-gecertificeerde bureaus worden beboet, en bij misstanden wordt de certificering ingetrokken.
“Uitzendbureaus moeten gecertificeerd worden om arbeidsmigranten naar Nederland te halen. Als misstanden worden gesignaleerd wordt de certificering ingetrokken. Bedrijven die gebruikmaken van niet-gecertificeerde uitzendbureaus krijgen een boete.”
Afschaffen fiscale voordelen voor buitenlandse werknemers
De partij wil fiscale regelingen die bedrijven stimuleren om buitenlandse werknemers aan te trekken, zoals de expatregeling, afschaffen. Dit moet het speelveld gelijker maken voor binnenlandse en buitenlandse werknemers.
“De expatregeling en andere fiscale voordelen waarmee bedrijven buitenlandse werknemers aantrekken, schaffen we af.”
Onderzoek naar herinvoering tewerkstellingsvergunningen voor EU-werknemers
De PvdD stelt voor om te onderzoeken of tewerkstellingsvergunningen voor werknemers uit andere EU-landen opnieuw moeten worden ingevoerd, vergelijkbaar met de huidige regels voor arbeidskrachten van buiten de EU. Dit is bedoeld om grip te krijgen op arbeidsmigratie en misbruik te voorkomen.
“We onderzoeken de herinvoering van tewerkstellingsvergunningen voor werknemers uit andere EU-landen, zoals die nu bestaat voor arbeidskrachten van buiten de EU.”
Verbod op uitzendkrachten in risicosectoren
Om structurele uitbuiting van arbeidsmigranten tegen te gaan, wil de PvdD uitzendkrachten verbieden in sectoren met een hoog risico op misstanden, zoals de vleesverwerkende industrie.
“Er komt daarom een verbod op uitzendkrachten in de vleesverwerkende industrie en andere sectoren met hoog risico op uitbuiting van arbeidsmigranten.”
Betere bescherming en huisvesting voor arbeidsmigranten
De partij wil arbeidsmigranten beter beschermen tegen uitbuiting, onder andere door het recht op een eigen slaapkamer, fatsoenlijke huisvesting en het scheiden van werkgeverschap en huisbaasrol.
“Arbeidsmigranten krijgen betere bescherming tegen uitbuiting, waaronder het recht op een eigen slaapkamer en fatsoenlijke huisvesting. Het is niet langer toegestaan dat commerciële bedrijven zowel werkgever als huisbaas zijn van arbeidsmigranten.”
De VVD wil de Wet arbeid vreemdelingen strenger handhaven en aanscherpen om misstanden rond arbeidsmigratie te voorkomen. Ze pleiten voor strengere toelatingseisen, betere registratie, en meer verantwoordelijkheid voor werkgevers, met als doel misbruik, overlast en uitbuiting van arbeidsmigranten tegen te gaan. Alleen arbeidsmigranten die daadwerkelijk bijdragen aan de samenleving zijn welkom, waarbij bedrijven eerst het Nederlandse arbeidspotentieel moeten benutten.
Strengere toelating en verantwoordelijkheid werkgevers
De VVD wil dat bedrijven alleen arbeidsmigranten mogen inzetten als ze kunnen aantonen dat lokale voorzieningen toereikend zijn en dat zij zelf in huisvesting voorzien. Werkgevers moeten eerst het onbenutte arbeidspotentieel in Nederland benutten en zijn verantwoordelijk voor het welzijn van arbeidsmigranten. Dit moet misstanden en overlast tegengaan.
“Werkgevers hebben de verantwoordelijkheid om eerst te zoeken binnen het onbenutte arbeidspotentieel in Nederland. Als zij toch arbeidsmigranten moeten inzetten, worden zij verantwoordelijk voor het welzijn van deze werknemers. Wanneer een bedrijf in een sector met veel arbeidsmigranten zich wil vestigen, dan moet het aantonen dat de lokale voorzieningen, zoals bijvoorbeeld huisvesting, toereikend zijn voor de extra arbeidspopulatie, en dat het bedrijf daar zelf in voorziet. De overheid stelt hiervoor criteria vast, zodat bedrijven vooraf duidelijkheid hebben bij het maken van hun investeringsplannen.”
Aanpak malafide constructies en betere registratie
De VVD wil malafide uitzendconstructies en uitbuiting van arbeidsmigranten tegengaan door strengere handhaving, betere registratie en meer bevoegdheden voor burgemeesters. Bij ernstige misstanden kan een uitzendverbod voor sectoren worden ingesteld.
“Nog te vaak maken malafide bedrijven gebruik van sluiproutes om arbeidsmigranten via schimmige uitzendbureaus in Oost-Europa onder mensonterende omstandigheden in Nederland te laten werken. Wij willen dat Nederland binnen Europa een leidende rol speelt bij het aan banden leggen van deze schijnconstructies.”
“In sommige sectoren schieten de arbeids- en leefomstandigheden nog steeds ernstig tekort. Als daar geen verbetering optreedt, zullen we voor de desbetreffende sectoren een uitzendverbod instellen. Arbeidsmigranten bevinden zich soms buiten het zicht van de instanties, waardoor fraude en uitbuiting onopgemerkt blijven. Daarom is een betere registratie van arbeidsmigranten noodzakelijk. Burgemeesters krijgen meer bevoegdheden om in te grijpen bij grove misstanden en leggen daar zoals gebruikelijk verantwoording af aan de gemeenteraad.”
Terugsturen overlastgevende arbeidsmigranten
De VVD wil dat overlastgevende en dakloze arbeidsmigranten, ook uit de EU, worden teruggestuurd. Hiervoor worden afspraken gemaakt met herkomstlanden, eventueel gecombineerd met verslavingshulp.
“Overlastgevende arbeidsmigranten worden teruggestuurd: Er is geen plek voor overlastgevende en dakloze arbeidsmigranten in Nederland. Ook arbeidsmigranten uit de EU worden teruggestuurd. Met landen waar veel arbeidsmigranten vandaan komen worden afspraken gemaakt over effectieve terugkeer, eventueel in combinatie met verslavingshulp.”
Beperken afhankelijkheid van arbeidsmigratie
De VVD wil de afhankelijkheid van arbeidsmigratie verminderen door bedrijven te stimuleren te investeren in robotisering en automatisering.
“Om de afhankelijkheid van arbeidsmigratie zoveel mogelijk te beperken moet de overheid bedrijven actief helpen om in te zetten op robotisering en automatisering.”
Volt wil de Wet arbeid vreemdelingen (Wav) versoepelen door de tewerkstellingsvergunning voor asielzoekers af te schaffen en arbeidsmigratie eerlijker te reguleren. Ze pleiten voor gelijke toegang tot de arbeidsmarkt voor migranten, betere bescherming tegen uitbuiting en het loskoppelen van werk- en huisvestingscontracten. Volt streeft naar structurele handhaving en certificering van uitzendbureaus om misstanden te voorkomen.
Afschaffen tewerkstellingsvergunning voor asielzoekers
Volt wil dat asielzoekers vanaf dag één mogen werken en dat de tewerkstellingsvergunning (Wav-vergunning) wordt afgeschaft. Dit verlaagt de drempel tot arbeid en bevordert integratie en zelfredzaamheid.
“Onder het motto ‘recht op werk voor iedereen’, krijgen asielzoekers vanaf dag één een burgerservicenummer (BSN) en de mogelijkheid om te werken, en wordt de Tewerkstellingsvergunning afgeschaft.”
Gelijke toegang tot arbeidsmarkt voor migranten en ongedocumenteerden
Volt wil dat ook ongedocumenteerden en derdelanders met een visum kunnen werken en belasting betalen, door hen een BSN te geven. Dit voorkomt illegale arbeid en uitbuiting en zorgt voor gelijke rechten.
“Ook ongedocumenteerden en derdelanders met een visum kunnen een BSN krijgen, werken en belasting betalen.”
Arbeidscontracten loskoppelen van huisvesting
Volt wil dat arbeidscontracten en huurcontracten strikt gescheiden zijn, zodat arbeidsmigranten niet afhankelijk zijn van hun werkgever voor huisvesting. Dit voorkomt misbruik en directe dakloosheid bij ontslag.
“Volt ervoor dat arbeidscontracten altijd onafhankelijk moeten bestaan van een huurcontract. Hierdoor is een arbeidsmigrant niet direct dakloos, indien de arbeidsrelatie ophoudt.”
Strengere certificering en handhaving uitzendbureaus
Volt wil verplichte certificering van uitzendbureaus en meer structurele controle op loonbetaling, klachtafhandeling, administratie en huisvesting. Dit moet uitbuiting van arbeidsmigranten tegengaan.
“We zijn voorstander van aanvullende verplichte certificering van deze bureaus waarbij processen zoals loonbetaling, klachtafhandeling, administratie en huisvesting van arbeidsmigranten worden beoordeeld. Dit zorgt voor structurele controle in plaats van eenmalig bij de start.”
Directe arbeidsovereenkomsten in risicosectoren
Volt wil dat in sectoren met structurele misstanden alleen nog directe arbeidsovereenkomsten met de werkgever mogelijk zijn, zodat werkgevers niet langer verantwoordelijkheid kunnen afschuiven via intermediairs.
“We pleiten ervoor dat vaste en tijdelijke arbeidsovereenkomsten, in sectoren waar structureel misstanden voorkomen, alleen nog maar direct bij een werkgever mogen worden afgesloten.”
50PLUS wil arbeidsmigratie streng reguleren en legt de verantwoordelijkheid voor arbeidsmigranten expliciet bij werkgevers, onder meer door hen financieel te laten bijdragen aan de kosten. Uitzonderingen op het strenge beleid zijn alleen mogelijk voor gerichte arbeidsmigratie in de zorg vanwege het groeiende personeelstekort. De partij streeft naar beperking van de instroom van arbeidsmigranten en wil dat opgebouwde AOW-rechten bij vertrek worden afgekocht.
Werkgevers financieel verantwoordelijk maken voor arbeidsmigranten
50PLUS vindt dat werkgevers die arbeidsmigranten aannemen, ook moeten opdraaien voor de werkelijke kosten die daarmee gepaard gaan. Dit moet voorkomen dat de lasten van arbeidsmigratie op de samenleving worden afgewenteld en sluit aan bij hun wens om de instroom te beperken.
Uitzondering op streng migratiebeleid voor zorgpersoneel
Vanwege het dreigende personeelstekort in de zorg maakt 50PLUS een expliciete uitzondering op haar strenge migratiebeleid voor gerichte arbeidsmigratie in deze sector. Dit wordt als noodzakelijk gezien om de zorg voor ouderen te waarborgen.
“Gerichte arbeidsmigratie voor de zorg. Het personeelstekort in de zorg groeit naar 240.000 mensen in 2030. Zonder actie krijgen ouderen straks geen zorg meer. 50PLUS erkent dat dit vraagt om een uitzondering op ons strenge migratiebeleid.”
Afkoop van AOW-rechten bij vertrek arbeidsmigranten
50PLUS wil voorkomen dat arbeidsmigranten die tijdelijk in Nederland werken, op lange termijn aanspraak blijven maken op AOW. Daarom moeten deze rechten bij vertrek worden afgekocht, zodat de overheid niet decennia later nog kleine uitkeringen hoeft te verzorgen aan moeilijk traceerbare rechthebbenden.
“Arbeidsmigranten en studenten die tijdelijk in Nederland wonen, bouwen tijdens hun verblijf hier AOW-rechten op. 50PLUS wil dat deze AOW-rechten worden afgekocht bij vertrek uit Nederland.”
JA21 wil arbeidsmigratie in Nederland fors beperken en strenger reguleren, met name door het weren van laaggeschoolde arbeidsmigranten van buiten de EU en het tegengaan van misstanden rond illegale arbeid. De partij pleit voor strengere handhaving, hogere boetes voor illegale tewerkstelling en meer ruimte om arbeidsmigratie binnen de EU te reguleren op basis van sectorale behoefte. Hun visie is dat arbeidsmigratie alleen mag plaatsvinden als het aantoonbaar in het belang is van Nederland en niet leidt tot verdringing of uitbuiting.
Geen laaggeschoolde arbeidsmigratie van buiten de EU
JA21 wil voorkomen dat Nederland afhankelijk wordt van grootschalige, laaggeschoolde arbeidsmigratie en de negatieve gevolgen daarvan, zoals verdringing van Nederlandse werknemers en sociale problemen. Zij stellen dat arbeidsmigratie alleen toegestaan moet zijn als er geen Nederlands personeel beschikbaar is en richten zich op het weren van laaggeschoolde arbeidsmigranten van buiten de EU.
“Geen laaggeschoolde arbeidsmigratie van buiten de EU.”
Strengere handhaving en hogere boetes op illegale arbeid
De partij ziet illegale arbeid als een groot probleem dat leidt tot uitbuiting en oneerlijke concurrentie. JA21 wil daarom strengere handhaving, hogere boetes voor werkgevers die illegalen tewerkstellen, en het met terugwerkende kracht innen van belastingen en premies.
“Illegale arbeid bestrijden: hogere boetes en strengere handhaving op het tewerkstellen van illegalen, met terugwerkende kracht innen van belastingen en premies van illegale arbeiders en werkgevers.”
Arbeidsmigratie binnen de EU reguleren op sectorale behoefte
JA21 wil dat Nederland binnen de EU meer ruimte krijgt om arbeidsmigratie te reguleren op basis van vraag en aanbod per sector. Dit moet voorkomen dat arbeidsmigratie leidt tot structurele problemen op de arbeidsmarkt en in de samenleving.
“Meer ruimte binnen EU-verband om arbeidsmigratie uit andere lidstaten te reguleren op basis van vraag en aanbod per sector. Lidstaten moeten afspraken kunnen maken over tijdelijke beperkingen en gerichte regulering, zodat arbeidsmigratie beter aansluit op de arbeidsmarkt.”
Arbeidsmigratie alleen bij echte tekorten en goede naleving
JA21 steunt arbeidsmigratie alleen als er daadwerkelijk tekorten zijn en als goede huisvesting en naleving van regels gegarandeerd zijn. Zij wijzen ongerichte arbeidsmigratie af als structurele oplossing.
“We steunen arbeidsmigratie alleen waar écht tekorten zijn en waar goede huisvesting en naleving gegarandeerd zijn.”
NSC wil arbeidsmigratie strenger reguleren door strengere eisen te stellen aan werkgevers, uitzendbureaus en arbeidsomstandigheden, en door misstanden en uitbuiting van arbeidsmigranten actief te bestrijden. Ze pleiten voor fysieke controles, het afschaffen van inhoudingen op het minimumloon voor huisvesting, en het invoeren van een werkgeversheffing op arbeidsmigranten, met als doel het verdienmodel van goedkope arbeid te doorbreken en de positie van Nederlandse werkzoekenden te versterken.
Strengere eisen en fysieke controles voor arbeidsmigratie
NSC vindt dat de huidige regels en handhaving rondom arbeidsmigratie tekortschieten en wil daarom striktere eisen stellen aan arbeidsvoorwaarden, arbeidsomstandigheden en huisvesting van arbeidsmigranten. Gemeenten krijgen een actieve rol in registratie en controle, en er komen fysieke controles op locatie om papieren schijn te voorkomen.
“We stellen strikte eisen aan de arbeidsvoorwaarden, arbeidsomstandigheden en huisvesting van arbeidsmigranten. Daarbij moeten controles niet alleen op papier plaatsvinden, maar ook fysiek op locatie. Gemeenten krijgen een actieve rol bij de registratie van arbeidsmigranten en de controle van de woon- en leefomstandigheden.”
Afschaffen inhouding minimumloon voor huisvesting
NSC wil voorkomen dat werkgevers een deel van het minimumloon van arbeidsmigranten inhouden voor huisvesting, om zo uitbuiting en afhankelijkheid te verminderen. Werkgevers worden verantwoordelijk voor correcte inschrijving van arbeidsmigranten.
“We schaffen de mogelijkheid voor werkgevers af om een percentage (25%) van het minimumloon van arbeidsmigranten voor huisvesting in te houden. Arbeidsmigranten moeten voordat zij met werken beginnen, ingeschreven staan in de basisadministratie. Daarvoor is de werkgever verantwoordelijk.”
Werkgeversheffing op inzet arbeidsmigranten
Om het verdienmodel van goedkope arbeid te ontmoedigen en de positie van Nederlandse werkzoekenden te versterken, wil NSC een werkgeversheffing invoeren op de inzet van arbeidsmigranten. De opbrengsten worden gebruikt om mensen in Nederland aan het werk te helpen.
“We voeren daarom naar Engels voorbeeld een werkgeversheffing in op de inzet van arbeidsmigranten. Met de opbrengsten kunnen gemeenten mensen in Nederland aan het werk helpen die nu nog langs de kant staan, zoals statushouders en werklozen in de bijstand.”
Strengere regels en verbod op malafide uitzendconstructies
NSC wil duidelijke regels voor de uitzendsector en een harde aanpak van malafide uitzendconstructies, met een mogelijk uitzendverbod in sectoren waar misstanden blijven bestaan.
“We willen duidelijke regels voor de uitzendsector en een harde aanpak van malafide uitzendconstructies. Met het wetsvoorstel toelating terbeschikkingstelling van arbeidskrachten (Wtta) zetten we een belangrijke stap om dit te bereiken. Ook vinden we dat vanwege de grove misstanden een uitzendverbod moet komen in de vleessector.”
FVD wil de Wet arbeid vreemdelingen (Wav) vervangen door een streng gereguleerd GreenCard-systeem, waarbij alleen tijdelijk economisch waardevolle en cultureel compatibele arbeidsmigranten worden toegelaten. Permanente verblijfsvergunningen worden afgeschaft en arbeidsmigratie wordt strikt beperkt tot tijdelijke, gecontroleerde situaties zonder uitzicht op naturalisatie. Het doel is om arbeidsmigratie te minimaliseren en uitsluitend toe te staan als het aantoonbaar in het belang van Nederland is.
Streng gereguleerd GreenCard-systeem voor arbeidsmigratie
FVD wil de huidige regels voor arbeidsmigratie vervangen door een GreenCard-model, waarbij alleen tijdelijk verblijf mogelijk is voor migranten die economisch waardevol en cultureel compatibel zijn. Dit systeem is bedoeld om de instroom van arbeidsmigranten drastisch te beperken en te voorkomen dat arbeidsmigratie leidt tot permanente vestiging of naturalisatie.
“We introduceren een streng gereguleerd Green-Card-model voor tijdelijke werkvergunningen, zodat alleen economisch waardevolle migranten - die cultureel compatibel zijn - tijdelijk kunnen bijdragen zonder uitzicht op naturalisatie.”
Afschaffen permanente verblijfsvergunningen voor arbeidsmigranten
FVD wil dat arbeidsmigranten geen permanente verblijfsvergunning meer kunnen krijgen. In plaats daarvan moeten zij periodiek aantonen dat hun verblijf nog steeds noodzakelijk en nuttig is voor Nederland, vergelijkbaar met het Amerikaanse GreenCard-systeem.
“We schaffen de permanente verblijfsvergunning af. Mensen die een tijdelijke verblijfsvergunning verkrijgen moeten iedere vijf jaar hun nut en noodzaak voor de Nederlandse samenleving bewijzen (vergelijkbaar met het Amerikaanse GreenCard systeem), zodat we hier alleen migranten krijgen die iets komen brengen en niet alleen iets komen halen.”
Arbeidsmigratie alleen bij aantoonbaar nationaal belang
FVD stelt dat arbeidsmigratie alleen toegestaan moet zijn als er een aantoonbare economische behoefte is en de migrant daadwerkelijk bijdraagt aan Nederland. Dit sluit aan bij hun pleidooi om afhankelijkheid van arbeidsmigratie te verminderen door meer in te zetten op eigen vakonderwijs.
“Door jongeren op te leiden tot vakmensen, verminderen we bovendien onze afhankelijkheid van arbeidsmigratie en zorgen we dat lonen en belastingen in Nederland blijven.”
Niet expliciet genoemd in verkiezingsprogramma