Verkiezingsprogramma's 2025 overwat zijn de grote verschillen tussen PVV, VVD en ja21
De PVV onderscheidt zich van VVD en JA21 door een radicale koers op immigratie (totale asielstop), het volledig terughalen van nationale soevereiniteit uit de EU, het schrappen van klimaatmaatregelen, en het afschaffen van het eigen risico in de zorg. De partij zet Nederlanders expliciet op 1, wil ontwikkelingshulp en EU-betalingen fors verminderen, en kiest voor harde maatregelen tegen islamisering en woke-ideologie. PVV’s voorstellen zijn scherper en verdergaand dan die van VVD en JA21, vooral op het gebied van immigratie, nationale identiteit en het afwijzen van Europese samenwerking.
Totale asielstop en harde migratiebeperking
De PVV wil een volledige asielstop, sluiting van azc’s, en het weigeren van alle asielzoekers aan de grens. Dit is veel radicaler dan het beleid van VVD en JA21, die wel willen beperken maar geen totale stop bepleiten.
“Wij voeren onmiddellijk een azc-stop in, gaan azc’s sluiten, asielzoekers aan de grens terugsturen, criminele vreemdelingen uitzetten – en Nederland terugveroveren.”
“Totale asielstop: alle asielzoekers worden aan de grens geweigerd (artikel 72 VWEU)”
“Nederland is Nederland niet meer. We hebben te veel vreemdelingen, te veel asielzoekers, te veel islam en veel te veel azc’s. Het opengrenzenbeleid maakt ons land helemaal kapot. De PVV is er klaar mee. Het roer moet drastisch om.”
Nationale soevereiniteit: bevoegdheden terug uit EU
PVV wil bevoegdheden en miljarden terughalen uit Brussel, vetorechten inzetten, en is fel tegen een Europese superstaat. Dit gaat verder dan VVD en JA21, die kritisch zijn op de EU maar niet pleiten voor het terughalen van zoveel bevoegdheden.
“De PVV kiest voor een soeverein Nederland. Dat betekent: baas in eigen land, baas over eigen geld, eigen grenzen en eigen regels.”
“Wij willen sterke bilaterale en economische banden met andere landen; samenwerken is prima. Waar wij fel tegen zijn, is een geopolitieke Europese Unie, een Europese superstaat.”
“Niet nóg meer miljarden en bevoegdheden overhevelen naar Brussel, maar juist terughalen”
Stoppen met klimaatmaatregelen en energietransitie
PVV wil geen nieuwe windturbines, geen verplichte warmtepompen, kolen- en gascentrales openhouden, en het ministerie van Klimaat omvormen tot ministerie van Betaalbare Energie. Dit is veel radicaler dan VVD en JA21, die wel willen matigen maar niet volledig stoppen.
“Geen enkele nieuwe windturbine er meer bij; geen nieuwe zonneparken”
“Geen verplichte warmtepomp, niet verplicht van het gas af”
“Onze moderne, schone kolen- en gascentrales openhouden”
“Het ministerie van Klimaat en Groene Groei wordt het ministerie van Betaalbare Energie”
Afschaffen eigen risico en tandarts in basispakket
PVV wil het eigen risico volledig afschaffen en de tandarts terug in het basispakket, zonder premiestijging. VVD en JA21 willen hooguit matigen, niet afschaffen.
Stoppen met ontwikkelingshulp en EU-betalingen
PVV wil volledig stoppen met ontwikkelingshulp en miljarden minder afdragen aan de EU. VVD en JA21 willen hooguit bezuinigen, niet volledig stoppen.
Harde lijn tegen islamisering en woke-ideologie
PVV wil een boerkaverbod, verbod op islamitische gebedsoproep, intrekken van excuses voor slavernijverleden, en stoppen met gesubsidieerd wokebeleid. Dit is veel scherper dan VVD en JA21.
BVNL onderscheidt zich van PVV, VVD en JA21 door een radicaal kleinere overheid, een vlaktaks van 25%, volledige afschaffing van toeslagen en erfbelasting, en een uitgesproken klassiek-liberale, economisch rechtse koers met maximale individuele vrijheid. De partij wil Nederland soeverein maken, bindende referenda invoeren, en is uitgesproken tegen supranationale bemoeienis van EU, WHO en VN. BVNL combineert cultureel conservatisme met medisch-ethisch progressieve standpunten en een sterke nadruk op ondernemersvrijheid en deregulering.
Radicaal kleinere overheid en forse bezuinigingen
BVNL wil de overheid veel verder inperken dan PVV, VVD of JA21, met een expliciet doel om de overheidsuitgaven met minstens 35% te verminderen en een groot aantal taken, subsidies en bureaucratie te schrappen.
“BVNL stelt zich ten doel om binnen twee regeerperiodes de rijksoverheidsuitgaven met ten minste 35% te verminderen, primair door het schrappen van subsidies, adviesorganen, overheidsreclame, klimaatbeleid, internationale hulp en niet-kerntaken.”
Vlaktaks van 25% en afschaffing toeslagen/erfbelasting
BVNL kiest voor een vlaktaks van 25% op arbeid, winst en vermogen, met een hoge belastingvrije voet, en schaft alle toeslagen en erf- en schenkbelasting af. Dit is veel radicaler dan de voorstellen van PVV, VVD en JA21.
“BVNL wil een vlaktaks invoeren van 25% op arbeidsinkomen, winst uit onderneming en winst uit vermogen, met een belastingvrije voet van €20.000,-. Tegelijkertijd worden alle andere belastingen en toeslagen afgeschaft. Gehate belastingen zoals de erf- en schenkbelasting en het box 3 probleem worden hiermee opgelost.”
“Het toeslagenstelsel afschaffen waardoor de Belastingdienst weer gewoon een organisatie wordt die belastingen int en geen uitkeringsorganisatie meer is.”
“De erf- en schenkbelasting afschaffen zodat onder andere familiebedrijven zonder problemen aan de volgende generatie kunnen worden overgedragen.”
Maximale individuele vrijheid, klassiek-liberaal en economisch rechts
BVNL positioneert zich als uitgesproken klassiek-liberaal, economisch rechts, en cultureel conservatief, met een sterke nadruk op individuele autonomie en ondernemersvrijheid. Dit is een duidelijker ideologisch profiel dan PVV (nationalistisch-populistisch), VVD (centrumrechts-liberaal), of JA21 (conservatief-liberaal).
“Belang Van NederLand is een klassiek liberale partij die vecht voor de vrijheid van het individu. Daarnaast is BVNL een economisch rechtse partij die de goede kanten van het kapitalisme omarmt: ambitie, succes en sociale barmhartigheid. BVNL is tot slot cultureel conservatief... maar wel medisch-ethisch progressief: iedereen mag zelf bepalen hoe en met wie hij/zij het leven vormgeeft en beslist zelf over de eigen levensovertuiging en het eigen lichaam.”
“Onze visie is geworteld in de Oostenrijkse School van de economie, waarin ondernemersvrijheid, eigendomsrecht en marktwerking centraal staan.”
Volledige soevereiniteit en bindend referendum
BVNL wil Nederland volledig soeverein maken, supranationale bemoeienis minimaliseren, en bindende referenda invoeren. Dit gaat verder dan de EU-kritiek van PVV en JA21 en de gematigde koers van VVD.
“BVNL wil dat Nederland weer soeverein wordt. We moeten stoppen met het overhevelen van zeggenschap naar ongekozen supranationale organen zoals de WHO, de EU, de VN en de NAVO.”
“BVNL wil een bindend referendum invoeren. Democratie moet weer terug naar de inwoners van Nederland.”
“Een bindend referendum over het EU-lidmaatschap. Economische samenwerking binnen een Europese Economische Gemeenschap (EEG) is prima en vrijwillig.”
Medisch-ethisch progressief, cultureel conservatief
BVNL is cultureel conservatief (behoud van Nederlandse tradities), maar medisch-ethisch progressief (vrijheid bij euthanasie, abortus, vaccinatie), wat hen onderscheidt van PVV (meer restrictief) en VVD/JA21 (minder uitgesproken).
“BVNL is tot slot cultureel conservatief: wij willen ons mooie Nederland en de daarbij behorende unieke Nederlandse tradities en cultuur intact houden, maar wel medisch-ethisch progressief: iedereen mag zelf bepalen hoe en met wie hij/zij het leven vormgeeft en beslist zelf over de eigen levensovertuiging en het eigen lichaam.”
“Als volwassen mensen euthanasie willen plegen binnen de huidige wetgeving dan is dat een eigen keuze.”
“Abortus is binnen de grenzen van de huidige wetgeving het individuele recht van de vrouw.”
“Vaccinatie of andere medische handelingen zijn altijd de exclusieve keuze van het individu en de overheid mag hier op geen enkele manier dwang of drang op uitoefenen.”
Radicale deregulering en ondernemersvrijheid
BVNL wil veel verdergaande deregulering en vrijheid voor ondernemers dan PVV, VVD of JA21, met een expliciete focus op het MKB en het schrappen van regels en lasten.
“Het MKB is de ruggengraat van de samenleving, maar wordt steeds meer als melkkoe gebruikt. Daarom willen wij lagere belastingen, minder bureaucratie, simpeler arbeidsrecht en meer vrijheid voor het MKB.”
“Het MKB en de ZZP’ers zijn de motor van de Nederlandse economie. De overheid moet zich minder met hen bemoeien. BVNL wil de belastingen en werkgeverslasten voor ondernemers omlaag brengen, de bureaucratie verminderen en het gelijke speelveld weer terugbrengen in de markt door in elk geval geen regels te maken die strenger zijn dan het EU-gemiddelde.”
Uittreden uit supranationale organisaties en strikte scheiding kerk-staat
BVNL wil niet alleen minder EU, maar ook afstand van WHO, VN, NAVO, WEF, en een strikte scheiding tussen overheid en religie. Dit is unieker dan de standpunten van PVV, VVD en JA21.
“De overheid bemoeit zich niet met religieuze aangelegenheden en religieuze instellingen hebben geen invloed op het overheidsbeleid. Wetgeving, rechtspraak en bestuur worden gebaseerd op neutrale, niet-religieuze principes.”
“Nederland geeft ook geen geld meer aan dit soort organisaties [zoals het World Economic Forum (WEF)]. Deelname aan bijeenkomsten en overleggen van dergelijke organisaties door Nederlandse bewindspersonen mogen nimmer voorrang krijgen boven nationale parlementaire verplichtingen en hierover moet bovendien volledige openheid worden verschaft.”
50PLUS onderscheidt zich van PVV, VVD en JA21 door haar exclusieve focus op de belangen van ouderen, met concrete voorstellen voor het versterken van de AOW, ouderenzorg en het bouwen van levensloopbestendige woningen. De partij kiest voor een sociaal-economisch beleid dat ouderen financieel beschermt en pleit voor een gematigd, Europees afgestemd migratie- en klimaatbeleid. Hun kernvisie draait om waardigheid, bestaanszekerheid en zichtbaarheid voor de oudere generatie, in tegenstelling tot de bredere of meer ideologisch gedreven agenda’s van PVV, VVD en JA21.
AOW onaantastbaar en extra’s voor ouderen
50PLUS maakt de bescherming en uitbreiding van de AOW tot haar absolute prioriteit, inclusief een dertiende maand en het bevriezen van de AOW-leeftijd. Dit is een fundamenteel verschil met PVV, VVD en JA21, die de AOW minder centraal stellen of minder vergaande extra’s voorstellen.
“De AOW is het onaantastbare fundament van onze welvaartsstaat en blijft, wat 50PLUS betreft, staan als een huis.”
“De AOW-leeftijd blijft de komende kabinetsperiode gelijk.”
“Er wordt een dertiende maand ingevoerd voor AOW’ers, ter compensatie van het afschaffen van de Inkomensondersteuning-AOW (IO-AOW).”
Ouderenzorg wettelijk verankeren en versterken
50PLUS wil een aparte Ouderenzorgwet invoeren en investeert structureel in ouderenzorg, met nadruk op kleinschalige voorzieningen en minder bureaucratie. Dit onderscheidt zich van de meer generieke zorgvoorstellen van PVV, VVD en JA21.
“We pleiten voor de invoering van een Ouderenzorgwet, waarin aan ouderen vergelijkbare rechten worden toegekend met de rechten van jongeren volgens de Jeugdzorgwet.”
“We pleiten daarom voor het versterken van de eerstelijnszorg, betere ondersteuning van mantelzorgers en structurele investeringen in ouderenzorg en verpleeghuizen.”
Bouwen voor ouderen en doorstroming bevorderen
50PLUS legt de nadruk op het bouwen van levensloopbestendige woningen en het terugbrengen van bejaardenhuizen, specifiek gericht op ouderen. Dit is een unieke focus vergeleken met de bredere woningmarktbenadering van PVV, VVD en JA21.
Streng maar onderscheidend migratiebeleid met focus op AOW-rechten
50PLUS kiest voor een streng migratiebeleid, maar met specifieke aandacht voor het afkopen van AOW-rechten bij vertrek van arbeids- en studiemigranten. Dit detail onderscheidt hen van de meer algemene migratiestandenpunten van PVV, VVD en JA21.
“Arbeidsmigranten en studenten die tijdelijk in Nederland wonen, bouwen tijdens hun verblijf hier AOW-rechten op. 50PLUS wil dat deze AOW-rechten worden afgekocht bij vertrek uit Nederland.”
“50PLUS kiest voor een streng migratiebeleid dat onderscheid maakt tussen vormen van migratie en voorkomt dat systemen overbelast raken.”
Klimaatbeleid: geen nationale koppen, focus op kernenergie
50PLUS wil geen strengere nationale klimaatregels dan Europa en zet in op kernenergie, met snelle bouw van nieuwe centrales. Dit is minder ideologisch dan PVV (klimaatscepsis), minder marktgericht dan VVD, en minder radicaal dan JA21.
Belastingen: afschaffen erf- en schenkbelasting voor ouderen
50PLUS wil erf- en schenkbelasting afschaffen en het belastingstelsel leeftijdsneutraal maken, met specifieke voordelen voor ouderen. Dit is een duidelijk verschil met de andere partijen, die deze belastingen doorgaans niet volledig willen schrappen.
Directe democratie en burgerinspraak
50PLUS pleit expliciet voor meer directe democratie en burgerinspraak, wat hen onderscheidt van de meer representatief-democratische benadering van VVD en JA21, en de populistische stijl van PVV.
“Wij pleiten voor directe democratie.”
DENK onderscheidt zich fundamenteel van PVV, VVD en JA21 door een uitgesproken focus op bestrijding van discriminatie, radicale gelijkwaardigheid, en het beschermen van minderheden. De partij kiest voor stevige sociale herverdeling, investeringen in publieke voorzieningen, en een uitgesproken antiracistisch en antifascistisch beleid. DENK zet zich af tegen het “extreemrechtse” beleid van PVV, VVD en JA21, en pleit voor een inclusieve samenleving met harde maatregelen tegen discriminatie en armoede.
Radicaal antidiscriminatie- en antifascismebeleid
DENK positioneert zich als de tegenpool van PVV, VVD en JA21 door discriminatie en extreemrechts expliciet te bestrijden, inclusief het opnemen van antifascisme in de Grondwet en het instellen van een krachtige autoriteit tegen racisme. Dit is een fundamenteel verschil met de andere partijen, die volgens DENK juist bijdragen aan uitsluiting en racialisering.
“Antifascisme in de Grondwet. Nooit meer is nu: in de Grondwet wordt expliciet opgenomen dat Nederland het fascisme en extreemrechtse politiek afwijst en kiest voor een pluriforme rechtsstaat waarin iedereen gelijkwaardig is.”
“De Autoriteit tegen Discriminatie en Racisme (AR). Deze Autoriteit vervangt de Nationaal Coördinator tegen Discriminatie en Racisme en krijgt iets wat nu ontbreekt: échte macht, een...”
“De politieke partijen die deze regering mogelijk hebben gemaakt hebben een gevaarlijke weg geopend van de normalisatie van het fascistische gedachtegoed van Wilders.”
Verhogen minimumloon en herverdeling van welvaart
DENK kiest voor een sterke verzorgingsstaat, hogere belastingen voor grote bedrijven en superrijken, en een forse verhoging van het minimumloon. Dit staat haaks op het beleid van VVD, PVV en JA21, die minder nadruk leggen op herverdeling en sociale zekerheid.
“Wij willen een eerlijk loon voor alle Nederlanders. Daarom zijn wij voor een verhoging van het minimumloon naar 18 euro per uur.”
“Wij verhogen daarom de winstbelasting voor grote bedrijven en schaffen ondoelmatige belastingvoordelen die de ongelijkheid vergroten af. Binnen de inkomstenbelasting zorgen wij voor een rechtvaardigere verdeling door van superrijken een eerlijke bijdrage te vragen.”
“Wij zetten in op een overheid die de maatschappelijke ongelijkheid de komende periode fors verkleint.”
Volledige afschaffing eigen risico en uitbreiding zorg
DENK wil het eigen risico in de zorg volledig afschaffen, de zorgpremie verlagen en het basispakket uitbreiden. Dit is een duidelijk links verschil met VVD, PVV en JA21, die het eigen risico (deels) willen behouden of minder vergaande voorstellen doen.
Strijd voor religieuze vrijheid en behoud bijzonder onderwijs
DENK verdedigt actief religieuze vrijheid en het recht op bijzonder (religieus) onderwijs, zonder extra controle of belemmeringen. Dit contrasteert met PVV (die religieuze uitingen wil beperken) en VVD/JA21 (die kritisch zijn op bijzonder onderwijs).
“Volledig behoud van bijzonder en religieus onderwijs. DENK verdedigt zonder voorbehoud het recht op religieus en bijzonder onderwijs. Artikel 23 van de Grondwet blijft onaangetast.”
“Geen controle op religieus onderwijs. De wet toezicht op informeel onderwijs wordt zo snel mogelijk ingetrokken.”
Harde sancties tegen Israël en expliciete steun voor Palestina
DENK neemt een uitgesproken standpunt in tegen Israël en voor Palestina, met oproepen tot zware sancties en het verbreken van militaire samenwerking. Dit is een uniek en radicaal verschil met PVV, VVD en JA21, die juist pro-Israël zijn of een neutraler standpunt innemen.
“De zwaarste sancties tegen de oorlogsmisdadiger Netanyahu en alle andere leden van de 'Israëlische' regering. Alle tegoeden van leden van de 'Israëlische' regering worden bevroren, er wordt beslag gelegd op hun inkomsten en er worden inreisverboden ingesteld.”
“Nederland stopt alle vormen van militaire samenwerking met 'Israël'. Het militaire verdrag tussen Nederland en 'Israël' gaat door de shredder en er worden geen inlichtingen meer met 'Israël' gedeeld.”
Investeren in armoedebestrijding en betaalbare woningen
DENK wil fors investeren in armoedebestrijding, betaalbare woningen en publieke diensten, met een actieve rol voor de overheid. Dit staat tegenover het marktgerichte beleid van VVD en JA21, en het beperkte sociale beleid van PVV.
“Wij willen dat het vergroten van de bestaanszekerheid en het bestrijden van armoede een topprioriteit wordt van de nieuwe regering.”
“Het doel is om jaarlijks 100.000 woningen te bouwen.”
“Er komt een Rijkswoningbouwfonds waarin we meer geld reserveren om de bouw van betaalbare woningen te stimuleren.”
D66 onderscheidt zich van PVV, VVD en JA21 door een uitgesproken sociaal-liberale koers met nadruk op gelijke kansen, een sterke democratische rechtsstaat, ambitieuze klimaat- en woningbouwplannen, en een pro-Europese visie. De partij kiest voor grote investeringen in onderwijs, duurzaamheid, en sociale rechtvaardigheid, en zet zich af tegen uitsluiting en discriminatie. D66 wil Nederland vooruithelpen met concrete doorbraken zoals tien nieuwe steden, meer sociale huurwoningen, en een leidende rol voor Nederland binnen een sterker en democratischer Europa.
Tien nieuwe steden en meer sociale huurwoningen
D66 kiest voor grootschalige woningbouw, inclusief tien nieuwe steden en een wettelijk minimum voor sociale huur, wat veel verder gaat dan de plannen van PVV, VVD en JA21. Hiermee wil D66 het woningtekort structureel oplossen en de woningmarkt eerlijker maken.
“D66 kiest voor vijf grote doorbraken die weer ruimte maken voor vooruitgang: 1. Tien nieuwe steden – een eigen thuis voor iedereen.”
“We leggen wettelijk vast dat bij nieuwbouw in elke gemeente minstens 30% sociale huur komt, zodat gemeenschappen in wijken gemengd blijven.”
“D66 wil tien nieuwe steden bouwen, vooral bij bestaande steden of kernen en bij grote ov-knooppunten.”
Sterke nadruk op gelijke kansen en bestrijding van discriminatie
D66 maakt gelijke kansen en het bestrijden van alle vormen van discriminatie tot een kernpunt, in tegenstelling tot PVV, VVD en JA21 die hier minder ver in gaan of andere accenten leggen.
“D66 wil alle vormen van uitsluiting, racisme en discriminatie doorbreken: of het nu gaat om afkomst of geloof (jodenhaat of moslimhaat), huidskleur (zoals anti-zwart of anti-Aziatisch racisme), leeftijd, opleidingsniveau, armoede, beperking, neurodiversiteit (zoals ADHD of autisme), seksuele oriëntatie of genderidentiteit (queerhaat) of omdat iemand een vrouw is.”
Vooruitstrevend klimaat- en natuurbeleid
D66 kiest voor ambitieuze klimaatmaatregelen, natuurherstel en verduurzaming van de economie, wat hen duidelijk onderscheidt van PVV, VVD en JA21 die minder vergaande klimaatambities hebben.
“Betaalbare, groene energie van eigen bodem – goed voor je portemonnee én voor het klimaat.”
“Elk plan combineert in ieder geval doelen voor stikstofreductie, biodiversiteit en natuurherstel, waterbeheer én perspectief voor de landbouw.”
“Dat betekent bijvoorbeeld dat we bouwen op hogere grond als er overstromingsgevaar is. En dat we niet meer vee houden dan de natuurlijke omgeving aankan.”
Pro-Europese integratie en versterking EU
D66 wil een leidende rol voor Nederland in een sterker, democratischer en meer geïntegreerd Europa, inclusief forse Europese investeringen en meer gezamenlijke regels. Dit staat haaks op de eurosceptische of behoudende houding van PVV, VVD en JA21.
Versterking van de democratische rechtsstaat en grondrechten
D66 legt sterk de nadruk op het beschermen van de rechtsstaat, grondrechten en democratische controle, en wil bijvoorbeeld dat rechters wetten aan de Grondwet kunnen toetsen. Dit is een duidelijk verschil met PVV, VVD en JA21, die hier minder prioriteit aan geven of juist kritisch zijn op rechterlijke toetsing.
“We versterken de bescherming van onze grondrechten door rechters de mogelijkheid te geven om wetten te toetsen aan de Grondwet.”
“Democratie en veiligheid openen ons verkiezingsprogramma. En dat is vol overtuiging, want dit is de basis voor alles. Alleen als de democratie en de rechtsstaat stevig staan, kunnen we samen de grote doorbraken realiseren...”
Investeren in onderwijs en gelijke onderwijskansen
D66 investeert fors in onderwijs, wil onderwijs op maat en gelijke kansen voor iedereen, en kiest voor latere selectie en meer ruimte voor talentontwikkeling. Dit is onderscheidend ten opzichte van de andere partijen.
De ChristenUnie onderscheidt zich van PVV, VVD en JA21 door een sterke nadruk op sociale rechtvaardigheid, bescherming van minderheden, en een overheid die actief regie voert op volkshuisvesting, armoedebestrijding en gezinsbeleid. Ze verwerpen populistische en individualistische benaderingen, kiezen voor een inclusieve samenleving en pleiten voor structurele, integrale oplossingen in plaats van kortetermijnpolitiek. Hun beleid is gericht op het versterken van gemeenschappen, het vereenvoudigen van het belastingstelsel en het waarborgen van solidariteit en duurzaamheid.
Geen kiesdrempel of districtenstelsel, bescherming minderheden
De ChristenUnie verzet zich tegen voorstellen voor een kiesdrempel of districtenstelsel, omdat deze volgens hen de positie van minderheden en kleinere groepen in de samenleving verzwakken. Dit onderscheidt hen van partijen als PVV, VVD en JA21, die vaker pleiten voor een kiesdrempel of districtenstelsel om de politiek te 'versimpelen' of te 'stabiliseren'.
“We voeren geen districtenstelsel of kiesdrempel in. In een districtenstelsel gaat het meer over poppetjes en minder over inhoud. Een kiesdrempel en districtenstelsel zorgen er bovendien voor dat het moeilijker wordt voor kleinere groepen in de samenleving om een eigen politieke inbreng te hebben. Wij geloven dat je de kracht van een samenleving kunt afmeten aan de ruimte die meerderheden geven aan minderheden.”
Structurele armoedebestrijding en verhoging kinderbijslag
De ChristenUnie kiest voor een radicaal andere aanpak van armoede en gezinsbeleid, met een forse verhoging van de kinderbijslag en het wettelijk vastleggen van het doel om kinderarmoede uit te bannen. Dit is veel ambitieuzer en socialer dan de voorstellen van PVV, VVD en JA21, die minder nadruk leggen op structurele armoedebestrijding en inkomensondersteuning voor gezinnen.
“Daarom verhoogt de ChristenUnie de kinderbijslag naar € 4500 per kind per jaar, maken we de kinderopvang en gastouderopvang (zo goed als) gratis en vereenvoudigen we de verlofregelingen zodat ouders er kunnen zijn voor hun kinderen als dat nodig is.”
“Het verlagen van kinderarmoede wordt een wettelijk doel.”
“Het aantal mensen en kinderen dat in armoede leeft moet sterk omlaag. Voor een beter armoedebeleid is het advies van de Commissie Sociaal Minimum de leidraad. Het sociaal minimum moet voldoende zijn om van rond te kunnen komen.”
Eenvoudig en eerlijk belastingstelsel, afschaffen toeslagen
De ChristenUnie wil het complexe toeslagenstelsel vervangen door een verzilverbare belastingkorting en een inkomensonafhankelijke kinderbijslag. Dit is een fundamenteel andere benadering dan de meer behoudende of marktgerichte voorstellen van VVD, PVV en JA21, die het huidige stelsel grotendeels willen behouden of slechts beperkt willen aanpassen.
“Ons belastingstelsel is stuk. Door de wirwar aan schijven, inkomensafhankelijke heffingskortingen en toeslagen is het voor de meeste mensen een volslagen mysterie hoeveel belasting ze betalen.”
“We willen misstanden als het kinderopvangtoeslagschandaal voorkomen en zorgen voor een eenvoudiger systeem. Daarom vervangen we de toeslagen door slimmere alternatieven.”
“In plaats van toeslagen krijgt iedere Nederlander maandelijks een korting op de te betalen inkomstenbelasting. Als de korting hoger is dan het belastingbedrag, wordt het verschil uitgekeerd.”
“De ChristenUnie staat op voor de toekomst van kinderen. We vormen de kinderbijslag en het kindgebonden budget om tot een inkomensonafhankelijke regeling, als onderdeel van de verzilverbare belastingkorting. Het bedrag per kind is € 4500 per jaar (€ 375 per maand).”
Overheid voert regie op volkshuisvesting en leefbaarheid
De ChristenUnie wil dat de overheid actief de regie neemt op volkshuisvesting, met nadruk op betaalbare woningen en gemengde wijken. Dit staat haaks op de meer marktgerichte benadering van VVD, PVV en JA21, die minder nadruk leggen op overheidsregie en sociale woningbouw.
“De ChristenUnie kiest voor een overheid die regie neemt in de volkshuisvesting om betaalbaar en toekomstbestendig te bouwen. We zorgen voor een rechtvaardiger woningmarkt die woningzoekenden en huurders niet langer benadeelt.”
“We bouwen 100.000 woningen per jaar, waarvan ten minste tweederde goed te betalen is voor mensen met een gewoon inkomen.”
Geen referenda, behoud representatieve democratie
De ChristenUnie wijst referenda af en wil de representatieve democratie versterken, in tegenstelling tot PVV, JA21 en soms VVD, die vaker pleiten voor meer directe democratie of referenda.
“Referenda bieden schijninvloed en horen dus niet thuis in de grondwet.”
Sterke nadruk op gemeenschapszin en solidariteit
De ChristenUnie benadrukt het belang van gemeenschappen, vrijwilligerswerk en onderlinge betrokkenheid, en verzet zich tegen individualisme en marktdenken. Dit contrasteert met de meer individualistische en marktgerichte benadering van VVD, PVV en JA21.
“Want samenleven gebeurt niet in systemen, maar in gemeenschappen: in straten, buurten, families, kerken en sportverenigingen.”
“Dat de mens zelf het beste weet wat goed voor hem is, zichzelf altijd in de hand heeft en in vrijheid de juiste keuzes maakt, is een mythe. Dat geldt ook voor de illusie dat de markt zichzelf altijd zo ordent dat kwetsbare mensen worden beschermd.”
FVD onderscheidt zich van PVV, VVD en JA21 door radicale voorstellen zoals een NEXIT (uittreding uit de EU), volledige afschaffing van klimaat- en stikstofbeleid, bindende referenda naar Zwitsers model, en een vlaktaks van 20%. De partij zet sterk in op nationale soevereiniteit, een kleinere overheid, en het terugdraaien van recente maatschappelijke en technologische ontwikkelingen zoals digitale surveillance en pandemiewetgeving. FVD positioneert zich als de meest principiële en systemisch vernieuwende partij op deze thema’s.
NEXIT: Nederland uit de EU
FVD is de enige van deze partijen die expliciet pleit voor een volledige uittreding uit de Europese Unie (NEXIT), wat hen fundamenteel onderscheidt van PVV (die vooral minder EU wil) en JA21/VVD (die binnen de EU willen blijven).
“Voor het behoud van onze democratie en onze welvaart acht Forum voor Democratie het van essentieel belang om als Nederland de Europese Unie te verlaten (NEXIT) en ons aan te sluiten bij de EFTA, de Europese vrijhandelszone waar ook welvarende landen...”
Volledige afschaffing klimaat- en stikstofbeleid
FVD wil álle klimaat- en stikstofmaatregelen schrappen, gaswinning hervatten, en kerncentrales bouwen, terwijl PVV en JA21 minder ver gaan en VVD juist klimaatbeleid (zij het gematigder) ondersteunt.
“We schrappen alle klimaatregels, beëindigen het aardgasverbod en heropenen moderne kolen- en gascentrales.”
“We willen stoppen met het klimaat- en stikstofbeleid, de boeren en de industrie weer de ruimte geven, en via hervatte gasboringen in Groningen weer betaalbare energie terugbrengen voor iedereen.”
Bindende referenda en gekozen bestuurders
FVD wil directe democratie invoeren met bindende referenda naar Zwitsers model en direct gekozen burgemeesters, wat verder gaat dan de voorstellen van PVV, VVD en JA21.
“We voeren bindende referenda in naar Zwitsers model, zodat u direct zelf kunt beslissen over belangrijke kwesties. Burgemeesters en andere bestuurders worden niet langer benoemd door een kleine kring, maar rechtstreeks gekozen.”
“We voeren bindende referenda in naar Zwitsers model, zodat burgers direct zélf kunnen beslissen over belangrijke kwesties. Burgemeesters en andere publieke functionarissen worden niet langer aangesteld, maar rechtstreeks gekozen door de bevolking.”
Vlaktaks van 20% en kleinere overheid
FVD stelt een vlaktaks van 20% voor, een jaarlijkse krimp van de overheid met 3%, en een belastingvrije voet van €30.000. Dit is veel radicaler dan de fiscale voorstellen van PVV, VVD en JA21.
“We voeren een vlaktaks in op het inkomen in Box-1, zodat meer verdienen niet wordt afgestraft en altijd volstrekt transparant is hoeveel inkomstenbelasting moet worden betaald.”
“De Rijksoverheidsuitgaven moeten verplicht ieder jaar 3% krimpen, zodat de overheid niet groter maar kleiner wordt.”
“We vervangen de loonheffingskorting door een belastingvrije voet die geldt voor alle werkenden en gepensioneerden, zodat werken altijd loont.”
Radicale privacybescherming en anti-surveillance
FVD verzet zich expliciet tegen digitale surveillance, de Sleepwet, Europese Digital ID en biometrische registratie, en wil cash als wettig betaalmiddel behouden. Dit is veel verdergaand dan de standpunten van VVD, PVV en JA21.
“We verzetten ons tegen digitale surveillance, zoals de Sleepwet of Digital ID, en beschermen vrije meningsuiting met een anti-censuurwet. Cash blijft altijd een wettig betaalmiddel, zonder beperkingen, om anonieme transacties te garanderen.”
“We respecteren de uitslag van het referendum van 2017 en schaffen de Sleepwet af, zodat burgers niet structureel kunnen worden afgeluisterd.”
“We verzetten ons tegen een Europese digitale identiteit, zodat Nederlanders niet in een centraal controlesysteem terechtkomen.”
Volledige afschaffing pandemiewetgeving en onderzoek naar mRNA-vaccins
FVD wil een 'Vrijheidswet' die lockdowns, vaccinatieplichten en toegangsbewijzen definitief verbiedt, en eist onafhankelijk onderzoek naar mRNA-vaccins en oversterfte. Dit is unieker en radicaler dan de standpunten van PVV, VVD en JA21.
“We stellen een Vrijheidswet op die lockdowns, vaccinatieplichten, toegangsbewijzen verbiedt, zodat grondrechten blijvend beschermd zijn. Ook trekken we de Pandemiewet in.”
“FVD eist onafhankelijk onderzoek naar de aard en oorzaak van deze oversterfte - waarbij ook de mogelijkheid wordt meegenomen dat dit door de mRNA-vaccins zou kunnen komen.”
De SGP onderscheidt zich van PVV, VVD en JA21 door haar expliciete christelijke grondslag, focus op bescherming van kwetsbaar leven, het gezin en klassieke vrijheden, en een uitgesproken visie op thema’s als abortus, migratie, en de rol van religie in de samenleving. De partij legt nadruk op het beperken van migratie, behoud van traditionele gezinswaarden, en het beschermen van het ongeboren leven, wat haar positie wezenlijk anders maakt dan de meer seculiere en economisch-liberale benaderingen van VVD, de nationalistische koers van PVV, en de rechts-conservatieve lijn van JA21. SGP’s beleid is doordrenkt van Bijbelse normen en waarden, wat resulteert in unieke standpunten op ethische en maatschappelijke thema’s.
Christelijke waarden als basis voor beleid
De SGP baseert haar hele programma op Bijbelse normen, wat haar fundamenteel onderscheidt van PVV, VVD en JA21, die geen religieuze grondslag hanteren. Dit beïnvloedt alle beleidskeuzes, van gezin tot economie en zorg.
Bescherming van ongeboren leven en beperking abortus
SGP neemt een uitgesproken pro-life standpunt in, met concrete voorstellen om abortus verder te beperken. Dit is een scherp verschil met VVD, PVV en JA21, die abortus niet willen inperken of zelfs willen liberaliseren.
Behoud van klassieke gezinswaarden en huwelijk
SGP zet zwaar in op het versterken van het traditionele gezin en het klassieke huwelijk, wat haar onderscheidt van de andere partijen die hier minder nadruk op leggen of een bredere gezinsdefinitie hanteren.
Strenge beperking migratie en arbeidsmigratie
Hoewel PVV, VVD en JA21 ook migratie willen beperken, is SGP expliciet in het afwijzen van EU-plannen voor arbeidsmigratie en het beperken van migratie uit niet-EU-landen, met een principiële onderbouwing.
Vrijheid van godsdienst en bescherming religieuze minderheden
SGP benadrukt de bescherming van religieuze vrijheden en zet zich expliciet in tegen antisemitisme, wat haar onderscheidt van partijen die religie geen prominente rol geven.
Kritisch op Europese integratie en geen Europees leger
SGP is uitgesproken tegen verdere Europese integratie op defensiegebied en wil nationale zeggenschap behouden, wat haar onderscheidt van VVD (meer pro-EU) en JA21 (EU-kritisch, maar minder principieel religieus onderbouwd).
“De SGP wil echter geen Europees leger en vindt de nieuwe Europese Defensiecommissaris ongewenst. Niet Brussel, maar Den Haag blijft besluiten over het uitzenden van troepen.”
Volt onderscheidt zich van PVV, VVD en JA21 door haar uitgesproken progressieve, pro-Europese en democratiserende visie. Volt pleit voor een federale EU, uitbreiding van het parlement, verlaging van de stemgerechtigde leeftijd en het afschaffen van het vetorecht in Europa, terwijl de andere partijen juist nationaal en behoudend zijn. De partij zet in op radicale vernieuwing van de democratie, meer burgerparticipatie en gelijke rechten, en kiest expliciet voor verbinding en inclusiviteit waar PVV, VVD en JA21 vaak kiezen voor nationale soevereiniteit, beperking van migratie en behoud van traditionele structuren.
Federale en democratische Europese Unie
Volt wil een federale EU met een Europese grondwet, afschaffing van het vetorecht en meer macht voor het Europees Parlement, wat haaks staat op het eurosceptische of behoudende EU-standpunt van PVV, VVD en JA21.
“We werken aan een federale en democratische Europese Unie (EU).”
“Daarom komt er een Europese grondwet die onze rechten en democratie in heel Europa beschermt. Het Europees Parlement krijgt het recht om wetsvoorstellen te doen en het vetorecht verdwijnt.”
“We willen één Europese winstbelasting als aanvulling op de eigen middelen van de EU.”
Radicale democratische vernieuwing en burgerparticipatie
Volt wil de democratie vernieuwen door het parlement uit te breiden, jongeren meer invloed te geven en burgerberaden wettelijk te verankeren, in tegenstelling tot de behoudende of centralistische benadering van PVV, VVD en JA21.
“We breiden de Tweede Kamer uit van 150 naar 250 zetels.”
“De stem van jongeren vergroten we door de stemgerechtigde leeftijd te verlagen van achttien naar zestien jaar.”
“We voeren een Derde Kamer voor jongeren in. De Derde Kamer krijgt een permanent raadgevend jongerenberaad.”
“In Nederland richten we als allereerste land ter wereld een permanent burgerberaad op.”
Verbod op dubbelfuncties en eisen aan politieke partijen
Volt wil een verbod op het stapelen van politieke functies en stelt strengere democratische eisen aan partijen, wat afwijkt van de status quo die door PVV, VVD en JA21 wordt verdedigd.
“Er komt een verbod op dubbelfuncties in de politiek.”
“We versterken de democratie door in de wet op te nemen dat politieke partijen aan democratische eisen moeten voldoen. Geen eenmanspartijen meer zonder leden met stemrecht.”
Progressieve, inclusieve en verbindende koers
Volt kiest expliciet voor verbinding, inclusiviteit en progressieve waarden, waar PVV, VVD en JA21 juist polarisatie, nationale identiteit en beperking van rechten benadrukken.
“Waar andere partijen kiezen voor verdeeldheid, kiezen wij voor verbinding.”
“Wij kiezen voor nieuwe onverwachte ideeën om de vastgelopen politiek definitief uit het slop te halen. Kneiterprogressieve ideeën voorbij de waan van de dag.”
“We zetten ons in voor antiracisme en antidiscriminatie en bestrijden alle vormen van racisme”
JA21 onderscheidt zich van PVV en VVD door een uitgesproken focus op directe democratie (zoals referenda), het fors beperken van migratie met nadruk op integratie, en een kritische houding tegenover de EU en Brusselse regelgeving. De partij legt daarnaast sterk de nadruk op het terugdringen van overheidsbemoeienis, het afschaffen van symboolpolitiek rond klimaat en landbouw, en het versterken van nationale identiteit en klassieke vrijheden. Hun voorstellen zijn concreet gericht op minder EU-invloed, meer burgerzeggenschap, en een faciliterende overheid die zich beperkt tot kerntaken.
Meer directe democratie en burgerzeggenschap
JA21 wil burgers meer directe invloed geven op beleid via referenda en decentralisatie, wat hen onderscheidt van VVD (meer parlementair) en PVV (minder focus op referenda). Dit is bedoeld om de kloof tussen burger en politiek te verkleinen en nationale soevereiniteit te herstellen.
“JA21 wil dus meer referenda, minder EU, meer economische vrijheid en meer invloed op ons grensbeleid.”
“Meer zeggenschap van burgers over hun eigen leefomgeving door te focussen op decentralisatie en referenda over onder meer het migratiebeleid, de bevolkingsgroei en de natuur in Nederland te organiseren.”
Kritisch op EU, minder Brusselse bemoeienis
JA21 is expliciet voor het terugdringen van EU-invloed en het beperken van Brusselse regelgeving, waar VVD doorgaans pro-EU is en PVV een Nexit wil. JA21 kiest voor een middenpositie: minder EU, maar geen volledige uittreding.
“JA21 kijkt kritisch en realistisch naar de huidige Europese Unie... Nederland levert aan de lopende band, zonder wezenlijke en doeltreffende raadpleging van de Nederlandse bevolking, politieke en economische soevereiniteit in.”
“Rigoureuze deregulering van beperkende EU-wetgeving die onze ondernemers en industrie al te lang vastzet.”
Strenge migratiebeperking én afdwingen integratie
JA21 wil migratie sterk beperken én integratie afdwingen, met een nadruk op nationale identiteit. Dit onderscheidt zich van VVD (strenger dan VVD, maar minder radicaal dan PVV) en van PVV (die vooral op islam focust en minder op integratiebeleid).
“Migratie moet sterk beperkt worden, en migranten die Nederland wel opneemt moeten integreren. JA21 wil dus scherpe grenzen stellen aan migratie, hiermee ruimte creëren op de woningmarkt, de Nederlandse cultuur beschermen, en wil integratie afdwingen.”
Afwijzen van symboolpolitiek en gedwongen uitkoop in landbouw/klimaat
JA21 verzet zich tegen gedwongen uitkoop van boeren en symboolpolitiek rond stikstof en klimaat, en kiest voor realistische, economische oplossingen. Dit is concreter en minder ideologisch dan PVV (die vooral protesteert) en minder technocratisch dan VVD.
“Wij staan voor toekomstbestendige sectoren en verzetten ons tegen symboolpolitiek en gedwongen uitkoop van boeren.”
“JA21 kiest voor een koers waarin gezond verstand, rechtszekerheid en economische ruimte centraal staan. Hoewel het stikstofdossier grotendeels een juridisch probleem is, zien wij ook de noodzaak om vergunningverlening vlot te trekken. JA21 wil af van de kritische depositiewaarde (KDW)...”
Beperken overheid tot kerntaken, minder betutteling
JA21 wil een faciliterende overheid die zich beperkt tot kerntaken en burgers ruimte geeft, in tegenstelling tot de VVD (die vaak kiest voor marktwerking) en PVV (die juist meer overheid op sommige terreinen wil).
“JA21 wil een overheid die werkt voor de samenleving, niet andersom. Nederlanders zorgen voor zichzelf, maken hun eigen keuzes en willen een overheid die faciliteert en niet in de weg loopt.”
“Een faciliterende overheid die zoveel mogelijk ruimte en vrijheid geeft aan werknemers, ondernemers en gemeenschappen.”
Strikte scheiding kerk en staat, geen herstelbetalingen slavernijverleden
JA21 neemt een uitgesproken standpunt in tegen religieuze invloed in de publieke ruimte en tegen herstelbetalingen voor het slavernijverleden, wat hen onderscheidt van VVD (neutraler) en PVV (meer anti-islam, minder op scheiding kerk-staat).
De VVD positioneert zich als een centrum-rechtse partij die de nadruk legt op het belonen van werkenden, het beperken van herverdeling en het beschermen van de liberale rechtsstaat. In tegenstelling tot PVV en JA21 kiest de VVD expliciet voor liberale kernwaarden, een kleinere overheid, en een pragmatische benadering van Europese samenwerking en migratie. De partij zet in op lastenverlichting voor de middenklasse, investeringen in defensie, en het beperken van sociale uitgaven, met behoud van individuele vrijheden en een sterke democratische rechtsstaat.
Werkenden op één, minder herverdeling
De VVD onderscheidt zich door werkenden centraal te stellen en de herverdeling via belastingen en uitkeringen te beperken, in tegenstelling tot partijen die meer nivellering of herverdeling nastreven. Dit is een kernverschil met PVV (die sterker inzet op sociale zekerheid) en JA21 (die minder uitgesproken is over nivellering).
“De VVD perkt de Haagse herverdelingsmachine in. We stoppen met steeds maar weer verder nivelleren, verlagen de lasten voor middeninkomens en zetten de werkende Nederlander weer op één.”
“We leggen in een Koopkrachtwet vast dat werkenden er ieder jaar in koopkracht méér op vooruit moeten gaan dan niet-werkenden.”
“De VVD wil de ingewikkelde herverdelingsmachine en bureaucratie terugdringen om werken weer te laten lonen.”
Liberale rechtsstaat en individuele vrijheden
De VVD benadrukt haar onvoorwaardelijke steun aan de liberale democratische rechtsstaat en individuele vrijheden, en distantieert zich van populisme. Dit onderscheidt de partij van PVV (die kritisch is op de rechtsstaat en minder inzet op individuele vrijheden) en JA21 (die minder expliciet liberaal is).
“We staan pal voor de liberaal-democratische rechtstaat, zowel in woord als in daad. Voorstellen die daar tegenin gaan, zullen we niet indienen of steunen. We werken vanuit verbinding en inhoud en niet vanuit populisme.”
“Onze liberale democratie en onze democratische rechtsstaat hebben Nederland tot één van de meest vrije en veilige landen ter wereld gemaakt. Om die vrijheid en veiligheid te behouden, is actieve bescherming van de liberale democratie en de democratische rechtsstaat noodzakelijk.”
Kleine, effectieve overheid en minder regeldruk
De VVD kiest voor een kleinere, efficiëntere overheid die zich richt op kerntaken, in tegenstelling tot PVV (die vaak meer overheidsingrijpen wil op sociaal terrein) en JA21 (die vooral inzet op minder EU en migratie). De VVD koppelt dit aan lastenverlichting en het verminderen van bureaucratie.
“De VVD kiest voor een overheid die uitgaat van een sterke samenleving en alle Nederlanders gelijkwaardig behandelt. Met een deltaplan ‘ontregelen’ willen we de overheid doelmatiger en effectiever maken, beleid en uitvoering dichter bij elkaar brengen, minder regeldruk en af van doorgeslagen bureaucratie.”
“We willen dat overheidsuitgaven niet harder groeien dan de economie.”
Pragmatische Europese samenwerking, geen federale EU
De VVD is voor Europese samenwerking op basis van pragmatisme en nationale belangen, maar verzet zich tegen verdere overdracht van bevoegdheden en een federaal Europa. Dit onderscheidt zich van PVV (die uit de EU wil) en JA21 (die vooral eurosceptisch is).
“Wij verzetten ons tegen een sluipende overdracht van nationale bevoegdheden en een federale glijbaan. Nationale bevoegdheden blijven dus leidend.”
“De VVD staat open voor een EU met meerdere snelheden, waarin coalities van gelijkgezinde landen, zoals Nederland, Duitsland, Frankrijk en Scandinavische staten, samen verder kunnen integreren op terreinen als defensie, veiligheid, innovatie of samen hardere afspraken kunnen maken op migratie.”
Investeren in defensie, minder sociale zekerheid en zorg
De VVD kiest voor meer investeringen in defensie en veiligheid, gefinancierd door minder uitgaven aan sociale zekerheid en zorg. Dit is een duidelijk verschil met PVV (die sociale zekerheid wil behouden of uitbreiden) en JA21 (die minder uitgesproken is over deze verschuiving).
“De VVD kiest voor investeren in onze veiligheid, van je eigen straat tot op mondiaal niveau. We maken geld vrij om de economie flink te laten groeien, zodat we ook in de toekomst een welvarend land zijn. Dat betekent wel dat we keuzes zullen moeten maken in de zorg en de sociale zekerheid, zoals een kleiner basispakket, meer eigen bijdragen, een efficiënter zorgstelsel en een veel meer activerende sociale zekerheid.”
“De VVD gaat mee met de huidige geopolitieke realiteit door te investeren in defensie en minder uit te geven aan ontwikkelingssamenwerking.”
BBB onderscheidt zich van PVV, VVD en JA21 door haar sterke nadruk op regionale gelijkwaardigheid, het beschermen van het platteland en het centraal stellen van noaberschap (samenlevingszin). De partij zet zich af tegen beleid dat alleen op de Randstad is gericht en pleit voor praktische, nuchtere oplossingen die aansluiten bij de leefwereld van gewone mensen, met bijzondere aandacht voor boeren, vissers en regionale gemeenschappen. BBB wil geen extra nationale regels bovenop EU-beleid en kiest voor beleid dat uitvoerbaar en realistisch is, met een duidelijke focus op het versterken van de regio’s.
Regio’s centraal, geen Randstad-voorkeur
BBB maakt zich hard voor een gelijkwaardige behandeling van stad en platteland, in tegenstelling tot partijen die vooral op de Randstad gericht zijn. De partij wil dat beleid niet alleen voor een kleine groep geldt, maar eerlijk is voor iedereen, ongeacht woonplaats.
“BBB laat de stem van het platteland voorgoed weerklinken in Den Haag. We maken ons hard voor het behoud en herstel van voedselzekerheid, cultuurlandschappen, leefbaarheid en tradities. Wij verzetten ons tegen het opofferen van vruchtbare landbouwgrond voor industrie, windturbines of zonneparken zonder lokale steun. Dit geldt ook voor locaties die aangewezen worden voor asielopvang. De regio mag geen afvoerputje worden van landelijk beleid.”
“BBB staat voor een verbonden Nederland, waarin stad en platteland elkaar aanvullen in plaats van tegenover elkaar staan. Dat betekent: geen beleid voor enkelen, maar eerlijk beleid voor iedereen. Of je nu in Groningen woont of in Gouda, op het platteland of drie hoog achter iedereen verdient dezelfde kansen.”
“BBB laat de stem van de provincie weerklinken in Den Haag. Daarmee is BBB de regiopartij bij uitstek.”
Geen extra nationale regels bovenop EU-beleid
BBB onderscheidt zich door expliciet te kiezen voor het schrappen van nationale koppen op Europees beleid, vooral op het gebied van landbouw en klimaat. Dit in tegenstelling tot partijen die nationale regels bovenop EU-wetgeving steunen of invoeren.
“Geen nationale koppen op Europees beleid. Extra nationale regels bovenop EU wetgeving worden zoveel mogelijk geschrapt. Zo krijgen we een gelijk speelveld voor de agrarische en visserijsector. Er komen ook geen nieuwe nationale regels bovenop EU wetgeving.”
“Het afschaffen van nationale koppen op Europees klimaatbeleid (zoals extra CO₂heffing).”
Praktisch, nuchter en regionaal geworteld beleid
BBB kiest voor beleid dat aansluit bij de praktijk en het dagelijks leven, met vertrouwen in boeren, burgers en bedrijven. De partij verzet zich tegen overregulering en wantrouwen vanuit de overheid, en benadrukt het belang van noaberschap en lokale zeggenschap.
“De overheid is te groot geworden en bemoeit zich met te veel. Beleidsmakers verliezen de praktijk uit het oog en zien mensen als kostenpost, niet als dragers van de samenleving. BBB kiest voor beleid dat aansluit bij het dagelijks leven of je nu werkt op het land, in de fabriek, in de klas of in een familiebedrijf.”
“Onze kernwaarden: Noaberschap. We zorgen voor elkaar en laten niemand vallen. We bouwen aan gemeenschappen waarin mensen elkaar kennen, steunen en opvangen. Dit betekent dat de overheid terughoudend optreedt.”
“Invloed op de eigen leefomgeving. Inwoners dienen meer zeggenschap te krijgen over hun eigen leefomgeving. Mensen weten zelf het beste wat daar speelt en waar behoefte aan is.”
Vertrouwen in boeren, vissers en ondernemers
BBB kiest voor vertrouwen en ruimte voor agrarische ondernemers, in plaats van wantrouwen en stapeling van regels en boetes. Dit onderscheidt zich van partijen die strenger willen reguleren of minder prioriteit geven aan deze sectoren.
“Boeren, tuinders, vissers en telers verdienen vertrouwen en ruimte om hun werk goed te doen. BBB kiest voor beleid dat werkt in de praktijk, met respect voor vakkennis, innovatie en rechtszekerheid.”
“Vertrouwen in de boer, tuinder, teler, visser en ondernemer. Controles zijn nodig, maar voor vergissingen moet ruimte zijn. De stapeling van boetes wordt teruggedraaid.”
BIJ1 onderscheidt zich fundamenteel van PVV, VVD en JA21 door haar radicaal linkse, antikapitalistische en antiracistische visie, met nadruk op democratisering van economie en samenleving, gratis publieke voorzieningen, en vergaande sociale gelijkheid. Waar PVV, VVD en JA21 marktwerking, nationale soevereiniteit en restrictief migratiebeleid centraal stellen, pleit BIJ1 juist voor nationalisatie, bindende burgerinspraak, en het afschaffen van marktmechanismen in wonen, zorg en onderwijs. BIJ1 kiest expliciet voor structurele herverdeling van macht en middelen, en een inclusieve, antiracistische samenleving.
Werknemers krijgen vetorecht in grote bedrijven
BIJ1 wil de macht in grote bedrijven verschuiven van aandeelhouders naar werknemers, wat haaks staat op het marktgerichte beleid van VVD, PVV en JA21. Dit voorstel is uniek in zijn radicaliteit en democratisering van het bedrijfsleven.
“Alle grote bedrijven worden verplicht om werknemers-raden aan te stellen met gekozen vertegenwoordigers van het personeel. Die raden hebben advies- en vetorecht over belangrijke beslissingen als ontslagen, investeringen en reorganisaties.”
Nationalisatie van zorg, onderwijs en OV; alles gratis
BIJ1 wil essentiële publieke diensten volledig nationaliseren en gratis maken, in tegenstelling tot de marktwerking en eigen bijdragen die VVD, PVV en JA21 verdedigen. Dit betreft zorg, onderwijs en openbaar vervoer.
“De zorg komt volledig in handen van de overheid, van ziekenhuis tot verzekeraar. Winst en markt-bureaucratie in de zorg worden zo verleden tijd. Het ‘eigen risico’ en rekeningen aan de balie schaffen we af.”
“We schaffen collegegeld af: al het onderwijs wordt gratis. Alle studieschulden van de ‘pechgeneratie’ schelden we volledig kwijt.”
“Gratis ov.”
Radicale huurverlaging en onteigening bij leegstand
BIJ1 wil huren verlagen, maximumprijzen invoeren (ook in de vrije sector), en onteigening bij leegstand, terwijl VVD, PVV en JA21 marktwerking en eigendomsrechten centraal stellen.
“We zorgen dat huisjesmelkers niet méér huur aan jou kunnen rekenen dan eerlijk is, met bindende maximumprijzen voor elke woning. Te hoge huren maken we lager. Ook in de vrije sector, met terugwerkende kracht.”
“Wie een woning onnodig leeg laat staan, betaalt een boete van 2,8% van de WOZ-waarde per maand (100% van de waarde in 3 jaar). Na 3 jaar onteigenen (terugpakken) we de woning en wijzen die toe aan mensen om te wonen.”
Bindende burgerinspraak en radicale democratisering
BIJ1 wil burgers bindende zeggenschap geven over wetgeving en pleit voor radicale democratisering, in tegenstelling tot de representatieve democratie die PVV, VVD en JA21 voorstaan.
“Burgers bepalen met landelijke gespreksrondes en inspraaksessies altijd actief mee met nieuwe wetten en regels van de overheid. Vooral bij grote politieke vraagstukken krijgt deze raadpleging een centrale, bindende rol.”
Uit de NAVO, neutraliteit en geen defensiebudgetverhoging
BIJ1 wil Nederland uit de NAVO halen, het defensiebudget niet verhogen en kiest voor neutraliteit, terwijl VVD, PVV en JA21 juist NAVO-lidmaatschap en verhoging van defensie-uitgaven steunen.
“Nederland start direct het traject om uit de NAVO te treden en voltooit dit binnen 4 jaar. Tot dat moment verhogen we op geen enkel moment het budget van defensie.”
Antiracisme en verbod op racistische organisaties
BIJ1 stelt antiracisme centraal en wil racistische organisaties verbieden, in tegenstelling tot PVV, VVD en JA21 die dit niet expliciet bepleiten en soms juist kritiek hebben op antiracismebeleid.
“Ook verbieden en ontbinden we organisaties die racistisch gedachtegoed uitwisselen en verspreiden.”
NSC onderscheidt zich van PVV, VVD en JA21 door een sterke nadruk op bestuurlijke vernieuwing, herstel van vertrouwen tussen burger en overheid, en het afwijzen van zowel neoliberalisme als populisme. De partij pleit voor een open politieke cultuur, meer inhoudelijk debat, en concrete maatregelen zoals een regionaal kiesstelsel en het beperken van dichtgetimmerde coalitieakkoorden. NSC kiest voor realistische, solidaire politiek met oog voor bestaanszekerheid en een zorgzame samenleving.
Open politiek debat en minder dichtgetimmerde akkoorden
NSC wil af van de gesloten bestuurscultuur en pleit voor meer openheid, inhoud en debat in de politiek, in tegenstelling tot partijen die kiezen voor sterke partijdiscipline of populistische retoriek. Dit moet leiden tot betere oplossingen voor maatschappelijke problemen en meer vertrouwen van burgers in de overheid.
“Coalitieakkoorden moeten zich beperken tot hoofdlijnen van beleid en financiële kaders. Ze leggen niet precies vast hoe de doelen bereikt worden. Er moet ruimte zijn voor debat en om in te spelen op veranderende omstandigheden; geen dichtgetimmerde afspraken dus.”
“Goed bestuur begint met een andere politieke cultuur in de Kamer. Al jaren ontbreekt het aan voldoende inhoud en diepgaand debat in de Kamer. Daardoor blijft de aanpak van grote, maatschappelijke problemen uit.”
“We keren ons af van het neoliberalisme, waarin het eigenbelang centraal staat en de sterksten alles krijgen. En we zijn wars van populisme, wat gouden bergen belooft maar niets waarmaakt.”
Regionaal kiesstelsel voor sterkere band kiezer-Kamerlid
NSC stelt een regionaal kiesstelsel voor om de band tussen kiezer en Kamerlid te versterken, wat afwijkt van de landelijke lijsten van VVD, PVV en JA21. Dit moet zorgen voor betere vertegenwoordiging van regionale belangen in het parlement.
Vakministers zonder partijlidmaatschap
NSC wil ruimte voor vakministers die geen lid zijn van een politieke partij, om zo meer deskundigheid en minder partijpolitiek in het bestuur te brengen. Dit is een duidelijke breuk met de praktijk bij VVD, PVV en JA21.
“Het moet normaal zijn voor een regering om ook vakministers te hebben die geen lid zijn van een politieke partij.”
Afwijzing van neoliberalisme én populisme
NSC positioneert zich expliciet tussen het neoliberalisme van VVD en het populisme van PVV/JA21, en kiest voor een solidaire, realistische koers gericht op bestaanszekerheid en gemeenschapszin.
“We staan voor realistische politiek en een zorgzame samenleving met trotse burgers.”
Meer zeggenschap en tegenmacht voor burgers
NSC wil de macht en tegenmacht in het bestuur herstellen, met meer inspraak en controle voor burgers, wat verder gaat dan de voorstellen van VVD, PVV en JA21.
De SP positioneert zich als de sociaalste partij en zet zich scherp af tegen PVV, VVD en JA21, die zij typeren als rechtse partijen die kiezen voor "ieder voor zich" en afbraak van sociale voorzieningen. De SP pleit voor grote investeringen in zorg, onderwijs, sociale zekerheid, het verhogen van belastingen voor de allerrijksten, en het tegengaan van tweedeling en discriminatie. Hun kernvisie is een samenleving waarin solidariteit, eerlijk delen en publieke voorzieningen centraal staan, in tegenstelling tot het beleid van PVV, VVD en JA21.
Radicaal sociaal beleid versus rechtse afbraak
De SP benadrukt dat zij fundamenteel andere keuzes maken dan PVV, VVD en JA21, die volgens hen kiezen voor individualisme en het afbreken van de welvaartsstaat. De SP kiest expliciet voor een "supersociaal" Nederland, met grote investeringen in publieke voorzieningen en het tegengaan van ongelijkheid.
“De keuzes voor de komende verkiezingen zijn simpel. Wordt het weer ieder voor zich en het recht van de sterksten met VVD en PVV? Wordt het weer asociaal? Óf maken we Nederland sociaal? Wij willen een sociaal Nederland.”
“Onze alternatieven vragen niet om een onsje meer of minder sociaal. De problemen in ons land zijn dermate groot, dat dit om grote veranderingen vraagt. Wij gaan voor SUPERSOCIAAL.”
“Als het gaat om problemen van gewone mensen oplossen, dan hebben de rechtse ruziemakers PVV, VVD, NSC en BBB de afgelopen jaren niets voor elkaar gekregen.”
Investeren in publieke voorzieningen, niet militarisering
De SP zet zich af tegen de keuze van PVV, VVD en JA21 om fors te investeren in defensie (de "Trumpnorm"), wat volgens de SP leidt tot bezuinigingen op zorg, onderwijs en sociale zekerheid. De SP wil juist investeren in deze publieke sectoren en niet in verdere militarisering.
“Partijleiders van Timmermans tot en met Wilders hebben zich gecommitteerd aan de Trumpnorm van vijf procent. Het gaat hierbij om het astronomische bedrag van 35 miljard euro per jaar extra. Dit leidt nu al en zal nog meer leiden tot bezuinigingen op onze zorg, onderwijs en sociale zekerheid.”
“We zullen er alles aan moeten doen om dit te stoppen. Deze verkiezingen zijn een kans om de sociaalste keuzes te maken.”
Eerlijke verdeling van welvaart en bestrijding van ongelijkheid
De SP onderscheidt zich door te pleiten voor hogere belastingen op vermogen, een miljonairsbelasting, en het eerlijker verdelen van welvaart, in tegenstelling tot de rechtse partijen die volgens de SP de belangen van de rijken en bedrijven dienen.
“Vermogens worden amper belast of zelfs gesubsidieerd. Daarom verhogen we de belasting voor het inkomen uit kapitaal naar het niveau van de inkomstenbelasting, voeren we een miljonairsbelasting in voor vermogens boven 5 miljoen euro en stoppen we met subsidies voor miljardairs.”
“Met een miljonairsbelasting voor vermogens boven de vijf miljoen euro kunnen we 12,5 miljard euro in onze samenleving investeren. Daarnaast voeren wij een vermogensplafond in voor vermogens boven de 50 miljoen euro.”
Actief tegengaan van tweedeling en discriminatie
De SP stelt dat rechtse partijen verdeeldheid zaaien en discriminatie in stand houden, terwijl de SP juist inzet op solidariteit, verbinding en het bestrijden van elke vorm van discriminatie.
“Op dit moment worden er politieke spelletjes gespeeld met het volk van Nederland: politici jagen mensen angst aan voor landgenoten met een andere afkomst, geaardheid, geloof, woonplek, gender of huidskleur dan zijzelf. Daarmee leiden ze af van het feit dat juist deze politici zelf de problemen in het land veroorzaken, aanwakkeren of negeren.”
“Respect voor artikel 1 van de grondwet. We gaan tweedeling tegen en accepteren geen enkele vorm van discriminatie, door niemand. Discriminatie bestrijden we altijd en overal, op basis van klasse, kleur, gender, religie, seksuele voorkeur, leeftijd, woonplaats, beperking of wat ook.”
Het CDA onderscheidt zich van PVV, VVD en JA21 door sterk te focussen op een fatsoenlijke, samenbindende samenleving, het belang van waarden en normen, en het versterken van gemeenschapszin. Hun belangrijkste voorstellen zijn het investeren in sociale cohesie, het afbouwen van de hypotheekrenteaftrek met gelijktijdige belastingverlaging, een stevige inburgeringsplicht, en het koesteren van tradities en vrijwilligerswerk. De kern van hun visie is dat Nederland vooruitgaat door verantwoordelijkheid, samenwerking en het centraal stellen van het gemeenschappelijk belang, in plaats van polarisatie of puur marktdenken.
Investeren in sociale cohesie en gemeenschapszin
Het CDA legt nadruk op het belang van saamhorigheid, respect en het versterken van verenigingen, vrijwilligers en mantelzorgers, in tegenstelling tot de individualistische of polariserende toon van PVV, VVD en JA21. Zij zien een sterke samenleving als fundament voor vooruitgang en willen minder regels en meer ruimte voor maatschappelijke initiatieven.
“We willen meer aandacht en minder regels voor de zachte krachten: verenigingen, vrijwilligers en mantelzorgers.”
“Het CDA kiest voor de samenleving. Zonder het ‘wij’ van de gemeenschap kan het ‘ik’ niet bestaan.”
“Het CDA vertrouwt op vitale verenigingen. Mensen die verantwoordelijkheid nemen voor elkaar en voor anderen kansen creëren, juist ook als je die ander niet dagelijks in je eigen bubbel tegenkomt.”
Hypotheekrenteaftrek afbouwen, belasting verlagen
Het CDA kiest voor het stapsgewijs afbouwen van de hypotheekrenteaftrek, gecombineerd met een even grote verlaging van de inkomstenbelasting. Dit is een concreet verschil met VVD en JA21, die traditioneel de hypotheekrenteaftrek willen behouden.
“De hypotheekrenteaftrek bouwen we stap voor stap af, terwijl we tegelijk de inkomstenbelasting evenveel verlagen. Zo maken we woningen meer betaalbaar op de langere termijn.”
Stevige inburgeringsplicht en spreidingswet uitvoeren
Het CDA wil een stevige inburgeringsplicht voor statushouders en voert de spreidingswet uit, met verplichte inburgering op straffe van verlies van status. Dit is een middenpositie tussen het restrictieve beleid van PVV/JA21 en het liberalere beleid van VVD.
Koesteren van tradities en democratische waarden
Het CDA benadrukt het belang van tradities, democratische waarden en het tegengaan van polarisatie, in tegenstelling tot de meer populistische of marktgerichte benadering van PVV, VVD en JA21.
GroenLinks-PvdA onderscheidt zich van PVV, VVD en JA21 door een sterke nadruk op solidariteit, het versterken van de verzorgingsstaat, en ambitieuze klimaatmaatregelen. Hun programma zet in op het eerlijker verdelen van welvaart, het stoppen van marktwerking in publieke sectoren, en het fors aanpakken van klimaatverandering, waar de genoemde partijen juist minder vergaande sociale en groene ambities tonen. De kern van hun visie is dat vooruitgang alleen mogelijk is als iedereen meedoet en niemand wordt uitgesloten.
Eerlijke verdeling van welvaart en hogere lasten voor de rijksten
GroenLinks-PvdA kiest expliciet voor het verkleinen van ongelijkheid door hogere belastingen voor de rijksten en het afschaffen van speciale belastingkortingen voor multinationals, in tegenstelling tot VVD, PVV en JA21 die lagere lasten en minder herverdeling nastreven.
“We maken een einde aan speciale belastingkortingen voor de rijkste Nederlanders en aandeelhouders van multinationals. Belastingontwijking pakken we aan. We zorgen ervoor dat werkenden juist meer overhouden van hun loon.”
“Dat betekent een systeem zonder speciale kortingen en een eerlijke belasting op vermogen, winst en vervuiling.”
Stoppen met marktwerking in publieke sectoren
Waar VVD, PVV en JA21 marktwerking in zorg, onderwijs en OV vaak verdedigen of slechts beperkt willen terugdringen, wil GroenLinks-PvdA het publieke belang weer centraal stellen en commerciële partijen weren uit deze sectoren.
“In de zorg, het onderwijs, de kinderopvang en het openbaar vervoer moet het algemeen belang voorop staan, niet de winst voor investeerders. We strijden tegen commerciële investeerders en private equity die de huisartsenzorg, welzijnswerk en de kinderopvang overnemen...”
Ambitieuze en bindende klimaatmaatregelen
GroenLinks-PvdA kiest voor een veel ambitieuzer klimaatbeleid dan PVV, VVD en JA21, met het afschaffen van fossiele subsidies, het beprijzen van vervuiling en het beëindigen van de industriële veehouderij.
Versterken van de verzorgingsstaat en solidariteit
In tegenstelling tot de meer individualistische benadering van VVD, PVV en JA21, zet GroenLinks-PvdA in op een nieuwe, collectieve verzorgingsstaat waarin solidariteit centraal staat.
“De komende jaren willen we bouwen aan een Nieuwe Verzorgingsstaat, gericht op de kwaliteit van ons bestaan. We willen een samenleving vormen waarin we succes niet langer afmeten aan de waarde die je onttrekt, maar aan de bijdrage die je levert aan de samenleving.”
“Bij alles wat GroenLinks-PvdA in dit programma voorstelt is dat ons kompas.”
Jongeren meer politieke invloed geven
GroenLinks-PvdA wil de kiesgerechtigde leeftijd verlagen naar 16 jaar en jongeren actiever betrekken bij de democratie, een voorstel dat bij PVV, VVD en JA21 ontbreekt.
“We verlagen de kiesgerechtigde leeftijd naar 16 jaar en we rollen een campagne uit om de opkomst onder jongeren te verhogen.”
De Partij voor de Dieren (PvdD) onderscheidt zich fundamenteel van PVV, VVD en JA21 door welzijn van mens, dier en natuur radicaal boven economische groei en eigenbelang te plaatsen. Hun programma legt de nadruk op het fors terugdringen van de veehouderij, een snelle afbouw van fossiele energie, en een rechtvaardige, inclusieve samenleving waarin solidariteit en bescherming van kwetsbaren centraal staan. Dit staat haaks op de meer economische, nationale en minder ecologisch-gedreven benaderingen van PVV, VVD en JA21.
Welzijn boven welvaart en economische groei
PvdD kiest expliciet voor het welzijn van mens, dier en natuur als uitgangspunt, in tegenstelling tot de economische focus van VVD, PVV en JA21. Dit betekent dat economische belangen ondergeschikt worden gemaakt aan ecologische en sociale rechtvaardigheid.
Radicale afbouw veehouderij en landbouwtransitie
PvdD wil de veehouderij fors inkrimpen, nieuwe veehouderijen verbieden en landbouwgrond teruggeven aan de natuur, wat veel verder gaat dan de voorstellen van PVV, VVD en JA21, die de landbouwsector juist willen beschermen of slechts beperkt willen hervormen.
Snelle afbouw fossiele energie en industrieaanpak
PvdD pleit voor een snelle en ambitieuze afbouw van fossiele brandstoffen, waarbij de industrie als eerste wordt aangepakt. Dit contrasteert sterk met de meer geleidelijke of industrie-vriendelijke benadering van VVD, PVV en JA21.
“Er komt een ambitieus afbouwplan voor fossiele brandstoffen, waarbij de industrie als eerste wordt aangepakt.”
“We stoppen direct met nieuwe concessies voor gas- en olievelden, schaffen investeringssubsidies af en stoppen met uitbreiding van fossiele infrastructuur, zoals LNG-terminals, in lijn met het Fossiele Brandstof Non-Proliferatieverdrag.”
Rechtvaardige, inclusieve samenleving en bescherming rechtsstaat
PvdD benadrukt het belang van een sterke rechtsstaat, inclusiviteit en bescherming van minderheden, en verzet zich expliciet tegen discriminatie en populisme. Dit is een duidelijk verschil met PVV (die juist inzet op uitsluiting van bepaalde groepen) en VVD/JA21 (die minder nadruk leggen op deze thema’s).
“We verzetten ons tegen discriminatie, moslimhaat en antisemitisme. Kortom: een samenleving waarin ieders grondrechten worden gerespecteerd ongeacht de politieke windrichting.”
“Onze democratische rechtsstaat kraakt onder druk van ophitspolitiek. Populisme, extreemrechtse ondermijning van de rechtsstaat en het systematisch uitstellen van het oplossen van problemen, schaden het vertrouwen in overheid en politiek.”