Verkiezingsprogramma's 2025 overwelke zijn de onderscheidende punten van elk partij?
De PVV onderscheidt zich door een radicaal restrictief migratiebeleid, het volledig stoppen van asielinstroom en het terugdraaien van Europese integratie. De partij legt sterk de nadruk op nationale soevereiniteit, het beschermen van Nederlandse cultuur en tradities, en het schrappen van uitgaven aan ontwikkelingshulp, EU, en publieke omroep. Hun kernvisie is: Nederland op 1, met harde grenzen, behoud van nationale identiteit, en directe financiële verlichting voor Nederlanders.
Totale asielstop en strenge migratiebeperking
De PVV wil als enige partij een volledige asielstop, sluiting van azc’s, en directe uitzetting van criminele vreemdelingen. Dit beleid is expliciet gericht op het terugdringen van immigratie en het beschermen van de Nederlandse verzorgingsstaat en veiligheid.
“Wij voeren onmiddellijk een azc-stop in, gaan azc’s sluiten, asielzoekers aan de grens terugsturen, criminele vreemdelingen uitzetten – en Nederland terugveroveren.”
“De PVV is er klaar mee. Het roer moet drastisch om.”
“We sluiten onze grenzen voor alle asielzoekers en sturen Oekraïense mannen terug naar Oekraïne.”
Terugdraaien macht EU en nationale soevereiniteit herstellen
De PVV onderscheidt zich door het expliciet terughalen van bevoegdheden uit Brussel, het inzetten van vetorechten, en het stoppen van miljardenafdrachten aan de EU. De partij verzet zich fel tegen verdere Europese integratie.
“Wij willen sterke bilaterale en economische banden met andere landen; samenwerken is prima. Waar wij fel tegen zijn, is een geopolitieke Europese Unie, een Europese superstaat.”
“Dat betekent: niet nóg meer bevoegdheden en miljarden overhevelen naar Brussel, maar juist terughalen. Onze vetorechten behouden we, herstellen we in ere én zetten we in.”
“Ook willen we miljarden minder afdragen aan de Europese Unie. We zijn al jaren de grootste nettobetaler aan Brussel. En ze willen bij elke begroting meer en meer. Het is genoeg!”
Beschermen Nederlandse cultuur, tradities en identiteit
De PVV positioneert zich als beschermer van Nederlandse tradities, met een harde afwijzing van multiculturalisme, excuses voor het slavernijverleden, en islamitische invloeden in de publieke ruimte.
“Handen af van onze geschiedenis, cultuur, identiteit, tradities en feesten; linkse haat tegen helden uit onze geschiedenis stoppen”
“Excuses voor het slavernijverleden en de politionele acties intrekken”
“We voeren een algeheel boerkaverbod in”
“Verbod op de islamitische gebedsoproep”
“Geen misplaatste schaamtecultuur, maar het koesteren van onze tradities, de standbeelden van onze nationale helden en onze feesten als Kerstmis, Sinterklaas mét Zwarte Piet en Pasen.”
Stoppen financiering NPO, ontwikkelingshulp en expatregeling
De PVV wil als enige partij de publieke omroep volledig afschaffen, ontwikkelingshulp stopzetten, en de expatregeling beëindigen om geld vrij te maken voor Nederlandse burgers.
Zorg: Eigen risico afschaffen en tandarts in basispakket
De PVV onderscheidt zich door het volledig afschaffen van het eigen risico en het terugbrengen van de tandarts in het basispakket, zonder verhoging van de premie.
Klimaat- en mobiliteitsbeleid: Geen verplicht elektrisch rijden, accijnsverlaging
De PVV verzet zich tegen klimaatmaatregelen die autorijden duurder maken, wil geen rekeningrijden, geen verbod op brandstofauto’s, en verlaagt accijnzen.
Voorrang voor Nederlanders bij woningen en sociale huur
De PVV wil sociale huurwoningen en betaalbare koopwoningen prioriteren voor Nederlanders, en statushouders niet langer voorrang geven.
DENK onderscheidt zich door een uitgesproken focus op het bestrijden van discriminatie, het beschermen van minderheden en het waarborgen van gelijke rechten, gecombineerd met concrete voorstellen voor bestaanszekerheid, betaalbare zorg, en een rechtvaardige inkomensverdeling. De partij pleit voor stevige sociale investeringen, een progressief belastingstelsel, en een inclusieve samenleving waarin religieuze en culturele diversiteit wordt beschermd. DENK positioneert zich als het politieke schild tegen extreemrechts en uitsluiting, en kiest voor radicale gelijkwaardigheid en sociale rechtvaardigheid.
Strijd tegen discriminatie en extreemrechts
DENK profileert zich als dé partij die zich consequent en fel verzet tegen discriminatie, racisme en extreemrechts, en stelt de bescherming van minderheden centraal in haar bestaansrecht.
“De bestrijding van discriminatie en de strijd tegen extreemrechts is waarom wij zijn opgericht.”
“Want het is alleen DENK dat zich vanaf het begin consequent heeft verzet tegen de extreemrechtse regering.”
“Wij moeten een helder signaal afgeven dat wij discriminatie in alle vormen afwijzen.”
Radicale verhoging minimumloon en armoedebestrijding
DENK onderscheidt zich met een fors hoger minimumloon dan de meeste partijen, directe prijsmaatregelen voor boodschappen, en een fulltime minister voor armoedebestrijding.
“Wij willen een eerlijk loon voor alle Nederlanders. Daarom zijn wij voor een verhoging van het minimumloon naar 18 euro per uur.”
“Wij willen dat de prijzen van boodschappen omlaag gaan. Dit doen wij door het nemen van prijsmaatregelen en het verlagen van de BTW.”
“Er komt een fulltime Minister voor Armoedebestrijding.”
Afschaffen eigen risico en uitbreiding basispakket zorg
DENK kiest voor het volledig afschaffen van het eigen risico in de zorg, het verlagen van de zorgpremie, en het uitbreiden van het basispakket met mondzorg en fysiotherapie.
Bescherming en versterking religieus en bijzonder onderwijs
DENK verdedigt zonder voorbehoud het recht op religieus en bijzonder onderwijs, inclusief het behoud van artikel 23, en pleit voor meer aandacht voor diversiteit en meertaligheid in het onderwijs.
“Volledig behoud van bijzonder en religieus onderwijs. DENK verdedigt zonder voorbehoud het recht op religieus en bijzonder onderwijs. Artikel 23 van de Grondwet blijft onaangetast.”
“Meer aandacht in het curriculum voor koloniaal verleden, slavernijverleden, migratiegeschiedenis en burgerschap, zodat onderwijs recht doet aan de volle diversiteit van onze samenleving.”
“Meertaligheid stimuleren, door het aanbieden van lessen in veel gesproken talen in Nederland zoals het Turks, Marokkaans Arabisch en Pools.”
Progressieve belasting op grote bedrijven en superrijken
DENK wil de ongelijkheid verkleinen door de winstbelasting voor grote bedrijven te verhogen, belastingvoordelen voor de rijken af te schaffen, en een eerlijkere bijdrage van superrijken en grote vermogens te eisen.
“Wij verhogen daarom de winstbelasting voor grote bedrijven en schaffen ondoelmatige belastingvoordelen die de ongelijkheid vergroten af.”
“Binnen de inkomstenbelasting zorgen wij voor een rechtvaardigere verdeling door van superrijken een eerlijke bijdrage te vragen. Deze eerlijke bijdrage vragen wij ook van zeer grote vermogens.”
Rechtstreekse verkiezing burgemeester en kiesrecht vanaf 16 jaar
DENK wil de democratie versterken door burgemeesters rechtstreeks te laten kiezen, het kiesrecht te verlagen naar 16 jaar, en een Constitutioneel Hof in te stellen.
Geen Europees leger, wel defensiesamenwerking
DENK is voor Europese defensiesamenwerking, maar wijst een Europees leger af en wil nationale zeggenschap over militaire inzet behouden.
“Wij zijn een voorstander van Europese defensiesamenwerking, maar geen voorstander van een Europees leger. Wij moeten altijd zelf blijven bepalen of onze militairen worden ingezet.”
Strenge aanpak etnisch profileren bij politie
DENK wil een einde aan etnisch profileren door de politie en ontslag voor agenten die zich schuldig maken aan discriminatie.
“Wij willen een einde aan etnisch profileren. ‘Ras’ of herkomst mag nooit onderdeel zijn van risicoprofielen bij politie. Agenten die zich onverbeterlijk schuldig maken aan discriminatie worden ontslagen.”
Drastisch versnellen woningbouw en Rijksbouwbedrijf
DENK wil jaarlijks 100.000 woningen bouwen, een Rijkswoningbouwfonds en een Rijksbouwbedrijf oprichten, en procedures voor woningbouw drastisch versnellen.
“Het doel is om jaarlijks 100.000 woningen te bouwen.”
“We richten een Rijksbouwbedrijf op dat de verantwoordelijkheid krijgt om woningbouwprojecten te ontwikkelen.”
“We gaan drastisch procedures versnellen. Dat betekent dat overbodige en belemmerende regelgeving verdwijnt.”
BIJ1 onderscheidt zich door radicaal linkse, antikapitalistische en antiracistische standpunten, met een sterke focus op sociale rechtvaardigheid, democratisering en dekolonisatie. Hun belangrijkste voorstellen zijn het nationaliseren van essentiële sectoren (zoals zorg en huisvesting), het gratis maken van onderwijs en openbaar vervoer, en het structureel aanpakken van racisme en ongelijkheid. De partij pleit voor directe democratie, herstel van koloniale schade en het terugdringen van marktwerking ten gunste van collectief eigendom en inspraak.
Huren verlagen en woningmarkt nationaliseren
BIJ1 wil de wooncrisis oplossen door huren fors te verlagen, sociale woningbouw te vergroten en de woningmarkt te onttrekken aan marktwerking en speculatie. Dit is onderscheidend door de radicale aanpak van huisjesmelkers, het terugpakken van grond en het nationaliseren van woningcorporaties.
“Alle huren omlaag. We zorgen dat huisjesmelkers niet méér huur aan jou kunnen rekenen dan eerlijk is, met bindende maximumprijzen voor elke woning. Te hoge huren maken we lager. Ook in de vrije sector, met terugwerkende kracht.”
“Een Nationaal Bouwbedrijf bouwt woningen voor mensen, niet voor winst. Zo zetten wij de projectontwikkelaars die weigeren om betaalbaar te bouwen, omdat ze alleen verdienen aan te dure koopwoningen, buitenspel.”
“Wie een woning onnodig leeg laat staan, betaalt een boete van 2,8% van de WOZ-waarde per maand (100% van de waarde in 3 jaar). Na 3 jaar onteigenen (terugpakken) we de woning en wijzen die toe aan mensen om te wonen.”
“Onze grond weer van ons allemaal. Kostbare bouw- en landbouwgrond hoort niet in handen van speculanten zoals ASR, die 46.000 hectare oppotten en dat gebruiken om de overheid te chanteren. Deze grond pakken we terug en gebruiken we voor de bouw van sociale woningen.”
“Woningcorporaties komen weer volledig onder controle van de overheid en maken we democratisch. Bewonerscommissies krijgen een vooraanstaande, bindende rol in het maken van de regels. Inclusief recht op instemmen met begrotingen en investeringen.”
Zorg volledig nationaliseren en gratis maken
De partij wil de zorg volledig in publieke handen brengen, marktwerking en winstoogmerk verbieden, en zorg gratis en toegankelijk maken voor iedereen. Dit gaat verder dan de meeste andere partijen.
“De zorg komt volledig in handen van de overheid, van ziekenhuis tot verzekeraar. Winst en markt-bureaucratie in de zorg worden zo verleden tijd. Het ‘eigen risico’ en rekeningen aan de balie schaffen we af.”
Gratis onderwijs en kwijtschelding studieschulden
BIJ1 pleit voor volledig gratis onderwijs, inclusief het afschaffen van collegegeld en het kwijtschelden van studieschulden voor de ‘pechgeneratie’. Dit is een van de meest vergaande voorstellen op onderwijsgebied.
“We schaffen collegegeld af: al het onderwijs wordt gratis. Alle studieschulden van de ‘pechgeneratie’ schelden we volledig kwijt.”
Maximumprijzen en winstmarges op basisbehoeften
De partij wil bedrijven die ‘graaiflatie’ toepassen aanpakken door maximumprijzen en maximale winstmarges op eerste levensbehoeften zoals voedsel, water en energie.
“Alles kan gewoon goedkoper door bedrijven aan te pakken die cashen op jouw eerste levensbehoeften. ... Daar maken we een einde aan met maximumprijzen en maximale winstmarges.”
Gratis openbaar vervoer
BIJ1 wil dat al het openbaar vervoer gratis wordt, wat verder gaat dan de meeste andere partijen.
“Gratis ov.”
Radicale democratisering en directe inspraak
De partij wil burgers directe inspraak geven in wetgeving via landelijke gespreksrondes en bindende inspraaksessies, en werknemers vetorecht geven in grote bedrijven. Ook willen ze het aantal Kamerleden vergroten en de macht van burgemeesters democratiseren.
“Alle grote bedrijven worden verplicht om werknemers-raden aan te stellen met gekozen vertegenwoordigers van het personeel. Die raden hebben advies- en vetorecht over belangrijke beslissingen als ontslagen, investeringen en reorganisaties.”
“Burgers bepalen met landelijke gespreksrondes en inspraaksessies altijd actief mee met nieuwe wetten en regels van de overheid. Vooral bij grote politieke vraagstukken krijgt deze raadpleging een centrale, bindende rol.”
“Het aantal Kamerleden in de Tweede Kamer moet proportioneel meegroeien met het aantal inwoners in Nederland, want volksvertegenwoordigers kunnen hun werk alleen goed doen wanneer ze voldoende tijd en ondersteuning krijgen. Dat betekent dat het huidige aantal van 150 Kamerleden flink moet worden vergroot.”
Dekolonisatie en antiracisme centraal
BIJ1 stelt de strijd tegen racisme, kolonialisme en discriminatie centraal in al haar beleid, met concrete voorstellen voor herstel van koloniale schade en het opnemen van mensenrechtenverdragen in de Grondwet.
“Voor eens en voor altijd breken we de koloniale systemen af – samen werken we toe naar een wereld met radicaal gelijke rechten.”
“Het Kinderrechtenverdrag, het Vrouwenrechtenverdrag en het VN-verdrag inzake rechten van personen met een handicap, krijgen rechtstreekse werking in het Nederlandse recht. Etniciteit, afkomst, nationaliteit, genderidentiteit en genderexpressie worden in artikel 1 van de Grondwet opgenomen.”
Radicale koerswijziging EU en buitenlandse politiek
De partij wil de EU drastisch hervormen tot een unie van waarden in plaats van winst, en breekt met het neokoloniale model van ontwikkelingssamenwerking.
“We willen de Europese Unie (EU) drastisch veranderen. Het liberale, imperialistische en racistische verlengstuk van de CEO’s en multinationals van deze wereld maken we tot een nieuwe unie die werkt voor mensen, dieren en de planeet.”
“BIJ1 stopt met dit neokoloniale model. Echte ontwikkelingssamenwerking is gericht op herstel, radicaal eerlijk delen en solidariteit.”
BVNL onderscheidt zich door een radicaal pleidooi voor een kleinere overheid, maximale individuele vrijheid, economische rechtsheid, en het herstel van Nederlandse soevereiniteit. De partij wil forse bezuinigingen op de overheid, een asielstop, een vlaktaks, bindende referenda, en volledige keuzevrijheid op medisch-ethisch vlak. BVNL combineert klassiek-liberale en cultureel-conservatieve waarden met concrete voorstellen die de macht terugleggen bij burgers en ondernemers.
Forse verkleining van de overheid en bureaucratie
BVNL wil de overheid drastisch verkleinen, minder ambtenaren, minder bureaucratie en fors snijden in overheidsuitgaven, subsidies en niet-kerntaken. Dit is een van hun meest onderscheidende punten, gericht op het terugdringen van staatsinvloed en het vergroten van individuele vrijheid.
“BVNL stelt zich ten doel om binnen twee regeerperiodes de rijksoverheidsuitgaven met ten minste 35% te verminderen, primair door het schrappen van subsidies, adviesorganen, overheidsreclame, klimaatbeleid, internationale hulp en niet-kerntaken.”
“De overheid moet klein, betrouwbaar, volledig transparant en efficiënt zijn, met een zeer terughoudende rol in het leven van de burger.”
Radicale individuele vrijheid en medisch-ethische autonomie
De partij stelt de vrijheid van het individu centraal, vooral op medisch-ethisch gebied. BVNL verzet zich tegen overheidsdwang bij medische keuzes, digitale surveillance en wil volledige keuzevrijheid bij onderwerpen als vaccinatie, euthanasie en abortus.
“De integriteit van het lichaam en de vrijheid om je eigen keuzes te maken zijn heilig.”
“Vaccinatie of andere medische handelingen zijn altijd de exclusieve keuze van het individu en de overheid mag hier op geen enkele manier dwang of drang op uitoefenen.”
“Daarom willen we geen Digitale Europese Identiteit, geen Digitale Euro, geen Central Bank Digital Currency, geen monitoring van financiële transacties boven de honderd euro en het behoud van cash geld.”
Asielstop en strenge immigratiebeperking
BVNL wil een volledige asielstop en stelt dat het absorptievermogen van Nederland is bereikt. Dit is een van de meest uitgesproken en concrete migratiestandenpunten in het politieke spectrum.
Vlaktaks van 25% en afschaffing toeslagen
De partij wil een radicaal eenvoudig belastingstelsel: één vlaktaks van 25% op arbeid, winst en vermogen, met een hoge belastingvrije voet, en afschaffing van alle toeslagen en andere belastingen zoals erf- en schenkbelasting.
“BVNL wil een vlaktaks invoeren van 25% op arbeidsinkomen, winst uit onderneming en winst uit vermogen, met een belastingvrije voet van €20.000,-. Tegelijkertijd worden alle andere belastingen en toeslagen afgeschaft.”
Herstel van Nederlandse soevereiniteit en EU-omvorming
BVNL wil stoppen met het overhevelen van macht naar supranationale organisaties, de EU omvormen tot een confederatie met opt-ins/opt-outs, en nationale belangen altijd vooropstellen.
“BVNL wil dat Nederland weer soeverein wordt. We moeten stoppen met het overhevelen van zeggenschap naar ongekozen supranationale organen zoals de WHO, de EU, de VN en de NAVO.”
“De EU moet worden omgevormd tot een confederatie van samenwerkende landen, zoals de Europese Economische Gemeenschap (EEG) oorspronkelijk bedoeld was.”
Bindend referendum en directe democratie
BVNL wil de democratie versterken door het invoeren van een bindend referendum, zodat burgers direct invloed kunnen uitoefenen op belangrijke onderwerpen.
“BVNL wil een bindend referendum invoeren. Democratie moet weer terug naar de inwoners van Nederland.”
Ondernemersvrijheid en economisch rechts beleid
De partij kiest expliciet voor een ondernemersvriendelijke koers, lage belastingen, vrije markt, en het afschaffen van regels die strenger zijn dan het EU-gemiddelde. Het MKB en ZZP’ers krijgen prioriteit.
“Belang Van Nederland kiest voor een ondernemersvriendelijke koers die gestoeld is op vrijemarkteconomie, sober fiscaal beleid, lage belastingen en structurele hervormingen.”
“Het MKB is de ruggengraat van de samenleving, maar wordt steeds meer als melkkoe gebruikt. Daarom willen wij lagere belastingen, minder bureaucratie, simpeler arbeidsrecht en meer vrijheid voor het MKB.”
Cultureel conservatisme en behoud Nederlandse identiteit
BVNL is cultureel conservatief en wil de Nederlandse cultuur, tradities en normen beschermen tegen woke-isme, cultuurrelativisme en immigratie.
“Nederland is geen lege huls. Onze taal, onze normen, onze geschiedenis en onze waarden zijn het fundament van wie wij zijn. Wie Nederland binnenkomt, past zich aan – niet andersom.”
“Wij verzetten ons tegen cultuurrelativisme, identiteitsdenken en het afbreken van nationale trots.”
Forum voor Democratie (FVD) onderscheidt zich door radicale voorstellen voor nationale soevereiniteit, directe democratie, een kleinere overheid, en een restrictief immigratiebeleid. De partij pleit voor een NEXIT, bindende referenda, forse belastingverlagingen, het afschaffen van klimaat- en stikstofbeleid, en het doorbreken van het ‘partijkartel’. FVD positioneert zich als alternatief voor gevestigde partijen door te kiezen voor vergaande decentralisatie, individuele vrijheid, en het beschermen van Nederlandse identiteit.
NEXIT: Nederland uit de Europese Unie
FVD wil dat Nederland de Europese Unie verlaat en zich aansluit bij de Europese Vrijhandelsassociatie (EFTA), om zo volledige nationale soevereiniteit te herwinnen. Dit standpunt is uniek in de Nederlandse politiek en adresseert het probleem van verlies aan nationale controle over wetgeving, grenzen en economie.
“Daarom streven we naar een intelligente uittreding uit de Europese Unie, waarna we ons aansluiten bij de Europese Vrijhandelsassociatie, net als Zwitserland, Noorwegen en IJsland.”
“Voor het behoud van onze democratie en onze welvaart acht Forum voor Democratie het van essentieel belang om als Nederland de Europese Unie te verlaten (NEXIT) en ons aan te sluiten bij de EFTA, de Europese vrijhandelszone waar ook welvarende landen...”
Bindende referenda en direct gekozen bestuurders
FVD wil de macht direct terugleggen bij de burger door bindende referenda naar Zwitsers model en het rechtstreeks kiezen van burgemeesters en Commissarissen van de Koning. Dit onderscheidt FVD van andere partijen die vasthouden aan het huidige representatieve systeem.
“We voeren bindende referenda in naar Zwitsers model, zodat burgers direct zélf kunnen beslissen over belangrijke kwesties. Burgemeesters en andere publieke functionarissen worden niet langer aangesteld, maar rechtstreeks gekozen door de bevolking.”
“We laten burgemeesters en Commissarissen van de Koning direct door de bevolking kiezen, zodat bestuurders verantwoording afleggen aan de kiezer in plaats van aan politieke partijen.”
Radicale beperking immigratie en actieve remigratie
FVD pleit voor een volledige stop op immigratie uit Afrika en het Midden-Oosten en wil actieve remigratie van laagopgeleide migranten. Dit is een van de meest restrictieve immigratiestandenpunten in het politieke spectrum.
“Wij willen een volledige stop op immigratie uit Afrika en het Midden-Oosten en een aanzienlijke remigratie tot stand brengen van - zeg - 100.000 laagopgeleiden...”
“We willen stoppen met de massale immigratie en remigratie tot stand brengen zodat ons volk ook in de komende tientallen, honderden jaren als zodanig kan blijven bestaan.”
Afschaffen klimaat- en stikstofbeleid, herstart gaswinning
FVD wil het huidige klimaat- en stikstofbeleid volledig afschaffen, boeren en industrie weer ruimte geven, en gaswinning in Groningen hervatten. Dit is een radicaal afwijkend standpunt ten opzichte van vrijwel alle andere partijen.
“We willen stoppen met het klimaat- en stikstofbeleid, de boeren en de industrie weer de ruimte geven, en via hervatte gasboringen in Groningen weer betaalbare energie terugbrengen voor iedereen.”
“We schrappen beknellende klimaat- en stikstofregels, en stoppen gedwongen verduurzaming om kapitaal vrij te maken voor nieuwbouw.”
Vlaktaks en structurele verlaging van de overheid
FVD wil een vlaktaks van 20% op de inkomstenbelasting, een belastingvrije voet van €30.000, en een jaarlijkse krimp van de rijksuitgaven met 3%. Dit is een van de meest vergaande voorstellen voor belastingverlaging en verkleining van de overheid.
“We voeren een vlaktaks in op het inkomen in Box-1, zodat meer verdienen niet wordt afgestraft en altijd volstrekt transparant is hoeveel inkomstenbelasting moet worden betaald.”
“De Rijksoverheidsuitgaven moeten verplicht ieder jaar 3% krimpen, zodat de overheid niet groter maar kleiner wordt.”
Doorbreken van het partijkartel en afschaffen technocratische instituties
FVD wil het ‘partijkartel’ doorbreken door de ambtelijke top te vernieuwen, partijpolitieke benoemingen te stoppen, en adviesorganen als CPB, SCP, SER en PBL af te schaffen. Dit is een directe aanval op de bestuurlijke status quo.
“We laten topambtenaren en ambassadeurs opnieuw solliciteren bij de start van een nieuwe regering en schaffen de Algemene Bestuursdienst (ABD) af, zodat de ambtelijke macht niet langer in handen blijft van een gesloten kring.”
“We schaffen achterhaalde adviesorganen zoals CPB, SCP, SER en PBL af, zodat beleid niet langer wordt bepaald door technocraten en lobbyclubs.”
Nederlandse wet boven internationale verdragen
FVD wil de artikelen 93 en 94 uit de Grondwet schrappen, zodat internationale verdragen niet langer direct boven Nederlandse wetgeving gaan. Dit is een fundamenteel soevereiniteitsstandpunt.
“We schrappen de artikelen 93 en 94 van onze Grondwet zodat de Nederlandse wet altijd boven internationale verdragen en afspraken komt te staan.”
“Forum voor Democratie wil deze ondemocratische constructie beëindigen en de controle terugleggen waar die thuishoort: bij ons eigen parlement.”
JA21 onderscheidt zich door een uitgesproken conservatief-liberale koers met focus op nationale soevereiniteit, strenge migratiebeperking, een kleinere en efficiëntere overheid, en het terugdraaien van Europese invloed. Hun concrete voorstellen omvatten het fors beperken van migratie, het afschaffen van toeslagen ten gunste van een transparant toelagensysteem, het inzetten op kernenergie en het schrappen van nationale koppen op EU-regels. De partij legt sterk de nadruk op directe burgerzeggenschap, economische vrijheid en het beschermen van Nederlandse normen en waarden.
Strenge beperking van migratie en behoud nationale identiteit
JA21 maakt het beperken van migratie tot een kernpunt, met concrete voorstellen voor strengere grenscontroles, beperking van gezinshereniging, en het afdwingen van integratie. Dit onderscheidt hen van partijen die migratie als minder urgent probleem zien of ruimhartiger beleid voeren.
“Migratie moet sterk beperkt worden, en migranten die Nederland wel opneemt moeten integreren. JA21 wil dus scherpe grenzen stellen aan migratie, hiermee ruimte creëren op de woningmarkt, de Nederlandse cultuur beschermen, en wil integratie afdwingen.”
“Het aantal huwelijkspartners dat een persoon gedurende zijn leven kan laten overkomen beperken tot maximaal één.”
“Grensbewaking intensiveren: uitbreiding capaciteit Marechaussee om permanente grenscontroles aan de binnengrenzen... mogelijk te maken zolang de asielcrisis voortduurt.”
Minder EU-invloed en herstel nationale soevereiniteit
JA21 wil de macht van de EU fors terugdringen, nationale koppen op EU-regels schrappen, en Europese integratie beperken tot economische samenwerking. Dit is onderscheidend ten opzichte van partijen die de EU als noodzakelijk of wenselijk beschouwen voor brede samenwerking.
“Meer referenda, minder EU, meer economische vrijheid en meer invloed op ons grensbeleid.”
“Nationale koppen op EU-regels afschaffen: we introduceren geen nieuwe wetgeving die verder gaat dan EU-regelgeving.”
“Geen invoering van een digitale euro en geen digitale Europese identiteit.”
Eenvoudig en transparant belastingstelsel, afschaffen toeslagen
JA21 wil het complexe toeslagenstelsel afschaffen en vervangen door een eenvoudig systeem van toelagen, zodat werken en ondernemen meer loont en het systeem begrijpelijker wordt. Dit is een concreet en onderscheidend voorstel ten opzichte van partijen die het huidige stelsel slechts willen aanpassen.
“Wij schaffen het circus aan toeslagen en heffingskortingen af, en vervangen het door een simpel en transparant systeem van toelagen.”
“Werken en ondernemen laten lonen door de lasten op arbeid structureel te verlagen. We kiezen voor lagere belastingen in plaats van hogere toeslagen.”
Inzetten op kernenergie en behoud fossiele infrastructuur
JA21 kiest expliciet voor kernenergie als oplossing voor energiezekerheid en wil fossiele centrales openhouden zolang er geen volwaardige alternatieven zijn. Dit onderscheidt hen van partijen die inzetten op snelle verduurzaming of sluiting van fossiele centrales.
“Onze betrouwbare fossiele infrastructuur behouden: kolen- en aardgascentrales niet sluiten.”
“Onze energiesector beschermen door in te zetten op betaalbare en betrouwbare kernenergie.”
“Energiesoevereiniteit; nationale zeggenschap over de energiemix. Niet Brussel, maar Nederland bepaalt zelf hoe we energie opwekken.”
Kleiner en efficiënter bestuur, meer burgerzeggenschap
JA21 wil een kleinere overheid, minder ambtenaren, en meer directe invloed van burgers via referenda en gekozen burgemeesters. Dit is onderscheidend ten opzichte van partijen die de overheid juist willen uitbreiden of centraliseren.
“Een Minister voor Overheidsefficiëntie en Autonomie die de inspraak van Nederlanders bewaakt en de overheid afslankt.”
“Meer zeggenschap van burgers over hun eigen leefomgeving door te focussen op decentralisatie en referenda over onder meer het migratiebeleid, de bevolkingsgroei en de natuur in Nederland te organiseren.”
“Lagere lasten en een kleine overheid. We willen de hoge collectieve lastendruk verlagen en het aantal ambtenaren structureel terugbrengen.”
50PLUS onderscheidt zich door een exclusieve focus op de belangen van ouderen, met concrete voorstellen voor het beschermen en verbeteren van AOW, pensioenen, ouderenzorg en het bestrijden van leeftijdsdiscriminatie. De partij pleit voor een dertiende maand voor AOW’ers, een Ouderenzorgwet, en het afschaffen van erf- en schenkbelasting voor ouderen. Hun visie draait om waardigheid, bestaanszekerheid en zichtbaarheid voor de oudere generatie, met beleid dat generaties verbindt.
AOW onaantastbaar en dertiende maand voor AOW’ers
50PLUS positioneert zich als dé partij die de AOW als fundament van de welvaartsstaat verdedigt en wil deze versterken met een dertiende maand. Dit is onderscheidend omdat andere partijen doorgaans niet zo expliciet inzetten op het behouden en uitbreiden van de AOW-voorzieningen.
Ouderenzorgwet en versterking ouderenzorg
50PLUS wil een aparte Ouderenzorgwet invoeren die ouderen vergelijkbare rechten geeft als jongeren onder de Jeugdzorgwet. Dit is uniek in het Nederlandse politieke landschap en onderstreept hun focus op waardige, toegankelijke zorg voor ouderen.
“We pleiten voor de invoering van een Ouderenzorgwet, waarin aan ouderen vergelijkbare rechten worden toegekend met de rechten van jongeren volgens de Jeugdzorgwet.”
Afschaffen erf- en schenkbelasting voor ouderen
De partij wil erf- en schenkbelasting volledig afschaffen, specifiek om ouderen financieel te ontzien. Dit is een concreet en onderscheidend fiscaal voorstel dat direct de koopkracht van ouderen beschermt.
Strijd tegen leeftijdsdiscriminatie op arbeidsmarkt en belastingen
50PLUS maakt zich sterk voor het beëindigen van leeftijdsdiscriminatie, zowel op de arbeidsmarkt als in het belastingstelsel. Dit is een kernpunt dat hen onderscheidt van andere partijen die dit minder expliciet of concreet benoemen.
AOW-rechten arbeids- en studiemigranten afkopen bij vertrek
50PLUS stelt voor dat arbeids- en studiemigranten hun opgebouwde AOW-rechten moeten afkopen bij vertrek uit Nederland, om administratieve lasten en kosten te beperken. Dit is een concreet en onderscheidend migratievoorstel.
“50PLUS wil dat deze AOW-rechten worden afgekocht bij vertrek uit Nederland.”
Meer bouwen voor 50-plussers en nadruk op meer-generatiewoningen
De partij wil specifiek meer woningen bouwen voor 50-plussers, met nadruk op meer-generatiewoningen en hofjeswoningen. Dit is een unieke woonvisie gericht op de vergrijzende bevolking.
GroenLinks-PvdA onderscheidt zich door een uitgesproken focus op solidariteit, het eerlijk verdelen van welvaart, en het bouwen aan een nieuwe verzorgingsstaat waarin niemand wordt uitgesloten. De partij wil de sterkste schouders de zwaarste lasten laten dragen, investeert fors in publieke voorzieningen en klimaat, en kiest voor concrete maatregelen zoals het verlagen van de kiesgerechtigde leeftijd, het aanpakken van belastingvoordelen voor de rijksten, en het versterken van de democratische rechtsstaat. Hun visie draait om samen vooruitgaan, met nadruk op sociale rechtvaardigheid en duurzaamheid.
Sterk progressief belastingstelsel en eerlijk delen
GroenLinks-PvdA wil een einde maken aan speciale belastingkortingen voor de rijksten en aandeelhouders, en vraagt de sterkste schouders de zwaarste lasten te dragen. Dit is onderscheidend door de expliciete keuze voor herverdeling en het aanpakken van vermogensongelijkheid.
“Dat betekent een systeem zonder speciale kortingen en een eerlijke belasting op vermogen, winst en vervuiling.”
“We maken een einde aan speciale belastingkortingen voor de rijkste Nederlanders en aandeelhouders van multinationals. Belastingontwijking pakken we aan.”
“Ons uitgangspunt is daarbij altijd helder geweest: we vragen de sterkste schouders de zwaarste lasten te dragen.”
Investeren in publieke voorzieningen en klimaat
De partij kiest bewust voor forse investeringen in publieke voorzieningen, infrastructuur, economie en veiligheid, en ziet klimaatbeleid als een verdienmodel. Dit onderscheidt hen van partijen die bezuinigen of marktwerking centraal stellen.
“Wij kiezen ervoor om de komende jaren te investeren in onze publieke voorzieningen, economie, infrastructuur en veiligheid.”
“We stoppen subsidies op fossiele brandstoffen en vervuilers gaan de prijs betalen voor hun uitstoot.”
“We zetten alle zeilen bij met groene energie en het verduurzamen van onze industrie.”
Nieuwe Verzorgingsstaat gebaseerd op solidariteit
GroenLinks-PvdA wil afrekenen met marktwerking en bouwen aan een nieuwe verzorgingsstaat, gericht op het algemeen belang en het samen oplossen van maatschappelijke problemen. Dit is een duidelijke breuk met het beleid van voorgaande kabinetten.
Versterken van democratie en gelijke rechten
De partij stelt concrete maatregelen voor om de democratische rechtsstaat te versterken, zoals het verbieden van politieke dubbelfuncties, het beperken van donaties, en het verlagen van de kiesgerechtigde leeftijd naar 16 jaar. Dit zijn onderscheidende voorstellen ten opzichte van andere partijen.
“We verlagen de kiesgerechtigde leeftijd naar 16 jaar en we rollen een campagne uit om de opkomst onder jongeren te verhogen.”
“Verbod op politieke dubbelfuncties. We stoppen met politieke dubbelfuncties. Je mag nu bijvoorbeeld raadslid, Statenlid én Tweede Kamerlid tegelijk zijn.”
“Maximum donaties politieke partijen. In een democratie is de kiezer de baas, niet het grote geld. Alleen natuurlijke personen mogen doneren en geen stichtingen, bedrijven of business clubs.”
Volwaardig betrekken van Caribische delen van het Koninkrijk
GroenLinks-PvdA wil de achterstelling van Nederlanders in het Caribisch deel van het Koninkrijk beëindigen door hen stemrecht te geven voor de Tweede Kamer en hun invloed op de Eerste Kamer te vergroten. Dit is een concreet en onderscheidend standpunt.
“De achterstelling van Nederlanders die op Aruba, Curaçao en Sint-Maarten wonen wordt beëindigd: ook zij krijgen stemrecht voor de Tweede Kamer en invloed op de samenstelling van de Eerste Kamer.”
Sneller en ruimhartiger herstel bij overheidsfalen
De partij wil een wettelijke grondslag voor snelle, onafhankelijke en ruimhartige schadevergoeding bij overheidsfalen, zoals bij het toeslagenschandaal en de aardbevingsschade in Groningen. Dit onderscheidt hen door de focus op herstelrecht en vertrouwen in burgers.
“We zorgen voor een wettelijke grondslag voor snelle, onafhankelijke en ruimhartige schadevergoeding bij overheidsfalen in de toekomst.”
NSC onderscheidt zich door een sterke focus op herstel van vertrouwen tussen burger en overheid, het versterken van bestaanszekerheid, en het centraal stellen van Nederlandse identiteit en cultuur. De partij pleit voor een regionaal kiesstelsel, meer open en inhoudelijk debat, en het terugdringen van neoliberale en populistische tendensen. Concrete voorstellen zijn onder meer het invoeren van vaste contracten als norm, het beperken van migratie, en het expliciet verankeren van Nederlandse waarden en taal.
Regionaal kiesstelsel voor sterkere band kiezer-Kamerlid
NSC wil de band tussen kiezer en Kamerlid versterken door een regionaal kiesstelsel met meervoudige kiesdistricten. Dit moet zorgen dat belangen uit alle delen van het land beter worden gehoord en vertegenwoordigd in het parlement, waarmee NSC zich duidelijk onderscheidt van partijen die het huidige landelijke stelsel willen behouden.
Vaste contracten als norm, tegen schijnzelfstandigheid
NSC maakt zich hard voor bestaanszekerheid door vaste contracten weer de norm te maken en schijnzelfstandigheid tegen te gaan. Dit is een concreet en onderscheidend sociaal-economisch standpunt, gericht op het terugdringen van onzeker werk.
Streng en realistisch migratiebeleid, Nederlandse taal centraal
De partij kiest voor een streng en realistisch migratiebeleid, met minder arbeids-, studie- en asielmigratie, en stelt de Nederlandse taal weer centraal in het publieke domein. Dit onderscheidt NSC van partijen die ruimhartiger zijn op migratie of minder nadruk leggen op taal en integratie.
Herstel van politieke cultuur: open debat en tegenmacht
NSC wil een andere politieke cultuur met meer inhoud, open debat en herstel van tegenmacht. Dit betekent minder dichtgetimmerde coalitieakkoorden, meer ruimte voor parlementair debat, en het wettelijk verankeren van de inlichtingenplicht van de regering.
“Coalitieakkoorden moeten zich beperken tot hoofdlijnen van beleid en financiële kaders. Ze leggen niet precies vast hoe de doelen bereikt worden. Er moet ruimte zijn voor debat en om in te spelen op veranderende omstandigheden; geen dichtgetimmerde afspraken dus.”
“Nieuw Sociaal Contract werkt aan een initiatiefwet om de inlichtingenplicht uit artikel 68 Grondwet wettelijk te verankeren.”
Nederlandse identiteit expliciet verankeren
NSC wil de Nederlandse identiteit expliciet verankeren in beleid en samenleving, met nadruk op gedeelde waarden, tradities en de Nederlandse taal. Dit is een cultureel onderscheidend punt ten opzichte van partijen die minder nadruk leggen op nationale identiteit.
“We zijn daarom kritisch op ontwikkelingen waarbij de Nederlandse taal naar de achtergrond verdwijnt. Daarom komen we met maatregelen om het Nederlands op straat, op de werkvloer, in de klas en collegezaal weer gangbaar te maken.”
“Erkennen dat de Nederlandse identiteit is gevormd door onze geschiedenis geworteld in het christendom en humanisme met de daarbij behorende waarden en normen, cultuur, tradities en gemeenschappen.”
Kritiek op neoliberalisme en populisme
NSC positioneert zich expliciet tegen zowel neoliberalisme als populisme, en kiest voor een realistische, zorgzame samenleving met sociale binding en bescherming van het kwetsbare.
De Partij voor de Dieren (PvdD) onderscheidt zich door welzijn – van mens, dier én natuur – radicaal boven economische groei en welvaart te plaatsen, en kiest voor een systeemverandering gericht op duurzaamheid, rechtvaardigheid en solidariteit. Hun programma bevat unieke voorstellen zoals het centraal stellen van dierenrechten, het afschaffen van fossiele subsidies, het vervangen van het BBP door brede welvaartsindicatoren, en het structureel hervormen van de economie en sociale zekerheid. PvdD is uitgesproken in het prioriteren van kwetsbaren, het beschermen van grondrechten, en het doorbreken van de macht van grote bedrijven en industrieën.
Welzijn boven welvaart als leidend principe
PvdD is de enige partij die expliciet welzijn van mens, dier en natuur boven economische groei en welvaart stelt, wat hun hele programma en visie fundamenteel onderscheidt van andere partijen.
Radicale systeemverandering: economie, energie en landbouw
De partij pleit voor een fundamentele omslag van het economische systeem, waarbij economische groei niet langer het doel is, fossiele subsidies worden afgeschaft, en brede welvaart leidend wordt in beleid.
“Ons huidige economische model is onhoudbaar... Daarom kiest de Partij voor de Dieren voor een radicale omslag.”
“In plaats van het Bruto Binnenlands Product (BBP) maken we de Monitor Brede Welvaart leidend in beleid. De overheid stopt met rapporteren van economische groei.”
“We stoppen direct met nieuwe concessies voor gas- en olievelden, schaffen investeringssubsidies af en stoppen met uitbreiding van fossiele infrastructuur, zoals LNG-terminals, in lijn met het Fossiele Brandstof Non-Proliferatieverdrag.”
Dierenrechten centraal in beleid
PvdD is uniek in het expliciet centraal stellen van dierenrechten en het belang van dieren in alle relevante beleidsdomeinen.
“We kiezen voor de dieren.”
Structurele hervorming sociale zekerheid en afschaffen toeslagen
De partij wil alle toeslagen overbodig maken door structurele inkomenszekerheid, en een menselijk, eenvoudig en inclusief sociaal stelsel.
“We maken uiteindelijk alle toeslagen overbodig. Ieder mens moet een voldoende hoog inkomen hebben om in de basisbehoeften te voorzien.”
Democratische rechtsstaat en burgerrechten beschermen tegen economische belangen
PvdD positioneert zich als verdediger van de rechtsstaat, burgerrechten en het demonstratierecht, expliciet tegen economische en politieke druk.
“De Partij voor de Dieren staat voor een sterke en weerbare rechtsstaat... waarin burgers, natuur en dieren worden beschermd tegen economische belangen en politieke willekeur.”
“Het demonstratierecht, de toegang tot de rechter en een onafhankelijk maatschappelijk middenveld zijn geen obstakels, maar voorwaarden voor een open samenleving.”
Digitale soevereiniteit en publieke regie op technologie
De partij onderscheidt zich door te pleiten voor digitale soevereiniteit, het doorbreken van de macht van Big Tech, en publieke controle over technologie.
“De Partij voor de Dieren kiest voor digitale soevereiniteit en publieke regie. Technologie moet transparant, controleerbaar en dienstbaar zijn aan mens, dier, natuur en democratie, nooit aan winst of macht.”
“We doorbreken de dominantie van Big Tech. Techreuzen ondermijnen de democratische rechtsstaat, publieke controle en nationale soevereiniteit.”
Internationale solidariteit en expliciete stellingname tegen oorlogsmisdaden
PvdD verbindt nationale en internationale rechtvaardigheid, spreekt zich expliciet uit tegen oorlogsmisdaden en genocide, en koppelt dit aan hun kernwaarden.
“Wanneer een regering, waar ook ter wereld, zich schuldig maakt aan oorlogsmisdaden, laat staan aan genocide, dan moet Nederland zich daar onomwonden tegen uitspreken en daar consequenties aan verbinden.”
“We maken ons sterk voor kwetsbare waarden en beschermen die tegen aanvallen van buitenaf en ondermijning van binnenuit. Daarom staan we pal voor het recht van de Palestijnen en Oekraïners om in vrijheid te leven in een autonome staat...”
De SGP onderscheidt zich door haar expliciet christelijke koers, met nadruk op Bijbelse waarden als fundament voor beleid, bescherming van ongeboren leven, het klassieke gezin, en een kritische houding tegenover migratie en Europese integratie. De partij pleit voor een kleinere, daadkrachtige overheid, sterke defensie, en het behoud van klassieke vrijheden zoals godsdienstvrijheid. Concrete voorstellen zijn onder meer het grondwettelijk beschermen van het recht op leven, het beperken van migratie, en het afwijzen van een Europees leger.
Christelijke waarden als basis voor beleid
De SGP positioneert zich als de partij die expliciet kiest voor beleid gebaseerd op Bijbelse normen, met de Tien Geboden als leidraad voor samenleving en politiek. Dit onderscheidt de partij van seculiere en progressieve partijen.
“De Tien Geboden vormen daarvoor de enige basis. Richtingwijzers voor vrede, recht en barmhartigheid.”
“We staan voor waarden die het leven beschermen, het gezin versterken en de veiligheid waarborgen.”
“We geloven dat goed bestuur begint met ‘Woord houden’. Met betrouwbaarheid en dienstbaarheid. ... Wat nodig is, is richting, rust en houvast met de Bijbel als kompas.”
Grondwettelijk recht op leven, ook voor ongeborenen
De SGP is uniek in haar streven om het recht op leven, inclusief dat van ongeboren kinderen, grondwettelijk te verankeren. Dit is een uitgesproken pro-life standpunt dat haar onderscheidt van andere partijen.
“De Grondwet moet, net als dat in internationale verdragen het geval is, het recht op leven erkennen, ook voor ongeboren kinderen.”
Bescherming van het klassieke gezin en huwelijk
De partij benadrukt het belang van het klassieke gezin en huwelijk als fundament van de samenleving, en verzet zich tegen normvervaging en individualisme.
Grenzen aan migratie en nadruk op integratie met christelijke wortels
De SGP pleit voor het beperken van migratie en stelt expliciet dat integratie niet betekent het omarmen van progressief-seculiere waarden, maar het respecteren van de christelijke wortels van Nederland.
Kritisch op Europese integratie en tegen een Europees leger
De partij is uitgesproken kritisch over verdere Europese integratie, vooral op het gebied van defensie, en wijst een Europees leger expliciet af.
“De SGP wil echter geen Europees leger en vindt de nieuwe Europese Defensiecommissaris ongewenst. Niet Brussel, maar Den Haag blijft besluiten over het uitzenden van troepen.”
Kleine, daadkrachtige overheid en beperking overheidsuitgaven
De SGP onderscheidt zich door te pleiten voor een kleinere overheid die zich richt op kerntaken, met beperking van overheidsuitgaven en minder regels en subsidies.
Bescherming van klassieke vrijheden, waaronder godsdienstvrijheid
De partij benadrukt het belang van klassieke vrijheden, met name de vrijheid van godsdienst, en waarschuwt voor eenzijdige nadruk op andere grondrechten.
“Eenzijdige fixatie op discriminatie en gelijke behandeling kan andere grondrechten onder druk zetten, zoals de vrijheid om zich als burgers te verenigen, zich uit te spreken en het geloof te belijden.”
BBB onderscheidt zich als dé partij voor regio’s, boeren en praktische mensen, met een sterke nadruk op noaberschap, nuchterheid en het herstellen van vertrouwen tussen burger en overheid. De partij zet zich concreet af tegen Haagse centralisatie, kiest voor maatwerk per regio, bescherming van de landbouwsector, en een terughoudende, dienstbare overheid. BBB presenteert zich als de enige echte landbouwpartij, wil beleid baseren op gezond verstand en menselijke maat, en streeft naar een eenvoudiger, eerlijker belastingstelsel zonder inkomensafhankelijke toeslagen.
Regio’s centraal: tegen Haagse bubbel en voor maatwerk
BBB positioneert zich als dé regiopartij die beleid wil afstemmen op de unieke behoeften van elke provincie en regio, in plaats van centraal opgelegd beleid uit Den Haag. Dit onderscheidt BBB van partijen die vooral nationaal of stedelijk beleid voeren.
“BBB laat de stem van de provincie weerklinken in Den Haag. Daarmee is BBB de regiopartij bij uitstek.”
“Geen aanpak van bovenaf die alles gelijk wil maken, maar maatwerk dat past bij elke regio. Want wat in Friesland werkt, werkt niet altijd in Brabant en andersom.”
“We stappen, als het aan BBB ligt, uit de Haagse bubbel om de regionale verbinding te zoeken.”
Bescherming en waardering van landbouw en boeren
BBB profileert zich als de enige echte landbouwpartij, met een uitgesproken focus op bescherming van boeren, voedselzekerheid en samenwerking met de agrarische sector. Dit is een onderscheidend punt ten opzichte van andere partijen.
Dienstbare, terughoudende overheid en herstel van vertrouwen
BBB wil een overheid die dienstbaar is aan burgers, terughoudend optreedt, en fouten ruimhartig herstelt. Dit in reactie op recente schandalen en het groeiende wantrouwen jegens de overheid.
“De recente politieke geschiedenis heeft laten zien dat de overheid zeer feilbaar is. Wij geloven in de kracht van gemeenschappen van mensen.”
“Als burgers daardoor worden getroffen, dan lossen we dat op eerlijk en ruimhartig. Niet omdat het moet, maar omdat het hoort. Dáár begint betrouwbaar bestuur.”
Eenvoudiger en eerlijker belastingstelsel zonder toeslagen
BBB wil het huidige complexe toeslagenstelsel afschaffen en vervangen door vaste, begrijpelijke bedragen en een hoge belastingvrije voet. Dit is een concreet en onderscheidend beleidsvoorstel.
“Wij streven naar een stelsel zonder inkomensafhankelijke toeslagen. In plaats daarvan willen we werken met vaste, begrijpelijke bedragen en een hoge belastingvrije voet.”
Noaberschap en menselijke maat als politieke norm
BBB stelt noaberschap (omzien naar elkaar) en de menselijke maat centraal in beleid, als antwoord op individualisering en systeemdenken. Dit is een kernwaarde die BBB onderscheidt van technocratische of puur economische benaderingen.
“Noaberschap is geen verleden tijd, het is onze toekomst. Juist in een samenleving waar individualisering en wantrouwen toenemen, kiest BBB voor menselijkheid, nabijheid en sociale kracht als politieke norm.”
Kritisch op Europa: geen verdere overdracht van soevereiniteit
BBB is uitgesproken tegen verdere overdracht van Nederlandse bevoegdheden aan de EU en wil het vetorecht behouden. Dit onderscheidt BBB van pro-Europese partijen.
“Geen federaal Europa. Geen verdere overdracht van Nederlandse bevoegdheden en soevereiniteit aan Brussel.”
“Vetorecht behouden. BBB wil het vetorecht niet afschaffen inzake buitenlands beleid en er komt geen Europees leger.”
De ChristenUnie onderscheidt zich door een sterke nadruk op christelijk-sociale waarden, het bouwen aan gemeenschappen, en het stellen van duidelijke morele en sociale grenzen. Hun belangrijkste concrete voorstellen zijn een radicaal eenvoudiger en rechtvaardiger belastingstelsel zonder toeslagen, forse investeringen in betaalbare woningen, en het normeren van vrijheid op terreinen als drugs, gokken en prostitutie. De partij kiest voor een overheid die actief richting geeft, minder marktwerking, en meer bescherming van kwetsbaren.
Radicaal eenvoudiger en rechtvaardiger belastingstelsel zonder toeslagen
De ChristenUnie wil het huidige complexe belasting- en toeslagenstelsel volledig vervangen door een systeem waarin niemand belasting betaalt over de eerste €30.000 en toeslagen verdwijnen. Dit is een van de meest concrete en onderscheidende voorstellen in het politieke landschap.
“Bij de ChristenUnie-plannen onderaan de streep niemand belasting betaalt over de eerste 30.000 euro aan inkomen. Bovendien is het belastingtarief over een extra verdiende euro (marginale druk) zelfs in het extreemste geval niet meer dan 50%.”
“De huurtoeslag wordt omgezet in huursubsidie... De andere toeslagen vervangen we door een verzilverbare belastingkorting.”
“In plaats van toeslagen krijgt iedere Nederlander maandelijks een korting op de te betalen inkomstenbelasting.”
Forse investeringen in betaalbare woningen en gemeenschapsopbouw
De partij kiest voor een actieve overheid die jaarlijks 100.000 woningen bouwt, waarvan tweederde betaalbaar, en ziet woningbouw als het bouwen van gemeenschappen, niet alleen stenen stapelen.
“We bouwen 100.000 woningen per jaar, waarvan ten minste tweederde goed te betalen is voor mensen met een gewoon inkomen.”
“Huizen bouwen is gemeenschappen bouwen.”
“De ChristenUnie kiest voor een overheid die regie neemt in de volkshuisvesting om betaalbaar en toekomstbestendig te bouwen.”
Normeren van vrijheid: strengere aanpak drugs, gokken en prostitutie
De ChristenUnie verwerpt het liberale idee van onbegrensde individuele vrijheid en pleit voor duidelijke grenzen door de overheid, met name op het gebied van drugs, gokken en prostitutie.
“De ChristenUnie staat voor een werkelijk vrij leven en strijdt daarom tegen deze schaduwkanten van ongebreidelde vrijheid. De overheid moet duidelijke normen stellen omdat het bijdraagt aan een veilig land en gezonde jongeren.”
Geen kiesdrempel, geen districtenstelsel, tegen referenda
De partij verdedigt het huidige stelsel van evenredige vertegenwoordiging, zonder kiesdrempel of districten, en wijst referenda af als schijninvloed.
Solide overheidsfinanciën, geen consumptieve uitgaven op schuld
De ChristenUnie kiest voor investeringen die zich terugverdienen en wijst het financieren van consumptieve uitgaven met schuld af, in tegenstelling tot andere partijen.
“In tegenstelling tot het huidige kabinet gaan we geen consumptieve uitgaven financieren met meer schuld, maar stoppen we juist geld in investeringen die zich terugverdienen, zoals woningbouw, infrastructuur en energienetten.”
Christelijk-sociale waarden als fundament van beleid
De partij baseert haar beleid expliciet op christelijke waarden als menselijke waardigheid, naastenliefde en verantwoordelijkheid, en ziet dit als onderscheidend.
“De basis van onze samenleving is de democratische rechtsstaat, gefundeerd op waarden die in het christendom geworteld zijn, zoals menselijke waardigheid, gelijkwaardigheid, vrijheid, verantwoordelijkheid, naastenliefde en ruimte voor verschil.”
De VVD onderscheidt zich door een sterke focus op het belonen van werkenden, het beperken van herverdeling en nivellering, het verkleinen van de overheid, en het centraal stellen van liberale kernwaarden als vrijheid en verantwoordelijkheid. Concrete voorstellen zijn onder meer het wettelijk vastleggen dat werkenden er altijd meer op vooruitgaan dan niet-werkenden, het beperken van het zorgbasispakket, het fors verminderen van regeldruk, en het bouwen van meer koopwoningen met minder regels. De partij positioneert zich als de keuze voor een kleine, daadkrachtige overheid die economische groei, veiligheid en individuele vrijheid vooropstelt.
Werkenden wettelijk op één zetten
De VVD wil wettelijk vastleggen dat werkenden er altijd meer op vooruitgaan dan niet-werkenden, en het belastingstelsel zo hervormen dat werken meer loont. Dit is onderscheidend omdat het een harde prioritering van werkenden boven uitkeringsgerechtigden is, in tegenstelling tot partijen die nivellering of herverdeling centraal stellen.
“We leggen in een Koopkrachtwet vast dat werkenden er ieder jaar in koopkracht méér op vooruit moeten gaan dan niet-werkenden. Het wordt verplicht dat het kabinet regelt dat werkenden op één staan en dat werken in dit land beloond wordt.”
“De VVD perkt de Haagse herverdelingsmachine in. We stoppen met steeds maar weer verder nivelleren, verlagen de lasten voor middeninkomens en zetten de werkende Nederlander weer op één.”
Minder herverdeling, kleinere overheid, minder regels
De VVD kiest expliciet voor het terugdringen van de omvang en bemoeienis van de overheid, minder herverdeling via belastingen en toeslagen, en het fors schrappen van regels en bureaucratie. Dit onderscheidt zich van partijen die juist inzetten op een grotere verzorgingsstaat of meer overheidsregie.
“De VVD kiest voor een overheid die uitgaat van een sterke samenleving en alle Nederlanders gelijkwaardig behandelt. Met een deltaplan ‘ontregelen’ willen we de overheid doelmatiger en effectiever maken, beleid en uitvoering dichter bij elkaar brengen, minder regeldruk en af van doorgeslagen bureaucratie.”
“We kiezen voor minder uitgeven in plaats van hogere belastingen. Zo leggen we de rekening niet bij hardwerkende Nederlanders of ondernemers neer, maar bij de overheid zelf.”
“Met de Wet op regeldruk- en complexiteitsvermindering verplichten we alle departementen om per kabinetsperiode aantoonbaar wet- en regelgeving te schrappen of te versimpelen.”
Meer koopwoningen, minder natuurregels
De VVD wil de woningmarkt openbreken door meer koopwoningen te bouwen en regels die woningbouw belemmeren te schrappen, zelfs als dat ten koste gaat van natuurbelangen. Dit is onderscheidend ten opzichte van partijen die natuurbehoud of sociale huur centraal stellen.
“We gaan splitsen, optoppen, transformeren en vooral: bouwen, bouwen, bouwen. Een eigen woning voor iedereen is simpelweg belangrijker dan de aanwezigheid van een salamander of een hagedis.”
“We gaan flink schrappen in bouwregels en nemen maatregelen die de betaalbaarheid van koop- én huurhuizen vergroten. De rem op bouwen, transformeren en herbestemmen moet eraf. Dat vraagt om centrale regie.”
Kleiner zorgbasispakket en strengere zorgfraude-aanpak
De VVD wil het zorgbasispakket beperken tot de meest effectieve behandelingen en fraude in de zorg harder aanpakken. Dit is onderscheidend omdat andere partijen vaak juist pleiten voor uitbreiding van het basispakket of lagere eigen bijdragen.
“De VVD wil het basispakket beperken tot de meest effectieve behandelingen, zodat de patiënt altijd de meest passende zorg krijgt. Om dit te bereiken, toetsen we steviger op wat er in het basispakket komt. Dit leidt tot een kleiner basispakket, maar vooral tot betere zorg.”
“We kiezen daarom voor het stevig aanpakken van zorgfraude, met hogere straffen voor fraudeurs en een zwarte lijst bij de Kamer van Koophandel van veroordeelde zorgfraudeurs.”
Liberale kernwaarden niet onderhandelbaar
De VVD stelt haar liberale kernwaarden (vrijheid, verantwoordelijkheid, verdraagzaamheid, gelijkwaardigheid, sociale rechtvaardigheid) centraal en noemt deze niet onderhandelbaar, wat haar onderscheidt van partijen die meer collectivistische of conservatieve waarden hanteren.
“De liberale waarden die daaraan ten grondslag liggen, zijn voor ons dan ook niet onderhandelbaar. Vrijheid, verantwoordelijkheid, verdraagzaamheid, gelijkwaardigheid en sociale rechtvaardigheid vormen de rotsvaste bouwstenen van onze maatschappij.”
“We staan pal voor de liberaal-democratische rechtstaat, zowel in woord als in daad. Voorstellen die daar tegenin gaan, zullen we niet indienen of steunen.”
Het CDA onderscheidt zich door te kiezen voor een politiek van verantwoordelijkheid, fatsoen en vertrouwen, met nadruk op het versterken van de democratie, het beperken van regeldruk, en het centraal stellen van de samenleving boven het individu. Hun belangrijkste concrete voorstellen zijn het invoeren van een motiequotum in de Tweede Kamer, het herstellen van de militaire opkomstplicht, het afschaffen van de kostendelersnorm, en het bouwen van 100.000 woningen per jaar. De kern van hun visie is een fatsoenlijk, samenbindend Nederland waarin de overheid eerlijk is over haar mogelijkheden en burgers actief betrokken zijn.
Motiequotum en versterking interne partijdemocratie
Het CDA wil de profileringsdrang en versnippering in de politiek tegengaan door een maximum te stellen aan het aantal moties per fractie en door interne partijdemocratie verplicht te stellen voor alle partijen. Dit moet leiden tot meer inhoudelijke debatten en betrokkenheid van burgers bij politieke partijen.
Herstel militaire opkomstplicht en vrijheidsbijdrage
Het CDA pleit voor het herstellen van de militaire opkomstplicht en het invoeren van een vrijheidsbijdrage voor iedere Nederlander, waarmee zij benadrukken dat veiligheid en vrijheid collectieve inspanning vereisen. Dit is een opvallend onderscheidend punt ten opzichte van andere partijen.
Afschaffen kostendelersnorm en vergunningsvrije mantelzorgwoningen
Het CDA wil het delen van een huis zonder financiële straf mogelijk maken en mantelzorg vergemakkelijken door het schrappen van de kostendelersnorm en het vergunningsvrij bouwen van mantelzorgwoningen. Hiermee kiezen ze voor het versterken van de sociale samenhang en ondersteuning van mantelzorgers.
Jaarlijks 100.000 woningen bouwen en beperken juridische vertraging
Het CDA kiest expliciet voor de woningzoekende door jaarlijks 100.000 woningen te willen bouwen en juridische procedures die woningbouw vertragen te beperken. Dit is een concreet en onderscheidend antwoord op de wooncrisis.
Asielaanvragen buiten Europa en strengere terugkeermaatregelen
Het CDA wil asielaanvragen buiten Europa laten plaatsvinden en streng optreden tegen uitgeprocedeerde asielzoekers die niet meewerken aan terugkeer. Dit onderscheidt hun migratiebeleid van veel andere partijen.
D66 onderscheidt zich door een sociaal-liberale visie die inzet op gelijke kansen, een sterke democratische rechtsstaat, en Europese samenwerking. De partij kiest voor concrete doorbraken zoals het bouwen van tien nieuwe steden, het afschaffen van het toeslagenstelsel, en het versterken van grondrechten en participatie. D66 wil structurele hervormingen op wonen, onderwijs, klimaat en democratie, met nadruk op inclusiviteit en vooruitgang.
Tien nieuwe steden voor meer woonruimte
D66 stelt als unieke ambitie het bouwen van tien nieuwe steden om het woningtekort structureel op te lossen en iedereen een eigen thuis te bieden. Dit is een van de meest concrete en onderscheidende voorstellen in het programma.
“Tien nieuwe steden – een eigen thuis voor iedereen.”
Afschaffen toeslagenstelsel en invoeren individueel basisbedrag
D66 wil het complexe toeslagenstelsel volledig afschaffen en vervangen door één individueel basisbedrag, waarmee bestaanszekerheid en eenvoud worden vergroot. Dit is een fundamentele hervorming die D66 onderscheidt van andere partijen.
Sterke Europese samenwerking en leiderschap
D66 kiest expliciet voor een leidende rol van Nederland in een sterker, besluitvaardiger en eerlijker Europa, met nadruk op mensenrechten, strategische autonomie en gezamenlijke oplossingen voor grote uitdagingen.
Grondrechten versterken: rechterlijke toetsing aan de Grondwet
D66 wil als een van de weinige partijen dat rechters wetten kunnen toetsen aan de Grondwet, om grondrechten beter te beschermen en de rechtsstaat te versterken.
“We versterken de bescherming van onze grondrechten door rechters de mogelijkheid te geven om wetten te toetsen aan de Grondwet.”
Muziekonderwijs en nationale feestdag Keti Koti
D66 maakt zich sterk voor structureel muziekonderwijs en het erkennen van Keti Koti als nationale feestdag, waarmee de partij inzet op culturele inclusiviteit en het levend houden van erfgoed.
Klimaattransitie sociaal en rechtvaardig maken
D66 legt nadruk op een eerlijke verdeling van de kosten van de energietransitie, met specifieke steun voor groepen die het hardst worden geraakt, zoals mensen met lage inkomens.
De SP onderscheidt zich door een radicaal sociaal-economisch programma dat inzet op het eerlijk verdelen van welvaart, het nationaliseren van publieke voorzieningen, en het fors aanpakken van ongelijkheid. Hun kernvoorstellen zijn onder meer het afschaffen van het eigen risico in de zorg, het invoeren van maximumprijzen voor basisproducten, het nationaliseren van energie, het fors verhogen van belastingen op kapitaal, en het gratis maken van openbaar vervoer. De partij positioneert zich expliciet als alternatief voor het neoliberale beleid van andere partijen en kiest voor structurele, grote veranderingen ten gunste van de werkende klasse.
Nationaliseren van energie en publieke voorzieningen
De SP wil essentiële voorzieningen zoals energie weer in publieke handen brengen om betaalbaarheid, duurzaamheid en solidariteit te garanderen. Dit onderscheidt hen van partijen die marktwerking in deze sectoren verdedigen.
“De SP nationaliseert de energievoorzieningen en maakt ze daarmee weer betaalbaar én duurzaam, met publieke zeggenschap en solidariteit als uitgangspunt.”
“Europa mag lidstaten niet langer verplichten hun publieke voorzieningen in de uitverkoop te doen. Lidstaten moeten weer de mogelijkheid krijgen zaken als openbaar vervoer, gezondheidszorg en energie zelf en democratisch te organiseren.”
Maximumprijzen en prijsregulering voor basisproducten
De SP wil de prijzen van basisproducten zoals voedsel, medicijnen, energie en internet reguleren en blokkeren, om zo de koopkracht van burgers te beschermen tegen winstbejag van bedrijven.
“Daarom moeten we de prijzen van basisproducten, zoals gezond eten, medicijnen, energie en internet, gaan controleren, reguleren en blokkeren.”
Fors hogere belastingen op kapitaal en miljonairsbelasting
De partij pleit voor een fundamentele herziening van het belastingstelsel, waarbij kapitaalinkomen net zo zwaar wordt belast als arbeidsinkomen, en er een miljonairsbelasting komt voor vermogens boven 5 miljoen euro.
“Daarom verhogen we de belasting voor het inkomen uit kapitaal naar het niveau van de inkomstenbelasting, voeren we een miljonairsbelasting in voor vermogens boven 5 miljoen euro en stoppen we met subsidies voor miljardairs.”
Afschaffen eigen risico en Nationaal ZorgFonds
De SP wil het eigen risico in de zorg volledig afschaffen en een Nationaal ZorgFonds invoeren, waarmee de zorg collectief en zonder winstoogmerk wordt georganiseerd.
“zoals het SPwoonplan ‘Wonen zonder Winst’, een Nationaal ZorgFonds zonder eigen risico en betaalbare boodschappen door prijsverhogingen te blokkeren en de btw te verlagen.”
Gratis openbaar vervoer voor iedereen
De partij streeft naar gratis openbaar vervoer, zodat mobiliteit niet langer afhankelijk is van inkomen en iedereen vrij kan reizen.
“We maken ons hard voor openbaar vervoer dat niemand uitsluit door de omvang van hun portemonnee. De reis naar werk, familie en zorg is belangrijk voor mens, maatschappij, klimaat en economie. Daarom moet het openbaar vervoer zo snel mogelijk vrije toegang bieden.”
Democratisering van bedrijven en werknemerszeggenschap
De SP wil werknemers structureel meer zeggenschap geven in bedrijven, onder andere door werknemerscommissarissen en stemrecht in raden van commissarissen.
“Werknemers krijgen in bedrijven met meer dan honderd werknemers allemaal één stem waarmee ze de raad van commissarissen mogen kiezen.”
Jongeren vanaf 16 jaar stemrecht geven
De partij wil de democratie verbreden door jongeren vanaf 16 jaar stemrecht te geven.
“Jongeren krijgen recht op een betaalbare huurwoning... Stemmen vanaf 16 jaar. Jongeren moeten kunnen beslissen over hun toekomst.”
Einde aan bevoorrechte regelingen voor politici
De SP wil privileges en uitzonderingsposities voor politici afschaffen, zoals riante wachtgeldregelingen en hoge vergoedingen.
“Dus riante vergoedingen brengen we terug naar een redelijk niveau en we maken een einde aan de wachtgeldregeling waarmee politici tonnen kunnen opstrijken in de jaren nádat ze al uit de Kamer zijn.”
Volt onderscheidt zich door radicaal te kiezen voor democratische vernieuwing, Europese integratie en het versterken van burgerparticipatie. De partij pleit voor een grotere Tweede Kamer, een permanent burgerberaad, het afschaffen van eenmanspartijen zonder leden, en een federale Europese Unie met een Europese grondwet. Volt wil de politiek transparanter, inclusiever en toekomstbestendiger maken door structurele hervormingen die andere partijen niet aandurven.
Tweede Kamer uitbreiden naar 250 zetels
Volt vindt dat de huidige Tweede Kamer te klein is om haar controlerende en wetgevende taken goed uit te voeren. Door het aantal zetels te vergroten, wil Volt de volksvertegenwoordiging versterken en beter laten aansluiten bij Europese standaarden.
“We breiden de Tweede Kamer uit van 150 naar 250 zetels. Onze Tweede Kamer is namelijk te klein, zeker in vergelijking met andere Europese landen. Een grotere Tweede Kamer is nodig om de wetgevende en controlerende taak van de Tweede Kamer te versterken, en vooral om de taak van volksvertegenwoordiging beter te vervullen.”
Permanent nationaal burgerberaad oprichten
Volt wil als eerste land ter wereld een permanent burgerberaad instellen, zodat ingelote burgers structureel kunnen meepraten en invloed uitoefenen op beleid. Dit moet de legitimiteit van besluiten vergroten en de kloof tussen burger en politiek verkleinen.
“We richten het allereerste, nationale, permanente burgerberaad ter wereld op. Dit instituut is verantwoordelijk voor het organiseren van burgerberaden in Nederland. Een groep ingelote inwoners kan dan - al dan niet in samenspraak met de politiek - burgerberaden agenderen over onderwerpen die hen na aan het hart liggen, zoals zorg, het klimaat of pensioenen. De aanbevelingen uit individuele burgerberaden worden door de politiek serieus meegenomen in de besluitvorming. Het permanente burgerberaad ziet daarop toe.”
Afschaffen van eenmanspartijen zonder leden
Volt wil dat alle politieke partijen aan democratische minimumeisen voldoen, zoals het hebben van leden met stemrecht. Hiermee wil Volt voorkomen dat partijen zonder interne democratie invloed krijgen.
“partijen aan democratische eisen moeten voldoen. Geen eenmanspartijen meer zonder leden met stemrecht. Iedereen moet zich kunnen uitspreken, zich gehoord voelen en veilig zijn.”
Federale Europese Unie met Europese grondwet
Volt streeft naar een federale EU met een Europese grondwet, afschaffing van het vetorecht en een direct gekozen Europese regering. Dit moet de EU democratischer, slagvaardiger en inclusiever maken.
“er komt een Europese grondwet, waarin we de rechten van alle Europeanen vastleggen. We schaffen het vetorecht af, zodat nationale leiders hun eigenbelang niet meer boven het belang van ons allemaal kunnen stellen. De EU wordt een echte federale democratie.”
“De EU moet, zoals in de Nederlandse democratie, bestuurd worden door een regering die verantwoording aflegt aan democratisch gekozen volksvertegenwoordigers. De Europese Commissie wordt opgeheven. Er wordt na de Europese verkiezingen een meerderheidscoalitie gevormd met partijen uit het Europees Parlement, aangestuurd door een Europese minister-president.”
Stemrecht vanaf 16 jaar en jongerenberaad (Derde Kamer)
Volt wil de stemgerechtigde leeftijd verlagen naar 16 jaar en een Derde Kamer (jongerenberaad) invoeren die wetten beoordeelt en de politiek adviseert. Hiermee wil Volt jongeren structureel betrekken bij de democratie.
“De generatie die het dichtst bij die toekomst staat, moet gehoord worden. Daarom verlagen we de leeftijd dat je mag stemmen naar zestien jaar. We voeren een Derde Kamer in: een jongerenberaad dat wetten beoordeelt en de politiek adviseert.”
Tegen bindend correctief referendum, vóór vroege burgerinspraak
Volt is tegen het bindend correctief referendum omdat dit volgens hen de verantwoordelijkheid van volksvertegenwoordigers ondermijnt en tot meer verdeeldheid leidt. In plaats daarvan wil Volt dat burgers vroeg in het wetgevingsproces kunnen meepraten.
“Volt is tegen een bindend correctief referendum, waarmee nieuwe wetten achteraf kunnen worden teruggedraaid. Wij vinden dat je zorgvuldig ingevoerde wetgeving niet kunt vervangen door een ja/nee-vraag. Dit vergroot de verdeeldheid en het ontslaat volksvertegenwoordigers van hun verantwoordelijkheid om samen tot goede wetten te komen. Volt vindt het belangrijk dat inwoners al vroeg in het wetgevingsproces kunnen meepraten met de overheid en zo hun inbreng en steun kunnen geven aan nieuwe wetten.”
Kiesstelsel: meer invloed voor voorkeurstem en parlementaire groepen
Volt wil het kiesstelsel vernieuwen door de invloed van de voorkeurstem te vergroten en het mogelijk te maken om op kandidaten of partijen te stemmen. Ook pleit Volt voor parlementaire groepen naar Europees voorbeeld.
“Om de invloed van een voorkeursstem te versterken steunt Volt de kiesstelselwijziging ‘Met één stem meer keus’. Deze wijziging biedt de mogelijkheid om op een kandidaat of op een partij te stemmen.”
“We willen het functioneren van de Tweede Kamer verbeteren, zonder daarbij de toegang voor nieuwe partijen te beperken. Daarom pleiten we voor de invoering van parlementaire groepen, naar voorbeeld van het Europees Parlement: samenwerkingsverbanden van fracties die samen ten minste vijf zetels vertegenwoordigen. Deze groepen krijgen extra spreektijd, meer invloed in commissies en aanvullende ondersteuning.”