Verkiezingsprogramma's 2025 overwelke partij wil de klimaatverandering tegen gaan zonder helemaal door te slaan in extreme oplossingen
JA21 wil klimaatverandering tegengaan met een nuchtere, pragmatische aanpak die inzet op kernenergie, behoud van fossiele brandstoffen zolang nodig, en klimaatadaptatie, zonder te vervallen in dure of extreme maatregelen. De partij wijst nationale koppen op Europese regels, symboolpolitiek en dwingende belastingen af, en kiest voor technologische innovatie en betaalbaarheid als uitgangspunt. JA21 ondersteunt verduurzaming alleen als het economisch rendeert en wil investeren in waterbeheer en isolatie, maar verzet zich tegen generieke, kostbare of dwingende klimaatmaatregelen.
Inzetten op kernenergie als hoofdoplossing
JA21 ziet kernenergie als de belangrijkste, realistische en betaalbare manier om klimaatverandering tegen te gaan zonder door te slaan in onhaalbare of dure maatregelen. Kernenergie moet het fundament worden van het Nederlandse energiesysteem, met grootschalige investeringen in nieuwe centrales en innovatieve technologieën.
“Wij kiezen daarom voor kernenergie, strategisch omgaan met fossiele brandstoffen en betaalbaarheid. De huidige klimaatdoelstellingen zijn vaak onrealistisch en leveren twijfelachtig resultaat op. JA21 kiest daarom voor een nuchtere en realistische koers.”
“Kernenergie is voor JA21 de toekomst: het is duurzaam, biedt zekerheid, creëert banen en zorgt voor innovatie. Het is daarmee een onmisbare pijler in een betrouwbaar en betaalbaar energiesysteem.”
“Ten minste 20 Gigawatt aan nieuwe kerncentrales realiseren in de komende 25 jaar.”
“Voor kernenergie kiezen in plaats van windturbines en zonneparken.”
Behoud fossiele brandstoffen zolang nodig
JA21 wil fossiele brandstoffen niet versneld uitfaseren zolang er geen volwaardige alternatieven zijn, om leveringszekerheid en betaalbaarheid te waarborgen. De partij verzet zich tegen het sluiten van kolen- en gascentrales en wil aardgas blijven gebruiken.
Klimaatadaptatie en technologische innovatie
In plaats van eenzijdig te focussen op het sturen van het wereldwijde klimaat, zet JA21 in op het versterken van de samenleving tegen de gevolgen van klimaatverandering via investeringen in waterbeheer, dijken en innovatie.
“In plaats van eenzijdig te proberen het wereldwijde klimaat te sturen, zetten wij in op klimaatadaptatie: het versterken van onze samenleving, infrastructuur en economie tegen de gevolgen van klimaatverandering.”
“Kiezen voor aanpassing aan het klimaat door investeringen in dijken, watermanagement en klimaatbestendig bouwen.”
Geen nationale koppen, extra belastingen of symboolpolitiek
JA21 wil geen nationale klimaatheffingen of extra regelgeving bovenop Europese regels, en verzet zich tegen belastingen als pressiemiddel of symboolmaatregelen die de economie schaden zonder effectief klimaatresultaat.
“Bovenop Europese regels introduceren we geen nationale klimaatheffingen of andere klimaatregelgeving.”
“Geen belastingen als pressiemiddel om Nederlanders een andere, ‘duurzamere’ levensstijl op te dringen.”
“Symboolbeleid wijzen we af en we focussen op technologie en energiezekerheid.”
Duurzaamheid alleen als het rendeert, focus op betaalbaarheid
JA21 ondersteunt verduurzaming en circulaire economie alleen als het economisch rendabel is, en stelt betaalbaarheid voorop in het energiebeleid om burgers en bedrijven te beschermen tegen hoge kosten.
Vol inzetten op woningisolatie, strenge normen voor windturbines
JA21 kiest voor praktische verduurzaming zoals woningisolatie, maar stelt strenge afstandsnormen voor windturbines om gezondheid en leefbaarheid te beschermen.
BBB erkent klimaatverandering en wil deze tegengaan met nuchter, haalbaar en betaalbaar beleid, zonder door te slaan in dure of ideologische maatregelen. De partij kiest voor realistische doelen, behoud van economische kracht, innovatie en technologie (zoals kernenergie), en is kritisch op nationale koppen bovenop Europees beleid. BBB verwerpt extreme of overhaaste oplossingen en wil dat klimaatbeleid uitvoerbaar is en draagvlak heeft.
Realistisch en betaalbaar klimaatbeleid, geen ideologie
BBB wil klimaatverandering aanpakken, maar verzet zich tegen wat zij zien als doorgeschoten, ideologisch of symbolisch beleid dat de economie schaadt of burgers en bedrijven onnodig belast. De partij pleit voor beleid dat werkt, uitvoerbaar is en rekening houdt met kosten, draagvlak en economische gevolgen.
“We kiezen niet voor klimaatgekte, maar voor klimaatrealisme: beleid dat werkt, uitvoerbaar is en draagvlak heeft.”
“Klimaatbeleid moet haalbaar, uitvoerbaar en betaalbaar zijn. We herzien afspraken als ze leiden tot onrealistische ambities of onbetaalbare oplossingen.”
“Tegelijkertijd mogen we de opgave niet ideologisch benaderen. Klimaatbeleid moet geen religie worden, maar een nuchtere beleidsopgave waarin haalbaarheid, draagvlak en de balans met andere publieke doelen voorop staan.”
“BBB kiest voor een realistisch klimaatbeleid dat ondernemers niet straft, maar ondersteunt bij innovatie en verduurzaming.”
Geen extra nationale lasten, geen nationale koppen op Europees beleid
BBB is tegen het toevoegen van strengere nationale regels of belastingen bovenop Europees klimaatbeleid, omdat dit volgens hen de concurrentiepositie van Nederland schaadt zonder aantoonbaar klimaateffect.
“Geen nationale koppen op Europees beleid.”
“BBB is kritisch op de opstelling van Nederland als 'klimaatkoploper' binnen Europa. Wij willen geen nationale kop bovenop Europese regelgeving, zoals aanvullende CO2 heffingen of overhaaste sluiting van kolencentrales.”
“De extra nationale CO2 heffing voor de industrie daarom terugdraaien. Deze heffing, boven op het Europese ETSsysteem, schaadt ons vestigingsklimaat en jaagt bedrijven de grens over zonder aantoonbaar klimaateffect.”
Kolencentrales openhouden en kernenergie versnellen
BBB wil kolencentrales voorlopig openhouden zolang elders in Europa minder efficiënte centrales draaien, en zet in op versnelling van kernenergie als betrouwbare, betaalbare energiebron.
“Kolencentrales openhouden. De sluiting van kolencentrales per 2030 wordt ingetrokken zolang elders in Europa minder efficiënte centrales draaien.”
“We versnellen de bouw van kerncentrales; zowel grote kerncentrales als kleine modulair gebouwde kerncentrales (Small Modular Reactors: SMR’s).”
Stoppen met onrealistische uitfasering fossiel en subsidies op verlieslatende technieken
BBB wil pas stoppen met fossiele energie als er betrouwbare en betaalbare alternatieven zijn, en wil stoppen met subsidies voor verlieslatende technieken en grootschalige projecten zonder draagvlak.
Pauzeknop voor windenergie en focus op bewezen technologie
BBB wil een pas op de plaats bij uitbreiding van windenergie, en kiest voor bewezen technologieën en lokale initiatieven met draagvlak.
“Er komt een pas op de plaats bij uitbreiding van wind op land en op zee. Alleen op 1 november 2025 volledig vergunde projecten worden gerealiseerd.”
“Er komt een Deltaplan voor energietransitie gebaseerd op bewezen technologieën, met expliciete afweging van invloed op industriebeleid, armoede, verdienvermogen en strategische autonomie.”
Klimaatadaptatie met gezond verstand
BBB erkent dat klimaatverandering deels natuurlijk is en wil zich aanpassen aan de gevolgen met praktische, nuchtere maatregelen zoals vergroening van steden en waterbeheer.
“BBB pleit voor gezond verstand in plaats van modieuze kreten. We moeten werken aan een leefomgeving die hitte, droogte en wateroverlast beter aankan.”
NSC wil klimaatverandering tegengaan met een pragmatische, realistische aanpak die voorkomt dat Nederland doorslaat in extreme of onuitvoerbare maatregelen. De partij kiest voor haalbare, betaalbare oplossingen zoals energiebesparing, kernenergie, het beperken van nationale koppen op Europees beleid, en het vermijden van ingrijpende maatregelen die burgers of bedrijven onnodig zwaar belasten. NSC benadrukt het belang van uitvoerbaarheid, betaalbaarheid en het voorkomen van verplaatsing van CO2-uitstoot naar het buitenland.
Energietransitie moet uitvoerbaar en betaalbaar zijn
NSC vindt dat de energietransitie voor huishoudens en bedrijven haalbaar en betaalbaar moet blijven, met oog voor sociale rechtvaardigheid en economische stabiliteit. Ze willen financiële steun waar nodig, en zetten in op energiebesparing als belangrijkste maatregel, zonder burgers te overvragen of extreme lasten op te leggen.
“De energietransitie moet voor huishoudens en bedrijven uitvoerbaar en betaalbaar zijn. Financiële steun kan nodig zijn als private investeringen een te lange terugverdientijd hebben of niet van de grond komen, zoals bij huurwoningen, publieke gebouwen, de energie-intensieve industrie en het mkb.”
“De beste manier om de uitstoot te verminderen en energiekosten te laten dalen ligt voor de hand: minder energie verbruiken. Er moet een nationaal programma energiebesparing komen.”
“We voeren een sociaal tarief in op de energiebelasting, waardoor het verwarmen van uw huis goedkoper wordt.”
“De energietransitie moet betaalbaar en toegankelijk zijn voor iedereen.”
Geen extreme nationale koppen bovenop Europees klimaatbeleid
NSC wil voorkomen dat Nederland verder gaat dan Europese afspraken, om te zorgen dat maatregelen effectief zijn en niet leiden tot verplaatsing van CO2-uitstoot of economische schade. Ze pleiten voor het beperken van extra nationale eisen en het afbouwen van fossiele subsidies in Europees verband.
“We beperken de nationale ‘koppen’ op de Europese aanpak als het gaat om reductiedoelen, tempo, subsidies en belastingen. We willen ervoor waken dat het effect van een maatregel is dat de CO2 emissies zich naar een ander land verplaatsen.”
“De nationale ‘fossiele subsidies’ die grote bedrijven ontvangen in de vorm van vrijstellingen en degressieve tarieven in de energiebelasting willen we in Europees verband afbouwen.”
Kernenergie als onmisbare schone energiebron
NSC ziet kernenergie als essentieel onderdeel van de toekomstige energiemix, omdat het een betrouwbare en schone bron is die helpt bij het realiseren van klimaatdoelen zonder afhankelijk te zijn van weersomstandigheden of grootschalige ruimtelijke ingrepen.
Tegen grootschalige windparken en zonnevelden op land
NSC wil de energietransitie realiseren zonder het landschap of landbouwgronden op te offeren aan grootschalige wind- of zonneparken. Ze kiezen voor zonnepanelen op daken en langs infrastructuur, en stellen strenge eisen aan windturbines op land.
Geen subsidie voor biomassa en BECCS
NSC verwerpt het verbranden van biomassa voor energieopwekking en wil geen subsidie voor deze technologieën, omdat ze niet duurzaam genoeg zijn en tot ongewenste neveneffecten leiden.
“We zijn tegen het verbranden van biomassa om energie op te wekken. We willen daarom geen subsidie voor BECCS of houtige biomassa.”
CO2-reductie via Europees emissiehandelssysteem (ETS)
NSC kiest voor het ETS als belangrijkste instrument om CO2-uitstoot te verminderen, omdat dit marktconform en Europees breed is, en voorkomt dat Nederland zichzelf uit de markt prijst met strengere nationale regels.
“Voor de transitie van de industrie, de energiesector, de maritieme sector en de luchtvaart is het Europese emissiehandelssysteem (ETS) het beste systeem, waardoor de uitstoot van CO2 een oplopende prijs krijgt.”
CCS als tijdelijke, niet-structurele oplossing
NSC accepteert het afvangen en opslaan van CO2 (CCS) als tijdelijke maatregel, maar wil voorkomen dat dit de structurele afbouw van fossiele brandstoffen vertraagt.
“Het afvangen en opslaan van CO2 (CCS) is een tijdelijke oplossing. Deze mag niet afleiden van de noodzaak om het gebruik van fossiele grondstoffen af te bouwen.”
“We accepteren dat CCS de komende jaren wel onderdeel is van de maatregelen die nodig kunnen zijn om de klimaatdoelen te halen.”
Forum voor Democratie (FVD) erkent klimaatverandering niet als urgent probleem en verwerpt vrijwel alle vormen van klimaatbeleid, waaronder CO₂-reductie, de energietransitie en internationale klimaatafspraken. In plaats daarvan kiest FVD voor adaptatie aan klimaatverandering via dijkenbouw en kustbescherming, en zet het in op goedkope, betrouwbare energie uit fossiele brandstoffen en kernenergie. De partij positioneert zich expliciet tégen wat zij als "extreme" klimaatmaatregelen ziet, en wil alle klimaatregels en -doelen volledig schrappen.
Volledig stoppen met klimaatbeleid en CO₂-reductie
FVD stelt dat het huidige klimaatbeleid onnodig, ineffectief en extreem kostbaar is, en wil daarom alle klimaatmaatregelen, -wetten en internationale afspraken beëindigen. De partij ziet geen noodzaak om fossiele brandstoffen uit te faseren en verwerpt CO₂-reductiedoelen als uitgangspunt voor beleid.
“We stoppen volledig met de energietransitie, zodat ons land niet langer wordt opgezadeld met onbetaalbaar en zinloos klimaatbeleid.”
“We trekken de klimaatwet in, zeggen het klimaatverdrag van Parijs op en stoppen zodoende volledig met alle vormen van ‘duurzaamheidsbeleid’.”
“We laten CO₂-reductie los als uitgangspunt, zodat beleid weer wordt gericht op betaalbaarheid en betrouwbaarheid van energie.”
“We schaffen alle klimaatregels, zodat energie weer betaalbaar en betrouwbaar wordt.”
Inzetten op adaptatie in plaats van mitigatie
In plaats van mitigatie (het terugdringen van broeikasgassen), wil FVD zich richten op aanpassing aan eventuele klimaatverandering, zoals dijkenbouw, kustbescherming en innovatieve landbouw. Dit sluit aan bij de Nederlandse traditie en wordt als rationeel alternatief gepresenteerd.
“In plaats daarvan richten wij ons op adaptatie – zoals dijkenbouw, kustbescherming en innovatieve landbouw – waar Nederland juist historisch sterk in is.”
“In plaats van onrealistische CO₂-doelen richten we ons op slimme oplossingen voor eventuele klimaatverandering zoals dijkenbouw en kustbescherming, waar Nederland wereldwijd in uitblinkt.”
“We investeren in dijken, kustbescherming, rivierbeheer, irrigatie en gewasontwikkeling, zodat Nederland beter beschermd is tegen weersextremen.”
Fossiele brandstoffen behouden en kernenergie uitbouwen
FVD wil fossiele brandstoffen blijven gebruiken en zelfs de gaswinning in Groningen hervatten, terwijl het tegelijkertijd fors inzet op de bouw van nieuwe kerncentrales. De partij ziet deze energiebronnen als essentieel voor betaalbare, betrouwbare energie en economische groei.
“Forum voor Democratie gelooft niet in het klimaatprobleem en ziet geen reden om gebruik van fossiele brandstoffen uit te faseren.”
“We starten de gaswinning in Groningen opnieuw op met ruimhartige compensatie voor omwonenden, zodat we weer goedkoop, hoogwaardig en ruim voorradig aardgas hebben voor huishoudens en bedrijven.”
“We bouwen snel tien nieuwe kerncentrales en investeren in thoriumonderzoek, zodat Nederland volledig energieautonoom wordt en ook in de toekomst kan beschikken over betrouwbare en toekomstgerichte energievoorziening.”
Verbod op windturbines en zonneparken
FVD verzet zich tegen de aanleg van nieuwe windmolens en zonneparken, zowel op land als op zee, en wil bestaande windparken ontmantelen. De partij noemt deze vormen van energieproductie inefficiënt, schadelijk voor natuur en visserij, en onwenselijk voor het landschap.
“We plaatsen geen nieuwe windmolens op zee en ontmantelen bestaande windparken, zodat de natuur en de visserij niet verder worden geschaad.”
“We verbieden de aanleg van zonneparken op grond of water, zodat ruimte behouden blijft voor landbouw en natuur.”
“We zeggen het Klimaatakkoord van Parijs op en trekken de klimaatwet in, zodat we weer ongeremd fossiele brandstoffen kunnen gebruiken en geen windturbines en zonneakkers hoeven aanleggen.”
De ChristenUnie wil klimaatverandering krachtig tegengaan, maar kiest nadrukkelijk voor een verstandige, evenwichtige aanpak zonder “door te slaan” in extreme maatregelen. Ze combineren ambitieuze doelen (zoals hogere CO2-reductie en energietransitie) met oog voor haalbaarheid, innovatie, betaalbaarheid en het voorkomen van onnodige regeldruk of negatieve neveneffecten. Kernpunten zijn een diverse energiemix (inclusief kernenergie), Europese samenwerking, slimme normering en het vermijden van overhaaste of eenzijdige oplossingen.
Ambitieuze maar realistische klimaatdoelen, geen extremen
De ChristenUnie streeft naar stevige klimaatdoelen, maar wil deze bereiken via verstandige, haalbare stappen en internationale samenwerking, zonder doorschieten in onrealistische of eenzijdige maatregelen. Ze benadrukken het belang van innovatie, een gelijk speelveld en het voorkomen van negatieve bijeffecten zoals weglek van uitstoot of overmatige regeldruk.
“We normeren verstandig, maken gerichte afspraken met (top)sectoren en subsidiëren innovatie, zoals via schoon- en emissieloos bouwen.”
“Vermindering van uitstoot in eigen land mag niet leiden tot hogere uitstoot elders. Daarom wordt bij klimaatbeleid zoveel mogelijk ingezet op een Europees gelijk speelveld, met zo min mogelijk weglek.”
“Nationale heffingen bovenop Europese maatregelen zijn niet altijd effectief, omdat vervuiling in sommige gevallen niet minder wordt, maar simpelweg verplaatst. Dergelijke effecten moeten worden meegewogen bij beleidsvorming.”
“Het doel van de heffing is niet om geld op te halen. Mochten er opbrengsten zijn, dan komen die ten goede aan de industrie om de overstap van fossiele naar duurzame productiemethoden te realiseren.”
Energietransitie met brede mix, inclusief kernenergie
De partij kiest voor een energiemix van zon, wind én kernenergie, en wil gas en kolen geleidelijk uitfaseren. Ze vermijden eenzijdige keuzes en zetten in op flexibiliteit, innovatie en het waarborgen van leveringszekerheid, zonder te vervallen in dogmatische oplossingen.
“Het fundament van onze toekomstige energievoorziening bestaat uit een mix van wind en zonne-energie. We faseren de gas- en kolencentrales uit, en vullen het energiesysteem aan met twee nieuwe grote kerncentrales.”
“Daarnaast onderzoeken we de inzet van kleine modulaire kerncentrales (SMR’s) van Europese producenten als alternatief voor of aanvulling op grote kerncentrales.”
“Ook moeten gascentrales die nu voor flexibiliteit zorgen in het aanbod, worden omgebouwd naar CO2-vrije centrales op waterstof of een andere regelbare brandstof.”
Europese samenwerking en vermijden van nationale overkill
De ChristenUnie ziet Europese regelgeving als kans en wil nationale overregulering en extra lasten vermijden. Ze pleiten voor slimme implementatie en het voorkomen van onnodige administratieve druk of ineffectieve nationale koppen.
“We zien aanvullende Europese regelgeving voor verduurzaming en maatschappelijk verantwoord ondernemen niet als bedreiging, maar als een kans. Het is zaak om dergelijke regelingen pro-actief en verstandig te implementeren, om niet de boot te missen, en te voorkomen dat het bedrijfsleven wordt overladen met onnodige regeldruk en onduidelijkheid.”
“Deze vorm van beprijzing vindt idealiter plaats op Europees niveau, om weglekeffecten te voorkomen.”
Innovatie en maatwerk boven generieke verboden of opkoop
De partij kiest voor innovatie, maatwerk en doelsturing in plaats van generieke verboden of massale opkoopregelingen, bijvoorbeeld in de landbouw en industrie. Ze willen boeren en bedrijven perspectief bieden en inzetten op slimme, effectieve maatregelen.
“Daarom stappen we zo veel mogelijk over van sturen op middelen naar sturen op doelen. Elk boerenbedrijf krijgt een bindend bedrijfsspecifiek doel dat is afgeleid van de landelijke opgave en sectorale emissieplafonds. Er komt daarmee veel minder nadruk in het beleid op opkoop van boerenbedrijven.”
“Met managementmaatregelen, slimme innovaties en een gunstige extensiveringsregeling in kwetsbare gebieden, zodat een bedrijf met minder vee uit kan, is aanzienlijke ammoniakreductie mogelijk.”
Klimaatbeleid als morele opdracht, niet als technocratisch doel
De ChristenUnie benadrukt dat duurzaamheid een morele verantwoordelijkheid is, waarbij recht wordt gedaan aan mens, natuur en economie. Ze willen niet doorslaan in technocratische of puur cijfermatige benaderingen.
“Duurzaamheid is voor de ChristenUnie een morele opdracht en verantwoordelijkheid. Het gaat niet alleen om cijfers, modellen of beleidsinstrumenten, maar om de vraag hoe we recht doen aan mens en natuur.”
De VVD wil klimaatverandering tegengaan met een pragmatisch en realistisch beleid, zonder door te slaan in extreme of kostbare maatregelen. Ze leggen de nadruk op het halen van Europese klimaatdoelen, het behouden van economische groei, betaalbaarheid en energieonafhankelijkheid, en het voorkomen van extra nationale regels bovenop Europees beleid. Concrete voorstellen zijn onder andere het schrappen van de nationale CO2-heffing, het versnellen van kernenergie, en het waarborgen van een gelijk speelveld voor de industrie.
Realistisch en pragmatisch klimaatbeleid, geen extreme maatregelen
De VVD kiest voor een praktische aanpak van klimaatverandering, waarbij bestaande plannen goed worden uitgevoerd en nieuwe regels niet verder gaan dan Europese afspraken. Ze willen voorkomen dat Nederland zichzelf op kosten jaagt of de industrie wegjaagt met strengere regels dan andere landen.
“We kiezen voor realisme in klimaatbeleid: We moeten ons niet blindstaren op het creëren van een papieren werkelijkheid, maar ons richten op het goed uitvoeren van de plannen die er al liggen. Klimaatbeleid moet gaan over de praktijk bij mensen thuis en de daadwerkelijke bijdrage van de EU aan de klimaatopgave.”
“We willen een gelijk speelveld voor onze industrie met de rest van Europa. Europees klimaatbeleid zorgt voor een gelijk speelveld tussen EU landen. We schrappen waar mogelijk nationale koppen op Europees beleid.”
“We reduceren CO2 niet op papier door industrie uit Nederland weg te jagen, maar reduceren CO2 in de praktijk met pragmatisch klimaatbeleid.”
“We bouwen aan een schone én weerbare economie. In onze tijd, met de enorme uitdagingen die we vandaag zien, is de Klimaatwet te eenzijdig gericht op het terugdringen van broeikasgasuitstoot... Daarom passen we de Klimaatwet aan naar Klimaat- en groeiwet en voegen we de pijlers energie-onafhankelijkheid en betaalbaarheid toe.”
Schrappen van nationale CO2-heffing, focus op Europees beleid
De VVD wil de nationale CO2-heffing afschaffen om te voorkomen dat bedrijven naar het buitenland vertrekken en pleit voor één Europees systeem, zodat Nederland niet strenger is dan andere landen.
“Nederland kent als enige land binnen de EU een nationale CO2-heffing. Dit creëert een ongelijk speelveld voor bedrijven. Bedrijven geven aan dat dit een van de redenen is waarom ze naar het buitenland vertrekken. Daarom schrappen we de heffing en gaan we met de sector op zoek naar een alternatief systeem, waarbij we ons inzetten voor één Europees systeem voor duurzame industrie en mijnbouw en waarmee we een gelijk speelveld waarborgen.”
Versnellen en uitbreiden van kernenergie
De VVD ziet kernenergie als essentieel voor een schoon, betaalbaar en onafhankelijk energiesysteem en wil de bouw van nieuwe kerncentrales versnellen, inclusief kleine modulaire reactoren.
“Kernenergie is een noodzakelijk onderdeel van een robuust en toekomstbestendig energiesysteem. Kernenergie is een betrouwbare en stabiele energiebron, waarmee we ons energiesysteem weerbaarder kunnen maken.”
“We versnellen de bouw van de kerncentrales: We zorgen ervoor dat de vier grote kerncentrales zo snel mogelijk worden gebouwd. We hechten aan een zorgvuldige en realistische aanpak, maar versnellen ook waar mogelijk.”
“We streven naar een kleine kerncentrale vóór 2035: Kleine kerncentrales zullen een belangrijke rol spelen in een robuust en toekomstbestendig energiesysteem.”
Klimaatdoelen combineren met economische groei en betaalbaarheid
De VVD wil klimaatmaatregelen alleen doorvoeren als ze haalbaar en betaalbaar zijn, en combineert deze met het streven naar economische groei en energieonafhankelijkheid.
“We werken door aan het halen van de klimaatdoelen. Loopt het uit de pas, komt de betaalbaarheid in het gedrang en vertrekt de industrie daardoor naar het buitenland, dan grijpen we in.”
“Economische groei en verduurzaming gaan hand in hand: beide zijn nodig om onafhankelijk te zijn van onvrije landen en om in de toekomst in een schoon land te leven.”
“Verduurzaming moet effectief en realistisch zijn.”
Investeren in innovatie en maatwerk voor bedrijven
De VVD wil bedrijven ondersteunen bij verduurzaming met maatwerkafspraken en investeringskortingen, in plaats van generieke verplichtingen of zware lasten.
“Daarom onderzoeken we een investeringskorting voor bedrijven die willen verduurzamen en ondersteunen we bedrijven richting 2030 via maatwerkafspraken met een concreet en allesomvattend plan voor verduurzaming.”
50PLUS erkent het belang van het tegengaan van klimaatverandering, maar wil dit uitsluitend doen via gezamenlijke Europese afspraken en zonder nationale overdrijving of extreme maatregelen. De partij pleit voor een pragmatische aanpak: geen extra nationale regels, geen symboolpolitiek, en inzet op kernenergie als realistisch alternatief. Hun beleid richt zich op effectieve, haalbare oplossingen die de economie en betaalbaarheid niet onnodig schaden.
Alleen Europese afspraken, geen nationale overdrijving
50PLUS vindt dat klimaatmaatregelen alleen effectief zijn als ze op Europees niveau worden genomen en verzet zich tegen nationale koppen op Europese regels of symboolpolitiek. Ze willen het nationale klimaatbeleid uitfaseren zodra Europese CO2-beprijzing wordt opgeschaald, en zijn tegen nationale CO2-heffingen of extra regels. Dit voorkomt volgens hen economische schade en onnodige lasten voor burgers en bedrijven.
“geen extra regels bovenop de Europese afspraken.”
“Gezamenlijk klimaatbeleid op Europees of wereldwijd niveau, anders is het niet effectief.”
“Uitfasering van het nationale klimaatbeleid, nadat gezamenlijk is besloten om het Europese beprijzen van CO2 op te schalen.”
“Dezelfde regels voor iedereen binnen Europa. Dus geen nationale CO2-heffingen en geen extra regels bovenop de Europese afspraken.”
“De wens om voorop te lopen, vaak met symboolpolitiek, was sterker dan een werkelijke toewijding aan vermindering van de CO2-uitstoot of aan het beschermen van de Nederlandse welvaart.”
Inzet op kernenergie als realistisch alternatief
De partij kiest voor kernenergie als een haalbare en betaalbare manier om de energietransitie te ondersteunen, zonder burgers te verplichten tot dure of onvolwassen alternatieven zoals verplichte warmtepompen of het afsluiten van gas. Dit sluit aan bij hun pragmatische koers: wel verduurzamen, maar niet doorslaan in onrealistische of dure oplossingen.
Circulaire economie en milieubescherming zonder extremen
50PLUS wil een circulaire economie stimuleren en milieubescherming als generatieproject zien, maar zonder obsessief beleid of overdreven focus op kleine natuurgebieden. Ze kiezen voor realistische, concurrerende recycling en een herziening van Natura 2000-gebieden om effectiever en minder rigide te beschermen.
“Een circulaire economie waarbij het recyclen van grondstoffen concurrerend is met het gebruik van basisgrondstoffen.”
“Bescherming van het milieu als generatieproject: rentmeesterschap voor degenen die na ons komen, met inzet van ervaring en betrokkenheid op landelijk én op gemeentelijk niveau.”
“Herziening van de indeling van Natura 2000-gebieden. Grote aaneengesloten en grensoverschrijdende natuurgebieden worden bevorderd en er wordt minder obsessief omgegaan met kleine natuurgebieden.”
BVNL erkent het belang van duurzaamheid en een schoon milieu, maar verzet zich tegen wat zij zien als extreme of ineffectieve klimaatmaatregelen. De partij wil inzetten op technisch en financieel rendabele oplossingen zoals kernenergie, gaswinning en woningisolatie, en verwerpt verplichtingen, subsidies en internationale klimaatakkoorden. BVNL kiest voor een pragmatische, niet-dwingende aanpak waarbij innovatie en individuele keuzevrijheid centraal staan.
Inzetten op kernenergie en gaswinning, geen windmolens
BVNL wil klimaatverandering tegengaan door te kiezen voor kernenergie en gaswinning als stabiele, betaalbare energiebronnen, en verwerpt windmolens en zonneparken op landbouwgrond. De partij vindt dat duurzaamheid niet tot een obsessie mag worden en dat rendement leidend moet zijn.
“Dit kan door kerncentrales te bouwen en het gasveld in Groningen veilig en verantwoord open te houden en nieuwe gasvelden op Nederlands grondgebied te ontwikkelen”
“Geen nieuwe windmolens op land of op zee.”
“Wij zijn tegen windmolens op land en zee, of het opofferen van bouwgrond of landbouwgrond ten behoeve van zonne-akkers.”
Stoppen met internationale klimaatakkoorden en subsidies
BVNL verwerpt internationale klimaatakkoorden zoals de Europese Green Deal en het Klimaatakkoord, en wil stoppen met subsidies voor klimaatmaatregelen. De partij ziet deze akkoorden als ideologisch en ineffectief, en wil alleen inzetten op maatregelen die aantoonbaar werken.
Vrijwillige, rendabele verduurzaming van woningen
BVNL vindt dat verduurzaming van woningen een keuze van de gebruiker moet zijn en niet verplicht mag worden gesteld. Alleen maatregelen met technisch en financieel rendement worden gesteund; verplichtingen zoals warmtepompen of hybride systemen wijst de partij af.
Klimaatadaptatie waar nodig, geen obsessie met mitigatie
BVNL wil stoppen met wat zij "zinloos klimaatbeleid" noemt en alleen waar nodig inzetten op aanpassing aan klimaatverandering (adaptatie), in plaats van eenzijdig te focussen op het terugdringen van uitstoot.
“Stoppen met zinloos klimaatbeleid en waar nodig inzetten op adaptatie.”
Technische innovatie en individuele keuzevrijheid centraal
De partij benadrukt dat innovatie en technisch verstandige oplossingen leidend moeten zijn, en dat duurzaamheid nooit een obsessie mag worden. Individuele keuzevrijheid staat voorop.
De PVV erkent klimaatverandering niet als een urgent probleem voor Nederland en verwerpt vrijwel alle bestaande en voorgestelde klimaatmaatregelen als “klimaatgekte” en “miljardenverspilling”. In plaats van CO2-reductie en energietransitie kiest de partij voor leveringszekerheid, betaalbare energie en het schrappen van klimaatbeleid, met als enige uitzondering een forse inzet op kernenergie. De PVV wil geen extreme oplossingen, maar kiest feitelijk voor het stopzetten van vrijwel alle klimaatmaatregelen.
Stoppen met klimaatbeleid en energietransitie
De PVV vindt het Nederlandse klimaatbeleid zinloos en onbetaalbaar, gezien de geringe mondiale impact van Nederland, en wil daarom alle klimaatmaatregelen en -doelen schrappen. De partij positioneert zich expliciet tegen “doorgeslagen” klimaatoplossingen en wil terug naar fossiele energie, met uitzondering van kernenergie.
“Geen miljardenverspilling aan klimaatbeleid, maar een betaalbare energierekening.”
“We trekken ons terug uit het VN-Klimaatakkoord van Parijs en trekken de Klimaatwet in. We schrappen het Klimaatfonds en doeken het Klimaatberaad op.”
“We stoppen met de energietransitie en gaan netcongestie oplossen: geen windturbines, geen zonneparken of andere weersafhankelijke wiebelstroom.”
“SDE++ en andere klimaatsubsidies schrappen”
“Geen klimaatmitigatie, maar klimaatadaptatie: actualisering van het programma Ruimte voor de Rivier en het Hoogwaterbeschermingsprogramma”
Geen nieuwe windturbines of zonneparken, wel kernenergie
De PVV verzet zich tegen wind- en zonne-energie, noemt deze “weersafhankelijke wiebelstroom” en wil geen nieuwe projecten meer toestaan. In plaats daarvan zet de partij in op het openhouden van kolen- en gascentrales en het bouwen van nieuwe kerncentrales, inclusief kleine modulaire reactoren.
Afschaffen van verplichtingen en subsidies voor verduurzaming
De partij wil geen verplichtingen of financiële prikkels voor verduurzaming van woningen, mobiliteit of bedrijven, en wil bestaande subsidies en verplichtingen afschaffen.
“Geen verplichte warmtepomp, niet verplicht van het gas af”
“Geen ondergrondse CO2-opslag. CO2-heffing afschaffen”
“Geen rekeningrijden, geen verbod op de verkoop van brandstofauto’s, niet verplicht elektrisch rijden”
“Afschaffen van alle zero-emissiezones, overal in het land”
De Partij voor de Dieren (PvdD) kiest voor een radicale koerswijziging in het klimaatbeleid, gericht op het drastisch verminderen van broeikasgasuitstoot en het centraal stellen van natuur en welzijn boven economische groei. Hun voorstellen zijn uitgesproken en verwerpen technologische schijnoplossingen zoals kernenergie, CCS en biomassa, terwijl ze inzetten op energiebesparing, circulaire economie en het afbouwen van vervuilende sectoren. De partij kiest bewust voor fundamentele systeemverandering en noemt dit noodzakelijk, maar hun aanpak is uitgesproken en kan als extreem worden ervaren door wie zoekt naar gematigde oplossingen.
Drastisch verminderen van energiegebruik en prioriteit voor huishoudens
PvdD wil het energiegebruik halveren en huishoudens voorrang geven boven industrie en datacenters, om zo de noodzaak voor nieuwe grootschalige energieopwekking te beperken. Dit is een fundamentele keuze om klimaatverandering tegen te gaan, maar de voorgestelde reductie is zeer ambitieus en vergt ingrijpende aanpassingen.
Afwijzen van technologische schijnoplossingen (kernenergie, CCS, biomassa)
De partij verwerpt kernenergie, CCS en biomassa als oplossingen voor het klimaatprobleem, omdat deze volgens hen te laat komen, te duur zijn, of nieuwe milieuproblemen veroorzaken. Dit standpunt is uitgesproken en sluit populaire technologische opties uit, wat door sommigen als extreem kan worden gezien.
“Nederland bouwt geen nieuwe kerncentrales en bestaande centrales worden zo snel mogelijk gesloten. Kerncentrales komen te laat – de bouw duurt jaren terwijl de klimaatcrisis nu actie vergt.”
“Het afvangen en opslaan van broeikasgassen (carbon capture and storage, CCS) stimuleert bedrijven door te gaan met vervuiling. We stoppen met het subsidiëren van CCS.”
“Biomassaverbranding voor energie krijgt geen subsidie meer. Het is door Europa ten onrechte gedefinieerd als hernieuwbare energie.”
Systeemverandering: welzijn boven economische groei
PvdD pleit voor een radicale omslag waarbij welzijn, natuur en dierenwelzijn centraal staan, en economische groei en consumptie worden teruggedrongen. Dit is een fundamentele, ideologische keuze die verder gaat dan alleen klimaatbeleid en raakt aan de kern van het economische systeem.
“De Partij voor de Dieren voor een radicaal ander uitgangspunt: een leefbare Aarde staat in al onze keuzes centraal, niet de kortetermijnbelangen van onze eigen soort. Ecocentraal in plaats van egocentraal. Alleen met een radicale omslag kunnen we redden wat we liefhebben en zorgen we voor een leefbare toekomst voor de natuur, dier en mens.”
“Onze samenleving heeft zich ontwikkeld tot een wegwerpmaatschappij, ten koste van alles wat werkelijk belangrijk is. De balans moet dringend worden hersteld.”
Circulaire economie en drastische beperking van grondstofgebruik
De partij wil een circulaire economie waarin grondstofgebruik fors wordt teruggedrongen en producten zo worden ontworpen dat ze gerecycled kunnen worden. Dit is een structurele maatregel die verder gaat dan alleen CO2-reductie en raakt aan consumptiepatronen.
Forse financiële inzet en wettelijke verankering
PvdD wil wettelijk vastleggen dat 5% van het BBP naar het bestrijden van de klimaat- en natuurcrisis gaat, wat een zeer forse en ongebruikelijke inzet is in vergelijking met andere partijen.
“We leggen wettelijk vast dat 5% van het BBP naar het bestrijden van de klimaat- en natuurcrisis gaat.”
De SGP erkent het belang van het tegengaan van klimaatverandering, maar verzet zich tegen wat zij ziet als doorgeslagen of onrealistische klimaatmaatregelen. De partij kiest voor een pragmatische, stapsgewijze verduurzaming met oog voor haalbaarheid, betaalbaarheid en leveringszekerheid, zonder strikte wettelijke CO2-reductiedoelen of extreme ingrepen. Kernpunten zijn een diverse energiemix (inclusief kernenergie), aandacht voor consumptiegedrag, en het voorkomen van negatieve neveneffecten zoals energiearmoede of verplaatsing van vervuiling naar het buitenland.
Geen wettelijke CO2-doelen, wel stapsgewijze verduurzaming
De SGP wil de uitstoot van broeikasgassen verminderen en het gebruik van fossiele brandstoffen afbouwen, maar verzet zich tegen het wettelijk vastleggen van harde reductiedoelen zoals 55% in 2030. De partij vindt de situatie te complex voor zulke doelen en wil ruimte houden voor pragmatische oplossingen, met oog voor leveringszekerheid en het voorkomen van negatieve bijeffecten.
“De SGP wil het gebruik van milieubelastende brandstoffen in de komende drie decennia zo veel mogelijk afbouwen. Maar niet door ons wettelijk vast te pinnen op concrete doelen voor reductie van de CO2-uitstoot, zoals 55% in 2030. Daarvoor is de situatie te complex.”
“De SGP wil wegblijven bij doorgeslagen maakbaarheidsdenken, alsof de mens het klimaat regelt. We hebben onze verantwoordelijkheid te nemen, maar wel in de wetenschap dat God erboven staat.”
Brede energiemix met kernenergie, geen extreme keuzes
De SGP kiest voor een brede, evenwichtige energiemix om de energievoorziening te verduurzamen, met nadruk op betrouwbaarheid en leveringszekerheid. De partij wil meer inzet op voorspelbare alternatieven zoals kernenergie, geothermie en getijdenenergie, en is kritisch op het grootschalig volbouwen van de Noordzee met windparken of het plaatsen van zonneparken op landbouwgrond.
“We kiezen daarbij wel voor een brede en evenwichtige energiemix met het oog op betrouwbaarheid en leveringszekerheid. De SGP wil daarom meer inzet op ontwikkeling en opschaling van alternatieve energiebronnen met een meer voorspelbare productie, als aquathermie, geothermie, kernenergie, getijdenenergie en ‘superkritische’ vergassing van biomassareststromen.”
“De Noordzee wordt niet volgebouwd met windparken vanwege de gevolgen voor het ecosysteem van de Noordzee en de ruimte voor de visserij. Er komt meer inzet op kerncentrales en getijdencentrales.”
“De SGP wil geen zonneparken op goede landbouwgronden.”
Voorkomen van negatieve neveneffecten en energiearmoede
De SGP wil voorkomen dat klimaatbeleid leidt tot verplaatsing van vervuiling naar het buitenland, energiearmoede of een ongelijk speelveld voor Nederlandse bedrijven. De partij pleit voor beleid dat rekening houdt met betaalbaarheid, sociale gevolgen en het voorkomen van onbedoelde milieuschade elders.
“Wat schiet het milieu ermee op als Tata Steel de deuren sluit, geen kans krijgt om groen staal te produceren en we het grijze staal voor onze auto’s importeren uit China?”
“Beter groen hier dan grijs elders. Ook moet energiearmoede voorkomen worden.”
“De energiebelasting voor kleinverbruikers mag een prikkel zijn om zuinig aan te doen, maar mag huishoudens niet klemzetten. De SGP wil een sociaal tarief, een maximum energieprijs, voor kwetsbare huishoudens.”
Aandacht voor consumptiegedrag en circulaire economie
De SGP benadrukt dat klimaatbeleid niet alleen over productie en industrie moet gaan, maar ook over het verminderen van consumptie en het stimuleren van hergebruik. De partij wil de wegwerpmaatschappij aanpakken en de vraag naar producten en grondstoffen omlaag brengen.
“De vergeten kant van klimaat- en milieubeleid is ons consumptiegedrag. We kunnen als samenleving allerlei regels en heffingen opleggen aan fabrieken en boerenbedrijven. Maar als er niks verandert aan ons consumptiegedrag en de groeiende vraag naar goedkope producten worden het klimaat en milieu er niet beter van.”
“De SGP wil ook meer prioriteit bij de aanpak van de huidige wegwerpmaatschappij. De vraag naar producten en (schaarse) grondstoffen moet omlaag. De overheid geeft daarbij het goede voorbeeld.”
De SP wil klimaatverandering krachtig aanpakken, maar kiest daarbij nadrukkelijk voor sociale en haalbare oplossingen die niet doorslaan in kosten of lasten voor gewone mensen. Ze leggen de nadruk op collectieve verduurzaming, het eerlijk verdelen van kosten, het stoppen van fossiele subsidies, en het vermijden van dure of ineffectieve maatregelen zoals kernenergie of CO₂-opslag. Hun beleid richt zich op betaalbare, rechtvaardige en breed gedragen klimaatmaatregelen, zonder extreme of elitaire keuzes.
Collectieve en sociale verduurzaming, geen lasten voor gewone mensen
De SP wil de klimaattransitie zo organiseren dat iedereen profiteert, met nadruk op collectieve maatregelen en bescherming van lage en middeninkomens. Ze verwerpen individuele verantwoordelijkheid en kiezen voor gezamenlijke, betaalbare oplossingen.
“We gaan de klimaatcrisis te lijf met collectief beleid waar iedereen voordeel bij heeft. Geen individuele verantwoordelijkheid, maar gezamenlijk georganiseerde en gefinancierde maatregelen zoals zonnepanelen op alle geschikte daken, het verduurzamen van woningen, circulair grondstoffengebruik en schonere productie.”
“Verhoging van de belastingen, zoals een plastictaks of een vliegtaks, worden niet gevoeld door mensen met een hoog inkomen of veel vermogen die relatief veel uitstoot veroorzaken. Hoge prijzen maken het leven wel onbetaalbaar voor de werkende klasse, de grote meerderheid van Nederland die afhankelijk is van hun inkomen uit arbeid, uitkering, of pensioen. Tweedeling door klimaatbeleid staan wij niet toe. Daarvoor komt er een klimaatrechtvaardigheidstoets.”
“We laten zien dat de klimaattransitie voor iedereen werkt, niet alleen voor wie het al kan betalen.”
Stoppen met fossiele subsidies en investeren in echte verduurzaming
De SP wil snel stoppen met fossiele subsidies en het vrijgekomen geld inzetten voor vergroening en lagere lasten voor burgers, in plaats van uitstelmaatregelen of steun aan grote bedrijven.
“Wij stoppen die subsidies zo snel mogelijk en geven steun voor vergroening als daar publieke zeggenschap tegenover staat. Het overige geld dat we besparen zetten we in om de energierekening omlaag te krijgen, straten te vergroenen en Nederland leefbaarder te maken.”
“Het grootschalig opslaan van CO₂ onder de grond is geen structurele oplossing, maar een tijdelijke lapmiddel voor bedrijven die hun vervuiling willen uitstellen. Wij kiezen ervoor om gemeenschapsgeld niet langer te verspillen aan uitstelgedrag, maar te investeren in de echte, duurzame transitie.”
Betaalbare, schone energie zonder kernenergie of biomassa
De SP kiest voor zon, wind en groene waterstof, en wijst dure of omstreden technologieën als kernenergie en houtige biomassa af. Ze willen snelle, betaalbare verduurzaming die werkt voor iedereen.
“Voor energie die betaalbaar, schoon en snel is. Dus geen kernenergie. Nieuwe kerncentrales zijn extreem duur, bouwtijden lopen altijd uit en leveren pas over tientallen jaren stroom. Bovendien blijven we met kernafval zitten en blijven we afhankelijk van landen die ons de benodigde grondstoffen leveren. Wij kiezen voor betaalbare energie die wel werkt: zon en wind. Snel, schoon en stukken goedkoper.”
“We stoppen met houtgestookte biomassacentrales. Die zorgen voor vieze lucht, gezondheidsschade bij omwonenden en extra CO₂-uitstoot. Dat is slecht voor mens en klimaat. Wij kiezen voor schone energie en niet voor het verbranden van bomen.”
Klimaatadaptatie en vergroening zonder extreme lasten
De SP investeert in klimaatadaptatie (zoals sterke dijken en vergroening van steden) en wil dat deze maatregelen iedereen beschermen, zonder dat de kosten op burgers worden afgewenteld.
“We bereiden Nederland voor op extremer weer door te investeren in klimaatadaptatie. Dat betekent bescherming tegen hitte, droogte en overstromingen. Met sterke dijken, meer groen in steden en een gezond waterbeheer.”
“Meer dan de helft van de Nederlanders woont in een woning met risico op oververhitting. In totaal gaat het om bijna tien miljoen mensen, onder wie twee miljoen ouderen. In een tijd waarin hittegolven vaker voorkomen, is vergroening daarom geen bijzaak, maar een levensvoorwaarde.”
Geen technologische schijnoplossingen of lastenverzwaring voor boeren
De SP wil geen schijnoplossingen zoals luchtwassers of mestvergisting in de landbouw, maar kiest voor echte verduurzaming met steun voor boeren, zonder hen onnodig te belasten.
“Geen schijnoplossingen zoals luchtwassers of technologische trucs die niet werken, maar een aanpak die het echte probleem aanpakt: de doorgeschoten intensieve veehouderij. Tegelijk helpen we boeren om over te stappen naar een duurzame landbouw die past bij de draagkracht van de bodem, de lucht, het water en de natuur.”
Volt wil klimaatverandering krachtig tegengaan met ambitieuze, maar realistische en sociaal rechtvaardige maatregelen, zonder te vervallen in extreme of onuitvoerbare oplossingen. De partij kiest voor een wettelijk vastgelegde klimaatneutraliteit in 2040, een eerlijke verdeling van lasten, het stoppen van fossiele subsidies, en investeert in haalbare verduurzaming voor iedereen. Volt benadrukt een Europese aanpak, innovatie, en bescherming van kwetsbare groepen, met oog voor economische haalbaarheid en sociale rechtvaardigheid.
Klimaatneutraliteit in 2040 wettelijk vastleggen
Volt kiest voor een harde, maar haalbare norm: klimaatneutraliteit in 2040, wettelijk vastgelegd, zodat er geen ruimte is voor vage beloften of onrealistische doelen. Dit voorkomt doorslaan in extremen, maar dwingt wel tot serieuze actie en duidelijke afspraken.
“We leggen wettelijk vast dat we in 2040 klimaatneutraal zijn. Geen vage beloften, maar duidelijke afspraken. In Nederland en in de EU.”
“We leggen het netto CO₂-reductiepercentage van 100% in 2040 vast in de wet. Zo maken we een einde aan streefpercentages en introduceren we een harde norm die ons klimaat nodig heeft.”
Eerlijke verdeling van lasten en bescherming kwetsbaren
Volt wil dat de kosten van klimaatbeleid eerlijk worden verdeeld, met speciale aandacht voor mensen die verduurzaming niet zelf kunnen betalen. Zo voorkomt de partij dat klimaatmaatregelen doorslaan en onevenredig zwaar uitpakken voor bepaalde groepen.
“Nieuw klimaatbeleid dat invloed heeft op de portemonnee moet getoetst worden op het eerlijk verdelen van de lasten.”
“We werken toe naar een stelsel waarbij een gedeelte van de inkomsten van CO₂-heffingen (o.a. belasting en ETS) beschikbaar gesteld wordt om de verduurzaming te financieren bij inwoners die dit zelf niet kunnen betalen.”
Stoppen met fossiele subsidies en eerlijke CO₂-beprijzing
Volt wil direct stoppen met fossiele subsidies en een eerlijke, minimale CO₂-prijs invoeren voor alle uitstoot, maar laat de opbrengsten terugvloeien naar verduurzaming en alternatieven. Dit is een krachtige maatregel, maar met oog voor uitvoerbaarheid en economische impact.
“We stoppen per direct met fossiele subsidies in Nederland én in de EU.”
“We dichten de gaten van CO₂-beprijzing door het belastingstelsel te hervormen, zodat voor alle Nederlandse broeikasgasuitstoot een minimale CO₂-prijs geldt. Deze prijs heeft in ieder geval de hoogte van de huidige Europese belasting voor de grootste vervuilers (ETS-prijs). Volt is zich bewust van de hogere kosten die dit met zich meebrengt voor verbruikers en laat de opbrengsten vloeien naar snellere verduurzaming en alternatieven voor inwoners en bedrijven.”
Investeren in haalbare verduurzaming en innovatie
Volt kiest voor concrete, haalbare verduurzaming van woningen, infrastructuur en industrie, met oog voor innovatie en economische haalbaarheid. Geen radicale verboden of onrealistische eisen, maar stapsgewijze, breed gedragen oplossingen.
“We bouwen circulair, duurzaam en snel. Dit doen we door vol in te zetten op biobased bouwen met lokaal geproduceerde bouwmaterialen. Waar mogelijk bouwen we modulair en prefab.”
“De collectieve wijkaanpak voor slecht geïsoleerde woonwijken is de meest kosteneffectieve strategie tegen energiearmoede.”
“Volt is voorstander van het stimuleren van warmte- en koudenetten die draaien op basis van duurzame bronnen zoals aardwarmte, restwarmte uit de industrie en open water.”
Europese samenwerking en voorkomen van ongelijkheid
Volt kiest voor een gecoördineerde Europese aanpak om te voorkomen dat landen of groepen achterblijven, en om te zorgen dat klimaatmaatregelen haalbaar en eerlijk blijven.
“We investeren in één gecoördineerde Europese aanpak om klimaatneutraliteit en energieonafhankelijkheid te bereiken in plaats van de 27 verschillende nationale aanpakken. Zo voorkomen we dat armere lidstaten achterblijven.”
D66 wil klimaatverandering krachtig tegengaan met ambitieuze maar realistische maatregelen, zonder te vervallen in extreme of onhaalbare oplossingen. De partij kiest voor een mix van groene energie, innovatie, sociale rechtvaardigheid en pragmatische keuzes zoals het openhouden van gascentrales zolang nodig en het niet uitsluiten van kernenergie. D66 streeft naar snelle verduurzaming, maar houdt oog voor leveringszekerheid, betaalbaarheid en draagvlak.
Mix van groene energie, geen technologie uitsluiten
D66 kiest voor een pragmatische energietransitie: groene energie is de eerste keuze, maar alternatieven zoals kernenergie blijven bespreekbaar en gascentrales blijven open zolang dat nodig is voor leveringszekerheid. Hiermee voorkomt D66 extreme keuzes zoals een onmiddellijke sluiting van alle fossiele bronnen of het uitsluiten van bepaalde technologieën.
“Groene energie is onze eerste keuze, maar dit kent grenzen. We sluiten daarom geen technologie uit. We blijven openstaan voor alternatieven zoals kernenergie, mits dit doelmatig is.”
“Opdat de leveringszekerheid van elektriciteit gewaarborgd blijft, blijven moderne gascentrales zo lang open als nodig.”
Stapsgewijs afbouwen van biomassa en fossiele subsidies
D66 kiest voor een gefaseerde aanpak bij het afbouwen van biomassa en fossiele subsidies, in plaats van een abrupte stop. Alleen hoogwaardig gebruik van reststromen blijft toegestaan, en fossiele subsidies worden sneller afgebouwd met duidelijke einddata per sector.
“We stoppen met het verbranden van hout om stroom op te wekken. We stoppen stap voor stap met de inzet van biomassa voor elektriciteit. Alleen hoogwaardig gebruik van reststromen blijft toegestaan, bijvoorbeeld als grondstof voor nieuwe producten of in sectoren zonder groen alternatief.”
“D66 wil fossiele subsidies sneller afbouwen en geeft ruimte aan duurzame innovatie.”
“We stellen per sector een duidelijke einddatum voor fossiele technieken en we maken duidelijke plannen voor de overstap naar duurzame alternatieven.”
Sociale en economische rechtvaardigheid centraal
D66 wil dat de energietransitie eerlijk verloopt, met oog voor betaalbaarheid en het ondersteunen van kwetsbare groepen. De partij kiest voor een eerlijke verdeling van kosten en opbrengsten en ondersteunt mensen met lage inkomens bij verduurzaming.
“Daarom zorgt D66 voor een eerlijke verdeling van de kosten en de opbrengsten van de energietransitie. Zo maken we de omslag naar schone energie socialer en rechtvaardiger.”
“We ondersteunen mensen met lage inkomens bij verduurzaming van hun woning. Denk aan subsidies, persoonlijk advies en energiecoaches. Zo daalt de energierekening en stijgt het wooncomfort.”
Klimaatadaptatie en realistische ruimtelijke keuzes
D66 kiest voor klimaatadaptief bouwen en het principe ‘water en bodem sturend’, zodat Nederland weerbaar wordt tegen klimaatverandering zonder onrealistische bouwstops of rigide verboden.
“Bij de bouw van woningen, infrastructuur en industrie moet verplicht rekening worden gehouden met wateroverlast, hitte, droogt en bodemdaling. Dit klimaatadaptief bouwen wordt de norm.”
“Om te bepalen wat we waar doen, hanteren we het principe van ‘water en bodem sturend’. Dat betekent bijvoorbeeld dat we bouwen op hogere grond als er overstromingsgevaar is.”
GroenLinks-PvdA wil klimaatverandering krachtig aanpakken met ambitieuze doelen, maar benadrukt dat de kosten en baten eerlijk verdeeld moeten worden en dat gewone mensen niet de dupe mogen zijn. De partij kiest voor een rechtvaardige, sociale en haalbare transitie: grote vervuilers betalen meer, huishoudens worden ondersteund bij verduurzaming, en er wordt geïnvesteerd in praktische oplossingen zoals woningisolatie en betaalbaar openbaar vervoer. Extreme of onrealistische maatregelen worden vermeden; de nadruk ligt op haalbare stappen, solidariteit en het meenemen van iedereen in de transitie.
Grote vervuilers betalen, niet gewone mensen
GroenLinks-PvdA wil dat de rekening van de klimaattransitie niet bij gewone mensen terechtkomt, maar bij de grootste veroorzakers van vervuiling. Dit voorkomt dat de aanpak doorslaat in onrealistische of oneerlijke maatregelen en zorgt voor draagvlak.
“De rekening hoort bij de grote vervuilers te liggen, niet bij mensen die het minste bijdragen aan klimaatverandering.”
“We laten grote vervuilers een eerlijke bijdrage leveren aan de kosten van de duurzaamheidstransitie. Dat doen wij door het principe van ‘de vervuiler betaalt’ centraal te stellen in al ons klimaatbeleid.”
“Grote vervuilende bedrijven gaan eerlijk belasting betalen over vervuilende uitstoot. Fossiele subsidies bouwen we af.”
Praktische, sociale en haalbare verduurzaming voor iedereen
De partij kiest voor concrete, uitvoerbare maatregelen die direct effect hebben en waar iedereen aan mee kan doen, zoals woningisolatie, betaalbaar openbaar vervoer en ondersteuning voor mensen met een lage energierekening. Hiermee wordt voorkomen dat het beleid doorslaat in onhaalbare of elitaire oplossingen.
“De overheid gaat flink investeren in een grootschalig isolatie-offensief. In tochtige huizen zonder dubbel glas wonen gezinnen die ‘s winters kiezen tussen verwarming of eten. Dáár beginnen we.”
“We helpen mensen met het isoleren van hun woning en het plaatsen van zonnepanelen zodat de energierekening daalt.”
“We maken het openbaar vervoer aantrekkelijker door de introductie van een Klimaatticket, waarmee iedereen voor 59 euro per maand onbeperkt met het ov kan reizen in daluren.”
Geen publiek geld voor kerncentrales, focus op snelle en zekere verduurzaming
GroenLinks-PvdA kiest ervoor geen publiek geld te steken in kernenergie vanwege de lange doorlooptijd en onzekerheden, en investeert liever in maatregelen die sneller en zekerder bijdragen aan het klimaatdoel.
“Geen publiek geld voor kerncentrales. De bouw van vier kerncentrales heeft al een jarenlange vertraging opgelopen, en gaat waarschijnlijk 15 miljard meer kosten dan verwacht... De hiervoor gereserveerde 14 miljard euro gebruiken we daarom om huishoudens, bedrijven en boeren te helpen met verduurzamingsmaatregelen die wel snel en zeker effect hebben.”
Realistische en gefaseerde aanpak, geen onhaalbare beloften
De partij erkent dat niet alles in één keer kan en kiest voor een gefaseerde, realistische aanpak met duidelijke prioriteiten, zodat de transitie haalbaar blijft en niet doorslaat in onuitvoerbare plannen.
BIJ1 kiest voor een radicaal en ingrijpend klimaatbeleid, waarbij de grootste vervuilers en fossiele bedrijven de rekening betalen, en niet de gewone burger. De partij pleit voor snelle, bindende reductie van uitstoot, het onteigenen van fossiele bedrijven, en een publieke energietransitie, maar zonder ruimte voor compromissen of gematigde oplossingen. Hun voorstellen zijn uitgesproken en structureel, met weinig tot geen aandacht voor een geleidelijke of gematigde aanpak.
Grote vervuilers betalen, niet de burger
BIJ1 wil dat de kosten van klimaatbeleid niet langer bij gewone burgers terechtkomen, maar bij de grootste vervuilers en fossiele bedrijven. Dit is een reactie op de huidige situatie waarin burgers de lasten dragen en bedrijven worden ontzien. Het beleid is bedoeld om klimaatrechtvaardigheid te realiseren, maar is uitgesproken in het afwijzen van gematigde of stapsgewijze oplossingen.
“De kosten van klimaatbeleid worden niet langer gedragen door gewone burgers maar door grote vervuilers. Klimaatbeleid gaat niet langer ten koste van bestaanszekerheid.”
“Alle benodigde klimaatmaatregelen worden voortaan getoetst op klimaatrechtvaardigheid. Dat betekent dat de kosten van klimaatbeleid worden gedragen door de grootste vervuilers.”
Fossiele bedrijven onteigenen en publieke energietransitie
BIJ1 wil fossiele bedrijven die sluiten onteigenen en hun middelen inzetten voor publieke doelen. De energietransitie moet volledig in publieke handen komen, zonder winstoogmerk, en fossiele subsidies worden direct gestopt. Dit beleid is zeer ingrijpend en laat weinig ruimte voor een gematigde, stapsgewijze overgang.
“Vervuilende en fossiele bedrijven die sluiten worden onteigend. Hun kapitaal, machines en infrastructuur worden ingezet voor publieke doelen.”
“De energietransitie wordt een publieke taak, geen winstmachine. De overheid investeert massaal in klimaatneutrale, -positieve en circulaire infrastructuur, woningverduurzaming en publieke energieproductie — onder collectief eigendom en democratische controle.”
Netto nul uitstoot in 2030, bindend vastgelegd
BIJ1 stelt een zeer ambitieus doel: Nederland moet in 2030 netto nul uitstoot hebben, inclusief alle directe en indirecte emissies, en dit wordt wettelijk bindend gemaakt. Dit is een van de meest vergaande voorstellen in het Nederlandse politieke landschap en laat weinig ruimte voor een geleidelijke aanpak.
“De Nederlandse uitstoot van broeikasgassen staat in 2030 op netto 0 (in scope 1, 2 én 3 emissies). Deze doelen worden wettelijk vastgelegd en zijn bindend.”
Snelle afbouw en verbod op fossiele brandstoffen en subsidies
BIJ1 wil per direct stoppen met subsidies voor fossiele brandstoffen en biomassacentrales, geen nieuwe vergunningen voor olie- en gasvelden, en een snelle afbouw van bestaande productie. Dit beleid is bedoeld om de fossiele sector snel te beëindigen, zonder overgangsperiode voor bedrijven.
“Subsidies op (de productie van) fossiele brandstoffen en financiële steun aan de fossiele industrie worden zo snel mogelijk beëindigd. Subsidies voor biomassacentrales worden per direct stopgezet. Er komen geen nieuwe vergunningen voor olie- en gasvelden, op land en op zee. De huidige olie- en gasproductie moet worden afgebouwd, waarbij rechtvaardige oplossingen voor de werknemers voorop staan.”
Drastische reductie veestapel en afbouw bio-industrie
BIJ1 wil de veestapel minstens halveren op korte termijn en de bio-industrie uiteindelijk laten verdwijnen, met een sociaal verantwoorde uitkoopregeling voor boeren. Dit is een zeer ingrijpend voorstel dat weinig ruimte laat voor een gematigde, stapsgewijze aanpak.
“Er is een drastische reductie van de veestapel nodig: deze moet met grote snelheid minstens gehalveerd.”
“De bio-industrie willen we afbouwen en uiteindelijk zien verdwijnen. Dit moet deels gebeuren door het uitkopen, sluiten en onteigenen van grote intensieve veehouders (megastallen).”
Het CDA wil klimaatverandering krachtig tegengaan met ambitieuze, maar realistische en uitvoerbare maatregelen, zonder te vervallen in extreme of eenzijdige oplossingen. De partij kiest voor een Europese aanpak, behoud van industrie en landbouw, technologische innovatie, en beleid dat betaalbaar en haalbaar blijft voor burgers en bedrijven. Kernpunten zijn het schrappen van extra nationale lasten, investeren in groene industrie, en het combineren van ambitie met realisme.
Europese aanpak en schrappen extra nationale lasten
Het CDA kiest voor het volgen van Europese klimaatdoelen en het aanpassen van de Nederlandse wetgeving daaraan, om zo een gelijk speelveld te behouden en te voorkomen dat bedrijven vertrekken. Extra nationale heffingen worden geschrapt om te voorkomen dat het beleid doorslaat en de economie schaadt.
“Een duurzame economie bereiken we alleen met een Europese aanpak en een gelijk speelveld in Europa. Daarom volgen we de Europese klimaatdoelen en passen we de Nederlandse klimaatwet daarop aan. De nationale CO₂-heffing schrappen we, want we willen bedrijven niet wegjagen.”
“We realiseren de ambitie om in 2040 klimaatneutraal te zijn en schrappen de hogere nationale CO2-heffing.”
Realistische en uitvoerbare energietransitie
Het CDA wil de energietransitie mogelijk en betaalbaar maken met stabiel beleid, behoud van industrie, en een mix van duurzame energie, kernenergie, energiebesparing en CO2-opslag. De partij benadrukt het belang van innovatie en maatwerk, zonder te kiezen voor rigide of extreme maatregelen.
“Om de energietransitie mogelijk en betaalbaar te maken is betrouwbaar en stabiel langetermijnbeleid nodig. Juist ook om de maakindustrie, die wil verduurzamen, te behouden voor Nederland.”
“We willen groene industriepolitiek. We maken bindende afspraken met de grootste vervuilers en kiezen voor een goede mix van duurzame energie en kernenergie, energiebesparing en CO2-opslag. Ambitie en realisme gaan hand in hand.”
Technologische innovatie en maatwerk voor bedrijven
Het CDA zet in op innovatie, maatwerkafspraken met grote bedrijven, en investeringen in schone technologieën, in plaats van generieke of extreme verplichtingen. Zo wil de partij verduurzaming stimuleren zonder doorschieten in onrealistische eisen.
“We maken bindende en wederkerige maatwerkafspraken met de grootste vervuilende bedrijven om de bestaande industrie te verduurzamen en te bouwen aan een duurzame economie van de toekomst.”
“We maken maatwerkafspraken met grote bedrijven uit de industrie om te verduurzamen mogelijk door een geïntegreerde aanpak met passende beleidsregels en adequate financiële ondersteuning.”
Betaalbaarheid en draagvlak voor burgers
Het CDA wil dat de transitie naar schone energie voor iedereen haalbaar en betaalbaar blijft, met oog voor minder draagkrachtigen en zonder de samenleving te overvragen. Het beleid moet voorspelbaar zijn en de kosten behapbaar houden.
“Keuzes voor de transitie naar schone energie, op een manier die iedereen kan meemaken. Dat alles vraagt om een langetermijnvisie, met voorspelbaar beleid, behapbare kosten voor inwoners en een gelijk Europees speelveld voor ondernemers wanneer zij verduurzamen.”
“Om te zorgen dat ook minder draagkrachtigen in ons land in een goed geïsoleerd huis kunnen wonen, gaan we door met de verduurzamingsafspraken, zoals gemaakt in de nationale prestatieafspraken met woningcorporaties.”
DENK wil klimaatverandering krachtig aanpakken, maar kiest nadrukkelijk voor haalbare en sociale oplossingen zonder burgers onnodig te belasten of te betuttelen. De partij zet in op investeringen in duurzame energie, strengere regels voor grote vervuilers, en betaalbare verduurzaming voor huishoudens, maar wijst extreme of kostbare maatregelen voor consumenten af. Kernenergie wordt niet uitgesloten, vlees- en suikertaksen worden verworpen, en de nadruk ligt op rechtvaardigheid en uitvoerbaarheid.
Investeren in duurzame energie en energietransitie
DENK wil fors investeren in zonne- en windenergie, sluit kernenergie niet uit mits veilige opslag, en wil kolencentrales snel sluiten. De partij kiest voor een pragmatische energietransitie, waarbij haalbaarheid en effectiviteit voorop staan.
“Wij willen investeren in zonne energie en windenergie op zee. Kolencentrales verdwijnen zo snel mogelijk. Kernenergie sluiten wij niet uit, omdat het schoner is dan andere energiebronnen. Veilige opslag van kernafval is een harde randvoorwaarde voor elke kernenergie optie.”
Geen betuttelende of kostbare maatregelen voor burgers
DENK verwerpt belastingen op vlees, suiker en plastic, omdat deze volgens de partij de ongelijkheid vergroten en burgers onnodig op kosten jagen. Klimaatbeleid moet rechtvaardig en betaalbaar blijven voor iedereen.
“Klimaatbeleid is hard nodig, maar mag geen middel worden om burgers betuttelend te bejegenen of op de kosten te jagen. Daarom komt er géén belasting op vlees, géén extra heffing op suiker en géén toeslag op plastic verpakkingen. Deze heffingen vergroten de ongelijkheid.”
Grote vervuilers betalen meer, huishoudens profiteren
DENK wil dat grote bedrijven en vervuilers een eerlijker deel van de kosten dragen via hogere energiebelasting en een CO2-heffing, terwijl huishoudens juist profiteren van verduurzaming door lagere energiekosten en meer subsidies.
“Grote vervuilers gaan eerlijker bijdragen. Bedrijven in de commerciële sector die veel energie verbruiken, gaan relatief méér energiebelasting en opslag voor duurzame energie betalen. Met een CO2-heffing voor de grootste vervuilers geven we een extra stimulans om te verduurzamen.”
“Huishoudens profiteren van verduurzaming door een lagere energierekening. De overheid ondersteunt dit actief, met name door méér subsidies beschikbaar te stellen voor het isoleren van huurwoningen en zonnepanelen voor particulieren. Dat betekent ook dat de salderingsregeling moet blijven.”
Betaalbare en toegankelijke verduurzaming en mobiliteit
DENK investeert in betaalbare verduurzaming van woningen en mobiliteit, met speciale aandacht voor lage en middeninkomens. Gedwongen uitkoop van boeren is alleen ultimum remedium; innovatie wordt gestimuleerd.
“Wij willen fors investeren in verduurzaming van woningen. Naast dat wij hiermee bijdragen aan de klimaatdoelstellingen, worden de woonlasten voor mensen hiermee beperkt.”
“Er komt een toegankelijke regeling om elektrisch rijden betaalbaar te maken voor lage en middeninkomens.”
“Wij gaan inzetten op vrijwillige uitkoopregelingen in de landbouw, waarbij als ultimum remedium gedwongen uitkoop niet door ons wordt uitgesloten. Bewezen en effectieve innovaties in de landbouw die tot vergroening leiden moeten worden ondersteund.”