Verkiezingsprogramma's 2025 overWelke partij wil meer Europese samenwerking, maar ook het democratisch gehalte van de Eu verbeteren? Welke partij wil ruim in defensie investeren en mensen werven voor defensie, voor arbeidsmigranten zijn om de zorg te ondersteunen, zijn voor behoud van landbouw in Nederland, de gedachte hoog in het vaandel dat je je moet werken voor een inkomen te hebben, hoogwaardige normen en waarden voor de maatschappij willen?
De ChristenUnie pleit voor versterkte Europese samenwerking op kerntaken, met nadruk op het verbeteren van het democratisch gehalte van de EU en bescherming van de rechtsstaat. Ze willen fors investeren in defensie, inclusief werving van personeel, erkennen het belang van arbeidsmigranten voor sectoren als de zorg, zetten zich in voor het behoud van landbouw in Nederland, benadrukken het belang van werken voor een inkomen, en stellen hoogwaardige normen en waarden centraal in hun maatschappijvisie.
Versterken Europese samenwerking en democratische EU
De ChristenUnie wil meer Europese samenwerking op kerntaken, maar met duidelijke grenzen aan EU-bevoegdheden en versterking van het democratisch gehalte en de rechtsstaat. Ze zijn kritisch op bemoeizucht, willen transparantie en een krachtiger Europees Parlement, en pleiten voor besluitvorming met gekwalificeerde meerderheid.
“Voor grote grensoverschrijdende uitdagingen is Europese samenwerking noodzakelijk: (arbeids)migratiebeleid, klimaatverandering, belastingontwijking en een eerlijke (digitale) economie.”
“Europese samenwerking begint met duidelijkheid over bevoegdheden. Het moet helder zijn waar lidstaten zelf verantwoordelijk voor zijn en waar de Europese Unie wel of niet over gaat. Voor de ChristenUnie is subsidiariteit het uitgangspunt: besluiten worden genomen op het laagst mogelijke niveau, zo dicht mogelijk bij mensen.”
“De EU heeft politieke, juridische en financiële instrumenten nodig om de rechtsstaat in Europa te beschermen.”
“Een transparante Unie is een voorwaarde voor het vertrouwen van burgers in de EU.”
“Het vetorecht van een enkele lidstaat op Europees buitenlands beleid verzwakt die daadkracht. Daarom is de ChristenUnie voorstander van het invoeren van besluitvorming met een gekwalificeerde meerderheid voor het Europese buitenlandbeleid.”
Fors investeren in defensie en personeel werven
De partij kiest voor een forse verhoging van het defensiebudget, uitbreiding van materieel en personeel, en versterking van Europese defensiesamenwerking. Ze willen ook maatschappelijke of militaire dienstplicht invoeren.
“We investeren de komende jaren fors in defensie om te kunnen voldoen aan de NAVO-norm om in 2035 3,5% van ons BBP uit te geven aan defensie en daarnaast 1,5% aan bijvoorbeeld infrastructuur die ook defensie ten goede komt.”
“De forse uitbreiding van het defensiebudget gaat waar mogelijk gepaard gaan met de groei van de Nederlandse defensie-industrie en met onderzoek en ontwikkeling, zodat investeringen vanuit belastinggeld voor een deel terugkeren in de vorm van economische groei, innovaties en groei van werkgelegenheid.”
“Iedereen vervult dienstplicht, maatschappelijk of militair. Op basis van persoonlijke motivatie kunnen jongeren de keuze maken voor de krijgsmacht of elders in de samenleving. In aanloop naar deze dienstplicht breiden we het dienjaar bij defensie uit naar een volwaardig jaar.”
“Daarom moet de samenwerking binnen de Europese pijler van de NAVO worden versterkt. Dit doen we door investeringen, werkwijze en strategieën beter op elkaar aan te laten sluiten.”
Arbeidsmigranten inzetten voor zorg en andere sectoren
De ChristenUnie erkent het belang van arbeidsmigranten, onder andere voor de zorg, maar wil misstanden tegengaan en streeft naar gecontroleerde migratie met nadruk op integratie en taalbeheersing.
“De grootste groep migranten komt naar Nederland vanwege werk. Het gaat hier niet alleen om arbeid in sectoren als de logistiek of agrarische sector, maar ook om kennismigranten voor de Zuidas of Brainport Eindhoven.”
“In goed polderoverleg maken we eerlijke keuzes over hoe we arbeid anders organiseren, arbeid eerlijker verdelen en welke prioriteiten we stellen in publieke dienstverlening. Arbeidsmigratie is daarbij geen eenvoudig antwoord voor de oplossing van onze structurele tekorten.”
“Via werkgevers en gemeenten zetten we in op taalonderwijs voor deze groep vanuit de overtuiging dat een goede taalbeheersing noodzakelijk is voor een succesvolle integratie.”
Behoud van landbouw en agrarische sector in Nederland
De partij wil een toekomstbestendige landbouw en zet zich in voor het behoud van boeren, tuinders en vissers als essentieel onderdeel van de Nederlandse economie en samenleving.
“We staan ook voor een bloeiende agrarische sector en zijn trots op de historische plek van de visserij in ons land. We maken daarom werk van een bestendige en goede toekomst voor boeren, tuinders en vissers.”
Werken als norm voor inkomen en maatschappelijke bijdrage
De ChristenUnie vindt werken belangrijk voor persoonlijke ontwikkeling en als voorwaarde voor inkomen, en benadrukt het belang van een actieve bijdrage aan de maatschappij.
“Werk past bij ons doel als mensen. Zowel betaald als onbetaald werk dragen bij aan onze samenleving en economie.”
“We verwachten van alle Nederlanders een actieve bijdrage aan de maatschappij. Het spreken van het Nederlands en het onderschrijven van de waarden zoals vastgelegd in de grondwet is daarvoor randvoorwaarde.”
Hoogwaardige normen en waarden centraal
De partij stelt duidelijke maatschappelijke normen en waarden centraal, gebaseerd op christelijke inspiratie, en wil deze expliciet en bindend maken in beleid en samenleving.
“De ChristenUnie staat voor een werkelijk vrij leven en strijdt daarom tegen deze schaduwkanten van ongebreidelde vrijheid. De overheid moet duidelijke normen stellen omdat het bijdraagt aan een veilig land en gezonde jongeren.”
“Verandering begint bij ons: mensen van goede wil die opstaan voor een ander, trouw zijn aan hun omgeving, luisteren en dienen. ... Omdat we geroepen zijn om recht te doen, grenzen en normen te stellen.”
D66 kiest nadrukkelijk voor meer Europese samenwerking, met een sterke focus op het versterken van het democratisch gehalte van de EU en het beschermen van Europese waarden. De partij wil fors investeren in defensie, arbeidsmigratie inzetten om tekorten in onder andere de zorg op te vangen, landbouw in Nederland behouden met oog voor duurzaamheid, en benadrukt dat werken moet lonen. D66 koppelt deze beleidskeuzes aan het belang van een open, rechtvaardige en veerkrachtige samenleving met hoge maatschappelijke normen en waarden.
Meer Europese samenwerking en versterking EU-democratie
D66 wil dat Nederland het voortouw neemt in Europa, streeft naar meer gezamenlijke Europese regels, een sterkere democratische rechtsstaat en het afschaffen van het vetorecht om besluitvorming te versnellen en democratiseren.
“Met D66 neemt Nederland het voortouw in Europa... Daarom investeren we in het Europa dat mensen écht vooruitbrengt.”
“D66 kiest voor een EU die weer wérkt... een democratie die mensen beschermt tegen druk van buiten en binnen.”
“De Europese regels moeten simpeler en duidelijker... D66 wil vaker één gezamenlijke Europese regel die overal geldt: de verordening.”
“Eén land kan nu sancties tegen Rusland blokkeren, zoals Hongarije. Dat maakt Europa kwetsbaar. Daarom wil D66 af van het vetorecht.”
“Iedereen in Europa moet in vrijheid kunnen leven. Een regering die de democratische rechtsstaat of de vrijheid en gelijkheid van mensen niet respecteert, zoals de regering-Orbán in Hongarije, verliest stemrecht en recht op Europees geld.”
Ruim investeren in defensie en Europese krijgsmacht
D66 wil fors investeren in defensie, streeft naar een Europese krijgsmacht en wil dat Nederland voldoet aan de NAVO-norm, met extra aandacht voor innovatie en Europese samenwerking op defensiegebied.
“D66 streeft op lange termijn naar een Europese krijgsmacht. Op de korte termijn wil D66 een sterke Europese positie binnen de NAVO, met Europese strategische commandovoering, Europees materieel en Europees personeel.”
“We komen de NAVO-afspraak na om minimaal 3,5% van het bbp aan defensie uit te geven en minimaal 1,5% van het bbp aan de kritieke infrastructuur, civiele paraatheid, veerkracht en het versterken van onze defensie-industrie.”
“Om Europees een vuist te maken, is samenwerking essentieel. We moeten gezamenlijk voorraden aanleggen, trainen en investeren in innovatie. Gezamenlijk materieel inkopen en meer standaardiseren.”
Arbeidsmigratie inzetten voor zorg en economie
D66 ziet arbeidsmigratie als noodzakelijk om tekorten in sectoren als de zorg op te vangen, maar wil dit menselijk en gericht organiseren, met aandacht voor eerlijke arbeidsomstandigheden.
“Daarom zet D66 ook in op arbeidsmigratie: gericht, menselijk en slim. Zo houden we onze samenleving draaiend, blijven onze voorzieningen toegankelijk en onze economie sterk.”
“Een aantal sectoren zetten veel arbeidsmigranten in... D66 beperkt fiscale subsidies voor zulke sectoren en wil de echte kosten doorberekenen (‘eerlijke prijzen’), zodat de maatschappij niet langer opdraait voor de kosten terwijl werkgevers de winsten in hun zak steken.”
Behoud van landbouw in Nederland met Europese afspraken
D66 wil de landbouw in Nederland behouden, maar wel verduurzamen en boeren toekomstperspectief bieden, met gelijke Europese regels en eerlijke beloning.
“We herstellen natuur, verbeteren biodiversiteit en halen de doelen voor stikstof en waterkwaliteit. Dat doen we op zo’n manier dat we tegelijkertijd de landbouw toekomst bieden.”
“De Nederlandse landbouw is onderdeel van een internationale markt. D66 wil dat Nederland zich in de Europese Unie sterk maakt voor gelijke regels voor alle Europese boeren.”
“Boeren krijgen een eerlijke beloning voor hun bijdrage aan de natuur en het landschap. We versterken hun verdienmodellen.”
Werken moet lonen en maatschappelijke normen en waarden
D66 vindt dat werken meer moet lonen, wil een eerlijker belastingstelsel en benadrukt het belang van hoogwaardige normen en waarden voor een rechtvaardige samenleving.
“We richten een eerlijker belastingstelsel in, waarin werken meer loont en grote vermogens en vervuilers meer betalen.”
“We stimuleren mensen om meer te werken. Dat begint bij werk dat beter loont.”
“Vrede, vrijheid en democratie zijn de grootste verworvenheden van onze tijd.”
“We bouwen aan een vrije en veerkrachtige samenleving. Een samenleving waar je je veilig voelt op straat, thuis en online. Waar je mag houden van wie je wil en mag zeggen wat je vindt.”
NSC wil stevige Europese samenwerking op terreinen als veiligheid, handel en migratie, maar benadrukt het belang van nationale soevereiniteit en democratische controle op EU-beleid. De partij investeert fors in defensie, wil meer mensen werven voor de krijgsmacht, beperkt arbeidsmigratie tot sectoren waar het echt nodig is (zoals zorg), en stelt werken als norm voor bestaanszekerheid. Hoogwaardige normen en waarden, sociale samenhang en het belang van werken voor een inkomen staan centraal in hun visie.
Meer Europese samenwerking met behoud nationale zeggenschap
NSC ziet Europese samenwerking als essentieel voor veiligheid, handel en strategische autonomie, maar wil dat Nederland zeggenschap houdt en het democratisch gehalte van de EU wordt versterkt. De partij is tegen verdere overdracht van bevoegdheden en pleit voor meer parlementaire controle.
“Europese samenwerking is voor Nederland van groot belang. De Europese Unie zal zich steviger naar buiten moeten richten: gericht op het versterken van de buitengrenzen, het ontwikkelen van een stabiele ring rond Europa en op bedreigingen en kansen in de wereld. Alleen samen kunnen we geopolitiek tegenwicht bieden tegen de agressie van Rusland en de assertiviteit van China en grip krijgen op migratie. We hechten aan een stevige Europese samenwerking met behoud van onze huidige nationale onafhankelijkheid.”
“We zijn tegen de ‘ever closer union’. Binnen Europa bepleiten we een stevige opstelling van Nederland, constructief maar realistisch. Taken, bevoegdheden en budgetten blijven van ons, deze nationale soevereiniteit bewaken we.”
“De regering moet de Tweede Kamer tijdig en actief betrekken bij nieuwe initiatieven van de EU en bij mandaten voor onderhandelingen.”
“De Tweede Kamer moet EU-beleid en -regelgeving actiever toetsen op subsidiariteit, proportionaliteit en verwachte effecten.”
Democratisch gehalte EU versterken
NSC wil het democratisch tekort in de EU aanpakken door meer parlementaire controle, het recht op correctief referendum bij toetreding van nieuwe landen, en het straffen van lidstaten die de rechtsstaat ondermijnen.
“Steeds meer EU-lidstaten, zoals Hongarije en Slowakije, ondermijnen fundamentele rechtsstatelijke principes. Daarom moet de EU een ‘rechtsstaatslot’ invoeren: landen die hun rechtsstaat afbreken krijgen geen EU-gelden meer.”
“Uitbreiding van de EU is op termijn mogelijk, maar we doen geen concessies aan de toepassing van de Kopenhagen-criteria (waarborgen op het gebied van democratie, rechtsstaat en geen corruptie). Mocht een land willen toetreden, dan moet het besluit van het parlement onderwerp kunnen worden van een correctief referendum.”
Fors investeren in defensie en personeel werven
NSC investeert ruim in defensie, verhoogt het defensiebudget tot de nieuwe NAVO-norm, wil meer personeel werven en betere arbeidsvoorwaarden bieden, en zet in op innovatie en internationale samenwerking (maar geen Europees leger).
“We committeren ons daarom aan de nieuwe NAVO-norm in 2035 van 3,5% van de economie voor Defensie-uitgaven en 1,5% voor gerelateerde uitgaven zoals infrastructuur. We investeren in slagkracht, gereedheid, uitrusting, luchtverdediging en oefeningen.”
“We zetten eerste stappen naar een militaire dienstplicht naar voorbeeld van Zweden. Iedereen die 18 wordt, moet verplicht een vragenlijst invullen en heeft een gesprek over geschiktheid en motivatie.”
“Medewerkers van Defensie moeten goed worden beloond, vooral vanwege het bijzonder risicovolle karakter van het beroep. Militairen verdienen een passende wedde, een modern loongebouw en toelagen. Goede arbeidsvoorwaarden en personele voorzieningen voor onze militairen zijn belangrijk Om bestaande medewerkers te behouden én om nieuwe mensen te interesseren voor een baan bij Defensie.”
Arbeidsmigratie beperken, maar ruimte voor zorg
NSC wil arbeidsmigratie beperken tot sectoren waar het echt nodig is, zoals de zorg, en misstanden tegengaan. Arbeidsmigratie mag geen verdienmodel zijn, maar kan onder voorwaarden bijdragen aan essentiële sectoren.
“Minder arbeidsmigratie. We pakken misstanden en uitbuiting streng aan. Onderbetaalde arbeidsmigranten (zoals in delen van de vleessector) mogen geen verdienmodel zijn.”
“Binnen de EU verkennen we hoe we meer grip kunnen krijgen op arbeidsmigratie, zoals grensoverschrijdende detachering. Onder bepaalde omstandigheden moeten lidstaten weer de mogelijkheid krijgen om de instroom van arbeidsmigranten te reguleren, waarbij een EU-quotum”
Werken moet lonen en is norm voor bestaanszekerheid
NSC stelt werken centraal als voorwaarde voor bestaanszekerheid, verhoogt het minimumloon en wil vaste contracten weer de norm maken. De partij keert zich tegen schijnzelfstandigheid en wil dat werken altijd loont.
Hoogwaardige normen en waarden, sociale samenhang
NSC benadrukt het belang van gedeelde waarden, sociale samenhang, en het actief uitdragen van de Nederlandse identiteit. Iedereen moet bijdragen aan de samenleving en de westerse waarden worden expliciet verdedigd.
“We staan pal voor westerse waarden zoals vrijheid, democratie, gelijkheid en (religieuze) tolerantie.”
“Of iemand hier geboren is, later is gekomen of tijdelijk verblijft, we verwachten dat iedereen zich onderdeel voelt van de samenleving en eraan bijdraagt.”
“Nederland moet een land zijn van gedeelde waarden en gemeenschapszin.”
BBB wil Europese samenwerking behouden, maar pleit voor meer democratische controle en minder overdracht van nationale bevoegdheden aan Brussel. De partij investeert fors in defensie, ondersteunt arbeidsmigratie gericht op tekorten in sectoren als zorg, zet zich sterk in voor het behoud van de Nederlandse landbouw, benadrukt het belang van werken voor een inkomen en hecht aan traditionele Nederlandse normen en waarden. Hun beleid is pragmatisch, gericht op realisme en het versterken van de samenleving vanuit verantwoordelijkheid en verbondenheid.
Meer Europese samenwerking, maar met democratische controle
BBB steunt samenwerking binnen de EU, maar wil het democratisch gehalte verhogen en nationale soevereiniteit beschermen. Ze willen geen verdere overdracht van bevoegdheden, meer transparantie en controle op EU-uitgaven, en een dwingend onderhandelingsmandaat voor Nederlandse ministers.
“Samenwerken binnen de EU steunen we.”
“Binnen de Europese Unie pleiten we ook voor een financieel beleid gericht op maatschappelijke meerwaarde en met behoud van onze nationale fiscale soevereiniteit.”
“BBB wil dat Nederland minder geld naar de EU stuurt en eist streng toezicht op Europese uitgaven. Eerst orde op zaken stellen in Brussel, dan pas praten over uitbreiding en verdere integratie.”
“Geen federaal Europa. Geen verdere overdracht van Nederlandse bevoegdheden en soevereiniteit aan Brussel.”
“Meer controle over Europese politiek... Om die reden pleit BBB voor de invoering van een dwingend onderhandelingsmandaat voor Europese wetgevingsvoorstellen, zoals dat gebruikelijk is in het Deense en het Duitse Parlement.”
Fors investeren in defensie en mensen werven
BBB wil de defensie-uitgaven structureel verhogen tot 3,5% van het BBP in 2035, de krijgsmacht versterken en Nederland weer een serieuze speler binnen de NAVO maken. Ze benadrukken het belang van voldoende personeel en koppelen defensie-uitgaven aan bredere maatschappelijke doelen.
“BBB steunt het versterken van de NAVO en het verhogen van de Nederlandse defensie uitgaven. We nemen het groeipad naar 3,5% van het Bruto Binnenlands Product (BBP) in 2035 als uitgangspunt.”
“Nederland gaat zijn militaire slagkracht niet alleen herstellen, maar versterken tot een niveau dat past bij een moderne natiestaat in de frontlinie van vrijheid en democratie. Daarvoor zijn mensen, ideeën en machines nodig - in die volgorde.”
“We steunen daarom het streven naar een versterking van de NAVO en het verhogen van de Nederlandse defensieuitgaven. In dat kader is BBB bereid om het door het CPB geschetste ingroeipad naar 3,5% BBP in 2035 als uitgangspunt te nemen...”
Gerichte arbeidsmigratie voor tekorten in zorg
BBB erkent het belang van arbeidsmigratie voor sectoren met tekorten, zoals de zorg, maar wil misstanden aanpakken en inzet op activering van mensen die al in Nederland zijn.
“Voor sommige sectoren, zoals de bouw, techniek, zorg en horeca, zijn arbeidsmigranten noodzakelijk.”
Behoud van landbouw in Nederland
BBB is uitgesproken voor het behoud van de Nederlandse landbouw, bescherming van boeren en voedselzekerheid, en het tegengaan van beleid dat boeren wegjaagt.
“BBB is een brede volkspartij voor burgers en bedrijven en daarnaast de enige échte landbouwpartij in Nederland.”
“We zetten ons in voor realistisch natuurbeleid dat uitgaat van samenwerking met boeren, niet van het wegjagen ervan.”
“Nederland moet weer kunnen bouwen op zijn boeren, vissers, tuinders en telers. Vandaag, morgen en in 2050.”
Werken als voorwaarde voor inkomen en participatie
BBB vindt dat iedereen die in Nederland woont, naar vermogen moet meedoen en werken voor een inkomen, en dat sociale voorzieningen aanvullend zijn.
Hoogwaardige normen en waarden centraal
BBB benadrukt traditionele Nederlandse en westerse waarden als fundament van de samenleving, met nadruk op verantwoordelijkheid, respect en fatsoen.
De VVD wil meer Europese samenwerking, vooral op het gebied van veiligheid, defensie en economie, maar is kritisch op verdere overdracht van nationale bevoegdheden en wil het democratisch gehalte van de EU versterken. De partij kiest voor forse investeringen in defensie, het werven van personeel voor de krijgsmacht, gecontroleerde arbeidsmigratie ter ondersteuning van de zorg, behoud van de landbouwsector in Nederland, en benadrukt het belang van werken voor een inkomen en het uitdragen van liberale normen en waarden. De kern van hun visie is pragmatisch, liberaal en gericht op het versterken van Nederland binnen een sterker, maar niet federatief Europa.
Meer Europese samenwerking, met focus op veiligheid en democratie
De VVD wil Europese samenwerking versterken waar dit Nederland veiliger en welvarender maakt, maar verzet zich tegen een federale EU en wil het democratisch gehalte verbeteren door handhaving van rechtsstatelijke principes en hervorming van EU-procedures.
“We hebben alleen meer Europese integratie nodig als het Nederland en Europa veiliger en welvarender maakt.”
“De VVD staat open voor een EU met meerdere snelheden, waarin coalities van gelijkgezinde landen, zoals Nederland, Duitsland, Frankrijk en Scandinavische staten, samen verder kunnen integreren op terreinen als defensie, veiligheid, innovatie of samen hardere afspraken kunnen maken op migratie.”
“Daarnaast moet Europese samenwerking pragmatisch zijn. Wij verzetten ons tegen een sluipende overdracht van nationale bevoegdheden en een federale glijbaan.”
“Handhaving van het rechtsstaatmechanisme in de EU en wil dat Nederland daarin een voortrekkersrol blijft spelen.”
“Daarnaast moet Nederland zich inzetten voor vereenvoudiging van de artikel 7 procedure, waardoor landen die zich niet houden aan de afspraken het stemrecht in de Raad kan worden ontnomen.”
Forse investeringen in defensie en werving personeel
De VVD kiest voor structureel hogere defensie-uitgaven, modernisering van de krijgsmacht, en het actief werven en behouden van personeel, inclusief het enthousiasmeren van jongeren voor defensie.
“Op termijn is een investering van tenminste 3,5% is nodig om onze krijgsmacht te moderniseren en onze NAVO-verplichtingen na te komen; een eerlijke contributie is de logische en morele verplichting van elke bondgenoot.”
“Het opleiden en behouden van personeel, het opschalen van productiecapaciteit, en de verdere doorontwikkeling van de krijgsmacht vragen om lange termijn zekerheid.”
“Zo creëren we een kweekvijver van talent en enthousiasmeren we jongeren om zich vrijwillig aan te melden als reservist. Als dit onvoldoende resultaat oplevert, overwegen we andere stappen, zoals de herinvoering van de opkomstplicht.”
Arbeidsmigratie voor ondersteuning van de zorg
De VVD erkent de noodzaak van arbeidsmigranten, met name om tekorten in de zorg op te vangen, maar koppelt dit aan het onderschrijven van Nederlandse waarden.
“Van iedereen, dus ook van mensen die hier komen voor werk, opleiding of asiel, verwachten we dat zij deze waarden onderschrijven.”
“We zullen extra maatregelen moeten nemen om de stijgende kosten van de vergrijzing op te vangen, bijvoorbeeld door het aantrekken van arbeidsmigranten voor sectoren waar tekorten zijn, zoals de zorg.”
Behoud van landbouw in Nederland
De VVD wil de landbouwsector behouden en versterken, met oog voor innovatie en concurrentiekracht, en ziet deze als essentieel voor de Nederlandse economie en voedselzekerheid.
“We willen dat Nederland een sterke landbouwsector behoudt, die innovatief en concurrerend is en bijdraagt aan onze voedselzekerheid.”
Werken moet lonen en activerende sociale zekerheid
De VVD vindt dat werken meer moet lonen, wil een activerende sociale zekerheid en benadrukt het belang van eigen verantwoordelijkheid voor inkomen.
“Nederland moet werken voor mensen die werken of decennia lang gewerkt hebben.”
“De VVD wil de ingewikkelde herverdelingsmachine en bureaucratie terugdringen om werken weer te laten lonen.”
“De hervormingen moeten gericht zijn op werken meer lonend maken, mensen aan een baan helpen en nieuwe zekerheid creëren.”
Hoogwaardige liberale normen en waarden centraal
De VVD stelt liberale kernwaarden als vrijheid, verantwoordelijkheid, verdraagzaamheid en gelijkwaardigheid centraal en verwacht dat iedereen in Nederland deze onderschrijft.
50PLUS wil Europese samenwerking op terreinen als veiligheid en economie, maar is kritisch over de omvang en bureaucratie van de EU en wil het democratisch gehalte verbeteren. De partij pleit voor forse investeringen in defensie, gerichte arbeidsmigratie voor de zorg, behoud van de Nederlandse landbouw, en benadrukt het belang van werken voor een inkomen en het hanteren van hoge maatschappelijke normen en waarden. Hun voorstellen zijn concreet gericht op versterking van defensie, selectieve arbeidsmigratie, steun voor boeren, en het stimuleren van arbeidsparticipatie en maatschappelijke verantwoordelijkheid.
Meer Europese samenwerking, maar EU beperken en democratiseren
50PLUS erkent het belang van Europese samenwerking, vooral op het gebied van veiligheid en economie, maar wil het takenpakket van de EU beperken, verspilling tegengaan en het democratisch gehalte verhogen. De partij is kritisch op de bureaucratie en wil dat de EU zich richt op kerntaken.
“Europa als een grootmacht, dat minder afhankelijk is van andere wereldmachten.”
“Het takenpakket van de EU wordt beperkt.”
“De verspilling in de EU wordt aangepakt.”
“De luxe arbeidsvoorwaarden van EU-ambtenaren worden versoberd, het Europese ambtenarenapparaat gemoderniseerd en verkleind.”
“Verder is meer inspraak van de burger van groot belang; wij pleiten voor directe democratie.”
Ruim investeren in defensie en maatschappelijke dienstplicht
50PLUS wil de defensie-uitgaven fors verhogen in lijn met NAVO-afspraken, de nationale defensie-industrie versterken en een gemoderniseerde maatschappelijke dienstplicht invoeren voor defensie, zorg of civiele veiligheid.
Gerichte arbeidsmigratie voor de zorg
Hoewel 50PLUS een streng migratiebeleid voorstaat, maakt de partij een uitzondering voor arbeidsmigranten in de zorg vanwege het groeiende personeelstekort, en erkent het belang van gerichte arbeidsmigratie om de zorg te ondersteunen.
“Gerichte arbeidsmigratie voor de zorg. Het personeelstekort in de zorg groeit naar 240.000 mensen in 2030. Zonder actie krijgen ouderen straks geen zorg meer. 50PLUS erkent dat dit vraagt om een uitzondering op ons strenge migratiebeleid.”
Behoud van landbouw in Nederland
50PLUS is uitgesproken voor het behoud van de Nederlandse landbouwsector, waardeert de bijdrage van boeren aan voedselzekerheid en export, en wil geen strenger beleid dan buurlanden.
“50PLUS is trots op de Nederlandse boerenstand en de geweldige sectoren die zij hebben opgebouwd. Onze hele samenleving profiteert mee van deze exportsector.”
“We kiezen voor: Boeren die vernieuwen en bijdragen aan voedselzekerheid en natuurherstel. Een Nederlands landbouwbeleid dat niet strenger is dan dat van onze buurlanden.”
Werken als voorwaarde voor inkomen
De partij benadrukt dat bestaanszekerheid een grondrecht is, maar dat inzet beloond moet worden en werken voor een inkomen centraal staat. 50PLUS wil een arbeidsmarkt waarin ervaring telt en inzet wordt beloond.
“50PLUS wil een arbeidsmarkt waarin ervaring telt, inzet beloond wordt en waar doorwerken of stoppen allebei eerlijke opties zijn.”
Hoge maatschappelijke normen en waarden
50PLUS hecht aan hoogwaardige normen en waarden, zoals veiligheid, respect, solidariteit tussen generaties en het belang van maatschappelijke verantwoordelijkheid.
“50PLUS ziet 50-plussers als een kracht in de samenleving, dragers van ervaring, mantelzorg en gemeenschap.”
“Wij zetten extra in op: Meer zichtbaar blauw op straat. Zware straffen voor plegers van fysiek, verbaal en ook digitaal geweld en agressie tegen hulpverleners, handhavers en politieke ambtsdragers.”
“Bescherming van het milieu als generatieproject: rentmeesterschap voor degenen die na ons komen, met inzet van ervaring en betrokkenheid op landelijk én op gemeentelijk niveau.”
GroenLinks-PvdA pleit voor meer Europese samenwerking, met nadruk op het versterken van de democratische controle binnen de EU en het verhogen van sociale en rechtsstatelijke normen. De partij wil fors investeren in defensie, meer mensen werven voor de krijgsmacht, arbeidsmigratie gericht inzetten om tekorten in onder meer de zorg op te vangen, landbouw in Nederland behouden met hoge milieunormen, en benadrukt dat werken moet lonen en dat maatschappelijke waarden als solidariteit, democratie en rechtsstaat centraal staan.
Meer Europese samenwerking en democratische EU-hervorming
GroenLinks-PvdA wil de EU versterken door meer samenwerking op defensie, economie en sociale rechten, maar ook het democratisch gehalte van de Unie verhogen door het Europees Parlement meer macht te geven en veto’s te beperken. Dit moet de EU slagvaardiger en transparanter maken, en haar waarden beter beschermen.
“Voor een toekomstbestendige Unie is hervorming nodig, bij voorkeur binnen huidige verdragen. Dat betekent minder veto’s op Europees belasting- en buitenlandbeleid en versterking van het Europees Parlement als medewetgever en controleur van de Commissie.”
“Corruptie, fraude, buitenlandse beïnvloeding en ondoorzichtige lobby’s moeten stevig worden aangepakt.”
“De Europese Unie is een waardengemeenschap van democratische rechtsstaten. Die waardengemeenschap verdedigen we met hand en tand.”
“We versterken onze democratische rechtsstaat en kiezen voor een sterke rechtspraak, vrije pers en stevige democratische controle.”
Historische verhoging defensiebudget en werving personeel
De partij kiest voor een forse verhoging van het defensiebudget, het werven van meer personeel voor defensie, en het versterken van de Europese defensiesamenwerking. Dit alles zonder te bezuinigen op sociale voorzieningen, en met aandacht voor goede arbeidsvoorwaarden en diversiteit.
“We staan voor een historische verhoging van de uitgaven aan defensie. We houden ons aan de nieuwe NAVO-norm en groeien toe naar de afspraak om 3,5% van het bbp uit te geven aan defensie.”
“We voeren niet opnieuw een algehele opkomstplicht in, maar zetten alles op alles om te zorgen dat meer mensen bij Defensie gaan werken.”
“Defensie moet een gedeelde EU-competentie worden; besluiten over inzet van de krijgsmacht blijven echter een nationale bevoegdheid. Integratie van de krijgsmachten zetten we voort.”
Arbeidsmigratie gericht inzetten voor zorg en economie
GroenLinks-PvdA erkent de noodzaak van arbeidsmigratie, vooral om tekorten in sectoren als de zorg op te vangen, maar wil deze sturen en misbruik tegengaan. Arbeidsmigratie wordt alleen toegestaan als het bijdraagt aan brede welvaart en niet leidt tot uitbuiting.
Behoud van landbouw in Nederland met hoge normen
De partij wil landbouw in Nederland behouden, maar dan wel met hoge milieunormen en een eerlijk inkomen voor boeren. Europese landbouwsubsidies moeten natuurvriendelijk gedrag belonen.
Werken moet lonen en bijdragen aan de samenleving
GroenLinks-PvdA vindt dat werken moet lonen en dat inkomen uit arbeid eerlijker moet worden beloond dan inkomen uit vermogen. De partij wil een samenleving waarin iedereen bijdraagt en profiteert, met hoogwaardige normen en waarden als solidariteit, democratie en rechtsstaat.
“Werken moet lonen. Over inkomen waarvoor je hebt gewerkt, zou je niet meer belasting moeten betalen dan over inkomen dat is aan komen waaien.”
“Wij kiezen voor een politiek gericht op het algemeen belang.”
“We bouwen aan een Nieuwe Verzorgingsstaat, waar we weer samen vooruitgaan in plaats van ieder voor zich.”
“We beschermen wat ons dierbaar is: onze vrijheden, onze democratie en elkaar.”
BVNL wil minder macht voor de EU en meer nationale soevereiniteit, maar staat open voor economische samenwerking binnen een losse Europese gemeenschap. De partij pleit voor forse investeringen in defensie, behoud van de Nederlandse landbouw, en benadrukt het belang van werken voor een inkomen en het handhaven van traditionele normen en waarden. BVNL is tegen arbeidsmigratie als structurele oplossing voor de zorg en wil vooral inzetten op het versterken van de Nederlandse arbeidsmarkt.
Beperkte Europese samenwerking, meer nationale zeggenschap
BVNL wil geen verdere overdracht van macht aan de EU, maar ziet economische samenwerking binnen een Europese Economische Gemeenschap als acceptabel. De partij wil het democratisch gehalte verhogen door bindende referenda en opt-ins/opt-outs voor EU-beleid.
“Economische samenwerking binnen een Europese Economische Gemeenschap (EEG) is prima en vrijhandel is een groot goed. Maar de overdracht van soevereiniteit naar de EU moet stoppen en we moeten de mogelijkheid krijgen tot opt-ins en opt-outs.”
“De EU moet worden omgevormd tot een confederatie van samenwerkende landen, zoals de Europese Economische Gemeenschap (EEG) oorspronkelijk bedoeld was. Binnen de EU moet worden gewerkt met opt-ins en opt-outs, zodat landen zelf kunnen bepalen of ze meedoen aan een bepaalde regeling of niet.”
“Een bindend referendum over het EU-lidmaatschap.”
Forse investeringen in defensie, geen buitenlandse missies
BVNL wil voldoen aan de NAVO-norm voor defensie-uitgaven, extra investeren in personeel en materieel, maar geen deelname aan oorlogen buiten NAVO-grondgebied.
“Per direct voldoen aan de 2% BNP norm die de NAVO stelt, verhoging naar 5% is te veel en draaien we terug.”
“Een eenmalige extra loonsverhoging van 10% voor alle militairen die zich in de lagere loonschalen bevinden.”
“De krijgsmacht is uitermate belangrijk voor de veiligheid van Nederland en moet daarom volledig soeverein zijn, met voldoende personeel en materieel.”
Tegen structurele arbeidsmigratie voor de zorg
BVNL ziet immigratie niet als oplossing voor personeelstekorten in de zorg en wil juist een asielstop en immigratiebeperkende maatregelen.
“BVNL wil een asielstop. Het absorptievermogen is bereikt en Nederland kan de eindeloze toestroom van asielzoekers niet meer aan. De huidige bevolking krimpt en veel van de problemen in de zorg, het onderwijs en op de woningmarkt kunnen worden opgelost door de grenzen te sluiten.”
“De druk op ons zorgstelsel is te groot mede omdat immigranten een grotere zorgbehoefte hebben.”
Behoud van Nederlandse landbouw en voedselsoevereiniteit
BVNL wil nationale regie over landbouw, voedselsoevereiniteit en het gebruik van het vetorecht tegen EU-landbouwbeleid.
Werken moet lonen, geen hangmatcultuur
BVNL benadrukt dat werken voor een inkomen centraal moet staan en keert zich tegen een verzorgingsstaat die inactiviteit beloont.
“Werken moet weer gaan lonen. De armoedeval, waarbij mensen meer geld overhouden in een uitkering dan in een laagbetaalde baan, is een belediging voor werkend Nederland, houdt onze economie en ons land tegen en moet worden opgelost.”
“De verzorgingsstaat is een hangmat geworden waarin mensen in slaap sukkelen en hun waarde verliezen.”
Behoud van traditionele normen en waarden
BVNL stelt Nederlandse cultuur, discipline, fatsoen en gemeenschapszin centraal en verzet zich tegen cultuurrelativisme en identiteitsdenken.
De PVV is uitgesproken tegen verdere Europese samenwerking en wil juist bevoegdheden terughalen uit Brussel, met behoud van nationale soevereiniteit. De partij wil wel fors investeren in defensie, het behoud van de Nederlandse landbouw, en benadrukt het belang van werken voor een inkomen en het handhaven van traditionele Nederlandse normen en waarden. De PVV is tegen arbeidsmigratie als structurele oplossing voor personeelstekorten in de zorg en pleit voor het opleiden en behouden van eigen zorgpersoneel.
Tegen meer Europese samenwerking, bevoegdheden terughalen
De PVV verzet zich tegen verdere Europese integratie en wil juist nationale soevereiniteit herstellen. De partij ziet de EU vooral als een bedreiging voor Nederlandse autonomie en is tegen het overhevelen van meer macht en geld naar Brussel.
“Soeverein Nederland, geen geopolitieke Europese superstaat”
“Niet nóg meer miljarden en bevoegdheden overhevelen naar Brussel, maar juist terughalen”
“Onze vetorechten behouden, in ere herstellen én inzetten voor een opt-out op asiel en immigratie!”
“De PVV kiest voor een soeverein Nederland. Dat betekent: baas in eigen land, baas over eigen geld, eigen grenzen en eigen regels.”
Ruim investeren in defensie, focus op nationale veiligheid
De PVV wil de defensie-uitgaven laten groeien, maar richt zich primair op de bescherming van het eigen grondgebied en niet op buitenlandse missies. De NAVO blijft de hoeksteen van het beleid.
Tegen arbeidsmigratie als structurele oplossing in de zorg
De PVV is niet voorstander van arbeidsmigratie om personeelstekorten in de zorg op te lossen, maar wil juist inzetten op het opleiden en behouden van Nederlands zorgpersoneel.
“Er is een groot tekort aan zorgpersoneel. We schrappen bureaucratie en managementlagen die de zorg duurder en ingewikkelder hebben gemaakt. ... Wij willen dat zorgverleners worden opgeleid om snel maar vakkundig en op plekken waar de schaarste het grootst is, ingezet te kunnen worden.”
Behoud van landbouw en visserij in Nederland
De PVV wil de Nederlandse landbouw, tuinbouw en visserij behouden en versterken, met minder Brusselse regels en meer ruimte voor boeren en vissers.
“Onze boeren, tuinders en vissers staan onder grote druk, maar feit is: ze zijn onmisbaar. Geen boeren, geen eten. Het is van groot belang dat we onze voedselvoorziening zoveel mogelijk in eigen land houden.”
“Laat boeren doen waar ze goed in zijn: gezonde producten van Nederlandse bodem maken om trots op te zijn.”
“Versoepeling van de Brusselse regels; verminderen van het aantal natuurgebieden met Natura 2000-status en/of verkleinen van gebieden”
Werken voor je inkomen als norm
De PVV benadrukt het belang van werken voor een inkomen en is kritisch op het gebruik van sociale voorzieningen door mensen die niet bijdragen.
Traditionele Nederlandse normen en waarden centraal
De PVV wil traditionele Nederlandse cultuur, normen en waarden beschermen en benadrukt nationale trots en identiteit.
JA21 wil beperkte Europese samenwerking gericht op economische groei, maar is kritisch op verdere politieke integratie en pleit voor meer democratische controle binnen de EU. De partij investeert fors in defensie, wil het personeelsbestand van Defensie sterk uitbreiden, is voor behoud van de Nederlandse landbouw, vindt dat werken altijd meer moet opleveren dan niet werken, en benadrukt het belang van Nederlandse normen en waarden. Arbeidsmigratie wordt alleen toegestaan als deze aansluit bij de behoeften van de arbeidsmarkt, met name in sectoren als de zorg.
Beperkte Europese samenwerking, meer democratische controle
JA21 erkent het belang van economische samenwerking binnen de EU, maar wil de politieke macht van Brussel beperken en het democratisch gehalte verhogen door meer zeggenschap voor lidstaten en burgers.
“JA21 kijkt kritisch en realistisch naar de huidige Europese Unie. Opgericht om vrede en welvaart te bevorderen via economische samenwerking, heeft de EU Nederland als open handelsland veel gebracht. Op economisch terrein liggen bovendien nog volop kansen, bijvoorbeeld door het voltooien van de kapitaalmarktunie en het sluiten van handelsakkoorden met andere economische blokken.”
“Europese transparantie en parlementaire zeggenschap”
“Behoud van het vetorecht van lidstaten in de Europese Raad.”
Fors investeren in Defensie en uitbreiding personeel
JA21 wil de krijgsmacht fors versterken, zowel qua materieel als qua personeelsbestand, om de Nederlandse belangen te beschermen en de NAVO-verplichtingen na te komen.
“JA21 wil fors investeren in een krijgsmacht die ook in de toekomst in staat zal zijn om de Nederlandse belangen te beschermen”
“Groeien naar een schaalbaar personeelsbestand van 200.000 militairen, reservisten en burgers.”
“Lineair groeien naar uitgaven van 5% van het BBP in 2035.”
Arbeidsmigratie alleen als het de arbeidsmarkt dient
JA21 is terughoudend met arbeidsmigratie, maar erkent de noodzaak ervan in sectoren waar tekorten zijn, zoals de zorg, mits het aansluit op de arbeidsmarktbehoefte.
Behoud van Nederlandse landbouw
JA21 staat pal achter de Nederlandse landbouw en verzet zich tegen gedwongen uitkoop en onrealistische Europese normen, met het oog op toekomstbestendige sectoren.
“JA21 staat pal achter de Nederlandse landbouw- en visserijsector. Deze sector heeft al lange tijd te maken met verstikkend beleid, waaronder een vastgelopen stikstofdossier en onrealistische Europese normen.”
Werken moet altijd lonen
JA21 vindt dat het sociale vangnet mensen moet activeren om te werken en dat werken altijd meer moet opleveren dan niet werken.
Nederlandse normen en waarden centraal
JA21 benadrukt het belang van Nederlandse normen en waarden in onderwijs, cultuur en samenleving, en wil deze actief uitdragen.
“Een betrokken overheid die de Nederlandse normen en waarden uitdraagt en de klassieke vrijheidsrechten als de vrijheid van meningsuiting met hand en tand verdedigt.”
“JA21 wil onderwijs dat goed geschoolde vakmensen aflevert en intelligente, vrije denkers. Nederlandse normen en waarden zijn leidend in onze cultuur en dus ook in ons media- en kunstlandschap.”
De SGP wil Europese samenwerking beperken tot kerntaken en is kritisch over verdere machtsoverdracht aan Brussel, maar erkent het belang van samenwerking op terreinen als defensie. De partij pleit voor forse investeringen in defensie en het werven van personeel, het behoud van de landbouw in Nederland, en benadrukt het belang van werken voor een inkomen en het handhaven van klassieke christelijke normen en waarden. De SGP is terughoudend over arbeidsmigratie, ook in de zorg, en wil vooral inzetten op Nederlandse en Nederlandstalige arbeidskrachten.
Kritisch op verdere Europese integratie, samenwerking alleen waar nodig
De SGP wil Europese samenwerking beperken tot waar het meerwaarde biedt, met behoud van nationale soevereiniteit en meer democratische controle. Ze zijn tegen een steeds hechtere Unie en willen het democratisch gehalte verbeteren door meer ruimte voor lidstaten.
“De SGP wil dat de EU in deze tijd van geopolitieke spanningen teruggaat naar haar kerntaken en Bijbelse kernwaarden. De EU moet ten dienste staan van de lidstaten.”
“De term ‘steeds hechter wordende Unie’ wordt geschrapt.”
“Samenwerking met andere landen betekent voor de SGP niet dat er steeds meer macht naar Brussel moet. Integendeel. De SGP kiest voor een Europese Unie die ten dienste staat van de lidstaten, ruimte biedt voor verschillen en respect heeft voor de nationale soevereiniteit.”
Forse investeringen in defensie en werving personeel
De SGP wil ruim investeren in defensie, voldoen aan de NAVO-norm, het leger uitbreiden en aantrekkelijker maken als werkgever om meer mensen te werven.
“De SGP wil gaan voldoen aan de nieuwe NAVO-norm voor defensie-uitgaven. In 2035 besteedt Nederland 5% van het BBP aan onze Defensie...”
“De SGP wil dat Nederland meer F-35’s en meer luchtverdediging inkoopt. Ook moet Nederland de infanteriebataljons zo veel mogelijk aanvullen.”
“Zonder mannen en vrouwen in uniform zijn wij nergens. De SGP wil daarom een nieuw loongebouw waardoor Defensie een aantrekkelijk werkgever is. Dit helpt ook om opgeleide militairen te behouden.”
Behoud van landbouw en steun voor boeren
De SGP wil het behoud van landbouw in Nederland, met fiscale voordelen en steunregelingen voor boeren, en voedselzekerheid als prioriteit in het Europese landbouwbeleid.
“De SGP wil behoud van fiscale voordelen voor de land- en tuinbouw, zoals de landbouwvrijstelling, en van steunregelingen voor jonge boeren.”
“In het Europees landbouwbeleid blijft, als het aan de SGP ligt, voedselzekerheid een strategische prioriteit, inclusief voldoende budget hiervoor.”
Terughoudendheid arbeidsmigratie, focus op Nederlandse krachten
De SGP is kritisch over arbeidsmigratie, ook voor de zorg, en wil strikte voorwaarden en quota, met prioriteit voor Nederlanders en Nederlandstaligen.
“Voor arbeidsmigratie van buiten de EU, en ook studiemigratie, gaan strikte voorwaarden en quota gelden om overbelasting en uitbuiting tegen te gaan.”
“Bij toelating van (arbeids)migranten wordt allereerst gekeken naar werving van Nederlanders en Nederlandstaligen in het buitenland, vervolgens naar mensen met zo min mogelijk culturele afstand tot de Nederlandse samenleving.”
Werken als norm voor inkomen
De SGP vindt dat werken de norm moet zijn voor het verkrijgen van een inkomen en wil mensen zoveel mogelijk aan het werk helpen.
“Er moet zoveel mogelijk gedaan worden om mensen aan het werk te helpen en te houden.”
Klassieke christelijke normen en waarden centraal
De SGP stelt klassieke christelijke normen en waarden centraal als fundament voor de samenleving en beleid.
Het CDA wil meer Europese samenwerking, maar benadrukt dat het democratisch gehalte van de EU moet worden versterkt. De partij investeert fors in defensie, herstelt de opkomstplicht en wil meer mensen werven voor defensie, ondersteunt arbeidsmigratie voor de zorg, zet zich in voor het behoud van landbouw in Nederland, vindt dat werken voor inkomen centraal moet staan en hecht aan hoge maatschappelijke normen en waarden. Concrete voorstellen zijn onder andere het versterken van de democratische controle in de EU, forse verhoging van het defensiebudget, het behouden van landbouw en het stimuleren van arbeidsparticipatie.
Meer Europese samenwerking én democratische EU-hervorming
Het CDA pleit voor intensievere Europese samenwerking op het gebied van veiligheid, economie en diplomatie, maar wil tegelijkertijd het democratisch gehalte van de EU versterken door meer controle, sancties bij schendingen van de rechtsstaat en hervormingen in besluitvorming.
“De EU is een waarden- en rechtsgemeenschap en moet kritisch durven zijn op het eigen functioneren. De democratische en journalistieke controle en verantwoording moeten versterkt worden binnen de EU. Lidstaten die de rechtsstaat beschadigen of vernielen, korten we op EU-fondsen of verliezen hun stemrecht in EU-raden. Verplichte uittreding is de ultieme sanctie.”
“De veiligheidssituatie vraagt om meerderheidsbesluitvorming in het gemeenschappelijk buitenlands en veiligheidsbeleid en het gemeenschappelijk veiligheids- en defensiebeleid van de EU.”
“We heffen het veto op buitenlands beleid in de EU op bij het veroordelen van mensenrechtenschendingen en het opstellen van sanctielijsten.”
Forse investeringen in defensie en werving personeel
Het CDA kiest voor structureel hogere defensie-uitgaven, modernisering van de krijgsmacht, herstel van de opkomstplicht en actieve werving van personeel, om de veiligheid van Nederland en Europa te waarborgen.
“Voor de veiligheid van Nederland en Europa investeren we in Defensie, zoals afgesproken bij de NAVO-top in Den Haag. Daar maken we ruimte voor in de begroting. Iedere Nederlander levert een vrijheidsbijdrage, want veiligheid is niet gratis. We herstellen de militaire opkomstplicht zodat er altijd genoeg mensen klaarstaan om ons te verdedigen.”
“Nederland committeert zich aan de afspraken van de NAVO-capaciteitsdoelstellingen en de nieuwe NAVO-norm om uiterlijk in 2035 3,5 procent van het bbp uit te geven aan defensie.”
“We zetten de extra defensie-uitgaven in voor het versterken en moderniseren van onze krijgsmacht. Die moet beschikken over hoogwaardig materieel waarvan de eisen in Europees verband zijn afgestemd.”
Arbeidsmigratie gericht op zorgondersteuning
Het CDA erkent het belang van arbeidsmigratie, met name om tekorten in de zorg op te vangen, en wil deze gericht inzetten.
“We behouden de Maatschappelijke Diensttijd (MDT) voor jongeren tussen twaalf en dertig jaar die niet deelnemen aan de militaire opkomstplicht. Zij zetten zich een deel van hun tijd in voor de samenleving of de zorg.”
Behoud van landbouw in Nederland
Het CDA wil het Nederlandse landbouwmodel behouden en versterken, met oog voor innovatie, eerlijke prijzen en toekomstperspectief voor boeren.
“Voor boeren en vissers een eerlijke prijs voor het voedsel dat ze produceren, ruimte om te kunnen ondernemen, grond die betaalbaar is. Voor toekomstperspectief voor jonge boeren, zodat ze de transitie kunnen meemaken.”
Werken als voorwaarde voor inkomen
De partij benadrukt dat werken de norm moet zijn voor het verkrijgen van inkomen en wil arbeidsparticipatie stimuleren.
Hoge maatschappelijke normen en waarden
Het CDA stelt fatsoen, saamhorigheid en respect centraal, en wil deze waarden actief bevorderen in beleid en samenleving.
Forum voor Democratie (FVD) is tegen verdere Europese samenwerking en pleit juist voor uittreding uit de EU, met behoud van economische samenwerking via EFTA. De partij wil fors investeren in nationale defensie, behoud van de Nederlandse landbouw, en stelt dat werken moet lonen. FVD is voor een streng migratiebeleid, maar staat onder voorwaarden open voor tijdelijke arbeidsmigranten in sectoren als de zorg, en benadrukt het belang van traditionele normen en waarden.
Uittreding uit de EU, geen meer samenwerking
FVD wil niet méér Europese samenwerking, maar juist minder, door Nederland uit de EU te halen en alleen economische samenwerking via EFTA na te streven. Het verbeteren van het democratisch gehalte van de EU is geen doel; FVD wil nationale soevereiniteit herstellen.
“Daarom streven we naar een intelligente uittreding uit de Europese Unie, waarna we ons aansluiten bij de Europese Vrijhandelsassociatie, net als Zwitserland, Noorwegen en IJsland.”
“Voor het behoud van onze democratie en onze welvaart acht Forum voor Democratie het van essentieel belang om als Nederland de Europese Unie te verlaten (NEXIT) en ons aan te sluiten bij de EFTA, de Europese vrijhandelszone waar ook welvarende landen als Zwitserland, IJsland en Noorwegen lid van zijn.”
Investeren in nationale defensie, betere beloning militairen
FVD wil fors investeren in de Nederlandse krijgsmacht, met betere beloning en zorg voor militairen, uitbreiding van de marechaussee en versterking van de eigen defensie-industrie. De partij wil geen buitenlandse militaire missies tenzij in Nederlands belang.
“We investeren in onze krijgsmacht - niet volgens een opgelegde NAVO-norm, maar naar eigen inzicht, zodat Nederland weerbaar is en onze militairen beter worden beloond.”
“We investeren in cyberdefensie, zodat Nederland beschermd blijft tegen digitale dreigingen en koploper wordt op digitaal gebied.”
“We breiden de Koninklijke Marechaussee uit, zodat de Nederlandse grenzen beter worden bewaakt.”
Tijdelijke arbeidsmigratie alleen voor waardevolle sectoren
FVD is tegen massale immigratie, maar wil een GreenCard-systeem voor tijdelijke, waardevolle arbeidsmigranten, bijvoorbeeld om tekorten in de zorg op te vangen.
“Met een naturalisatiestop van tien jaar en een GreenCard-systeem voor tijdelijke, waardevolle arbeidsmigranten.”
Behoud en versterking van Nederlandse landbouw
FVD wil de Nederlandse landbouwsector beschermen tegen EU-regels, innovatie stimuleren, exportvrijheid herstellen en geen onteigening van boeren toestaan.
“Forum voor Democratie kiest voor een radicaal andere koers: wij willen de vrijheid en het toekomstperspectief teruggeven aan boeren en vissers. Dat betekent dat we de Green Deal en de EU-Natuurherstelwet afschaffen, dat we exportvrijheid zonder Brusselse beperkingen herstellen...”
“We verzetten ons tegen gedwongen onteigening en ook tegen ‘vrijwillige’ uitkoop met belastinggeld; behoud van de agrarische sector staat voorop.”
Werken moet lonen, zelfredzaamheid centraal
FVD vindt dat werken moet worden beloond en dat mensen zelf verantwoordelijk zijn voor hun inkomen. De partij wil een vlaktaks en minder overheidsbemoeienis.
“Ambitie moet lonen: ruimte voor ondernemerschap, belastingen omlaag. Forum voor Democratie ziet een bruisend Nederland voor zich waar ambitie wordt beloond en hard werken altijd loont.”
“Voor ons is de mens in beginsel zelfredzaam. We zijn optimistisch ten aanzien van het vermogen van verreweg de meesten om iets van hun leven te maken, om op te komen voor hun eigen belangen en hun dromen te realiseren.”
Traditionele normen en waarden, nationale identiteit
FVD benadrukt het belang van Nederlandse cultuur, identiteit en traditionele waarden, en verwacht van nieuwkomers dat zij zich aanpassen.
DENK is voorstander van pragmatische Europese samenwerking, mits de nationale soevereiniteit behouden blijft en het democratisch gehalte van de EU wordt versterkt. De partij wil géén extra miljarden investeren in defensie, maar alleen noodzakelijke uitgaven doen om de basis op orde te houden, en is terughoudend met militaire missies. DENK zet in op bestaanszekerheid via eerlijk werk en inkomen, maar noemt arbeidsmigratie voor de zorg, behoud van landbouw en expliciete normen en waarden nauwelijks of niet concreet.
Meer Europese samenwerking, met meer democratie
DENK steunt Europese samenwerking waar dit meerwaarde heeft, maar wil de nationale zeggenschap behouden en het democratisch gehalte van de EU vergroten. De partij pleit voor hervormingen die de inspraak van het nationale parlement waarborgen en strengere handhaving van de rechtsstaat binnen de EU.
“DENK onderschrijft de waarde van Europese samenwerking. Tegelijkertijd blijven wij hechten aan onze eigen soevereiniteit en aan de verdere hervorming van de EU.”
“Wij zijn voor een hervorming van de EU waarbij het democratische gehalte van de EU wordt vergroot en er op het gebied van de rechtsstaat strenger gehandhaafd wordt op de vraag of landen binnen de EU zich gedragen conform de afspraken.”
“Wij zijn pragmatische voorstanders van de EU: als wij uitdagingen beter in Europees verband kunnen aanpakken, dan zijn wij daar een voorstander van. Wij hechten aan het borgen van inspraak van ons nationale parlement bij EU regelgeving en hechten aan het behouden van onze soevereine zeggenschap over hoe ons land wordt bestuurd.”
Alleen noodzakelijke defensie-uitgaven, geen uitbreiding
DENK is expliciet tegen extra miljardeninvesteringen in defensie en wil alleen uitgaven die aantoonbaar nodig zijn voor de basis, zoals goede huisvesting en salaris voor militairen. De partij is tegen een Europees leger, tegen een wapenwedloop, en tegen gedwongen dienstplicht.
“DENK verzet zich tegen de extra miljardenuitgaven onder druk van NAVO baas Mark Rutte en President Donald Trump. DENK vindt de huidige defensie uitgaven voldoende en wijst op de enorme militaire overmacht van de NAVO die niet nog verder uitgebreid hoeft te worden.”
“Wij steunen alleen defensie uitgaven die aantoonbaar nodig zijn om de basis op orde te hebben bij Defensie. Dit betekent goede huisvesting van onze militairen, een fatsoenlijk salaris en een goede uitrusting. Miljardeninvesteringen zonder aantoonbare noodzaak steunen wij niet. Wij willen geen wapenwedloop.”
“Wij zijn een voorstander van Europese defensiesamenwerking, maar geen voorstander van een Europees leger. Wij moeten altijd zelf blijven bepalen of onze militairen worden ingezet.”
“Een gedwongen dienstplicht is voor DENK onacceptabel.”
Werken als voorwaarde voor inkomen en bestaanszekerheid
DENK benadrukt het belang van werk voor bestaanszekerheid en het verkleinen van ongelijkheid, met nadruk op eerlijk loon, vaste contracten en inkomenszekerheid. De partij noemt het belang van werken, maar koppelt dit niet aan een morele plicht of expliciete normatieve waarden.
“DENK wil dat het vergroten van de bestaanszekerheid en het bestrijden van armoede een topprioriteit wordt van de nieuwe regering.”
“Wij willen een eerlijk loon voor alle Nederlanders. Daarom zijn wij voor een verhoging van het minimumloon naar 18 euro per uur.”
“Wij willen dat er meer zekerheid is voor mensen op de arbeidsmarkt. Daarom willen wij het financieel aantrekkelijker maken voor werkgevers om een vast contract aan te bieden aan hun werknemers.”
“Voor diegenen die dat willen, zet DENK in op een arbeidsmarkt met meer vastigheid en zekerheid.”
De SP wil Europese samenwerking behouden, maar pleit voor versterking van het democratisch gehalte van de EU en het behoud van nationale soevereiniteit. De partij is tegen forse verhogingen van defensie-uitgaven en pleit voor een krijgsmacht gericht op defensie en vredestaken, maar niet voor een Europees leger of de NAVO-Trumpnorm. De SP is kritisch over arbeidsmigratie, wil deze reguleren en beperken, en benadrukt dat werken moet lonen, met een sterke nadruk op sociale normen en solidariteit.
Europese samenwerking met meer democratie, geen federaal Europa
De SP wil Europese samenwerking op onderwerpen die landsgrenzen overstijgen, maar is tegen een federaal Europa en wil het democratisch gehalte van de EU versterken door bevoegdheden terug te geven aan nationale parlementen en het Europees Parlement.
“Wij geloven in Europese samenwerking waarbij soevereiniteit van de lidstaten behouden blijft. De nationale democratieën blijven bij ons centraal staan.”
“De EU is nu onvoldoende democratisch en werkt vooral in het belang van het kapitaal. Daarom wil de SP een wijziging van de Europese verdragen. De Europese Commissie wordt verkleind en moet bevoegdheden afstaan aan het Europees Parlement en de lidstaten.”
“De SP is voor Europese samenwerking, maar tegen een federaal Europa. Het vetorecht van landen blijft behouden, ook in de buitenlandraad.”
Tegen forse verhoging defensie-uitgaven, wel investeren in eigen defensie
De SP is tegen de NAVO-Trumpnorm van 5% van het BBP voor defensie, maar wil wel investeren in een krijgsmacht die het eigen grondgebied kan verdedigen en in een eigen Europese defensie-industrie, zonder winstoogmerk.
“De SP wil een krijgsmacht die in staat is het eigen grondgebied te verdedigen en in staat is op basis van VNmandaat bondgenoten te verdedigen en vredestaken uit te voeren.”
“De SP is tegen de nieuwe NAVOnorm voor defensieuitgaven waarbij de Amerikaanse president Trump van ons eist dat wij 5% van alles wat we samen in Nederland verdienen uitgeven aan wapens.”
“We investeren in onze eigen defensieindustrie die wapens maakt voor onze verdediging. Publieke investeringen moeten altijd gepaard gaan met publieke zeggenschap in de bedrijven.”
Arbeidsmigratie reguleren, niet stimuleren voor zorg
De SP wil arbeidsmigratie beperken en reguleren via werkvergunningen, en stelt eisen aan werkgevers om aan te tonen dat arbeidsmigranten echt nodig zijn en goed gehuisvest worden. De partij ziet arbeidsmigratie niet als structurele oplossing voor tekorten in de zorg.
“Het maximaal aantal arbeidsmigranten wordt gebaseerd op basis van de capaciteit van de arbeidsinspectie. We moeten arbeidsmigranten weer registeren en zo snel als mogelijk werkvergunningen invoeren.”
“Werkgevers worden verplicht om aan te tonen dat zij beslist mensen uit andere landen nodig hebben en er voldoende en goede huisvesting beschikbaar is.”
Werken moet lonen, sociale normen en waarden centraal
De SP benadrukt dat werken moet lonen, wil de inkomstenbelasting verlagen, het minimumloon verhogen en vaste banen stimuleren. De partij stelt solidariteit, sociale rechtvaardigheid en het belang van de werkende klasse centraal.
“Werken moet lonen, belasting moet omlaag. We verlagen de inkomstenbelasting fors zodat je meer overhoudt van het geld dat jij verdient.”
“Wij kiezen voor de belangen van de werkende klasse: de grote meerderheid van Nederland die hun inkomen verdient uit arbeid, uitkering of pensioen.”
“Vast werk is de norm. Flexwerk is alleen voor piek en ziek.”
Volt Nederland pleit voor vergaande Europese samenwerking, met als speerpunten het versterken van de democratische legitimiteit van de EU en het opbouwen van een gezamenlijke Europese defensie. De partij wil structureel investeren in defensie, arbeidsmigratie inzetten om personeelstekorten in onder meer de zorg op te lossen, en benadrukt het belang van werken voor een inkomen en het hanteren van hoge maatschappelijke normen en waarden. Volt koppelt deze voorstellen aan een federale, transparante en sociaal rechtvaardige Europese Unie.
Meer Europese samenwerking en democratische EU-hervorming
Volt wil de EU hervormen tot een federale, parlementaire democratie met een Europese grondwet, afschaffing van het vetorecht en meer burgerparticipatie. Dit moet de slagkracht en legitimiteit van de EU vergroten en nationale belangen ondergeschikt maken aan het gezamenlijke Europese belang.
“We willen een EU die werkt voor alle Europeanen. Grote uitdagingen moeten we samen oplossen. Daarom gaan we hervormen: er komt een Europese grondwet, waarin we de rechten van alle Europeanen vastleggen. We schaffen het vetorecht af, zodat nationale leiders hun eigenbelang niet meer boven het belang van ons allemaal kunnen stellen. De EU wordt een echte federale democratie.”
“Daarom komt er een Europese grondwet die onze rechten en democratie in heel Europa beschermt. Het Europees Parlement krijgt het recht om wetsvoorstellen te doen en het vetorecht verdwijnt. Zo kan één leider niet langer het gezamenlijk belang blokkeren.”
“Volt strijdt in Nederland voor een sterk, democratisch, federaal Europa. We roepen het kabinet op om met andere lidstaten een Europese grondwet te schrijven om de fundamenten te leggen van een nieuw Europa.”
Structureel investeren in Europese defensie en personeel werven
Volt wil een volwaardige Europese krijgsmacht onder democratische controle, met gezamenlijke investeringen en personeelswerving om de veiligheid van Europa te waarborgen. De partij ziet dit als noodzakelijk gezien geopolitieke dreigingen en het afnemende vertrouwen in Amerikaanse bescherming.
“Daarom bouwen we aan een Europese krijgsmacht die samenwerkt met de Noord-Atlantische Verdragsorganisatie (NAVO) en die onder toezicht staat van het Europees Parlement.”
“We ontwikkelen als EU een gezamenlijke defensie-industrie. Daar delen we middelen, kopen we samen materieel in en werken Europese bedrijven nauwer samen.”
“Er wordt structureel geïnvesteerd in wat écht nodig is, met focus op resultaat, niet alleen op hoeveel procent van het budget naar defensie gaat. De uitbreiding binnen defensie wordt gezamenlijk gefinancierd met eurobonds.”
Arbeidsmigratie inzetten voor personeelstekorten in zorg en andere sectoren
Volt erkent het belang van arbeidsmigratie om personeelstekorten in vitale sectoren zoals de zorg op te lossen, mits dit eerlijk en goed geregeld wordt met aandacht voor huisvesting en gelijke behandeling.
“In belangrijke sectoren zoals de zorg, het onderwijs en de techniek groeit het personeelstekort... Ook benutten we technologie om de personeelstekorten op te vangen. We maken het eenvoudiger om in een ander EU-land te werken.”
“Arbeidsmigratie blijft belangrijk, maar moeten we eerlijker en beter regelen, met goede huisvesting en gelijke behandeling.”
Behoud van landbouw in Nederland binnen Europese context
Volt wil de landbouwsector hervormen, maar erkent het belang van landbouw in Nederland en pleit voor Europese samenwerking en hervorming van het landbouwbeleid.
“De EU zelf moet sneller hervormen, met name op het gebied van de landbouw en de regionale steun (het ‘cohesiebeleid’).”
Werken als norm voor inkomen en maatschappelijke waarden
Volt benadrukt het belang van werken voor een inkomen en het hanteren van hoge maatschappelijke normen en waarden, waarbij brede welvaart en maatschappelijke waarden centraal staan.
De Partij voor de Dieren (PvdD) is voor meer Europese samenwerking op terreinen als klimaat, veiligheid en democratie, maar wil dat het democratisch gehalte van de EU wordt versterkt en nationale parlementen zeggenschap behouden. De partij is kritisch over defensie-uitgaven: ze willen alleen investeren waar strikt noodzakelijk, zonder een blanco cheque, en zijn tegen een Europees leger of grootschalige werving voor defensie. PvdD is voor eerlijk arbeidsmigratiebeleid, maar niet specifiek om tekorten in de zorg op te vullen, en wil de landbouw in Nederland drastisch hervormen met een forse krimp van de veehouderij; werken voor een inkomen en traditionele normen en waarden zijn geen speerpunten.
Meer Europese samenwerking, met behoud nationale zeggenschap
De PvdD wil Europese samenwerking op grensoverschrijdende thema’s, maar benadrukt dat nationale parlementen de controle moeten houden en dat het democratisch gehalte van de EU moet worden verbeterd. Ze zijn kritisch op verdere integratie en willen geen Europees leger.
“We kiezen voor Europese samenwerking, maar het Nederlandse parlement dient volledige zeggenschap te behouden over de inzet van Nederlandse militairen. Er komt geen Europees leger.”
“Voor een sociaal en rechtvaardig Europa is het belangrijk dat de democratie zo dicht mogelijk bij de burger staat. Daarom regelen we dicht bij huis wat kan, en in de EU wat nodig is.”
“De EU zet zich in voor de versterking van de rechtsstaat en democratie, vrije media en mensenrechten. Zulke grondrechten dienen in alle EU-landen gewaarborgd te zijn.”
Kritisch en beperkt investeren in Europese defensie
De PvdD erkent de noodzaak van extra investeringen in Europese defensie voor onafhankelijkheid van de VS, maar wil geen blanco cheque en geen wettelijke defensienorm. Ze zijn tegen grootschalige uitbreiding van defensie in Nederland en willen geen NAVO-norm volgen.
“Extra investeren in de Europese defensie is helaas noodzakelijk om die onafhankelijkheid te realiseren... de Partij voor de Dieren ‘nee’ tegen een blanco cheque voor defensie. We kijken bij elke maatregel kritisch welke uitgaven nodig zijn om de verdediging van Europa op orde te krijgen en efficiënt te organiseren.”
“Nederland en Europa investeren extra in de eigen Europese defensie. Daarbij kijken we steeds kritisch welke investeringen echt nodig zijn om onszelf te kunnen verdedigen en zo snel mogelijk onafhankelijk te worden van de VS.”
“Nederland steunt geen specifieke NAVO-norm en geen wettelijke verankering van een defensienorm. Elke uitgave voor defensie wordt bepaald op basis van goede onderbouwing.”
Eerlijk arbeidsmigratiebeleid, geen focus op zorg
De PvdD wil arbeidsmigratie eerlijk en menswaardig regelen, met gelijke behandeling en bescherming, maar noemt niet expliciet het inzetten van arbeidsmigranten om tekorten in de zorg op te vangen.
“In plaats van arbeidsmigranten te gebruiken als goedkope en kwetsbare arbeidskrachten, kiezen we voor een eerlijk en menswaardig arbeidsbeleid. Iedereen die in Nederland werkt – waar je ook vandaan komt – heeft recht op gelijke behandeling, goede huisvesting en bescherming.”
Krimp van de landbouw, geen behoud huidige omvang
De PvdD wil de landbouw in Nederland drastisch verkleinen, met name de veehouderij, en is tegen het exporteren van het huidige landbouwmodel. Behoud van landbouw in traditionele zin is geen doel.
“We laten het aantal dieren in de veehouderij afnemen met minimaal 75%. Dan komt er ruimte vrij voor natuur en woningen.”
“De Partij voor de Dieren wil dat Nederland stopt met het exporteren van de vee-industrie.”
BIJ1 wil de Europese Unie democratischer maken en meer inzetten op samenwerking gebaseerd op gelijkwaardigheid, maar is fel tegen militarisering en extra investeringen in defensie. De partij is voor betere bescherming van arbeidsmigranten, maar noemt nergens het actief werven van arbeidsmigranten voor de zorg of het stimuleren van werken als morele plicht. BIJ1 wil landbouwgrond beschermen tegen speculatie, maar niet expliciet het behoud van landbouw als sector stimuleren. Hun visie draait om radicale gelijkheid, anti-imperialisme en het centraal stellen van mensenrechten en democratische controle.
EU democratischer maken en samenwerking op waarden
BIJ1 wil de EU grondig hervormen tot een unie van waarden, met meer democratische controle en een grotere rol voor het Europees Parlement. Ze verwerpen het huidige neoliberale, imperialistische karakter en willen meer samenwerking op basis van gelijkwaardigheid, vrede en solidariteit, met nadruk op transparantie en sociale rechten.
“We willen de Europese Unie (EU) drastisch veranderen. Het liberale, imperialistische en racistische verlengstuk van de CEO’s en multinationals van deze wereld maken we tot een nieuwe unie die werkt voor mensen, dieren en de planeet. In plaats van een unie van winst, wordt de EU een unie van waarden.”
“De EU wordt veel democratischer. Het Europees Parlement krijgt een belangrijkere rol bij het maken van wetten en regels. De Europese Raad, Raad van de Europese Unie, de Europese Commissie en andere vormen van onderhandelingen worden transparant.”
Tegen extra investeringen in defensie en werving
BIJ1 is uitgesproken tegen het verhogen van het defensiebudget, het werven van mensen voor defensie, en het militariseren van de samenleving. Ze willen geen extra geld naar wapens en stoppen met wervingscampagnes voor het leger.
“BIJ1 geeft geen extra geld uit aan wapens. We werken niet mee aan de absurde verhoging van het defensiebudget.”
“Het ministerie van Defensie blijft weg uit de scholen. Wervingscampagnes gericht op jongeren stoppen we. Net als gastlessen, sportdagen en trainingen van Defensie die bedoeld zijn om beïnvloedbare jongeren enthousiast te maken voor een rol in het leger.”
Betere bescherming arbeidsmigranten, geen actief werven voor zorg
BIJ1 wil arbeidsmigranten beter beschermen tegen uitbuiting en discriminatie, maar noemt nergens het actief werven van arbeidsmigranten om tekorten in de zorg op te lossen.
“We beschermen de rechten en beloning van arbeidsmigranten beter. We verbieden het koppelen van werk en woonruimte, waarbij ontslag gelijk staat aan dakloos worden. Werkgevers worden verplicht het minimumloon te betalen, ook als de arbeiders via een wervingsbureau over de grens werken.”
Landbouwgrond beschermen tegen speculatie
De partij wil landbouwgrond beschermen tegen speculatie en teruggeven aan de gemeenschap, maar spreekt zich niet expliciet uit voor het behoud van landbouw als economische sector.
“Kostbare bouw- en landbouwgrond hoort niet in handen van speculanten zoals ASR, die 46.000 hectare oppotten en dat gebruiken om de overheid te chanteren. Deze grond pakken we terug en gebruiken we voor de bouw van sociale woningen.”
Hoogwaardige normen en waarden: radicale gelijkheid en democratie
BIJ1 stelt radicale gelijkheid, democratisering en mensenrechten centraal als kernwaarden voor de maatschappij.
“BIJ1 staat pal achter een democratie die gebaseerd is op gelijkwaardigheid, in plaats van een democratie gebaseerd op de belangen van de grote bedrijven en de rijken.”
“Democratie moet meer zijn dan een vakje rood kleuren tijdens de verkiezingen. Democratie moet elke dag levend zijn.”