Verkiezingsprogramma's 2025 overwelke partij treedt het best op tegen de dreiging uit rusland
JA21 ziet Rusland als een actieve bedreiging voor de Europese veiligheid en pleit voor een sterke, zelfstandige Nederlandse defensie binnen NAVO-verband. De partij wil fors investeren in defensie, langdurige steun aan Oekraïne bieden (zonder NAVO/EU-lidmaatschap), en de trans-Atlantische samenwerking versterken om zo de Russische dreiging effectief het hoofd te bieden.
Fors investeren in een zelfstandige, NAVO-georiënteerde krijgsmacht
JA21 stelt dat Nederland door jarenlange verwaarlozing van defensie kwetsbaar is geworden voor dreigingen uit Rusland. De partij wil daarom fors investeren in personeel, materieel en innovatie, en wettelijk verankeren dat Nederland minimaal 2% van het BBP aan defensie uitgeeft, met een groeipad naar 5%. Dit moet zorgen voor een geloofwaardige afschrikking en langdurige inzetbaarheid tegen Russische (en andere) dreigingen.
“JA21 wil fors investeren in een krijgsmacht die ook in de toekomst in staat zal zijn om de Nederlandse belangen te beschermen”
“JA21 heeft de afgelopen jaren bewezen dé defensiepartij van Nederland te zijn, met onder meer de hoogste doorgerekende defensie-uitgaven in het verkiezingsprogramma voor de Tweede Kamerverkiezingen van 2023, en het wettelijk verankeren van de 2% NAVO-norm.”
“Lineair groeien naar uitgaven van 5% van het BBP in 2035.”
“De krijgsmacht moet op innovatieve wijze de laatste tech-”
“Nederland moet zelfstandig in staat zijn haar burgers, grondgebied en vitale belangen te verdedigen – te land, ter zee, in de lucht, in de ruimte, en in het cyberdomein.”
Steun aan Oekraïne, maar geen NAVO/EU-lidmaatschap
JA21 steunt Oekraïne in haar strijd tegen Rusland, maar wil geen NAVO- of EU-lidmaatschap voor Oekraïne. Dit standpunt is bedoeld om Rusland af te schrikken en Oekraïne te ondersteunen, zonder de NAVO direct in een oorlog met Rusland te betrekken.
“Oekraïne onverminderd steunen in haar strijd voor onafhankelijkheid maar niet toelaten tot de NAVO en de Europese Unie.”
Versterken van de trans-Atlantische band en NAVO-loyaliteit
JA21 ziet de trans-Atlantische samenwerking met de VS en Canada als essentieel voor de verdediging tegen Rusland. De partij wil deze band versterken, maar wel op basis van gelijkwaardigheid en met behoud van Nederlandse soevereiniteit.
Geen EU-leger, geen militaire inzet zonder Nederlands belang
JA21 verwerpt een Europees leger en wil alleen militaire inzet als er een aantoonbaar Nederlands belang of mandaat is. Dit moet voorkomen dat Nederland in EU-missies wordt getrokken die niet direct bijdragen aan de verdediging tegen Rusland.
“Geen EU-leger en geen militaire inzet zonder aantoonbaar Nederlands belang of mandaat.”
Investeren in cyberveiligheid en hybride dreigingen
JA21 erkent dat Rusland niet alleen conventioneel, maar ook via cyberaanvallen en desinformatie het Westen ondermijnt. De partij wil daarom fors investeren in cyberveiligheid, het Defensie Cyber Commando uitbreiden en digitale soevereiniteit waarborgen.
“Dit resulteert in een toename van conventionele, maar ook hybride dreigingen zoals cyberaanvallen, sabotage en desinformatiecampagnes.”
“Cyberafschrikking. Breid het Defensie Cyber Commando uit. Hack ons? Reken op een tegenactie.”
“Investeer in een nationale cloud onder Nederlandse wetgeving. Geen Amerikaanse of Chinese toegang tot onze data.”
De VVD ziet Rusland als een directe en groeiende dreiging voor de veiligheid van Nederland en Europa en pleit daarom voor de grootste defensie-investering in decennia, structurele steun aan Oekraïne, en harde sancties tegen Rusland. De partij wil een technologisch superieure krijgsmacht, versterkte Europese en NAVO-samenwerking, en een afname van economische afhankelijkheid van Rusland. Hun visie is realistisch, gericht op afschrikking, weerbaarheid en het beschermen van Nederlandse en Europese belangen tegen Russische agressie.
Structureel verhogen van defensie-uitgaven en militaire paraatheid
De VVD wil fors investeren in een moderne, technologisch superieure krijgsmacht om Rusland af te schrikken en zo de veiligheid van Nederland en Europa te waarborgen. Dit betekent een structurele verhoging van het defensiebudget tot 3,5% van het BNP, modernisering van de krijgsmacht, en het versterken van de Europese pijler binnen de NAVO.
“De grootste investering in defensie in decennia: om de Russische dreiging het hoofd te bieden en onze manier van leven veilig te stellen, moeten we beschikken over een technologisch superieure krijgsmacht. Een investering van 3,5% van ons Bruto Nationaal Product (BNP) is nodig om onze krijgsmacht te moderniseren.”
“Onze krijgsmacht moet een macht zijn die kan afschrikken, verdedigen en, indien nodig, keihard ingrijpen. Alleen door onze militairen met het beste materieel uit te rusten en door samen te werken met onze Europese en trans-Atlantische partners in de EU en in de NAVO, kunnen wij een grotere oorlog op het Europese continent voorkomen.”
“Om Rusland beter af te schrikken moeten Europese landen samen in staat zijn om grootschalige operaties uit te voeren. Voor Nederland vraagt dit om forse investeringen in het Duits-Nederlandse Legerkorps.”
Onverminderde en meerjarige steun aan Oekraïne
De VVD stelt dat Oekraïne ook voor onze vrijheid en veiligheid vecht en wil daarom militaire, financiële en humanitaire steun aan Oekraïne structureel vastleggen, evenals sancties tegen Rusland handhaven tot er echte onderhandelingen zijn.
“We blijven Oekraïne onverminderd militair, financieel en humanitair steunen. We leggen deze steun meerjarig vast en sanctioneren Rusland.”
“Oekraïne vecht ook voor onze vrijheid en veiligheid en zal na de oorlog Westerse veiligheidsgaranties nodig hebben. Het afgesproken pad naar NAVO-lidmaatschap voor Oekraïne blijft voor de VVD overeind.”
Strengere en effectievere sancties tegen Rusland en aanpak omzeiling
De VVD wil de straffeloosheid van Russische agressie tegengaan door speciale tribunalen, het versterken van sancties en het hard aanpakken van omzeiling daarvan, inclusief secundaire sancties.
“We willen speciale tribunalen gericht op Russische wandaden, versterken sancties tegen betrokkenen en pakken de omzeiling daarvan hard aan. Samen met bondgenoten voeren we de politieke en financiële druk op, onder meer via secundaire sancties.”
Versterken van cyberweerbaarheid en aanpak Russische spionage
De VVD erkent dat Rusland Nederland ook via cyberaanvallen, spionage en desinformatie ondermijnt en wil daarom Europese samenwerking op cyberveiligheid, strengere straffen voor spionage en actieve voorbereiding op digitale aanvallen.
“We bereiden ons voor op grootschalige digitale aanvallen op vitale sectoren: Om ons te wapenen tegen dagelijkse cyberaanvallen vanuit landen als Rusland, Iran en China en digitale uitval te voorkomen, bereidt de overheid zich actief voor op grootschalige cyberaanvallen en storingen.”
“We verbeteren de opsporing, sluiten bedrijven en personen met banden met vijandige regimes uit van strategische sectoren en beperken diplomatieke toegang. Spionage vanuit ambassades wordt niet getolereerd: bij aantoonbare ondermijning gaan we vaker over tot uitwijzing.”
Verminderen van economische en energie-afhankelijkheid van Rusland
De VVD ziet het verminderen van afhankelijkheid van Russische energie en grondstoffen als essentieel voor de nationale veiligheid en wil daarom fors investeren in eigen energievoorziening en alternatieven.
“In een wereld waar Poetin de gaskraan als wapen gebruikt, moeten we zo snel mogelijk onze energie-afhankelijkheid verminderen. Klimaatbeleid is veiligheidsbeleid.”
“Afhankelijkheden van onbetrouwbare landen bouwen we af, we verzekeren ons van leveringszekerheid en zorgen dat we kunnen voorzien in onze grondstoffenbehoefte.”
Europese samenwerking en versterking van de NAVO-pijler
De VVD wil dat Europa zich ontwikkelt tot een zelfstandige geopolitieke macht naast de VS en China, met een sterke Europese pijler binnen de NAVO en meer gezamenlijke defensie-inspanningen.
“Europa moet zich ontwikkelen tot een derde geopolitieke macht naast de Verenigde Staten en China. We hebben een Europees front nodig van landen die bereid zijn te doen wat nodig is, met een kopgroep die doorpakt waar anderen stilvallen.”
“De VVD kiest voor een militair zelfstandiger Europa. De VS blijft een onmisbare bondgenoot, maar Europese landen moeten meer verantwoordelijkheid nemen voor hun eigen veiligheid.”
Volt ziet de dreiging uit Rusland als een urgent Europees veiligheidsprobleem en pleit daarom voor een sterke, zelfstandige Europese defensie, minder afhankelijkheid van de VS, en intensieve steun aan Oekraïne. Hun belangrijkste voorstellen zijn het bouwen van een Europees leger, het versterken van de Europese defensie-industrie, het delen van militaire kennis met Oekraïne, het inzetten van bevroren Russische tegoeden voor Oekraïne, en het ontwikkelen van een gezamenlijke cyberverdediging. Volt kiest voor een federale, geïntegreerde aanpak waarbij Europese samenwerking en strategische autonomie centraal staan.
Bouwen van een Europees leger en defensie-industrie
Volt wil een volwaardige Europese krijgsmacht onder democratische controle, die samenwerkt met de NAVO maar zelfstandig kan optreden tegen dreigingen zoals Rusland. Dit moet de afhankelijkheid van de VS verminderen en de EU in staat stellen sneller en effectiever te reageren.
“We moeten niet langer afhankelijk zijn van andere landen, ook niet van de Verenigde Staten. De EU moet zichzelf kunnen verdedigen. Daarom moeten we een Europees leger bouwen.”
“Daarom bouwen we aan een Europese krijgsmacht die samenwerkt met de Noord-Atlantische Verdragsorganisatie (NAVO) en die onder toezicht staat van het Europees Parlement. Zo kan de EU sneller en zelfstandiger reageren als er gevaar dreigt.”
“We ontwikkelen als EU een gezamenlijke defensie-industrie. Daar delen we middelen, kopen we samen materieel in en werken Europese bedrijven nauwer samen. Dit versterkt de economie, creëert banen en vergroot onze onafhankelijkheid.”
Structurele en militaire steun aan Oekraïne
Volt kiest voor maximale steun aan Oekraïne, zowel militair als economisch, en wil Russische tegoeden inzetten voor Oekraïense wederopbouw en defensie. Ook pleit Volt voor kennisdeling en integratie van Oekraïense defensie-ervaring in de EU.
“We helpen Oekraïne op weg naar het lidmaatschap van de EU en de NAVO.”
“De EU helpt Oekraïne met geld voor de wederopbouw door gezamenlijk leningen aan te bieden.”
“De strenge sancties tegen Rusland blijven van kracht. De EU werkt aan een duidelijke strategie voor een overwinning van Oekraïne, een rechtvaardige en duurzame vrede met veiligheidsgaranties, het EU-lidmaatschap en de wederopbouw.”
“De 220 miljard euro aan bevroren Russische tegoeden wordt ingezet voor Oekraïne of als onderpand voor leningen voor de Oekraïense defensie.”
“De samenwerking met Oekraïne wordt versterkt door de Oekraïense defensie-industrie te integreren in die van de EU en kennis van (inzet van) nieuwe technologieën aan het front te integreren in de Europese defensie.”
Gezamenlijke Europese cyberverdediging en hybride dreigingsbestrijding
Volt erkent dat Rusland ook via cyberaanvallen en desinformatie een bedreiging vormt en wil daarom een gezamenlijke Europese aanpak, inclusief investeringen in digitale infrastructuur en cyberweerbaarheid.
“We zetten ons in voor gedeelde cyberverdediging in de EU en een gezamenlijk antwoord op grensoverstijgende cyberaanvallen. Zo kan de EU desinformatie, cyberaanvallen en buitenlandse inmenging effectiever en efficiënter bestrijden.”
“We investeren een deel van de verhoging van de NAVO-begroting in de ontwikkeling van de digitale infrastructuur binnen de EU. Dit speelt immers een sleutelrol in de strategische autonomie van de EU en in de verdediging tegen cyber- en hybride dreigingen.”
Europese nucleaire afschrikking onder eigen controle
Volt wil minder afhankelijk zijn van de VS voor nucleaire veiligheid en pleit voor een Europese nucleaire afschrikking, met modernisering van Franse kernwapens en duidelijke afspraken met het VK en Frankrijk.
“De EU wil voor nucleaire veiligheid minder afhankelijk zijn van de VS. Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk worden betrokken bij een sterker Europees nucleair veiligheidskader.”
“Op termijn komt er een eigen Europese nucleaire afschrikking onder democratische controle. Deze bestaat uit langeafstandsraketten, drones en anticybersystemen om goed te kunnen reageren bij dreiging.”
FVD kiest expliciet voor een neutrale positie ten opzichte van Rusland en verwerpt het idee van Rusland als vijand. De partij wil alle sancties tegen Rusland opheffen, stoppen met militaire en financiële steun aan Oekraïne, en het NAVO-lidmaatschap heroverwegen. Hun kernvisie is dat Nederland zich niet moet mengen in buitenlandse conflicten, maar zich moet richten op eigen veiligheid en soevereiniteit.
Neutraliteit en normaliseren relatie met Rusland
FVD ziet geen dreiging uit Rusland en pleit juist voor het normaliseren van de relatie, het opheffen van sancties en het stoppen van steun aan Oekraïne. De partij vindt dat Nederland zich niet moet laten meeslepen in buitenlandse conflicten en kiest voor een neutrale koers naar Zwitsers model.
“We stoppen met sancties die onze economie of belangen schaden en staken alle militaire en financiële steun aan Oekraïne.”
“We heffen de sancties tegen Rusland op, zodat handel en samenwerking kunnen worden hersteld.”
“We stoppen met miljardenuitgaven aan buitenlandse conflicten, zoals de oorlog in Oekraïne, en richten ons op vrede en samenwerking.”
“We normaliseren de relatie met Rusland door sancties op te heffen”
NAVO-lidmaatschap heroverwegen
FVD wil het NAVO-lidmaatschap niet vanzelfsprekend voortzetten, maar via een referendum aan de bevolking voorleggen. De partij stelt dat Nederlandse inzet nooit in dienst mag staan van NAVO- of Amerikaanse belangen, maar uitsluitend van het Nederlands belang.
“We leggen het lidmaatschap van de NAVO via een referendum voor aan de Nederlandse bevolking, zodat we als land zelf kunnen beslissen of we door willen op het huidige pad.”
“Onze inzet moet altijd in dienst staan van Nederland – nooit van Brusselse of Amerikaanse belangen.”
“We staan nooit toe dat de inzet van onze militairen door de EU of de NAVO wordt bepaald, zodat Nederland altijd zelf de controle houdt.”
Investeren in nationale defensie, niet tegen Rusland
FVD wil wel investeren in de eigen krijgsmacht, maar niet specifiek gericht op de dreiging uit Rusland. De focus ligt op grensbewaking, cyberdefensie en een eigen defensie-industrie, zonder buitenlandse militaire betrokkenheid.
“We investeren in onze krijgsmacht - niet volgens een opgelegde NAVO-norm, maar naar eigen inzicht, zodat Nederland weerbaar is en onze militairen beter worden beloond.”
“We investeren in cyberdefensie, zodat Nederland beschermd blijft tegen digitale dreigingen en koploper wordt op digitaal gebied.”
“We breiden de Koninklijke Marechaussee uit, zodat de Nederlandse grenzen beter worden bewaakt.”
“We betrekken de Nederlandse defensie-industrie bij aanschaf, onderhoud en ontwikkeling van materieel, zodat innovatie en werkgelegenheid in eigen land groeien.”
NSC ziet de dreiging uit Rusland als een serieuze bedreiging voor de veiligheid van Nederland en Europa en pleit voor een forse verhoging van de defensie-uitgaven, versterking van de NAVO-samenwerking, en actieve steun aan Oekraïne. De partij wil investeren in militaire en cyberweerbaarheid, het verminderen van afhankelijkheid van strategische goederen, en het bestraffen van Russische oorlogsmisdaden. NSC kiest voor een realistische, stevige opstelling binnen Europa, zonder nationale soevereiniteit uit handen te geven.
Forse verhoging defensie-uitgaven en NAVO-norm
NSC wil de NAVO-norm van 3,5% van het BBP voor defensie-uitgaven hanteren en investeren in slagkracht, gereedheid, luchtverdediging en cybercapaciteit. Dit moet Nederland en NAVO-gebied beter beschermen tegen Russische agressie.
“We committeren ons daarom aan de nieuwe NAVO-norm in 2035 van 3,5% van de economie voor Defensie-uitgaven en 1,5% voor gerelateerde uitgaven zoals infrastructuur. We investeren in slagkracht, gereedheid, uitrusting, luchtverdediging en oefeningen.”
“We versterken de krijgsmacht en hanteren de nieuwe NAVO-norm van 3,5% voor Defensie-uitgaven en 1,5% voor andere uitgaven zoals versterken van de bruggen.”
Actieve en brede steun aan Oekraïne
NSC biedt politieke, militaire, economische en humanitaire steun aan Oekraïne, ondersteunt sancties tegen Rusland, en wil dat oorlogsmisdaden worden bestraft. Dit alles om Russische agressie te stoppen en de Europese veiligheid te waarborgen.
“We bieden actief politieke, militaire, economische, humanitaire en financiële steun. We vangen Oekraïense vluchtelingen tijdelijk op en willen actief bijdragen aan de sociale, economische, bestuurlijke en fysieke wederopbouw van Oekraïne.”
“We blijven samen optrekken met andere (EU-)landen bij het opleggen en effectueren van sancties tegen Rusland.”
“De misdaden van de oorlog in Oekraïne moeten bestraft worden. Daarom zijn we voorstander van het Agressietribunaal in Den Haag.”
Investeren in cyberweerbaarheid en bescherming vitale infrastructuur
NSC erkent de digitale dreiging uit Rusland en investeert fors in cyberveiligheid, een offensief cyberprogramma, en bescherming van vitale infrastructuur zoals havens en digitale systemen.
“Nieuw Sociaal Contract zet daarom in op een daadkrachtige cyberstrategie. We vergroten de capaciteit van het Defensie Cyber Commando en investeren in een offensief cyberprogramma.”
“We investeren jaarlijks € 1 miljard in een weerbare samenleving voor meer burgersteunpunten, buurtnetwerken en cyberveiligheid.”
“We willen dat er op termijn een Dutch Dome komt: een luchtverdedigingssysteem gericht op de bescherming van strategisch belangrijke civiele en militaire locaties, zoals de Rotterdamse haven.”
Verminderen afhankelijkheid van strategische goederen en Europese samenwerking
NSC wil de Europese samenwerking versterken om de afhankelijkheid van Rusland en andere landen voor strategische goederen, grondstoffen en technologie te verminderen, zonder nationale soevereiniteit op te geven.
“We moeten in Europa samen optrekken als het gaat om wereldhandel, het verminderen van de afhankelijkheid van strategische goederen en grondstoffen, het afdwingen van een gelijk speelveld voor onze bedrijven en het veiligstellen van technologie.”
“Alleen samen kunnen we geopolitiek tegenwicht bieden tegen de agressie van Rusland en de assertiviteit van China en grip krijgen op migratie.”
Tegen Europees leger, nationale soevereiniteit bewaken
NSC is tegen de vorming van een Europees leger en wil dat het nationale parlement het laatste woord houdt over militaire missies, om zo de Nederlandse soevereiniteit te waarborgen.
“We zijn tegen de vorming van een Europees leger. Het uit handen geven van ons geweldsmonopolie aan de Europese Unie ondergraaft het fundament van Nederland als zelfstandige staat.”
De Partij voor de Dieren (PvdD) erkent de dreiging uit Rusland en veroordeelt de Russische agressie tegen Oekraïne. Hun aanpak richt zich op steun aan Oekraïne, het aanscherpen van sancties tegen Rusland, en het versterken van Europese defensie zonder afhankelijkheid van de VS of een blanco cheque voor defensie-uitgaven. De PvdD wil een alternatief voor de NAVO, gericht op Europese samenwerking, diplomatie en rechtvaardige vrede.
Steun aan Oekraïne en sancties tegen Rusland
De PvdD veroordeelt expliciet de Russische agressie en steunt Oekraïne met humanitaire hulp, financiële pakketten en legale wapenleveranties (met uitsluiting van verboden wapens). Ze pleiten voor het aanscherpen van sancties tegen Rusland en benadrukken dat Oekraïne zelf bepaalt over onderhandelingen.
“De Partij voor de Dieren veroordeelt de ongekende Russische agressie tegen Oekraïne. In het licht van de actuele oorlogsdreiging aan de directe grenzen van de Europese Unie, is het belangrijk om samen te werken en onderlinge solidariteit te tonen.”
“We steunen de levering van wapens zodat Oekraïne zichzelf kan verdedigen. Wapens die door internationale verdragen verboden zijn zoals clusterbommen en anti-personeelsmijnen, worden niet geleverd.”
“Sancties zijn een belangrijk drukmiddel om landen te houden aan het internationaal recht. Nederland pleit voor het aanscherpen van economische sancties richting Rusland...”
Investeren in Europese defensie, onafhankelijk van de VS
De PvdD wil extra investeren in Europese defensie om minder afhankelijk te zijn van de VS, maar zonder een blanco cheque. Ze zijn kritisch op de NAVO en willen een alternatief samenwerkingsverband zonder de VS, gericht op verdediging, internationaal recht en solidariteit.
“Nu is het moment om zo snel mogelijk onafhankelijk te worden van de VS. Extra investeren in de Europese defensie is helaas noodzakelijk om die onafhankelijkheid te realiseren.”
“De NAVO-norm wordt gedicteerd door Trump: daar doen wij niet aan mee. We wegen zorgvuldig af wat nodig is op basis van goed onderbouwde plannen. Géén blanco cheque voor defensie.”
“De Partij voor de Dieren zet in op een alternatief voor de NAVO: een nieuwe vorm van samenwerking met betrouwbare bondgenoten, zonder de VS. Een samenwerking op basis van internationaal recht, gelijkwaardigheid en solidariteit, gericht op verdediging.”
“Nederland en Europa investeren extra in de eigen Europese defensie. Daarbij kijken we steeds kritisch welke investeringen echt nodig zijn om onszelf te kunnen verdedigen en zo snel mogelijk onafhankelijk te worden van de VS.”
Bescherming tegen hybride oorlogsvoering
De PvdD erkent dat de dreiging uit Rusland niet alleen militair is, maar ook via hybride oorlogsvoering zoals cyberaanvallen. Ze willen maatregelen nemen om de samenleving hiertegen te beschermen.
“Nederland komt met maatregelen die de samenleving beschermen tegen hybride oorlogsvoering, zoals cyberaanvallen en het vernielen van internetkabels en sabotage van waterzuiveringsinstallaties.”
Diplomatie, rechtvaardige vrede en conflictpreventie
De PvdD legt sterk de nadruk op diplomatie, vredesopbouw en conflictpreventie als onderdeel van de Europese veiligheidsstrategie, naast militaire maatregelen.
“Nederland zet zich in voor een bredere Europese veiligheidsstrategie waarin rechtvaardige vrede, diplomatie, dialoog, vredesopbouw en conflictbeheersing voorop staan.”
“Een deel van het defensiebudget zal specifiek worden ingezet op diplomatie in conflictsituaties, het ontwikkelen van methoden voor conflictpreventie en geweldloze conflictoplossing, en voor het geweldloos weerbaar maken van de burgers.”
De SGP ziet de Russische dreiging als een serieuze geopolitieke uitdaging en pleit voor een krachtige, zelfstandige Nederlandse defensie binnen NAVO-verband, met forse verhoging van het defensiebudget en structurele steun aan Oekraïne. De partij wil geen Europees leger, maar wel meer F-35’s, luchtverdediging en versterking van de infanterie, en benadrukt dat sancties tegen Rusland en steun aan Oekraïne moeten worden voortgezet. De kern van hun visie is: militaire kracht, NAVO-samenwerking en onwrikbare steun aan Oekraïne als antwoord op Russische agressie.
Forse verhoging defensiebudget en modernisering krijgsmacht
De SGP vindt dat Nederland fors meer moet investeren in defensie om de Russische dreiging het hoofd te bieden. Dit betekent voldoen aan de NAVO-norm, opschalen van de krijgsmacht, investeren in modern materieel en het versterken van de maatschappelijke weerbaarheid.
“De SGP wil gaan voldoen aan de nieuwe NAVO-norm voor defensie-uitgaven. In 2035 besteedt Nederland 5% van het BBP aan onze Defensie, waarbij 1,5% wordt besteed aan bredere investeringen in maatschappelijke weerbaarheid en infrastructuur.”
“Nederland gaat aan haar doelstellingen voor eenheden en wapensystemen voldoen door de krijgsmacht verder uit te bouwen. De SGP wil dat Nederland meer F-35’s en meer luchtverdediging inkoopt. Ook moet Nederland de infanteriebataljons zo veel mogelijk aanvullen.”
“Defensie moet robuust en veelzijdig blijven en alle hoofdtaken kunnen uitvoeren. De SGP wil extra investeren in specialisaties als de speciale eenheden en onderzeebootcapaciteit.”
“De SGP wil dat de krijgsmacht moderniseert en van moderne dreigingen en oorlogsvoering leert. Nederland investeert in innovatie, drones, counterdrone systemen en overige cybercapaciteiten.”
Structurele en onwrikbare steun aan Oekraïne
De SGP stelt dat Rusland de soevereiniteit van Oekraïne moet respecteren en dat Nederland Oekraïne structureel moet blijven steunen met geld, wapens, humanitaire en diplomatieke middelen. Sancties tegen Rusland blijven van kracht en er wordt niet toegegeven op kernpunten van Oekraïense soevereiniteit.
“Nederland blijft Oekraïne steunen met geld, wapens, humanitaire en diplomatieke middelen. De sancties tegen Rusland blijven. Het Russische bloedvergieten moet stoppen. Om een rechtvaardige en duurzame vrede te bewerkstelligen trekt Nederland gezamenlijk op met gelijkgestemde (Europese) landen. Er wordt niet toegegeven op kernpunten van de Oekraïense soevereiniteit.”
“Rusland moet de internationale rechtsorde en dus de soevereiniteit en het zelfbeschikkingsrecht van Oekraïne respecteren.”
NAVO als hoeksteen, geen Europees leger
De SGP ziet de NAVO als de belangrijkste veiligheidspartner tegen Rusland en verzet zich tegen de vorming van een Europees leger of overdracht van militaire bevoegdheden aan Brussel. Europese samenwerking is alleen aanvullend waar het meerwaarde biedt.
“De NAVO blijft de hoeksteen van ons veiligheidsbeleid.”
“Nederland blijft alert op Europese defensiesamenwerking. De NAVO is onze belangrijkste veiligheidspartner. De EU vult slechts aan waar dit meerwaarde biedt en zij bevoegdheid heeft. ... De SGP wil echter geen Europees leger en vindt de nieuwe Europese Defensiecommissaris ongewenst. Niet Brussel, maar Den Haag blijft besluiten over het uitzenden van troepen.”
Diplomatieke en economische weerbaarheid tegen Russische invloed
De SGP wil dat Nederland, samen met de EU, investeert in relaties met andere landen om de invloed van Rusland (en China) wereldwijd, met name in Afrika, te beperken.
De SP erkent de dreiging van Rusland, maar verwerpt militaire escalatie, wapenwedlopen en hoge defensie-uitgaven als antwoord. In plaats daarvan pleit de partij voor diplomatie, Europese samenwerking (zonder afhankelijkheid van de VS), beperkte NAVO-activiteiten, steun aan Oekraïne met nadruk op vrede, en investeringen in cyberverdediging. De SP wil geen uitbreiding van de NAVO, geen dienstplicht en geen verhoging van het defensiebudget tot de zogeheten Trump-norm.
Focus op diplomatie en vreedzame oplossingen
De SP ziet diplomatie en het voorkomen van escalatie als de beste manier om met de dreiging uit Rusland om te gaan. Militaire inzet is slechts een laatste redmiddel en moet altijd gepaard gaan met diplomatieke inspanningen. De partij verzet zich tegen oorlogstaal en wapenwedlopen.
“Wij steunen de verdediging van Oekraïne tegen de agressie van Rusland en tegelijkertijd moet altijd maximaal ingezet worden op het vinden van diplomatieke oplossingen. Daar zijn vredesonderhandelingen voor nodig.”
“We zetten ons in tegen militaire escalatie en voor een staakt-het-vuren om een permanente oorlog te voorkomen.”
“Vrede en veiligheid komen niet uit de loop van een geweer, maar door internationale samenwerking en solidariteit. Onze veiligheid wordt nu te veel gebaseerd op meer wapens en dreiging, terwijl echte veiligheid begint bij vrede en samenwerking.”
“Militaire inzet is alleen een laatste redmiddel en moet altijd met diplomatieke inspanningen gepaard gaan.”
Geen verhoging defensie-uitgaven en geen dienstplicht
De SP is fel tegen het verhogen van het defensiebudget tot de NAVO/Trump-norm en tegen het invoeren van de dienstplicht. De partij vindt dat de dreiging uit Rusland wordt overdreven en dat extra uitgaven ten koste gaan van sociale voorzieningen.
“De SP is tegen de nieuwe NAVO-norm voor defensieuitgaven waarbij de Amerikaanse president Trump van ons eist dat wij 5% van alles wat we samen in Nederland verdienen uitgeven aan wapens.”
“Dienstplicht is onnodig. Politici en media willen ons laten geloven dat Nederland op het punt staat binnengevallen te worden. Het hoofd van de NAVO raadde zelfs mensen aan om Russisch te leren. Deze verhalen zijn niet op feiten gebaseerd.”
Europese militaire samenwerking, geen NAVO-uitbreiding
De SP wil Europese militaire samenwerking versterken, maar zonder afhankelijkheid van de VS en zonder uitbreiding van de NAVO. De NAVO moet zich beperken tot verdediging van het eigen grondgebied en geen nieuwe landen toelaten.
“Met betere samenwerking en betere afstemming tussen de Europese landen wordt het Europees veiligheidsbelang gediend in plaats van de belangen van de VS.”
“Tot deze Europese veiligheidsarchitectuur er is moet de NAVO zich richten op haar eigen taak, namelijk het verdedigen van het eigen grondgebied van de aangesloten bondgenoten. Dat betekent expliciet: geen operaties buiten het eigen grondgebied, geen operaties zonder VN-mandaat en geen uitbreiding met nieuwe NAVO-landen.”
Investeren in cyberverdediging en bescherming tegen asymmetrische dreigingen
De SP erkent moderne dreigingen zoals cyberaanvallen en desinformatie en wil investeren in verdediging tegen deze vormen van oorlogsvoering.
“Er moet geïnvesteerd worden in de verdediging tegen asymmetrische oorlogsvoering, zoals cyberaanvallen, desinformatiecampagnes en aanvallen op kritieke infrastructuur, zoals energie en watervoorziening.”
BIJ1 ziet de dreiging uit Rusland vooral als een gevolg van geopolitieke machtsblokken en pleit voor een radicale koerswijziging: Nederland moet uit de NAVO stappen, stoppen met wapenleveranties en inzetten op diplomatie en neutraliteit. Hun belangrijkste voorstellen zijn het beëindigen van militaire steun, het sluiten van NAVO- en VS-bases, en het actief bevorderen van vredesonderhandelingen onder leiding van neutrale landen.
Nederland verlaat de NAVO en kiest voor neutraliteit
BIJ1 stelt dat militaire escalatie en NAVO-lidmaatschap de dreiging uit Rusland juist vergroten. De partij wil dat Nederland binnen vier jaar uit de NAVO stapt, geen defensiebudgetverhogingen doorvoert, en kiest voor een neutrale positie om zo de kans op confrontatie te verkleinen.
Stoppen met wapenleveranties en militaire steun aan Oekraïne
BIJ1 vindt dat wapenleveranties en militaire steun de oorlog verlengen en de veiligheid in Europa ondermijnen. De partij wil wapenleveranties aan Oekraïne geleidelijk afbouwen en geen extra geld uitgeven aan wapens of verhoging van het NAVO-budget.
Sluiten van NAVO- en VS-bases en verwijderen van kernwapens
BIJ1 wil alle buitenlandse militaire infrastructuur uit Nederland verwijderen, omdat deze volgens de partij de veiligheid niet vergroten maar juist risico’s verhogen.
“Alle NAVO- en VS-bases op Nederlands grondgebied sluiten we binnen 2 jaar. Kernwapens verwijderen we onmiddellijk.”
“Nederland sluit alle NAVO- en VS-bases op eigen grondgebied, stopt de opslag van kernwapens in het Nederlandse dorp Volkel en loopt weg van de militaire infrastructuur van het westerse machtsblok.”
Inzetten op diplomatie en vredesonderhandelingen met Rusland
De partij pleit voor directe diplomatieke kanalen en vredesonderhandelingen onder leiding van neutrale, niet-NAVO-landen, in plaats van verdere isolatie van Rusland.
“Nederland stapt af van de agressieve strategie van Rusland isoleren die de VS ons oplegt. En we openen diplomatieke kanalen om vreedzame de-escalatie mogelijk te maken.”
“Nederland zet zich in voor een onmiddellijk staakt-het-vuren in Oekraïne. En pleit voor vredesonderhandelingen onder leiding van neutrale, niet-NAVO-landen.”
D66 ziet de dreiging uit Rusland als een serieuze bedreiging voor de Europese veiligheid en pleit voor een krachtige, gezamenlijke Europese respons. De partij wil structureel meer investeren in defensie, streeft naar een Europese krijgsmacht, ondersteunt Oekraïne militair en humanitair, en wil af van het Europese vetorecht bij sancties tegen Rusland. D66 kiest voor strategische zelfstandigheid van Europa, versterking van de NAVO, en een actieve rol in het tegengaan van hybride oorlogsvoering zoals cyberaanvallen en desinformatie.
Structureel meer investeren in defensie en NAVO-afspraken nakomen
D66 wil de Nederlandse defensie-uitgaven fors verhogen tot minimaal 3,5% van het bbp, met extra aandacht voor civiele paraatheid en de defensie-industrie. Hiermee wil de partij de NAVO-afspraken nakomen en de weerbaarheid tegen Russische dreiging vergroten.
“We komen de NAVO-afspraak na om minimaal 3,5% van het bbp aan defensie uit te geven en minimaal 1,5% van het bbp aan de kritieke infrastructuur, civiele paraatheid, veerkracht en het versterken van onze defensie-industrie.”
Streven naar een Europese krijgsmacht en strategische zelfstandigheid
D66 pleit voor de ontwikkeling van een Europese krijgsmacht en meer Europese samenwerking binnen de NAVO, zodat Europa zichzelf beter kan verdedigen tegen Rusland en minder afhankelijk wordt van de VS.
Steun voor Oekraïne en snellere EU/NAVO-integratie
D66 wil Oekraïne zowel militair als humanitair blijven steunen en pleit voor snellere integratie van Oekraïne in de EU en NAVO als antwoord op de Russische agressie.
“We blijven Oekraïners zowel militair als humanitair steunen in hun dappere strijd tegen de Russische agressie. De verdere integratie van Oekraïne in de NAVO is van groot belang voor veiligheid op het Europese continent.”
“D66 steunt een snellere toetreding van Oekraïne tot de Europese Unie. Zo geven we het land dat vecht voor vrijheid en democratie uitzicht op een Europese toekomst.”
Af van het vetorecht bij sancties tegen Rusland
D66 wil het Europese vetorecht afschaffen zodat sancties tegen Rusland niet langer door één lidstaat geblokkeerd kunnen worden, wat de effectiviteit van het Europese optreden vergroot.
“Eén land kan nu sancties tegen Rusland blokkeren, zoals Hongarije. Dat maakt Europa kwetsbaar. Daarom wil D66 af van het vetorecht.”
Bescherming tegen hybride oorlogsvoering (cyber, desinformatie)
D66 erkent de Russische hybride dreiging en wil investeren in fysieke en digitale infrastructuur, strategische reserves, en het tegengaan van desinformatie om Nederland en Europa weerbaarder te maken.
“Beveiliging tegen hybride oorlogsvoering vraagt om meer dan alleen een sterke krijgsmacht. Minstens zo belangrijk zijn investeringen in de fysieke en digitale infrastructuur, in strategische reserves, in een weerbare samenleving en in het tegengaan van desinformatie.”
“Ondertussen voert Poetin ook een hybride oorlog met desinformatie, cyberaanvallen en sabotage. Dat raakt ons, onze democratie en onze samenleving.”
GroenLinks-PvdA ziet de dreiging uit Rusland als een serieuze bedreiging voor Europese veiligheid en pleit voor een historisch hoge verhoging van het defensiebudget, versterking van de NAVO en EU, en structurele steun aan Oekraïne. De partij wil onafhankelijker worden van de VS, investeert in een sterke, moderne krijgsmacht en zet in op sancties, cyberweerbaarheid en het tegengaan van Russische desinformatie. Hun aanpak combineert militaire, diplomatieke en economische maatregelen om Russische agressie af te schrikken en de Europese rechtsorde te verdedigen.
Historische verhoging defensiebudget en modernisering krijgsmacht
GroenLinks-PvdA wil het defensiebudget verhogen naar 3,5% van het bbp, met investeringen in gevechtskracht, luchtverdediging, maritieme en logistieke capaciteiten en innovatie (zoals drones). Dit is expliciet gekoppeld aan het afschrikken van Russische agressie en het versterken van de NAVO-positie.
“We committeren ons aan het verhogen van het defensiebudget naar 3,5% van het bbp vanwege de Russische agressie en de noodzaak om ons onafhankelijker te maken van de Verenigde Staten. De krijgsmacht wordt sterker, groter en moderner, met meer gevechtskracht op land, betere luchtverdediging en sterke maritieme en logistieke capaciteiten. We zetten in op innovatie, bijvoorbeeld op het gebied van drones. Hiermee schrikken we Russische agressie af, voldoen we aan onze NAVO-doelstellingen en kunnen we ons land beter beschermen.”
“Een sterke krijgsmacht is onmisbaar als we autocraten willen afschrikken. We staan voor een historische verhoging van de uitgaven aan defensie. We houden ons aan de nieuwe NAVO-norm en groeien toe naar de afspraak om 3,5% van het bbp uit te geven aan defensie.”
Structurele en leidende steun aan Oekraïne, inclusief NAVO/EU-lidmaatschap
De partij wil dat Nederland een leidende rol speelt in militaire, financiële en humanitaire steun aan Oekraïne, deze steun voor de hele kabinetsperiode vastlegt, en Oekraïne helpt richting EU- en NAVO-lidmaatschap als beste bescherming tegen Russische agressie.
“Nederland moet een leidende rol spelen in de militaire, financiële en humanitaire steun aan Oekraïne. We leggen deze steun voor de gehele kabinetsperiode vast. We bieden Oekraïne de hulp die nodig is om in aanmerking te komen voor EU-lidmaatschap. Het NAVO-lidmaatschap is de beste veiligheidsgarantie die we Oekraïne tegen Russische agressie kunnen bieden.”
Nieuwe sancties, afbouwen afhankelijkheden en bestrijden Russische desinformatie
GroenLinks-PvdA wil de Europese veiligheid en internationale rechtsorde verdedigen tegen Russische agressie door middel van nieuwe sancties, het sneller afbouwen van afhankelijkheden (zoals energie), en beleid tegen Russische desinformatie.
“We verdedigen de Europese veiligheid en de internationale rechtsorde tegen Russische agressie, onder meer via nieuwe sancties, het sneller afbouwen van afhankelijkheden en beleid tegen desinformatie.”
Versterken NAVO en Europese defensiesamenwerking, minder afhankelijk van VS
De partij wil de NAVO versterken tegen dreigingen uit Rusland, de Europese pijler van de NAVO uitbouwen, en toewerken naar meer Europese defensie-integratie en een onafhankelijke Europese defensie-industrie, met minder afhankelijkheid van de VS.
“De NAVO versterkt de collectieve veiligheid van Nederland en Europa tegen dreigingen uit Rusland en elders. We committeren ons aan de NAVO-norm en versterken de Europese pijler van de NAVO in nauwe samenhang met het Europese veiligheids- en defensiebeleid. Europa zal zo spoedig mogelijk voor zijn eigen veiligheid moeten kunnen zorgen.”
“We bouwen een onafhankelijke Europese defensie-industrie via de gezamenlijke ontwikkeling en inkoop van wapensystemen, diensten en infrastructuur. We beschermen onszelf en onze infrastructuur tegen cyberaanvallen, desinformatie, spionage en sabotage. We bouwen onze afhankelijkheid van de VS af...”
Investeren in cyberweerbaarheid en aanpak hybride dreigingen
GroenLinks-PvdA wil investeren in bescherming tegen cyberaanvallen, desinformatie, spionage en sabotage, en de nationale weerbaarheid tegen hybride dreigingen versterken via een integrale aanpak.
BBB erkent de dreiging uit Rusland en kiest voor een realistische, soevereine koers: militaire steun aan Oekraïne, forse investeringen in Defensie (richting 3,5% BBP), en versterking van de NAVO-positie, inclusief het permanent stationeren van een brigade in Oost-Europa. Tegelijkertijd wijst BBB automatische NAVO/EU-uitbreiding af en benadrukt het behoud van Nederlandse zeggenschap over militaire inzet.
Forse verhoging Defensie-uitgaven en NAVO-versterking
BBB wil de Nederlandse krijgsmacht fors versterken om de Russische dreiging het hoofd te bieden, met als doel een geloofwaardige afschrikking en een serieuze bijdrage aan de NAVO. Dit omvat structurele investeringen, modernisering van materieel, en het verhogen van het Defensiebudget naar 3,5% van het BBP in 2035.
“Nederland gaat zijn militaire slagkracht niet alleen herstellen, maar versterken tot een niveau dat past bij een moderne natiestaat in de frontlinie van vrijheid en democratie.”
“BBB onder schrijft het belang van een sterke en geloofwaardige krijgsmacht... bereid om het door het CPB geschetste ingroeipad naar 3,5% BBP in 2035 als uitgangspunt te nemen, waarbij we ons in de komende kabinetsperiode conformeren aan een structurele intensivering van ruim zes miljard euro in 2030.”
“Nederland zal een volledige brigade permanent in Polen of Litouwen positioneren.”
Militaire steun aan Oekraïne, maar geen automatische NAVO/EU-uitbreiding
BBB steunt militaire hulp aan Oekraïne tegen Russische agressie, maar blijft terughoudend over NAVO- of EU-lidmaatschap voor Oekraïne zolang de oorlog duurt. De partij wil soevereiniteit behouden over Nederlandse betrokkenheid en sluit automatische uitbreidingen uit.
“BBB staat pal achter Oekraïne in de strijd tegen Russische agressie. Wij steunen militaire hulp, zoals levering van F 16’s en werken aan bredere Europese weerbaarheid. Tegelijk blijven we realistisch: geen permanente NAVOtroepen in Oekraïne, toetreding tot de NAVO is onder de huidige omstandig heden niet aan de orde en geen automatische uitbreiding van de EU zonder grondwettelijke instemming.”
“Lidmaatschap van Oekraïne van de NAVO is nu niet aan de orde; het land is in oorlog. Voor eventueel toekomstig lidmaatschap van de Europese Unie na beëindiging van de oorlog moet Oekraïne het reguliere proces (Kopenhagen Criteria) in het normale tempo doorlopen.”
Investeren in strategische infrastructuur en voedselonafhankelijkheid
BBB koppelt nationale veiligheid aan strategische infrastructuur en voedselzekerheid, mede om minder kwetsbaar te zijn voor Russische druk of blokkades.
“De Nedersaksenlijn versterkt niet alleen de bereikbaarheid van de regio en de woningbouwcapaciteit, maar vergroot ook de militaire inzetbaarheid van Nederland. Door dit project te koppelen aan Defensieuitgaven, maken we dubbel rendement: voor onze veiligheid én onze economie.”
“We bouwen op termijn alle afhankelijkheden van Rusland, China en ge lieerde landen in de voedselketen volledig af. Uiteindelijk streven we naar een zo hoog mogelijke voedselonafhankelijkheid.”
BVNL erkent het belang van een sterke, soevereine krijgsmacht en het nakomen van NAVO-verplichtingen, maar wil zich beperken tot defensieve inzet binnen NAVO-grondgebied en geen verdere betrokkenheid bij conflicten buiten dat kader. De partij is tegen NAVO- of EU-lidmaatschap voor Oekraïne en pleit voor diplomatie boven militaire escalatie, waarmee BVNL een terughoudende en nationalistische koers kiest ten aanzien van de dreiging uit Rusland.
Alleen defensieve NAVO-inzet, geen steun buiten NAVO-grondgebied
BVNL wil dat Nederland zich uitsluitend inzet voor de verdediging van NAVO-lidstaten en zich niet mengt in oorlogen of militaire operaties buiten het NAVO-grondgebied, ook niet als reactie op Russische agressie elders. De partij ziet diplomatie als het primaire instrument en wil geen verdere escalatie of uitbreiding van NAVO-betrokkenheid.
“Nederland mengt zich niet in oorlogen waar wij niets mee te maken hebben en we streven altijd naar diplomatieke onderhandelingen.”
“Er worden geen operaties of oorlogen financieel of militair gesteund buiten het NAVO-grondgebied.”
“We houden ons aan onze NAVO-verplichtingen, maar we steunen geen oorlogen buiten het NAVO-grondgebied met materieel of personeel.”
Tegen NAVO- of EU-lidmaatschap voor Oekraïne
BVNL is expliciet tegen het NAVO- of EU-lidmaatschap van Oekraïne, waarmee de partij zich afzet tegen verdere uitbreiding van het westerse bondgenootschap richting Rusland. Dit standpunt is bedoeld om escalatie met Rusland te voorkomen en de NAVO te beperken tot haar oorspronkelijke defensieve rol.
“Oekraïne mag geen lid worden van de NAVO of van de EU.”
Direct voldoen aan 2% NAVO-norm, geen verhoging
BVNL wil dat Nederland voldoet aan de afgesproken 2% BBP-norm voor defensie-uitgaven binnen de NAVO, maar verzet zich tegen verdere verhoging. Dit betekent een minimale, maar geen maximale inzet voor militaire paraatheid tegen dreigingen zoals die uit Rusland.
Geen wapenleveranties aan andere landen als eigen veiligheid niet gegarandeerd is
BVNL wil geen wapens meer leveren aan andere landen (zoals Oekraïne) als dit ten koste gaat van de eigen militaire paraatheid, waarmee de partij prioriteit geeft aan nationale defensie boven internationale solidariteit.
“Er worden geen wapens meer weggegeven aan andere landen als onze eigen veiligheid niet gegarandeerd kan worden door onze eigen krijgsmacht.”
Het CDA ziet Rusland als een directe en veelzijdige dreiging voor Nederland en Europa, en pleit voor een krachtige, brede aanpak: militaire versterking, strenge sancties, steun aan Oekraïne, en het vergroten van weerbaarheid tegen hybride oorlogsvoering. De partij wil fors investeren in defensie, bevroren Russische tegoeden inzetten voor Oekraïne, en de cyberveiligheid en democratische processen versterken. CDA koppelt deze inzet aan Europese samenwerking en NAVO-verplichtingen, met als doel de Russische dreiging structureel en op meerdere fronten het hoofd te bieden.
Forse verhoging defensie-uitgaven en NAVO-verplichtingen
Het CDA wil de krijgsmacht fors versterken en moderniseren, met als doel afschrikking van Russische agressie en het waarborgen van de veiligheid binnen het NAVO-verdragsgebied. De partij committeert zich aan de nieuwe NAVO-norm van 3,5% van het bbp voor defensie-uitgaven en wil een volwaardige Europese pijler binnen de NAVO ontwikkelen.
“Nederland committeert zich aan de afspraken van de NAVO-capaciteitsdoelstellingen en de nieuwe NAVO-norm om uiterlijk in 2035 3,5 procent van het bbp uit te geven aan defensie.”
“We zetten de extra defensie-uitgaven in voor het versterken en moderniseren van onze krijgsmacht.”
“We willen dat Nederland vooroploopt in het ontwikkelen van een volwaardige Europese pijler in de NAVO, met een Europese Veiligheidsraad.”
Strenge sancties en inzet bevroren Russische tegoeden
Het CDA pleit voor het handhaven en aanscherpen van sancties tegen Rusland en wil bevroren Russische tegoeden inzetten voor de wederopbouw van Oekraïne. Hiermee wil de partij Rusland financieel en economisch raken en bijdragen aan gerechtigheid voor oorlogsdaden.
“Bevroren Russische tegoeden worden ingezet voor de wederopbouw van Oekraïne en we handhaven bestaande sancties strenger, bijvoorbeeld door de Russische schaduwvloot te weren uit onze havens.”
Structurele steun aan Oekraïne
Het CDA beschouwt steun aan Oekraïne als een morele plicht en essentieel voor de eigen veiligheid. De partij wil Oekraïne bijzonder behandelen in het defensie- en buitenlandbeleid, met nadruk op samenwerking voor verdediging en wederopbouw.
“Het is onze morele plicht en in het belang van onze eigen veiligheid om Oekraïne te blijven steunen in de strijd voor vrijheid. Oekraïne verdient een bijzondere behandeling in ons defensie- en buitenlandbeleid, met samenwerking gericht op verdediging en wederopbouw.”
Versterken van cyberveiligheid en weerbaarheid tegen hybride oorlogsvoering
Het CDA erkent de dreiging van Russische hybride oorlogsvoering, zoals cyberaanvallen en inmenging in democratische processen. De partij wil de cyberveiligheid op alle bestuurlijke niveaus verbeteren en de samenleving weerbaarder maken tegen deze vormen van beïnvloeding.
“We verbeteren op alle bestuurlijke niveaus onze cyberveiligheid tegen hacks, versterken onze democratische processen en zetten actief in op een grotere bewustwording in en weerbaarheid van de samenleving.”
Goed geëquipeerde inlichtingen- en veiligheidsdiensten
Het CDA ziet goed uitgeruste inlichtingen- en veiligheidsdiensten als cruciaal om Russische (en andere statelijke) dreigingen tijdig te signaleren en tegen te gaan. Dit is noodzakelijk om sabotage, inmenging en andere ontwrichtende acties te voorkomen.
“Kwaadwillende landen als Rusland, China en Iran raken met ontwrichtende acties alle onderdelen van de samenleving... Dat vraagt om goed geëquipeerde inlichtingen- en veiligheidsdiensten om deze dreiging vroegtijdig te signaleren en tegen te gaan.”
De ChristenUnie ziet de dreiging uit Rusland als ernstig en pleit voor een krachtige, integrale aanpak: stevige financiële en militaire steun aan Oekraïne, verzwaring van sancties tegen Rusland, forse verhoging van het defensiebudget tot 3,5% van het BBP, versterking van cyberveiligheid en Europese defensiesamenwerking. De partij benadrukt het belang van NAVO- en EU-samenwerking, strategische autonomie en het beschermen van vitale infrastructuur tegen hybride dreigingen.
Forse verhoging defensiebudget en NAVO-norm
De ChristenUnie wil fors investeren in defensie om te voldoen aan de NAVO-norm en zo de militaire weerbaarheid tegen Rusland te vergroten. Dit moet Nederland en bondgenoten beter beschermen tegen Russische agressie.
“We investeren de komende jaren fors in defensie om te kunnen voldoen aan de NAVO-norm om in 2035 3,5% van ons BBP uit te geven aan defensie...”
“De nieuwe NAVO-norm vraagt veel van de Nederlandse schatkist, defensieorganisatie en defensie-industrie, maar is noodzakelijk om onze vrijheden te kunnen verdedigen.”
Stevige steun aan Oekraïne en verzwaring sancties Rusland
De partij kiest voor structurele financiële en militaire steun aan Oekraïne en wil sancties tegen Rusland en Russische oligarchen verder verzwaren. Hiermee wil de ChristenUnie de Russische agressie direct tegengaan en Oekraïne helpen zich te verdedigen.
“We blijven Oekraïne financieel en militair steunen in de strijd tegen de wrede Russische agressie. Nederland spant zich internationaal in voor verdere verzwaring van de sancties om Rusland en de Russische oligarchen financieel en persoonlijk te raken.”
Investeren in cyberveiligheid en bescherming vitale infrastructuur
De ChristenUnie erkent de groeiende dreiging van cyberaanvallen en hybride oorlogsvoering vanuit Rusland. Daarom wil de partij extra investeren in cyberveiligheid, bescherming van vitale infrastructuur en het ontwikkelen van Europese technologische autonomie.
“Nederland is goed in cyberveiligheid en dat willen we zo houden. Extra geld voor defensie gebruiken we daarom ook voor het verbeteren van cyberveiligheid.”
“Nederland moet zich goed beschermen tegen spionage, diefstal van militaire technologie, ontwrichting door desinformatie en het hacken van wapensystemen en vitale infrastructuur (zoals een waterkering).”
Europese defensiesamenwerking en strategische autonomie versterken
De ChristenUnie vindt de afhankelijkheid van de VS binnen de NAVO niet toekomstbestendig en pleit voor versterking van de Europese pijler van de NAVO, meer gezamenlijke defensie-initiatieven binnen de EU en het vergroten van de strategische autonomie van Europa.
“De mate waarin Europa afhankelijk is van de VS binnen de NAVO is niet toekomstbestendig. Daarom moet de samenwerking binnen de Europese pijler van de NAVO worden versterkt.”
“Voor het waarborgen van onze strategische autonomie is het hebben van een Europese cloudoplossingen noodzakelijk. Nederland zet zich in om dit te realiseren.”
DENK erkent de dreiging van Rusland en veroordeelt de illegale inval in Oekraïne, maar kiest voor een diplomatieke en humanitaire benadering in plaats van militaire escalatie. De partij steunt sancties tegen Rusland en humanitaire hulp aan Oekraïne, maar is tegen wapenleveranties en extra defensie-uitgaven. DENK pleit voor parlementaire controle op steunmaatregelen en sluit Nederlandse militaire inzet in Oekraïne uit.
Steun voor sancties en diplomatieke druk op Rusland
DENK veroordeelt de Russische inval in Oekraïne en steunt aanvullende sancties en diplomatieke druk om Rusland tot onderhandelingen te dwingen. De partij wil dat oorlogsmisdadigers worden berecht, maar kiest nadrukkelijk voor een niet-militaire aanpak.
“Wij steunen aanvullende sancties tegen Rusland, zodat de Russische oorlogsmisdaden niet onbestraft blijven en Poetin onder druk wordt gezet om te onderhandelen. Initiatieven om Russische oorlogsmisdadigers te berechten steunen wij ook.”
Geen militaire steun of wapenleveranties aan Oekraïne
DENK is tegen het sturen van Nederlandse troepen en tegen het financieren van wapensteun aan Oekraïne, uit vrees voor escalatie en het risico dat Nederland een doelwit wordt. De partij wil dat alle steunmaatregelen vooraf door het parlement worden gecontroleerd.
“Geen Nederlandse troepen naar Oekraïne. Speculatie daarover is onverantwoord.”
“Wij zijn tegen het financieren van wapensteun die Nederland een mogelijk doelwit in de oorlog kan maken en willen bij alle steunmaatregelen parlementaire controle vooraf. Dat betekent geen blanco cheques voor Oekraïne.”
Geen verhoging van defensie-uitgaven vanwege Rusland
DENK vindt de huidige defensie-uitgaven voldoende en wijst extra investeringen af die worden ingegeven door de NAVO of de dreiging uit Rusland. De partij ziet de NAVO als al militair overweldigend en wil geen wapenwedloop.
“DENK verzet zich tegen de extra miljardenuitgaven onder druk van NAVO baas Mark Rutte en President Donald Trump. DENK vindt de huidige defensie uitgaven voldoende en wijst op de enorme militaire overmacht van de NAVO die niet nog verder uitgebreid hoeft te worden.”
“Wij steunen alleen defensie uitgaven die aantoonbaar nodig zijn om de basis op orde te hebben bij Defensie.”
Terughoudendheid met NAVO- en EU-lidmaatschap Oekraïne
DENK wil geen voorbarige stappen richting NAVO- of EU-lidmaatschap voor Oekraïne zolang er geen duurzame vrede is en niet aan alle criteria is voldaan, om verdere escalatie met Rusland te voorkomen.
“Wij steunen geen voorbarige inzet op EU lidmaatschap en NAVO lidmaatschap van Oekraïne. Dit kan pas overwogen worden bij duurzame vrede en er aan alle criteria voldaan wordt.”
50PLUS erkent de verhoogde dreiging uit Rusland en stelt dat Nederland zijn militaire capaciteit moet versterken om zichzelf en het NAVO-grondgebied te kunnen verdedigen. De partij wil de defensie-uitgaven verhogen volgens NAVO-afspraken, de nationale defensie-industrie versterken, en pleit voor een gemoderniseerde maatschappelijke dienstplicht. 50PLUS ziet de NAVO als de hoeksteen van het veiligheidsbeleid en streeft naar een minder afhankelijk Europa op het wereldtoneel.
Defensie-uitgaven verhogen volgens NAVO-afspraken
50PLUS vindt dat Nederland zijn militaire slagkracht moet vergroten om adequaat te kunnen reageren op de dreiging uit Rusland, met name in het licht van de oorlog in Oekraïne. De partij wil daarom de defensie-uitgaven verhogen in lijn met de NAVO-afspraken en benadrukt het belang van een sterke NAVO-alliantie.
Versterking nationale defensie-industrie
Om minder afhankelijk te zijn van buitenlandse leveranciers en de eigen militaire paraatheid te vergroten, wil 50PLUS de nationale defensie-industrie versterken. Dit draagt bij aan de weerbaarheid tegen externe dreigingen zoals Rusland.
“Versterking van de nationale defensie-industrie.”
Gemoderniseerde maatschappelijke dienstplicht
50PLUS pleit voor een gemoderniseerde algemene maatschappelijke dienstplicht, die niet alleen defensie maar ook zorg en civiele veiligheid omvat. Dit moet de weerbaarheid van de samenleving vergroten in tijden van crisis of dreiging.
“Een gemoderniseerde algemene maatschappelijk dien(st)plicht voor defensie, zorg of civiele veiligheid.”
Minder afhankelijk Europa als grootmacht
De partij wil dat Europa als grootmacht opereert en minder afhankelijk wordt van andere wereldmachten, wat de strategische autonomie ten opzichte van Rusland vergroot.
“Europa als een grootmacht, dat minder afhankelijk is van andere wereldmachten.”
De PVV erkent Rusland als een dreiging en steunt daarom investeringen in het Nederlandse leger en het NAVO-lidmaatschap, maar wil zich vooral richten op de bescherming van het eigen grondgebied en niet op buitenlandse militaire missies. De partij is kritisch over de omvang van de Nederlandse steun aan Oekraïne en pleit ervoor dat andere landen meer bijdragen, zodat Nederland zich kan concentreren op binnenlandse belangen. De kern van hun visie is: nationale soevereiniteit, NAVO als veiligheidsanker, maar minimale internationale betrokkenheid en prioriteit voor Nederlandse belangen.
Investeren in Defensie en NAVO-lidmaatschap behouden
De PVV wil de defensie-uitgaven verhogen en ziet de NAVO als de hoeksteen van het veiligheidsbeleid, maar legt de nadruk op bescherming van het eigen grondgebied in plaats van internationale missies. Dit standpunt adresseert de Russische dreiging vooral via versterking van de nationale verdediging en het NAVO-bondgenootschap, zonder verdere escalatie of internationale betrokkenheid.
“Wij hebben de ambitie om de Defensie uitgaven te laten groeien, en zullen dit stapsgewijs vormgeven.”
“De NAVO is en blijft de hoeksteen van ons defensie- en veiligheidsbeleid.”
“Wij willen dus geen buitenlandse militaire missies, maar militaire inzet aan onze eigen grenzen: grensbewaking.”
Kritisch op omvang steun aan Oekraïne, focus op binnenland
De PVV erkent de Russische agressie tegen Oekraïne, maar vindt dat Nederland al te veel heeft bijgedragen en wil dat andere landen meer doen. Dit standpunt betekent dat de partij niet voorop wil lopen in internationale steun tegen Rusland, maar zich vooral wil richten op nationale belangen en uitgaven.
“Wij steunen Oekraïne, omdat het een soeverein land is dat door de Russische agressor onrechtmatig is binnengevallen. Ondertussen hebben we al ruim € 20 miljard aan Oekraïne betaald. Laat andere landen nu wat meer doen, dan hebben wij meer geld voor de Nederlanders.”