Verkiezingsprogramma's 2025 overwat zijn de belangrijkste verschillen in standpunten tussen JA21 en PVV
BVNL benadrukt dat de belangrijkste verschillen tussen JA21 en PVV liggen in hun benadering van individuele vrijheid, economische liberalisering en medisch-ethische kwesties. Waar PVV vooral bekend staat om haar nationalistische en restrictieve koers, positioneert BVNL zich als klassiek-liberaal, economisch rechts en cultureel conservatief, met een sterke nadruk op individuele keuzevrijheid en een kleine overheid. BVNL onderscheidt zich door concrete voorstellen zoals een vlaktaks, volledige keuzevrijheid bij pensioenen, en het afwijzen van overheidsdwang bij medisch-ethische beslissingen.
Volledige keuzevrijheid bij medisch-ethische kwesties
BVNL stelt individuele vrijheid centraal bij medisch-ethische onderwerpen, in tegenstelling tot de PVV die hier restrictiever in is. Dit betekent dat BVNL geen overheidsdwang wil bij zaken als euthanasie, abortus en vaccinatie, en expliciet tegen geslachtstransities bij minderjarigen is. Dit onderscheidt BVNL van zowel JA21 als PVV, die minder expliciet of restrictiever zijn op deze punten.
“Medisch-ethische keuzes horen bij het individu, niet bij de Staat. Belang Van Nederland verwerpt iedere vorm van overheidsdwang als het gaat om beslissingen over het eigen lichaam.”
“Als volwassen mensen euthanasie willen plegen binnen de huidige wetgeving dan is dat een eigen keuze.”
“Abortus is binnen de grenzen van de huidige wetgeving het individuele recht van de vrouw.”
“Vaccinatie of andere medische handelingen zijn altijd de exclusieve keuze van het individu en de overheid mag hier op geen enkele manier dwang of drang op uitoefenen.”
“Geen geslachtstransities voor minderjarigen.”
Invoering van een vlaktaks en afschaffing toeslagen
BVNL pleit voor een radicaal eenvoudiger belastingstelsel met een vlaktaks van 25% en het afschaffen van alle toeslagen, erf- en schenkbelasting. Dit is een duidelijk verschil met PVV, die wel lagere lasten wil maar niet zo ver gaat in het vereenvoudigen van het belastingstelsel en het afschaffen van toeslagen.
“BVNL wil een vlaktaks invoeren van 25% op arbeidsinkomen, winst uit onderneming en winst uit vermogen, met een belastingvrije voet van €20.000,-. Tegelijkertijd worden alle andere belastingen en toeslagen afgeschaft.”
“Het toeslagenstelsel afschaffen waardoor de Belastingdienst weer gewoon een organisatie wordt die belastingen int en geen uitkeringsorganisatie meer is.”
“De erf- en schenkbelasting afschaffen zodat onder andere familiebedrijven zonder problemen aan de volgende generatie kunnen worden overgedragen.”
Volledige keuzevrijheid en flexibiliteit in pensioenstelsel
BVNL wil volledige keuzevrijheid voor deelnemers in het pensioenstelsel, inclusief het recht om in het oude stelsel te blijven en zelf de pensioenuitvoerder te kiezen. Dit is onderscheidend ten opzichte van PVV, die vooral inzet op behoud van het oude stelsel maar minder ver gaat in individuele keuzevrijheid.
“Meer keuzevrijheid en flexibiliteit. Iedereen krijgt de keuze om in het oude stelsel te blijven.”
“Vrije keuze in pensioenuitvoerder. Deelnemers krijgen het recht om zelf hun pensioenuitvoerder te kiezen.”
“Persoonlijke beleggingsstrategie. Deelnemers kunnen zelf invloed uitoefenen op hun beleggingsbeleid.”
Kleine overheid en radicale deregulering
BVNL wil de overheid fors verkleinen, met een reductie van 35% in de uitgaven en het schrappen van subsidies, adviesorganen, klimaatbeleid en internationale hulp. Dit gaat verder dan de PVV, die wel minder overheid wil maar niet zo expliciet en radicaal is in haar voorstellen.
“BVNL stelt zich ten doel om binnen twee regeerperiodes de rijksoverheidsuitgaven met ten minste 35% te verminderen, primair door het schrappen van subsidies, adviesorganen, overheidsreclame, klimaatbeleid, internationale hulp en niet-kerntaken.”
“BVNL wil inzetten op deregulering. De overheid grossiert in zinloze regels en wetten en dat moet fors verminderen.”
Strikte scheiding tussen staat en religie
BVNL benadrukt een strikt seculiere staat, waarbij religieuze instellingen geen invloed mogen hebben op overheidsbeleid. Dit is een duidelijker en explicieter standpunt dan bij PVV, die vooral focust op het tegengaan van islamitische invloed maar niet op een algemene scheiding van kerk en staat.
“BVNL wil dat de staat seculier is. Overheid en religie blijven strikt gescheiden, de overheid bemoeit zich niet met religieuze aangelegenheden en religieuze instellingen hebben geen invloed op het overheidsbeleid.”
JA21 onderscheidt zich van de PVV door een sterk accent op democratische controle (zoals referenda), behoud van de rechtsstaat, en een meer pragmatische, minder radicale toon in migratie, EU, en cultuurbeleid. JA21 wil scherpe migratiebeperking en behoud van nationale identiteit, maar blijft binnen internationale verdragen en benadrukt rechtsstatelijkheid, economische vrijheid en minder overheidsbemoeienis. De partij pleit voor minder EU, meer burgerzeggenschap, en een faciliterende overheid, terwijl de PVV doorgaans kiest voor hardere, meer absolute standpunten (zoals Nexit, verbod op islamitische scholen, en afschaffing van internationale verdragen).
Meer burgerzeggenschap via referenda en decentralisatie
JA21 legt sterk de nadruk op directe democratie en burgerinvloed, zoals het organiseren van referenda over migratie en andere onderwerpen. Dit onderscheidt zich van de PVV, die weliswaar kritisch is op de gevestigde orde, maar minder inzet op structurele burgerparticipatie via referenda.
“JA21 wil dus meer referenda, minder EU, meer economische vrijheid en meer invloed op ons grensbeleid.”
“Meer zeggenschap van burgers over hun eigen leefomgeving door te focussen op decentralisatie en referenda over onder meer het migratiebeleid, de bevolkingsgroei en de natuur in Nederland te organiseren.”
Minder EU, maar geen Nexit
JA21 wil de EU beperken tot kerntaken en soevereiniteit behouden, maar pleit niet voor een Nexit zoals de PVV. De partij erkent economische voordelen van de EU en wil hervorming in plaats van vertrek.
Strikte migratiebeperking binnen internationale verdragen
JA21 wil migratie sterk beperken en integratie afdwingen, maar blijft binnen internationale verdragen en pleit voor modernisering daarvan, in tegenstelling tot de PVV die volledige afschaffing of negeren van verdragen voorstaat.
“Migratie moet sterk beperkt worden, en migranten die Nederland wel opneemt moeten integreren. JA21 wil dus scherpe grenzen stellen aan migratie, hiermee ruimte creëren op de woningmarkt, de Nederlandse cultuur beschermen, en wil integratie afdwingen.”
“JA21 wil het verdrag moderniseren en volledig toespitsen op opvang in de eigen regio. Daartoe moet de onbeperkte toepassing als gevolg van het Protocol van New York worden teruggedraaid.”
Behoud en versterking van de rechtsstaat
JA21 benadrukt het belang van de rechtsstaat en rechtsstatelijke principes, waar de PVV zich vaker afzet tegen rechterlijke macht en rechtsstatelijke instituties.
Strikte scheiding kerk en staat, geen verbod op islam
JA21 wil een strikte scheiding tussen kerk en staat en verscherpt toezicht op islamitisch onderwijs, maar pleit niet voor een verbod op islam of islamitische scholen zoals de PVV.
“Handhaving van de strikte scheiding tussen kerk en staat. Dus geen religieuze bijeenkomsten in de openbare ruimte en geen overheidsdienaren bij religieus gerelateerde bijeenkomsten.”
“Verscherpt toezicht op islamitisch onderwijs.”
“JA21 staat open voor een debat of in het huidige tijdsgewricht artikel 23 van de Grondwet met betrekking tot islamitisch onderwijs nog gehandhaafd kan blijven.”
Minder overheid, meer economische vrijheid
JA21 wil een faciliterende overheid die zich beperkt tot kerntaken en economische vrijheid stimuleert, waar de PVV vaker kiest voor directe overheidsinterventie en nationale bescherming.
“JA21 wil van Nederland weer het land maken waarin werken loont, waarin ondernemen wordt beloond en waarin de overheid zo veel mogelijk faciliteert in plaats van belast.”
“Een faciliterende overheid die zoveel mogelijk ruimte en vrijheid geeft aan werknemers, ondernemers en gemeenschappen.”
De PVV onderscheidt zich van JA21 door een radicalere koers op het gebied van immigratie, islam, Europese samenwerking en klimaatbeleid. Waar JA21 vaak kiest voor strenge beperking en hervorming, pleit de PVV voor totale stops, verboden en het terugdraaien van bestaande rechten. De PVV legt sterk de nadruk op nationale soevereiniteit, het weren van islamitische invloeden en het volledig schrappen van klimaatmaatregelen.
Totale asielstop en sluiting azc’s
De PVV wil een volledige asielstop en het sluiten van alle asielzoekerscentra, terwijl JA21 doorgaans pleit voor een zeer strenge beperking van asiel en migratie, maar geen totale sluiting. Dit is een fundamenteel verschil in toon en beleid.
Verbod op islamitische uitingen en onderwijs
De PVV wil islamitisch onderwijs verbieden, een algeheel boerkaverbod invoeren en de islamitische gebedsoproep verbieden. JA21 is kritisch op islamitische invloed, maar pleit niet voor zulke vergaande verboden.
Volledige stop op klimaatmaatregelen en nieuwe wind- en zonneparken
De PVV wil alle nieuwe windturbines en zonneparken verbieden en het klimaatministerie omvormen tot een ministerie van betaalbare energie. JA21 wil klimaatbeleid sterk beperken en kernenergie stimuleren, maar pleit niet voor een absoluut verbod op nieuwe duurzame projecten.
Volledige stop op ontwikkelingshulp en EU-machtsoverdracht
De PVV wil alle ontwikkelingshulp stoppen en bevoegdheden uit Brussel terughalen, inclusief het inzetten van vetorechten voor opt-outs. JA21 wil ontwikkelingshulp beperken en EU-machtsoverdracht tegengaan, maar niet volledig stoppen.
Schrappen financiering NPO en intrekken excuses slavernijverleden
De PVV wil de financiering van de NPO geheel stoppen en excuses voor het slavernijverleden intrekken. JA21 wil hervormen en bezuinigen op de NPO, maar niet volledig schrappen, en is kritisch op excuses, maar pleit niet voor intrekking.
BIJ1 geeft geen direct antwoord op de verschillen tussen JA21 en PVV, maar hun programma benadrukt radicale democratisering, antiracisme, sociale gelijkheid en antimilitarisme. De partij stelt concrete maatregelen voor zoals het afschaffen van de dienstplicht, het nationaliseren van de zorg en het onderwijs, en het minimaliseren van politie-inzet. BIJ1 onderscheidt zich door een uitgesproken links-progressieve visie die sterk verschilt van de rechtse, nationalistische en conservatieve koers van JA21 en PVV.
Radicale democratisering en burgerinspraak
BIJ1 pleit voor meer directe democratie en burgerparticipatie, in tegenstelling tot de meer traditionele representatieve democratie die JA21 en PVV voorstaan. Dit standpunt adresseert het probleem van een kloof tussen burger en politiek en wil macht decentraliseren.
“Burgers bepalen met landelijke gespreksrondes en inspraaksessies altijd actief mee met nieuwe wetten en regels van de overheid. Vooral bij grote politieke vraagstukken krijgt deze raadpleging een centrale, bindende rol.”
“Het vertalen van debatten, en het stimuleren van lokale vormen van directe democratie, zoals wijkraden, burgerfora en burgerberaden.”
Nationaliseren van zorg en onderwijs
BIJ1 wil essentiële publieke diensten volledig in overheidshanden brengen, terwijl JA21 en PVV marktwerking of privatisering niet principieel afwijzen. Dit standpunt is gericht op het tegengaan van winstbejag in de zorg en het onderwijs.
Antimilitarisme en NAVO-uittreding
BIJ1 kiest voor een uitgesproken antimilitaristische koers, inclusief het uittreden uit de NAVO en het beëindigen van militaire samenwerkingen, wat haaks staat op de pro-defensie en NAVO-gezinde houding van JA21 en PVV.
Minimaliseren en afschaffen van politie-inzet
BIJ1 wil de rol van politie en BOA’s in de samenleving minimaliseren en uiteindelijk laten verdwijnen, terwijl JA21 en PVV juist inzetten op meer handhaving en strengere straffen. Dit standpunt komt voort uit een visie op veiligheid als sociaal vraagstuk in plaats van repressie.
“De rol van politie en BOA’s in de samenleving wordt geminimaliseerd en zal uiteindelijk verdwijnen. We stoppen met investeren in handhaving, en investeren dat geld in goede collectieve voorzieningen.”
Strijd tegen racisme en discriminatie
BIJ1 stelt antiracisme centraal en wil organisaties met racistisch gedachtegoed verbieden, wat veel verder gaat dan de benadering van JA21 en PVV, die zich juist verzetten tegen wat zij 'woke' beleid noemen.
“Ook verbieden en ontbinden we organisaties die racistisch gedachtegoed uitwisselen en verspreiden.”
“Er komt meer aandacht voor educatie over fascisme in alle vormen. Zodat we racistische en antisemitische theorieën zoals de omvolkingstheorie, ‘cultuurmarxisme’ of leugens over een Joods complot beter kunnen bestrijden.”
FVD onderscheidt zich van zowel JA21 als PVV door radicalere standpunten op thema’s als EU-lidmaatschap (NEXIT), klimaatbeleid (volledige afschaffing), en democratische vernieuwing (bindende referenda en gekozen bestuurders). Waar JA21 en PVV beide kritisch zijn op immigratie, klimaat en EU, gaat FVD structureel verder in het afwijzen van internationale verdragen, het volledig schrappen van klimaatmaatregelen, en het pleiten voor een kleinere overheid met een vlaktaks. De kern van FVD’s visie is maximale nationale soevereiniteit, individuele vrijheid en een drastische terugtrekking uit supranationale structuren.
Volledig uittreden uit de EU (NEXIT)
FVD is de enige van de drie partijen die expliciet pleit voor een NEXIT, oftewel het volledig verlaten van de Europese Unie, en het aansluiten bij de EFTA. Dit gaat verder dan de EU-kritiek van JA21 en PVV, die beide pleiten voor minder macht naar Brussel, maar geen NEXIT eisen.
“Voor het behoud van onze democratie en onze welvaart acht Forum voor Democratie het van essentieel belang om als Nederland de Europese Unie te verlaten (NEXIT) en ons aan te sluiten bij de EFTA, de Europese vrijhandelszone waar ook welvarende landen...”
Volledige afschaffing van klimaatbeleid en heropening fossiele energie
FVD wil alle klimaatmaatregelen schrappen, de klimaatwet intrekken, het Parijs-akkoord opzeggen, en fossiele energiebronnen (kolen, gas, olie) volledig heropenen. Dit is radicaler dan de PVV (die vooral tegen windmolens en biomassa is) en JA21 (die vooral pleit voor realistisch klimaatbeleid en kernenergie).
“We trekken de klimaatwet in, zeggen het klimaatverdrag van Parijs op en stoppen zodoende volledig met alle vormen van ‘duurzaamheidsbeleid’. We heropenen de gesloten kolencentrales en zetten in op de bouw van thoriumcentrales voor goedkope, schone kernenergie. De bespaarde 1.000 miljard euro geven we terug aan de Nederlander via lastenverlichting. We hervatten de gasboringen in...”
“We schrappen alle klimaatregels, beëindigen het aardgasverbod en heropenen moderne kolen- en gascentrales.”
Bindende referenda en gekozen bestuurders
FVD wil bindende referenda naar Zwitsers model en direct gekozen burgemeesters en bestuurders. Dit is een structureel verschil met PVV en JA21, die wel democratische vernieuwing willen, maar niet zo ver gaan in directe democratie.
“We voeren bindende referenda in naar Zwitsers model, zodat burgers direct zélf kunnen beslissen over belangrijke kwesties. Burgemeesters en andere publieke functionarissen worden niet langer aangesteld, maar rechtstreeks gekozen door de bevolking.”
“We voeren bindende referenda in naar Zwitsers model, zodat u direct zelf kunt beslissen over belangrijke kwesties. Burgemeesters en andere bestuurders worden niet langer benoemd door een kleine kring, maar rechtstreeks gekozen.”
Nationale wet boven internationale verdragen
FVD wil de artikelen 93 en 94 uit de Grondwet schrappen, zodat Nederlandse wetgeving altijd boven internationale verdragen staat. Dit is een principieel verschil met JA21 en PVV, die internationale verdragen willen heronderhandelen of beperken, maar niet structureel ondergeschikt maken aan nationale wet.
“We schrappen de artikelen 93 en 94 van onze Grondwet zodat de Nederlandse wet altijd boven internationale verdragen en afspraken komt te staan.”
Radicale verkleining van de overheid en vlaktaks
FVD pleit voor een jaarlijkse krimp van de rijksuitgaven met 3% en een vlaktaks van 20% op de inkomstenbelasting. Dit is een veel verdergaande bezuinigings- en vereenvoudigingsagenda dan bij JA21 en PVV, die wel lastenverlichting willen, maar niet zo’n structurele krimp en vlaktaks voorstellen.
“De Rijksoverheidsuitgaven moeten verplicht ieder jaar 3% krimpen, zodat de overheid niet groter maar kleiner wordt.”
“We voeren een vlaktaks in op het inkomen in Box-1, zodat meer verdienen niet wordt afgestraft en altijd volstrekt transparant is hoeveel inkomstenbelasting moet worden betaald.”
De Partij voor de Dieren (PvdD) benadrukt een radicaal andere koers dan partijen als JA21 en PVV, met een sterke focus op dierenrechten, klimaatrechtvaardigheid, sociale inclusie en het beschermen van de rechtsstaat. Waar JA21 en PVV vooral inzetten op nationale belangen, immigratiebeperking en economische groei, kiest de PvdD voor welzijn boven welvaart, internationale solidariteit en het bestrijden van discriminatie. De PvdD onderscheidt zich door haar uitgesproken progressieve en inclusieve visie, gericht op bescherming van mens, dier en natuur.
Welzijn boven welvaart en radicale systeemverandering
De PvdD plaatst welzijn, dierenrechten en ecologie centraal, in tegenstelling tot de economische en nationale focus van JA21 en PVV. De partij wil het economische systeem fundamenteel veranderen en kiest expliciet voor solidariteit, rechtvaardigheid en medemenselijkheid.
“De Partij voor de Dieren is de enige politieke partij die welzijn boven welvaart plaatst.”
“Onze visie gaat ver voorbij de eerstvolgende verkiezingen. We kiezen voor de dieren. Voor ruimte voor natuur en woningen, voor het radicaal aanpakken van de klimaatcrisis, voor gezondheid, voor medemenselijkheid en rechtvaardigheid.”
Strijd tegen discriminatie en bescherming van de rechtsstaat
De PvdD verzet zich expliciet tegen discriminatie, moslimhaat en antisemitisme, en verdedigt grondrechten en het demonstratierecht. Dit staat haaks op de retoriek en het beleid van PVV (en deels JA21), die juist bekend staan om hun harde lijn op immigratie en islam.
“We verzetten ons tegen discriminatie, moslimhaat en antisemitisme. Kortom: een samenleving waarin ieders grondrechten worden gerespecteerd ongeacht de politieke windrichting.”
“Het is zorgwekkend en gevaarlijk dat er politici zijn die legitieme kritiek op de Israëlische regering of boosheid en verdriet over de genocidale oorlog in Gaza wegzetten als antisemitisme.”
Kritisch op NAVO en internationale militaire samenwerking
De PvdD is zeer kritisch op de NAVO en pleit voor een alternatief zonder de VS, terwijl JA21 en PVV juist sterk inzetten op nationale soevereiniteit en militaire samenwerking binnen NAVO-verband.
“De NAVO-norm wordt gedicteerd door Trump: daar doen wij niet aan mee. We wegen zorgvuldig af wat nodig is op basis van goed onderbouwde plannen. Géén blanco cheque voor defensie.”
“De Partij voor de Dieren zet in op een alternatief voor de NAVO: een nieuwe vorm van samenwerking met betrouwbare bondgenoten, zonder de VS.”
Internationale solidariteit en mensenrechten
De PvdD kiest voor internationale solidariteit en het beschermen van mensenrechten wereldwijd, in tegenstelling tot het isolationisme en de anti-immigratiekoers van JA21 en PVV.
“We willen dat Nederland als een van de rijkste landen ter wereld zijn verantwoordelijkheid neemt en samen met welwillende burgers wereldwijd werkt aan de bescherming van ieders recht op een veilige en gezonde toekomst.”
“Wanneer een regering, waar ook ter wereld, zich schuldig maakt aan oorlogsmisdaden, laat staan aan genocide, dan moet Nederland zich daar onomwonden tegen uitspreken en daar...”
Het BBB-verkiezingsprogramma bevat geen directe vergelijking tussen JA21 en PVV, maar benadrukt vooral een pragmatische, regionale en verbindende koers. BBB onderscheidt zich door te kiezen voor nuchter beleid, het beperken van nationale koppen op EU-beleid, en het centraal stellen van noaberschap en regionale zeggenschap. Concrete voorstellen zijn onder meer het beperken van windenergie, het legaliseren van PAS-melders, en het kritisch herzien van internationale verdragen.
Geen nationale koppen op Europees beleid
BBB wil geen extra nationale regels bovenop EU-wetgeving, om zo een gelijk speelveld te creëren voor Nederlandse sectoren. Dit pragmatische standpunt verschilt van partijen die juist nationale koppen willen toevoegen of minder kritisch zijn op Brusselse regelgeving.
“Geen nationale koppen op Europees beleid. Extra nationale regels bovenop EU wetgeving worden zoveel mogelijk geschrapt.”
Kritisch herzien van internationale verdragen
BBB pleit voor het kritisch herzien van internationale verdragen die de Nederlandse beleidsruimte beperken, met name op migratie, asiel, klimaat, stikstof, energie en landbouw. Dit is een concreet onderscheidend punt ten opzichte van partijen die minder expliciet zijn over het herzien of opzeggen van verdragen.
“Nederland moet ook kritisch kijken naar internationale verdragen die onze beleidsruimte beperken. Vooral op het gebied van migratie, asiel, klimaat, stikstof, energie en landbouw.”
Pauzeknop voor windenergie
BBB wil een pauze op de uitbreiding van windenergie op land en zee, met strenge voorwaarden voor nieuwe projecten. Dit pragmatische en regionale standpunt onderscheidt zich van partijen die juist fors willen investeren in windenergie of minder nadruk leggen op lokale participatie en gezondheid.
“Pauzeknop voor windenergie. Er komt een pas op de plaats bij uitbreiding van wind op land en op zee.”
Legaliseer PAS-melders en behoud dieraantallen
BBB kiest voor het legaliseren van PAS-melders en het behouden van dieraantallen op individuele bedrijven, waarmee het zich onderscheidt van partijen die juist willen inkrimpen of strenger willen reguleren.
Noaberschap en regionale zeggenschap centraal
BBB stelt noaberschap, nabijheid en regionale zeggenschap centraal, en wil burgers meer invloed geven op hun eigen leefomgeving. Dit verschilt van partijen die meer centralistisch of nationaal georiënteerd zijn.
D66 geeft geen direct antwoord op de verschillen tussen JA21 en PVV, maar benadrukt het belang van een sterke democratische rechtsstaat, mensenrechten, internationale samenwerking en een humaan migratiebeleid. De partij kiest voor Europese samenwerking, bescherming van grondrechten en een menswaardige opvang van vluchtelingen, wat contrasteert met de restrictieve en nationalistische benadering van zowel JA21 als PVV. D66 legt de nadruk op solidariteit, openheid en het beschermen van minderheden.
Sterke democratische rechtsstaat en bescherming van grondrechten
D66 benadrukt het belang van een sterke democratische rechtsstaat en het beschermen van grondrechten voor iedereen, ongeacht afkomst, religie of achtergrond. Dit staat haaks op de meer exclusieve, nationalistische benadering van PVV en JA21, die vaak kritisch zijn op internationale verdragen en minderheden.
“Grondrechten beschermen mensen om vrij en gelijkwaardig te kunnen leven. D66 verdedigt het recht om je uit te spreken, ook als je alleen staat. Het recht om te demonstreren, juist als dat schuurt. En het recht op gelijke behandeling – voor iedereen.”
“D66 wil alle vormen van uitsluiting, racisme en discriminatie doorbreken: of het nu gaat om afkomst of geloof (jodenhaat of moslimhaat), huidskleur (zoals anti-zwart of anti-Aziatisch racisme), leeftijd, opleidingsniveau, armoede, beperking, neurodiversiteit (zoals ADHD of autisme), seksuele oriëntatie of genderidentiteit (queerhaat) of omdat iemand een vrouw is.”
Europese samenwerking en internationale solidariteit
D66 kiest expliciet voor versterking van de Europese Unie, internationale samenwerking en het uitdragen van Europese waarden, terwijl JA21 en PVV juist kritisch tot afwijzend zijn over verdere Europese integratie en internationale verdragen.
“D66 kiest voor Europese kracht, internationale samenwerking en leiderschap op het terrein van mensenrechten. Wij zetten ons vol in voor het internationaal recht, omdat vrede en vrijheid alleen bestaan als het recht sterker is dan de macht.”
“Met D66 neemt Nederland het voortouw in Europa. Te vaak verzanden we in Haagse regelruzies en blokkades. Dat kost tijd, geld en vertrouwen. Het is tijd voor Europese oplossingen, zoals voor schone energie, innovatie, eerlijke kansen en stabiliteit in een instabiele wereld.”
Humaan en solidair migratie- en asielbeleid
D66 pleit voor een humaan, solidair en Europees georganiseerd migratiebeleid, met bescherming van vluchtelingenrechten en eerlijke verdeling, in tegenstelling tot de restrictieve en afwijzende houding van JA21 en PVV ten aanzien van asiel en migratie.
“We houden vast aan de waarden die onder de huidige verdragen liggen: solidariteit, eerlijkheid en menselijkheid. Mensen die vluchten voor oorlog en geweld, vangen we op. Mensen gaan nooit terug naar onveilige gebieden.”
“D66 is dan ook voorstander van het moderniseren van het Vluchtelingenverdrag, mits dit de situatie voor zowel ontvangende landen als vluchtelingen verbetert en rechten van vluchtelingen in binnen- en buitenland niet inperkt.”
“De Spreidingswet blijft.”
DENK geeft geen direct antwoord op de verschillen tussen JA21 en PVV, maar uit de fragmenten blijkt dat DENK beide partijen als extreemrechts en discriminerend beschouwt. DENK positioneert zichzelf als tegenpool van deze partijen, met een sterke nadruk op gelijke rechten, bestrijding van discriminatie en bescherming van minderheden. Concrete voorstellen zijn gericht op het tegengaan van uitsluiting, het beschermen van religieuze vrijheid en het waarborgen van gelijke behandeling.
DENK ziet JA21 en PVV als extreemrechts en discriminerend
DENK maakt duidelijk dat zij zich fel verzetten tegen het gedachtegoed en beleid van zowel JA21 als PVV, die zij als extreemrechts en bedreigend voor gelijke rechten bestempelen. DENK adresseert hiermee het fundamentele verschil: waar JA21 en PVV volgens DENK inzetten op uitsluiting en discriminatie, zet DENK zich juist in voor inclusiviteit en bescherming van minderheden.
“De Nederlandse politiek heeft met het extreemrechtse kabinet een dieptepunt bereikt. Het gif van uitsluiting is doorgedrongen tot de macht. Mensen met racistische ideeën kwamen in de regering.”
“Discriminatie is met de komst van het extreemrechtse kabinet Schoof doorgedrongen tot in de regering zelf. De politieke partijen die deze regering mogelijk hebben gemaakt hebben een gevaarlijke weg geopend van de normalisatie van het fascistische gedachtegoed van Wilders.”
“De bestrijding van discriminatie en de strijd tegen extreemrechts is waarom wij zijn opgericht.”
DENK verdedigt religieuze vrijheid en bijzonder onderwijs
Waar JA21 en PVV kritisch zijn op religieus onderwijs en islamitische instellingen, verdedigt DENK expliciet het recht op religieus onderwijs en religieuze uitingen. Dit is een duidelijk onderscheidend punt, waarbij DENK zich opstelt als beschermer van religieuze minderheden.
“Volledig behoud van bijzonder en religieus onderwijs. DENK verdedigt zonder voorbehoud het recht op religieus en bijzonder onderwijs. Artikel 23 van de Grondwet blijft onaangetast.”
“Geen controle op religieus onderwijs. De wet toezicht op informeel onderwijs wordt zo snel mogelijk ingetrokken.”
DENK eist keiharde bestrijding van discriminatie
In tegenstelling tot JA21 en PVV, die volgens DENK bijdragen aan discriminatie, stelt DENK de bestrijding van discriminatie centraal in haar programma. Dit is een fundamenteel verschil in visie op de samenleving.
De VVD benoemt in haar programma duidelijke verschillen tussen JA21 en PVV, vooral op het gebied van de rechtsstaat, liberale kernwaarden en omgang met democratische instituties. Waar JA21 zich profileert als conservatief-liberaal en de PVV als radicaal-rechts, benadrukt de VVD haar onvoorwaardelijke steun aan de liberale democratie en het afwijzen van populisme en voorstellen die de rechtsstaat ondermijnen.
Onvoorwaardelijke steun aan de liberale democratische rechtsstaat
De VVD stelt de liberale democratie en rechtsstaat centraal en wijst expliciet voorstellen af die deze ondermijnen, waarmee zij zich onderscheidt van partijen als de PVV die kritisch staan tegenover de rechtsstaat en de rol van rechters. Dit is een fundamenteel verschil met de PVV, die regelmatig voorstellen doet die de rechtsstaat en minderhedenrechten onder druk zetten. JA21 positioneert zich hier tussenin, maar is minder uitgesproken dan de VVD.
“We staan pal voor de liberaal-democratische rechtstaat, zowel in woord als in daad. Voorstellen die daar tegenin gaan, zullen we niet indienen of steunen. We werken vanuit verbinding en inhoud en niet vanuit populisme.”
“De VVD staat al sinds haar oprichting pal voor het belang van een sterke en stabiele liberale democratie en een sterke en stabiele rechtsstaat. ... De liberale waarden die daaraan ten grondslag liggen, zijn voor ons dan ook niet onderhandelbaar.”
Afwijzing van populisme en bescherming van minderheden
De VVD benadrukt het belang van individuele vrijheden, bescherming van minderheden en het afwijzen van populistische politiek. Dit onderscheidt haar van de PVV, die bekend staat om populistische retoriek en het ter discussie stellen van rechten van minderheden. JA21 is kritisch op woke en immigratie, maar minder uitgesproken anti-minderheden dan de PVV.
“We werken vanuit verbinding en inhoud en niet vanuit populisme. De VVD staat pal voor het recht van iedereen om zichzelf te kunnen zijn, ongeacht geslacht, seksuele oriëntatie, religie, afkomst of levensovertuiging.”
“De vrijheid om te houden van wie je wilt, om te geloven wat je wilt en om jezelf te uiten, is een fundamenteel recht.”
Tegen referenda, voor parlementaire democratie
De VVD is expliciet tegenstander van referenda en wil de macht bij gekozen vertegenwoordigers houden, terwijl de PVV juist voorstander is van meer directe democratie via referenda. JA21 is hier minder uitgesproken, maar neigt naar meer burgerinspraak.
“We zijn tegenstander van referenda.”
Europese samenwerking binnen de rechtsstatelijke kaders
De VVD benadrukt het belang van Europese samenwerking op basis van rechtsstatelijkheid en het handhaven van Europese waarden, terwijl de PVV juist pleit voor minder EU en minder inmenging van Europese instituties. JA21 is kritisch op de EU, maar minder radicaal dan de PVV.
NSC benoemt geen expliciete verschillen tussen JA21 en PVV in haar verkiezingsprogramma, maar benadrukt zelf een koers die zich afzet tegen zowel neoliberalisme als populisme. De partij kiest voor realistische politiek, versterking van de rechtsstaat, en behoud van nationale soevereiniteit binnen de EU, met een focus op inhoudelijk debat en bestuurlijke vernieuwing. Concrete voorstellen zijn onder meer het beperken van migratie, het versterken van de democratische rechtsstaat, en het bewaken van Nederlandse autonomie in Europa.
Afzetten tegen populisme en neoliberalisme
NSC positioneert zich expliciet als alternatief voor populisme (waar PVV vaak mee wordt geassocieerd) en neoliberalisme (waar JA21 zich deels tegen afzet, maar minder expliciet). Dit onderscheidt NSC van beide partijen door te kiezen voor een "realistische" en "zorgzame" koers.
“We keren ons af van het neoliberalisme, waarin het eigenbelang centraal staat en de sterksten alles krijgen. En we zijn wars van populisme, wat gouden bergen belooft maar niets waarmaakt. We staan voor realistische politiek en een zorgzame samenleving met trotse burgers.”
Behoud van nationale soevereiniteit binnen de EU
NSC benadrukt het belang van nationale soevereiniteit en is tegen verdere Europese integratie, maar blijft constructief binnen de EU. Dit onderscheidt zich van de PVV, die pleit voor een Nexit, en van JA21, die kritisch is maar niet voor uittreding pleit.
“We zijn tegen de ‘ever closer union’. Binnen Europa bepleiten we een stevige opstelling van Nederland, constructief maar realistisch. Taken, bevoegdheden en budgetten blijven van ons, deze nationale soevereiniteit bewaken we.”
Versterking van de democratische rechtsstaat
NSC legt sterk de nadruk op het versterken van de rechtsstaat en het waarborgen van macht en tegenmacht, wat minder prominent is bij JA21 en PVV.
“We herstellen de macht en tegenmacht. De besluitvorming in Nederland is vaak ondoorzichtig en dient niet altijd het algemeen belang. Nieuw Sociaal Contract pleit voor een nieuwe de relatie tussen overheid en burgers. Daarbij hoort ook een duidelijke rolverdeling met voldoende tegenmacht om onze rechtsstaat en samenleving weerbaarder te maken.”
Focus op inhoudelijk debat en bestuurlijke vernieuwing
NSC wil een andere politieke cultuur met meer inhoud en open debat, en stelt concrete voorstellen voor zoals een regionaal kiesstelsel. Dit is een duidelijk onderscheid met de stijl van PVV en JA21.
De SP benoemt dat JA21 en PVV vooral verschillen op het gebied van sociale rechtvaardigheid, solidariteit en het tegengaan van tweedeling. De SP verwijt beide partijen, maar vooral de PVV, een asociale koers en het aanwakkeren van verdeeldheid, terwijl de SP juist pleit voor solidariteit, het bestrijden van discriminatie en het maken van sociale keuzes voor de werkende klasse. De kern van hun visie is dat Nederland sociaal moet zijn, met respect voor iedereen ongeacht afkomst, en dat rechtse partijen als PVV en JA21 hierin tekortschieten.
PVV en JA21 kiezen voor asociale politiek
De SP stelt dat de PVV (en in mindere mate JA21) kiezen voor een beleid dat leidt tot tweedeling, afbraak van sociale voorzieningen en het recht van de sterksten, terwijl de SP juist pleit voor solidariteit en sociale bescherming. Dit verschil is fundamenteel in hun visie op de samenleving.
“De keuzes voor de komende verkiezingen zijn simpel. Wordt het weer ieder voorzich en het recht van de sterksten met VVD en PVV? ... Wordt het weer asociaal? Óf maken we Nederland sociaal? Wij willen een sociaal Nederland.”
“Als het gaat om problemen van gewone mensen oplossen, dan hebben de rechtse ruziemakers PVV, VVD, NSC en BBB de afgelopen jaren niets voor elkaar gekregen.”
SP bestrijdt discriminatie, PVV/JA21 zaaien verdeeldheid
De SP benadrukt dat zij discriminatie op alle gronden altijd en overal bestrijdt, terwijl zij PVV en vergelijkbare partijen verwijten bewust verdeeldheid te zaaien op basis van afkomst, geloof of andere kenmerken. Dit is een duidelijk ideologisch verschil.
“Respect voor artikel 1 van de grondwet. We gaan tweedeling tegen en accepteren geen enkele vorm van discriminatie, door niemand. Discriminatie bestrijden we altijd en overal, op basis van klasse, kleur, gender, religie, seksuele voorkeur, leeftijd, woonplaats, beperking of wat ook.”
“Op dit moment worden er politieke spelletjes gespeeld met het volk van Nederland: politici jagen mensen angst aan voor landgenoten met een andere afkomst, geaardheid, geloof, woonplek, gender of huidskleur dan zijzelf. Daarmee leiden ze af van het feit dat juist deze politici zelf de problemen in het land veroorzaken, aanwakkeren of negeren.”
SP kiest voor solidariteit en sociale zekerheid, PVV/JA21 voor bezuinigingen
De SP positioneert zichzelf als verdediger van sociale zekerheid, zorg en onderwijs, en verwijt PVV en JA21 (en andere rechtse partijen) dat zij deze voorzieningen afbreken of bezuinigen, bijvoorbeeld door te kiezen voor hogere defensie-uitgaven.
“Dit leidt nu al en zal nog meer leiden tot bezuinigingen op onze zorg, onderwijs en sociale zekerheid. Partijen die anders beweren, houden de mensen in het land voor de gek.”
Niet expliciet genoemd in verkiezingsprogramma
Niet expliciet genoemd in verkiezingsprogramma
Niet expliciet genoemd in verkiezingsprogramma
Niet expliciet genoemd in verkiezingsprogramma
Niet expliciet genoemd in verkiezingsprogramma
Niet expliciet genoemd in verkiezingsprogramma