Verkiezingsprogramma's 2025 overwelke partij wil wel meer europese samenwerking, maar ook het democratische gehalte van de EU verbeteren
Volt is de partij die expliciet kiest voor méér Europese samenwerking én het versterken van het democratische gehalte van de EU. Zij willen een federale, parlementaire democratie op Europees niveau, met een Europese grondwet, afschaffing van het vetorecht, meer macht voor het Europees Parlement, en directe betrokkenheid van burgers via burgerberaden. Hun voorstellen zijn concreet, ingrijpend en gericht op het vergroten van transparantie, inspraak en democratische controle binnen de EU.
Federale en parlementaire EU met Europese grondwet
Volt wil van de EU een echte federale parlementaire democratie maken, met een Europese grondwet, afschaffing van het vetorecht en een regering die verantwoording aflegt aan het Europees Parlement. Dit moet de EU slagvaardiger, eerlijker en democratischer maken, en nationale blokkades op gezamenlijke besluiten voorkomen.
“We werken aan een federale en democratische Europese Unie (EU). Grote vraagstukken lossen we alleen op als we samenwerken. Maar de EU is nu nog niet in staat om dat goed te doen. Lidstaten denken te veel aan hun eigen belang en in Brussel bepaalt slechts een kleine groep het beleid.”
“Daarom komt er een Europese grondwet die onze rechten en democratie in heel Europa beschermt. Het Europees Parlement krijgt het recht om wetsvoorstellen te doen en het vetorecht verdwijnt. Zo kan één leider niet langer het gezamenlijk belang blokkeren.”
“Volt strijdt in Nederland voor een sterk, democratisch, federaal Europa. We roepen het kabinet op om met andere lidstaten een Europese grondwet te schrijven om de fundamenten te leggen van een nieuw Europa.”
“De EU moet, zoals in de Nederlandse democratie, bestuurd worden door een regering die verantwoording aflegt aan democratisch gekozen volksvertegenwoordigers. De Europese Commissie wordt opgeheven. Er wordt na de Europese verkiezingen een meerderheidscoalitie gevormd met partijen uit het Europees Parlement, aangestuurd door een Europese minister-president.”
Meer macht en inspraak voor burgers en parlement
Volt wil het Europees Parlement meer macht geven, onder andere het recht om wetsvoorstellen te doen, en burgers directer betrekken via een permanent burgerberaad op Europees niveau. Ook willen ze Europese verkiezingen écht Europees maken, met één kandidatenlijst en stemrecht vanaf 16 jaar.
“Het Europees Parlement krijgt het recht om wetsvoorstellen te doen en het vetorecht verdwijnt.”
“Er moet een permanent burgerberaad op Europees niveau komen om de stem van inwoners in Brussel te vergroten. Dit orgaan is verantwoordelijk voor het organiseren van burgerberaden over Europese thema’s, waarin inwoners vanaf zestien jaar zwaarwegende aanbevelingen over allerlei zaken kunnen doen aan o.a. het Europees Parlement.”
“De huidige Europese verkiezingen zijn niet echt Europees. Kiezers kunnen nu alleen op kandidaten in hun eigen land stemmen. Kiezers moeten echter kunnen stemmen op alle kandidaten binnen de EU. Er komt één Europese kandidatenlijst met genderpariteit. De verkiezingsregels worden in de hele EU gelijk getrokken. Er komt één Europese stemdag: 9 mei, met stemrecht voor iedereen vanaf 16 jaar.”
Transparantie, integriteit en rechtsstatelijkheid in EU-instellingen
Volt wil de toegang tot macht in Brussel eerlijker en transparanter maken, met bindende integriteitsregels, een aangescherpt lobbyregister en een grotere rol voor het Europees Parlement bij sancties tegen lidstaten die de rechtsstaat schenden.
“Bindende integriteitsregels en een aangescherpt lobbyregister voor alle Europese instellingen en Europarlementariërs. Te vaak beïnvloedt een te kleine groep mensen of bedrijven grote beslissingen over ons allemaal. De toegang tot de macht in Brussel moet eerlijker en transparanter.”
“Volt wil dat het opleggen van sancties onder artikel 7 van het Verdrag betreffende de EU (VEU), inclusief het opschorten van stemrecht van een lidstaat, moet worden besloten door het Europees Parlement en op basis van een meerderheid in de Raad van de Europese Unie. Zo garanderen we dat de EU slagvaardig en rechtsstatelijk blijft.”
Europese burgerrechten en participatie versterken
Volt wil dat burgers na vestiging in een ander EU-land snel stemrecht krijgen, en dat het Nederlandse EU-lidmaatschap in de Grondwet wordt vastgelegd. Dit moet de Europese identiteit en participatie van burgers versterken.
“Volt pleit ervoor dat inwoners van een land in de EU na vestiging in een ander EU-land stemrecht krijgen in het land van vestiging. Stemrecht ontstaat voor de provinciale en lokale politiek zes maanden na vestiging en voor de landelijke politiek één jaar na vestiging.”
“Het Nederlandse lidmaatschap van de EU moet worden vastgelegd in onze Grondwet. Verankering in de Grondwet geeft ons meer zekerheid over onze Europese toekomst.”
NSC wil Europese samenwerking versterken op terreinen als veiligheid, handel en migratie, maar is kritisch op verdere integratie en wil nationale soevereiniteit behouden. Tegelijkertijd pleit NSC voor het verbeteren van het democratische gehalte van de EU, onder meer door meer parlementaire controle en het beschermen van de rechtsstaat binnen de Unie. Concrete voorstellen zijn onder andere een parlementair instemmingsrecht bij EU-wetgeving, actieve toetsing door de Tweede Kamer, en het kunnen uitsluiten van landen die de rechtsstaat ondermijnen.
Stevige Europese samenwerking met behoud van nationale soevereiniteit
NSC erkent het belang van Europese samenwerking voor Nederland, vooral op het gebied van veiligheid, handel en migratie, maar wil geen verdere overdracht van bevoegdheden en bewaakt de nationale soevereiniteit. Europese maatregelen zijn alleen gewenst als ze doeltreffender zijn dan nationale oplossingen.
“We hechten aan een stevige Europese samenwerking met behoud van onze huidige nationale onafhankelijkheid.”
“Taken, bevoegdheden en budgetten blijven van ons, deze nationale soevereiniteit bewaken we.”
“De EU mag alleen maatregelen nemen als die doeltreffender zijn dan nationale, regionale of lokale maatregelen (het subsidiariteitsbeginsel).”
Meer parlementaire controle en democratische legitimiteit in EU-besluitvorming
NSC wil het democratische gehalte van de EU verbeteren door de Tweede Kamer meer invloed te geven op EU-beleid en -regelgeving. Dit moet voorkomen dat Europese regels zonder voldoende nationale democratische controle worden ingevoerd.
“De regering moet de Tweede Kamer tijdig en actief betrekken bij nieuwe initiatieven van de EU en bij mandaten voor onderhandelingen. De mening van de Kamer moet veel nadrukkelijker worden meegenomen in het standpunt van de regering in de formele als informele (voor)fases van het Europese besluitvormingsproces, inclusief de Eurogroep.”
“Europese regels mogen niet als voldongen feiten neerdalen op Nederland, maar kunnen alleen worden ingevoerd als de meerderheid van het Nederlandse parlement het ermee eens is. We willen een parlementair instemmingsrecht in de Europawet verankeren.”
“De Tweede Kamer moet EU-beleid en -regelgeving actiever toetsen op subsidiariteit, proportionaliteit en verwachte effecten.”
Beschermen van de rechtsstaat en democratische waarden binnen de EU
NSC wil dat de EU landen die de rechtsstaat ondermijnen, financieel kan straffen en zelfs uit de Unie kan zetten. Dit moet het democratische karakter van de EU als geheel versterken.
“Daarom moet de EU een ‘rechtsstaatslot’ invoeren: landen die hun rechtsstaat afbreken krijgen geen EU-gelden meer.”
“Daarnaast moet het mogelijk worden om lidstaten die stelselmatig de rechtsstaat ondermijnen of langdurig niet voldoen aan de toelatingscriteria, uit de EU te zetten.”
“Uitbreiding van de EU is op termijn mogelijk, maar we doen geen concessies aan de toepassing van de Kopenhagen-criteria (waarborgen op het gebied van democratie, rechtsstaat en geen corruptie).”
De VVD wil meer Europese samenwerking op terreinen als veiligheid, defensie, economie en innovatie, maar is kritisch op verdere overdracht van nationale bevoegdheden en pleit voor een pragmatische, flexibele EU. De partij wil het democratische gehalte van de EU versterken door strikte handhaving van de rechtsstaat, het sanctioneren van lidstaten die EU-afspraken ondermijnen, en het beperken van bureaucratie en macht van ongekozen instituties. Concrete voorstellen zijn onder meer het vereenvoudigen van de artikel 7-procedure, het sanctioneren van landen die de rechtsstaat schenden, en het inzetten op coalities van gelijkgezinde landen voor verdieping van samenwerking.
Meer Europese samenwerking op veiligheid, defensie en economie
De VVD ziet Europese samenwerking als noodzakelijk voor veiligheid, economische kracht en strategische autonomie, maar wil dit vooral pragmatisch en met gelijkgezinde landen, zonder automatische overdracht van bevoegdheden.
“We hebben alleen meer Europese integratie nodig als het Nederland en Europa veiliger en welvarender maakt.”
“De VVD staat open voor een EU met meerdere snelheden, waarin coalities van gelijkgezinde landen, zoals Nederland, Duitsland, Frankrijk en Scandinavische staten, samen verder kunnen integreren op terreinen als defensie, veiligheid, innovatie of samen hardere afspraken kunnen maken op migratie.”
“Europese samenwerking moet flexibel genoeg zijn om met coalities van gelijkgezinde landen vooruit te gaan.”
Strikte handhaving en versterking van de rechtsstaat binnen de EU
De VVD wil het democratische gehalte van de EU verbeteren door landen die de rechtsstaat ondermijnen te sanctioneren, het stemrecht te kunnen ontnemen en corruptie tegen te gaan. Dit moet voorkomen dat autocratische invloeden de EU verzwakken.
“Ook willen we dat Hongarije harder wordt gekort op Europese subsidies zolang het land de rechtsstaat ondermijnt en banden onderhoudt met Poetin. Daarnaast moet Nederland zich inzetten voor vereenvoudiging van de artikel 7 procedure, waardoor landen die zich niet houden aan de afspraken het stemrecht in de Raad kan worden ontnomen.”
“De VVD steunt daarom een strikte handhaving van het rechtsstaatmechanisme in de EU en wil dat Nederland daarin een voortrekkersrol blijft spelen.”
“Europese landen die afglijden op het gebied van de rechtsstaat zijn een makkelijk doelwit voor Chinese en Russische beïnvloeding.”
Kritisch op verdere overdracht van bevoegdheden en EU-bureaucratie
De VVD wil voorkomen dat de EU te veel macht krijgt ten koste van nationale democratie en pleit voor minder bureaucratie, meer begrotingsdiscipline en focus op kerntaken.
“Wij verzetten ons tegen een sluipende overdracht van nationale bevoegdheden en een federale glijbaan. Nationale bevoegdheden worden wat de VVD betreft dan ook alleen overgedragen als dit aantoonbaar in het belang is van onze veiligheid en economie.”
“We zijn kritisch op elke nieuwe overdracht van bevoegdheden en willen dat de EU zich richt op haar kerntaken.”
“Minder geldverspilling en één vaste vergaderlocatie voor het Europees Parlement. Geen verspilling meer met twee parlementslocaties (Brussel en Straatsburg).”
GroenLinks-PvdA wil méér Europese samenwerking, vooral op het gebied van economie, veiligheid en sociale rechten, maar koppelt dit expliciet aan het versterken van het democratische gehalte van de EU. De partij pleit voor het afschaffen van veto’s, meer macht voor het Europees Parlement, sancties tegen ondemocratische lidstaten en het beschermen van de rechtsstaat als fundament van de Unie. Hun visie is dat een krachtiger, besluitvaardiger en sociaal Europa alleen mogelijk is als de EU zelf democratischer en transparanter wordt.
Veto’s afschaffen en Europees Parlement versterken
GroenLinks-PvdA wil de besluitvorming in de EU democratischer en effectiever maken door het afschaffen van nationale veto’s en het versterken van het Europees Parlement als medewetgever en controleur. Dit moet voorkomen dat individuele lidstaten de EU kunnen blokkeren en de democratische legitimiteit vergroten.
Sancties tegen ondemocratische lidstaten
De partij stelt dat de EU alleen kan functioneren als waardengemeenschap van democratische rechtsstaten. Lidstaten die de democratie of rechtsstaat ondermijnen, moeten hun stemrecht en financiering kunnen verliezen, en sancties moeten makkelijker worden opgelegd.
“Als lidstaten de democratie niet respecteren, trekken we hun financiering en stemrecht in.”
“Het moet makkelijker worden om het stemrecht van lidstaten op te schorten en subsidies te bevriezen. We steunen zulke stappen tegen het Hongarije van Orbán.”
“Lidstaten die democratie en rechtsstaat ondermijnen, kunnen dus rekenen op sancties.”
EU verder democratiseren en transparanter maken
GroenLinks-PvdA benadrukt dat de EU verder gedemocratiseerd moet worden, met meer democratische controle en bescherming tegen corruptie, fraude en buitenlandse beïnvloeding. De rechtsstaat en democratische waarden zijn het fundament van de Unie.
“De EU dient hervormd en verder gedemocratiseerd te worden.”
“Corruptie, fraude, buitenlandse beïnvloeding en ondoorzichtige lobby’s moeten stevig worden aangepakt.”
“De EU is sterker en rijker door de verschillen binnen en tussen lidstaten, met in alle gevallen de democratische rechtsstaat als fundament. In de EU is alleen plaats voor democratieën.”
De SGP is kritisch over de huidige koers van de EU, maar erkent het belang van Europese samenwerking op kerntaken zoals handel, veiligheid en grensoverschrijdende problemen. De partij wil het democratische gehalte van de EU verbeteren door meer macht bij de lidstaten te leggen, nationale soevereiniteit te waarborgen en het wetgevingsproces democratischer te maken. Concrete voorstellen zijn onder meer het beperken van EU-bevoegdheden, het versterken van de rol van nationale parlementen en het terugdringen van de invloed van de Europese Commissie.
EU terug naar kerntaken, meer macht bij lidstaten
De SGP wil Europese samenwerking behouden waar deze meerwaarde biedt, maar pleit voor een terugkeer naar de kerntaken van de EU en het beperken van de macht van Brussel. De partij vindt dat de EU ten dienste moet staan van de lidstaten en dat nationale soevereiniteit en verschillen gerespecteerd moeten worden. Dit adresseren ze als antwoord op de groeiende macht van de EU en het verlies aan democratische controle.
“De SGP wil dat de EU in deze tijd van geopolitieke spanningen teruggaat naar haar kerntaken en Bijbelse kernwaarden. De EU moet ten dienste staan van de lidstaten.”
“Samenwerking met andere landen betekent voor de SGP niet dat er steeds meer macht naar Brussel moet. Integendeel. De SGP kiest voor een Europese Unie die ten dienste staat van de lidstaten, ruimte biedt voor verschillen en respect heeft voor de nationale soevereiniteit.”
“De EU houdt zich zuiver aan de geldende verdragsbepalingen. De term ‘steeds hechter wordende Unie’ wordt geschrapt. Lidstaten krijgen meer vrijheid om via zogenaamde ‘opt-outs’ niet langer mee te doen aan samenwerking op bepaalde beleidsterreinen, zoals gezondheidszorg en gezinsbeleid.”
Democratisering van het EU-wetgevingsproces
De SGP wil het democratische gehalte van de EU versterken door de rol van nationale parlementen te vergroten en de macht van de Europese Commissie te beperken. Dit moet leiden tot meer democratische legitimiteit en controle door de lidstaten.
Kritisch op uitbreiding EU-bevoegdheden en centralisatie
De SGP is tegen verdere uitbreiding van EU-bevoegdheden en centralisatie, en wil dat Nederland zich inzet voor het beperken van de EU-begroting en het terugdringen van Brusselse regeldruk. Dit is bedoeld om de nationale democratische controle te behouden en te versterken.
“Nederland zet in op het beperken van het EU-meerjarenbegroting tot onder 1% van ons bruto binnenlands product (BBP) en minder Nederlandse afdrachten.”
“Nederland legt een schraplijst aan voor Europese regels die averechts werken, ons land benadelen, te veel regeldruk opleveren of te veel op nationale soevereiniteit ingrijpen.”
“De EU kan een belangrijke bijdrage leveren aan vrede en welvaart. Dat maakt een Nexit politiek en economisch gezien onwenselijk, tenzij verregaande ontwikkelingen in de Europese Unie een heroverweging hiervan noodzakelijk maken.”
50PLUS is voor meer Europese samenwerking op terreinen waar dat effectiever is, zoals asielbeleid, klimaat en economie, maar wil tegelijkertijd het takenpakket van de EU beperken en verspilling tegengaan. De partij benadrukt het belang van het verbeteren van het democratische gehalte, onder meer door te pleiten voor directe democratie en meer inspraak van burgers. 50PLUS wil dat Europese samenwerking niet leidt tot extra regels of een te grote macht van de EU-instellingen.
Beperken takenpakket en verspilling EU
50PLUS wil Europese samenwerking waar dat noodzakelijk is, maar vindt dat de EU zich moet beperken tot kerntaken en verspilling moet tegengaan. Dit standpunt adresseert de zorg dat de EU te veel macht naar zich toetrekt en onvoldoende democratisch gecontroleerd wordt.
Europese samenwerking op specifieke terreinen
50PLUS steunt meer Europese samenwerking op beleidsterreinen waar gezamenlijke actie effectiever is, zoals asiel, klimaat en economie, maar wil geen extra nationale regels bovenop Europese afspraken. Dit voorkomt versnippering en versterkt de effectiviteit van beleid, terwijl het democratische proces binnen de EU bewaakt blijft.
“We willen een gemeenschappelijk Europees asielbeleid waarbij de buitengrenzen worden versterkt en opvang in de regio de regel wordt.”
“Gezamenlijk klimaatbeleid op Europees of wereldwijd niveau, anders is het niet effectief.”
“Dezelfde regels voor iedereen binnen Europa. Dus geen nationale CO2-heffingen en geen extra regels bovenop de Europese afspraken.”
Meer inspraak en directe democratie
50PLUS pleit voor het vergroten van de inspraak van burgers en directe democratie, ook als tegenwicht tegen de macht van (Europese) instituties. Dit standpunt is bedoeld om het democratische gehalte van besluitvorming te versterken, zowel nationaal als in de context van Europese samenwerking.
“Verder is meer inspraak van de burger van groot belang; wij pleiten voor directe democratie.”
De ChristenUnie wil meer Europese samenwerking op kerntaken zoals klimaat, migratie en economie, maar stelt duidelijke grenzen aan de macht van de EU en wil het democratische gehalte en de transparantie van de Unie versterken. Ze pleiten voor meer transparantie in besluitvorming, bescherming van de rechtsstaat, en het beperken van Europese bemoeizucht tot waar het echt nodig is. De partij wil dat Europese samenwerking dienstbaar blijft aan de lidstaten en dat besluiten zo dicht mogelijk bij de burger worden genomen.
Meer Europese samenwerking op kerntaken
De ChristenUnie ziet Europese samenwerking als noodzakelijk voor grote grensoverschrijdende uitdagingen, maar wil deze beperken tot kerntaken en strategische autonomie versterken. Ze benadrukken het belang van samenwerking op gebieden als migratie, klimaat en economie, maar verzetten zich tegen uitbreiding van EU-macht op terreinen waar geen mandaat is.
“Voor grote grensoverschrijdende uitdagingen is Europese samenwerking noodzakelijk: (arbeids)migratiebeleid, klimaatverandering, belastingontwijking en een eerlijke (digitale) economie.”
“Europese samenwerking begint met duidelijkheid over bevoegdheden. Het moet helder zijn waar lidstaten zelf verantwoordelijk voor zijn en waar de Europese Unie wel of niet over gaat. Voor de ChristenUnie is subsidiariteit het uitgangspunt: besluiten worden genomen op het laagst mogelijke niveau, zo dicht mogelijk bij mensen.”
Meer transparantie en democratische controle in de EU
De ChristenUnie wil het democratische gehalte van de EU verbeteren door meer transparantie in besluitvorming, een beter lobbyregister en meer openheid over onderhandelingen tussen het Europees Parlement en de Raad. Ze willen ook het vetorecht bij buitenlands beleid beperken om daadkracht te vergroten, maar met waarborgen voor rechtsstaat en democratie.
“Een transparante Unie is een voorwaarde voor draagvlak en duurzame acceptatie van Europese besluiten. Dit vraagt een beter lobbyregister en meer transparantie over de onderhandelingen tussen Europees Parlement en de Raad, bijvoorbeeld over agenda’s en deelnemers van onderhandelingen.”
“De EU heeft politieke, juridische en financiële instrumenten nodig om de rechtsstaat in Europa te beschermen.”
“Daarom is de ChristenUnie voorstander van het invoeren van besluitvorming met een gekwalificeerde meerderheid voor het Europese buitenlandbeleid.”
Grenzen aan Europese bemoeizucht en bescherming nationale soevereiniteit
De partij stelt duidelijke grenzen aan de macht van de EU en wil dat nationale parlementen zeggenschap houden, vooral bij verdragswijzigingen. Ze verzetten zich tegen Europese bemoeizucht op terreinen als gezondheidszorg, onderwijs en woningbouw.
JA21 wil Europese samenwerking vooral beperken tot economische samenwerking en handelsverdragen, maar is kritisch op verdere politieke integratie en overdracht van bevoegdheden. Ze pleiten voor het versterken van democratische controle door meer transparantie, parlementaire zeggenschap en het behoud van nationale vetorechten. Hun kernvisie is: wel economische samenwerking, maar minder macht naar Brussel en meer democratische grip voor nationale parlementen.
Beperken EU tot economische samenwerking, geen politieke unie
JA21 vindt dat de EU zich moet beperken tot haar oorspronkelijke kerntaken van economische samenwerking en dat verdere politieke integratie moet worden tegengegaan. Ze willen geen verdere overdracht van bevoegdheden en juist ruimte creëren om bevoegdheden terug te geven aan lidstaten.
“De Europese Unie moet zich leren beperken. De EU moet terug naar haar kerntaken waarmee we onze soevereiniteit behouden en economische groei kunnen veiligstellen.”
“Een Europese Unie die functioneert als economisch samenwerkingsverband.”
“Geen enkele stap richting een federaal Europa, en dus ook geen verdragswijzigingen die tot verdere overdracht van bevoegdheden leiden. Er moet juist ruimte ontstaan om bevoegdheden terug te geven aan lidstaten.”
Meer democratische controle en transparantie binnen de EU
JA21 wil het democratische gehalte van de EU verbeteren door het versterken van parlementaire zeggenschap, transparantie en het subsidiariteitsbeginsel. Ze pleiten ervoor dat nationale parlementen meer invloed krijgen op EU-wetgeving en dat ministers geen Europese besluiten mogen steunen zonder mandaat van het parlement.
“Europese transparantie en parlementaire zeggenschap. Naast de reeds ingebouwde controlemechanismen in de rapportages door ministeries moeten de Eerste en Tweede Kamer betere handvatten krijgen om subsidiariteit te waarborgen binnen Europese verordeningen en richtlijnen.”
“Wetgeving die in Nederland impact heeft, moet tijdig besproken worden in de Tweede Kamer, zodat de volksvertegenwoordiging sturing kan geven. Ministers en staatssecretarissen mogen geen Europese besluiten steunen zonder een mandaat van het parlement.”
Behoud van nationale vetorechten en inspraak bij EU-besluiten
JA21 wil het vetorecht van lidstaten in de Europese Raad behouden en benadrukt het belang van raadpleging van de bevolking bij belangrijke EU-besluiten, zoals toetreding van nieuwe lidstaten.
Forum voor Democratie (FVD) is uitgesproken tegen verdere Europese samenwerking en streeft juist naar uittreding van Nederland uit de EU (NEXIT). In plaats van het democratische gehalte van de EU te willen verbeteren, wil FVD de nationale soevereiniteit herstellen en pleit het voor aansluiting bij een vrijhandelszone zonder politieke unie. Concrete voorstellen zijn het verlaten van de EU, het terughalen van nationale bevoegdheden en het afwijzen van verdere machtsoverdracht aan Brussel.
Uittreden uit de EU en geen verdere Europese integratie
FVD ziet de EU als een bedreiging voor de Nederlandse soevereiniteit en democratie, en wil daarom uit de EU stappen in plaats van deze te hervormen. De partij pleit voor economische samenwerking via de EFTA, maar verwerpt politieke integratie en verdere overdracht van bevoegdheden aan Brussel.
“Forum voor Democratie wil dat Nederland zelf zijn eigen regels kan maken, zijn eigen grenzen kan beschermen en zijn eigen allianties kan sluiten. De Europese Unie maakt dat alles onmogelijk. Daarom streven we naar een intelligente uittreding uit de Europese Unie, waarna we ons aansluiten bij de Europese Vrijhandelsassociatie, net als Zwitserland, Noorwegen en IJsland.”
“Voor het behoud van onze democratie en onze welvaart acht Forum voor Democratie het van essentieel belang om als Nederland de Europese Unie te verlaten (NEXIT) en ons aan te sluiten bij de EFTA, de Europese vrijhandelszone waar ook welvarende landen als Zwitserland, IJsland en Noorwegen lid van zijn.”
“Zolang Nederland nog lid is van de EU, accepteren we geen enkele nieuwe overdracht van bevoegdheden naar Brussel.”
Geen inzet op democratisering van de EU, maar herstel nationale democratie
FVD richt zich niet op het democratischer maken van de EU, maar op het terughalen van democratische controle naar het nationale niveau. De partij wil internationale verdragen ondergeschikt maken aan de Nederlandse wet en pleit voor bindende referenda en direct gekozen bestuurders binnen Nederland.
“Door een eigen nationale munt terug te brengen en internationale verdragen ondergeschikt te maken aan onze democratisch tot stand gekomen wetten, herwinnen we controle over onze economie en samenleving.”
“We schrappen de directe werking van internationale verdragen en stoppen toetsing aan vage begrippen zoals ‘algemeen belang’.”
“We voeren bindende referenda in naar Zwitsers model, zodat u direct zelf kunt beslissen over belangrijke kwesties.”
BBB is voor Europese samenwerking op praktische terreinen zoals handel, voedselzekerheid en defensie, maar verzet zich tegen verdere overdracht van nationale bevoegdheden en wil het democratische gehalte van de EU verbeteren. De partij pleit concreet voor meer nationale controle op EU-besluiten via een dwingend onderhandelingsmandaat voor ministers en wil dat de EU zich beperkt tot kerntaken. BBB wil dat Europese samenwerking dienstbaar is aan burgers en nationale parlementen meer zeggenschap krijgen over EU-wetgeving.
Dwingend onderhandelingsmandaat voor ministers
BBB wil dat Nederlandse ministers in Brussel verplicht worden te handelen volgens een mandaat van de Tweede Kamer, zodat de democratische controle op Europese besluitvorming wordt versterkt. Dit moet voorkomen dat de wil van het nationale parlement wordt genegeerd en vergroot de invloed van de Nederlandse democratie op EU-wetgeving.
“Om die reden pleit BBB voor de invoering van een dwingend onderhandelingsmandaat voor Europese wetgevingsvoorstellen, zoals dat gebruikelijk is in het Deense en het Duitse Parlement. Het door de Tweede Kamer verleende mandaat bepaalt de ruimte van de minister bij onderhandelingen en stemmingen op Europees niveau.”
Beperken EU tot kerntaken, geen verdere machtsoverdracht
BBB wil Europese samenwerking behouden op terreinen waar het aantoonbaar meerwaarde heeft, maar is tegen verdere overdracht van soevereiniteit en bevoegdheden aan Brussel. De partij vindt dat de EU zich moet beperken tot praktische samenwerking en dat nationale democratische zeggenschap voorop moet staan.
“Geen federaal Europa. Geen verdere overdracht van Nederlandse bevoegdheden en soevereiniteit aan Brussel. BBB staat voor eenheid in verscheidenheid en voor een strenge subsidiariteitstoets. Dit betekent dat Europa alleen die zaken regelt die strikt noodzakelijk zijn en aantoonbaar beter op Europees niveau werken dan wanneer lidstaten dat zelf doen.”
“BBB is niet tegen Europese samenwerking, maar Nederland moet weer soeverein kunnen kiezen wat werkt. Nationale belangen moeten voorop staan, niet Brusselse dogma’s.”
Meer controle op Europese Commissie en transparantie
BBB wil de democratische controle op de Europese Commissie versterken en pleit voor meer transparantie en budgetdiscipline binnen de EU. Dit moet het vertrouwen in de EU vergroten en zorgen voor verantwoord beleid.
“Europese vertrouwensregel. Meer controle op individuele Europees Commissarissen door deze voortaan ter verantwoording te kunnen roepen in de Europese Raad.”
“Budgetdiscipline en transparantie bij EU-uitgaven zijn voor BBB cruciaal.”
BIJ1 wil de Europese samenwerking hervormen door de EU democratischer te maken en het Europees Parlement meer macht te geven, terwijl ze kritisch zijn op neoliberale en imperialistische structuren. Ze pleiten voor meer transparantie, sociale rechten en een grotere rol voor burgers en minder invloed van multinationals. Hun visie is een EU die werkt voor mensen, dieren en de planeet, met nadruk op gelijkwaardigheid, solidariteit en democratische controle.
EU democratischer maken en Europees Parlement versterken
BIJ1 vindt dat de EU te veel wordt gedomineerd door economische belangen van multinationals en te weinig door democratische controle. Ze willen het Europees Parlement een grotere rol geven in wetgeving en pleiten voor meer transparantie in Europese besluitvorming. Dit moet het democratische gehalte van de EU vergroten en de macht van lobbygroepen en niet-gekozen organen beperken.
“De EU wordt veel democratischer. Het Europees Parlement krijgt een belangrijkere rol bij het maken van wetten en regels. De Europese Raad, Raad van de Europese Unie, de Europese Commissie en andere vormen van onderhandelingen worden transparant.”
Meer sociale en solidaire Europese samenwerking
BIJ1 wil Europese samenwerking niet afschaffen, maar radicaal hervormen richting solidariteit, sociale rechten en gelijkwaardigheid. Ze zijn voor gezamenlijke sociale wetten, bescherming van minderheden en een eerlijker asielbeleid, en willen dat de EU zich inzet voor wereldwijde samenwerking buiten het westerse imperialistische kader.
“We willen de Europese Unie (EU) drastisch veranderen. Het liberale, imperialistische en racistische verlengstuk van de CEO’s en multinationals van deze wereld maken we tot een nieuwe unie die werkt voor mensen, dieren en de planeet. In plaats van een unie van winst, wordt de EU een unie van waarden.”
“Nederland zet zich in om radicaal gelijke rechten in Europa sterker te maken. Meer geld en menskracht zetten we in om de rechten van onder andere mensen met een migratieachtergrond, mensen op de vlucht, mensen zonder nationaliteit en officiële identiteit (staatlozen), LHBTQIA+ mensen en Roma en Sinti te beschermen.”
“Er komen sociale wetten om een bestaansminimum in de hele EU mogelijk te maken.”
Minder macht voor multinationals, meer transparantie
BIJ1 wil de invloed van multinationals en lobbygroepen in de EU drastisch beperken en pleit voor volledige transparantie in besluitvorming. Ze willen lobbyen door bedrijven verbieden en verdragen die bedrijven claimrechten geven intrekken.
“Lobbyen door multinationals en industrieën verbieden we. Nederland stemt ook niet in met verdragen die bedrijven een claimrecht geven en stuurt de EU erop aan deze in te trekken.”
BVNL is kritisch over verdere Europese integratie en wil vooral economische samenwerking binnen Europa behouden, maar niet uitbreiden naar politieke unie. De partij pleit voor het stoppen van soevereiniteitsoverdracht aan de EU en wil meer democratische zeggenschap voor Nederland, onder andere via bindende referenda en opt-ins/opt-outs binnen de EU. BVNL wil de EU hervormen tot een confederatie van samenwerkende landen en stelt concrete voorwaarden aan het Nederlandse EU-lidmaatschap.
Stoppen met soevereiniteitsoverdracht aan de EU
BVNL wil geen verdere overdracht van nationale bevoegdheden aan de EU en streeft naar meer nationale zeggenschap, vooral op gevoelige terreinen als asiel en stikstof. De partij ziet economische samenwerking als positief, maar verzet zich tegen politieke unie en supranationale besluitvorming.
“Economische samenwerking binnen een Europese Economische Gemeenschap (EEG) is prima en vrijhandel is een groot goed. Maar de overdracht van soevereiniteit naar de EU moet stoppen en we moeten de mogelijkheid krijgen tot opt-ins en opt-outs.”
“De EU moet worden omgevormd tot een confederatie van samenwerkende landen, zoals de Europese Economische Gemeenschap (EEG) oorspronkelijk bedoeld was. Binnen de EU moet worden gewerkt met opt-ins en opt-outs, zodat landen zelf kunnen bepalen of ze meedoen aan een bepaalde regeling of niet.”
Bindend referendum over EU-lidmaatschap
Om het democratische gehalte te vergroten, wil BVNL een bindend referendum over het EU-lidmaatschap, zodat burgers direct kunnen beslissen over de relatie met de EU.
“Een bindend referendum over het EU-lidmaatschap.”
Voorwaarden stellen aan EU-lidmaatschap
BVNL koppelt het Nederlandse EU-lidmaatschap aan het verkrijgen van meer nationale zeggenschap, met name op het gebied van asiel- en stikstofbeleid. Als deze zeggenschap uitblijft, wil de partij het lidmaatschap heroverwegen.
“Indien Nederland niet meer zeggenschap krijgt over het asielbeleid en het stikstofbeleid dan kunnen we het EU-lidmaatschap verruilen voor een associatieverdrag.”
Democratische controle en transparantie binnen de EU
BVNL wil dat betalingen aan de EU worden opgeschort totdat de Europese Rekenkamer de uitgaven heeft goedgekeurd, waarmee de partij meer transparantie en democratische controle binnen de EU nastreeft.
“Betalingen aan de EU worden opgeschort totdat de Europese Rekenkamer de uitgaven van de EU heeft goedgekeurd op doelmatigheid en rechtmatigheid.”
D66 wil méér Europese samenwerking en pleit tegelijkertijd voor het versterken van het democratische gehalte van de EU. De partij stelt concrete hervormingen voor, zoals het afschaffen van het vetorecht, het rechtstreeks kiezen van de Commissievoorzitter en het vergroten van de macht van het Europees Parlement. D66 kiest expliciet voor diepgaande Europese integratie en verdere federalisering, met als doel een effectievere, eerlijkere en democratischere Unie.
Afschaffen vetorecht en meer gezamenlijke besluitvorming
D66 vindt dat het huidige vetorecht Europese besluitvorming belemmert en pleit voor meer gezamenlijke regels en snellere besluitvorming. Dit moet de EU slagvaardiger en minder kwetsbaar maken voor blokkades door individuele lidstaten.
Directere democratische legitimiteit: Commissievoorzitter en Eurocommissarissen
D66 wil het democratische gehalte van de EU vergroten door Europeanen directer invloed te geven op de samenstelling van de Europese Commissie en het Europees Parlement meer macht te geven.
“Daarom wil D66 dat Europeanen de Commissievoorzitter rechtstreeks kunnen kiezen en het Europees Parlement individuele Eurocommissarissen kan wegsturen als dat moet.”
Diepgaande Europese integratie en federalisering
D66 kiest expliciet voor verdere integratie en federalisering van de EU, met als doel een Unie die beter werkt, eerlijker is en sterker staat als democratie.
“D66 is voorstander van diepgaande Europese integratie, en steunt de verdere federalisering van de EU.”
Sancties bij schending van democratische rechtsstaat
D66 wil dat landen die de democratische rechtsstaat of mensenrechten niet respecteren, hun stemrecht en toegang tot EU-gelden verliezen. Dit moet de democratische waarden binnen de Unie beschermen en versterken.
“Een regering die de democratische rechtsstaat of de vrijheid en gelijkheid van mensen niet respecteert, zoals de regering-Orbán in Hongarije, verliest stemrecht en recht op Europees geld. Ook kan zo’n land geen voorzitter van de Raad van de Europese Unie worden.”
Het CDA wil meer Europese samenwerking, vooral op het gebied van veiligheid, economie en internationale invloed, maar benadrukt tegelijkertijd het belang van het versterken van het democratische gehalte van de EU. De partij pleit voor meer democratische en journalistieke controle binnen de EU, het opheffen van het veto bij buitenlands beleid, en het bevorderen van meerderheidsbesluitvorming. Daarnaast wil het CDA dat de EU kritisch blijft op het eigen functioneren en sancties oplegt aan lidstaten die de rechtsstaat ondermijnen.
Meer Europese samenwerking op veiligheid, economie en diplomatie
Het CDA ziet Europese samenwerking als noodzakelijk voor vrede, veiligheid, economische groei en geopolitieke invloed. De partij wil dat Nederland actief investeert in Europese relaties en pleit voor het opheffen van het veto bij buitenlands beleid om slagvaardiger te kunnen optreden.
“We willen dat Europa ook buiten haar grenzen veiligheid, mensenrechten, democratie, solidariteit en de rechtsstaat bevordert. Daarom versterken we de diplomatieke aanwezigheid van de EU buiten Europa, vooral in nabuurschapslanden. Om het Nederlands belang in Europa zo goed mogelijk te kunnen behartigen, investeren we diplomatiek en politiek in onze Europese relaties.”
“We heffen het veto op buitenlands beleid in de EU op bij het veroordelen van mensenrechtenschendingen en het opstellen van sanctielijsten.”
“De veiligheidssituatie vraagt om meerderheidsbesluitvorming in het gemeenschappelijk buitenlands en veiligheidsbeleid en het gemeenschappelijk veiligheids- en defensiebeleid van de EU.”
Versterken van democratische controle en rechtsstatelijkheid in de EU
Het CDA vindt dat de EU haar eigen functioneren kritisch moet beoordelen en het democratische gehalte moet versterken. Dit betekent meer democratische en journalistieke controle, en het nemen van maatregelen tegen lidstaten die de rechtsstaat ondermijnen.
“De EU is een waarden- en rechtsgemeenschap en moet kritisch durven zijn op het eigen functioneren. De democratische en journalistieke controle en verantwoording moeten versterkt worden binnen de EU. Lidstaten die de rechtsstaat beschadigen of vernielen, korten we op EU-fondsen of verliezen hun stemrecht in EU-raden. Verplichte uittreding is de ultieme sanctie.”
DENK is voorstander van Europese samenwerking wanneer dit pragmatisch bijdraagt aan het oplossen van uitdagingen, maar wil tegelijkertijd het democratische gehalte van de EU vergroten en nationale soevereiniteit waarborgen. De partij pleit voor hervormingen die de inspraak van het nationale parlement versterken en de EU democratischer maken, en is kritisch op verdere integratie die ten koste gaat van nationale zeggenschap. DENK wil Europese samenwerking vooral op terreinen als defensie en internationale kwesties, maar zonder een Europees leger of verlies van nationale controle.
Pragmatische Europese samenwerking, behoud nationale zeggenschap
DENK ondersteunt Europese samenwerking als dit effectief is, maar wil dat Nederland soeverein blijft over belangrijke besluiten en dat het nationale parlement inspraak houdt bij EU-regelgeving. Dit standpunt adresseert de balans tussen Europese effectiviteit en nationale democratische controle.
“Wij zijn pragmatische voorstanders van de EU: als wij uitdagingen beter in Europees verband kunnen aanpakken, dan zijn wij daar een voorstander van. Wij hechten aan het borgen van inspraak van ons nationale parlement bij EU regelgeving en hechten aan het behouden van onze soevereine zeggenschap over hoe ons land wordt bestuurd.”
Democratisering en hervorming van de EU
DENK wil het democratische gehalte van de EU vergroten en strengere handhaving van de rechtsstaat binnen de Unie. Dit standpunt adresseert het probleem van een democratisch tekort in de EU en de noodzaak van hervormingen om de legitimiteit en rechtsstatelijkheid te versterken.
“Wij zijn voor een hervorming van de EU waarbij het democratische gehalte van de EU wordt vergroot en er op het gebied van de rechtsstaat strenger gehandhaafd wordt op de vraag of landen binnen de EU zich gedragen conform de afspraken.”
Europese samenwerking op internationaal en defensiegebied, geen Europees leger
DENK wil meer Europese samenwerking op internationale en defensieterreinen, maar zonder een Europees leger en met behoud van nationale controle over militaire inzet. Dit standpunt benadrukt samenwerking waar nodig, maar stelt duidelijke grenzen aan verdere integratie.
“We zullen als Europa meer onze eigen verantwoordelijkheid moeten nemen. Dat betekent meer Europese samenwerking op internationaal gebied en op defensiegebied, zonder het verlies van onze eigen soevereiniteit.”
“Wij zijn een voorstander van Europese defensiesamenwerking, maar geen voorstander van een Europees leger. Wij moeten altijd zelf blijven bepalen of onze militairen worden ingezet.”
De PVV is uitgesproken tegen verdere Europese samenwerking en wil juist minder macht en geld naar de EU. De partij pleit voor het terughalen van bevoegdheden naar Nederland en het inzetten van vetorechten om nationale soevereiniteit te waarborgen. Verbetering van het democratische gehalte van de EU wordt niet genoemd; de PVV richt zich uitsluitend op het beperken van Europese invloed.
Bevoegdheden terughalen uit de EU, geen verdere samenwerking
De PVV wil geen verdere Europese integratie, maar juist nationale soevereiniteit versterken door bevoegdheden en geld terug te halen uit Brussel. De partij is tegen een Europese superstaat en wil vetorechten inzetten om Nederlandse belangen te beschermen.
“Niet nóg meer miljarden en bevoegdheden overhevelen naar Brussel, maar juist terughalen”
“De PVV kiest voor een soeverein Nederland. Dat betekent: baas in eigen land, baas over eigen geld, eigen grenzen en eigen regels. Wij willen sterke bilaterale en economische banden met andere landen; samenwerken is prima. Waar wij fel tegen zijn, is een geopolitieke Europese Unie, een Europese superstaat.”
“Onze vetorechten behouden, in ere herstellen én inzetten voor een opt-out op asiel en immigratie!”
“Nederland moet al het mogelijke vetoën, waaronder de EU-begroting, om zo een opt-out op asiel en immigratie en soepeler natuur- en stikstofbeleid te dwingen en de EU van binnenuit op de schop te nemen.”
De Partij voor de Dieren (PvdD) is voor Europese samenwerking waar dat noodzakelijk is, vooral bij grensoverschrijdende problemen zoals klimaat, biodiversiteit en mensenrechten, maar wil tegelijkertijd het democratische gehalte van de EU versterken. Ze pleiten voor meer democratische controle, bescherming van grondrechten en het beperken van Europese inmenging tot wat echt nodig is, met nationale parlementen als eindverantwoordelijke. Concrete voorstellen zijn onder meer het versterken van toezicht op democratie en rechtsstaat in lidstaten en het behouden van nationale zeggenschap over publieke diensten en sociale zekerheid.
Europese samenwerking bij grensoverschrijdende problemen, met behoud nationale bevoegdheden
De PvdD wil Europese samenwerking inzetten voor grote, grensoverschrijdende uitdagingen, maar vindt dat democratische controle en besluitvorming zoveel mogelijk nationaal moeten blijven, vooral op sociaal en economisch terrein. Dit voorkomt dat de EU te veel macht krijgt over zaken die dicht bij de burger horen.
“Daarom regelen we dicht bij huis wat kan, en in de EU wat nodig is. Het oplossen van grensoverschrijdende problemen zoals de klimaat- en biodiversiteitscrisis vraagt om Europese inzet. ... De inrichting van ons sociale zekerheidssysteem, inning en besteding van belastinggeld, ons pensioenstelsel, de gezondheidszorg en andere publieke diensten, vinden we in beginsel nationale bevoegdheden. De democratische controle hierop is aan de Tweede Kamer.”
Versterken van democratie en rechtsstaat binnen de EU
De partij wil dat de EU actief toeziet op het naleven van democratische waarden, rechtsstaat en mensenrechten in alle lidstaten, met bindende mechanismen en sancties bij schendingen. Dit moet het democratische gehalte van de EU verhogen en voorkomen dat landen afglijden naar autoritaire praktijken.
“De EU zet zich in voor de versterking van de rechtsstaat en democratie, vrije media en mensenrechten. Zulke grondrechten dienen in alle EU-landen gewaarborgd te zijn. Landen die hieraan tornen kunnen niet langer rekenen op EU-subsidies.”
“Er komt een bindend mechanisme om toezicht te houden en jaarlijks verslag uit te brengen over de staat van democratie en eerbiediging van de rechtsstaat in de EU-lidstaten.”
Nationale parlementen houden het laatste woord over EU-verdragen
Om het democratische gehalte te waarborgen, wil de PvdD dat nationale parlementen altijd het laatste woord hebben bij het goedkeuren van EU-verdragen, zodat de democratische legitimiteit bij de lidstaten blijft.
“Ook het laatste woord ligt wat ons betreft bij de parlementen: verdragen mogen pas in werking treden na goedkeuring van alle nationale parlementen van de EU.”
De SP is voor Europese samenwerking op onderwerpen die landsgrenzen overstijgen, maar wil dat de soevereiniteit van lidstaten en nationale democratieën centraal blijven staan. Ze pleiten voor een grondige democratisering van de EU, onder meer door het Europees Parlement meer macht te geven, de Europese Commissie te verkleinen, lobbytransparantie te vergroten en een nieuw democratisch verdrag via referendum voor te leggen. De SP verzet zich tegen een federaal Europa en wil dat Europese samenwerking sociaal, transparant en democratisch wordt ingericht.
Nieuw democratisch EU-verdrag en meer macht voor parlement
De SP vindt de EU onvoldoende democratisch en wil de macht van het Europees Parlement vergroten, de Commissie verkleinen en bevoegdheden teruggeven aan lidstaten. Ze willen een nieuw democratisch verdrag, waarbij rechten en vrijheden van mensen centraal staan, en dit verdrag aan de bevolking voorleggen via een referendum. Dit moet de EU democratischer en socialer maken.
“De EU is nu onvoldoende democratisch en werkt vooral in het belang van het kapitaal. Daarom wil de SP een wijziging van de Europese verdragen. De Europese Commissie wordt verkleind en moet bevoegdheden afstaan aan het Europees Parlement en de lidstaten. De rechten en vrijheden van mensen komen centraal te staan en de beklemmende verplichtingen om kapitaal vrij baan te geven worden opgeheven. Het nieuwe verdrag wordt in een referendum voorgelegd aan de bevolking.”
Transparantie en lobbyregister in de EU
De SP wil de macht van bedrijven en lobbyisten in Brussel terugdringen door een verplicht, openbaar lobbyregister voor de hele EU en een verbod op draaideurfuncties. Dit moet zorgen dat Europese besluiten in het belang van mensen worden genomen en niet van multinationals.
“Wij willen een openbaar en verplicht lobbyregister voor de hele Europese Unie, waarin iedereen kan zien welke bedrijven, belangengroepen en lobbyisten invloed uitoefenen op Europees beleid. De Europese Commissie, het Europees Parlement en de Europese Raad moeten transparantie bieden over de contacten die Europese beleidsmakers met het bedrijfsleven hebben. Ook komt er een verbod op draaideurfuncties voor leden van de Europese Commissie en het Europarlement.”
Europese samenwerking met behoud van soevereiniteit
De SP steunt Europese samenwerking op grensoverschrijdende problemen, maar benadrukt dat de nationale democratieën en soevereiniteit behouden moeten blijven. Ze zijn tegen een federaal Europa en willen dat het vetorecht van landen blijft bestaan.
“Wij geloven in Europese samenwerking waarbij soevereiniteit van de lidstaten behouden blijft. De nationale democratieën blijven bij ons centraal staan.”
“De SP is voor Europese samenwerking, maar tegen een federaal Europa. Het vetorecht van landen blijft behouden, ook in de buitenlandraad.”