Verkiezingsprogramma's 2025 overWat zeggen de partijen over het beleid 5022393676?
DENK pleit voor een krachtig overheidsbeleid om het woningtekort op te lossen, met nadruk op het versneld bouwen van betaalbare woningen, het versterken van huurdersrechten en het tegengaan van discriminatie op de woningmarkt. De partij wil ingrijpende maatregelen zoals een Rijkswoningbouwfonds, een Rijksbouwbedrijf, een fulltime minister en het afschaffen van belemmerende regelgeving. Daarnaast zet DENK in op het behouden van hypotheekrenteaftrek voor de meeste mensen, het uitbreiden van huurprijsbescherming en het aanpakken van misstanden rond arbeidsmigranten en woningmarktdiscriminatie.
Jaarlijks 100.000 woningen bouwen en Rijksregie
DENK wil het woningtekort snel oplossen door fors meer betaalbare woningen te bouwen onder regie van de overheid. Hiervoor worden een Rijkswoningbouwfonds en een Rijksbouwbedrijf opgericht, en krijgt een fulltime minister verregaande bevoegdheden om woningbouwlocaties aan te wijzen en procedures te versnellen.
“Wij willen sneller en meer bouwen. Het doel is om jaarlijks 100.000 woningen te bouwen.”
“Er komt een Rijkswoningbouwfonds waarin we meer geld reserveren om de bouw van betaalbare woningen te stimuleren.”
“We richten een Rijksbouwbedrijf op dat de verantwoordelijkheid krijgt om woningbouwprojecten te ontwikkelen.”
“Er komt een fulltime Minister van Volkshuisvesting. Deze Minister krijgt verregaande bevoegdheden, zoals het bindend kunnen aanwijzen van locaties waar woningbouw gerealiseerd moet worden.”
“We gaan drastisch procedures versnellen. Dat betekent dat overbodige en belemmerende regelgeving verdwijnt. Ook wordt er gekeken naar de mogelijkheden om bezwaarmogelijkheden tegen woningbouwprojecten te verminderen, de termijnen te versnellen”
Uitbreiden en beschermen van huurdersrechten
DENK wil huurprijsbescherming behouden en uitbreiden, investeert in de Huurcommissie en lokale huurteams, en verbiedt huurstijgingen bij slecht geïsoleerde woningen. Ook wordt de kostendelersnorm afgeschaft en worden regels die woningdelen belemmeren opgeheven.
“Wij willen dat de huurprijsbescherming wordt behouden en uitgebreid. Dit betekent dat wij willen dat alle huurders kunnen afdwingen dat zij een rechtvaardige huur betalen. Uitbuiting door te hoge huren wordt verleden tijd.”
“Bij woningen die niet voldoen aan kwaliteitseisen of slecht zijn geïsoleerd, worden huurstijgingen verboden.”
“Wij investeren meer in de Huurcommissie en lokale huurteams, zodat huurders laagdrempelige hulp kunnen krijgen.”
“We schaffen de kostendelersnorm af en andere regels die woningdelen belemmeren worden ook afgeschaft. Hiermee komt er meer woningruimte beschikbaar.”
Behouden hypotheekrenteaftrek voor meeste mensen
DENK wil de hypotheekrenteaftrek behouden voor woningbezitters, maar afschaffen voor ultrarijken met superdure woningen.
“De hypotheekrenteaftrek blijft bestaan, om woningbezitters tegemoet te komen. We maken het systeem wel doelmatiger, door de aftrek af te schaffen voor ultrarijken met superdure woningen. Zij hebben de tegemoetkoming immers niet nodig.”
Aanpak woningmarktdiscriminatie en misstanden arbeidsmigranten
DENK wil woningmarktdiscriminatie uitbannen met zwaardere straffen, mysteryguest-onderzoeken en beroepsverboden voor discriminerende makelaars. Ook worden misstanden rond arbeidsmigranten aangepakt via verhuurvergunningen, werkgeversverplichtingen en handhaving.
“Voor woningmarktdiscriminatie komen zwaardere straffen en boetes.”
“Met jaarlijks en grootschalig mysteryguest onderzoek worden discriminerende makelaars opgespoord en aangepakt.”
“Makelaars die discrimineren en geen beterschap vertonen worden uit het beroep gezet.”
“De negatieve effecten van de uitbuiting van arbeidsmigranten op kwetsbare wijken te kenteren. Misstanden zoals overbewoning, schijnhuurcontracten en uitbuiting worden bestreden, onder andere via verhuurvergunningen, verplichtingen voor werkgevers en handhaving.”
Meer investeren in sociale huur en verruimen toegang
DENK wil meer investeren in sociale huurwoningen, heffingen voor woningcorporaties afschaffen en inkomensgrenzen verruimen zodat meer mensen in aanmerking komen.
“Wij willen meer investeren in sociale huur. Dat betekent dat woningcorporaties meer budget krijgen. Heffingen voor woningcorporaties, zoals de ATAD, worden afgeschaft. Meer mensen komen in aanmerking voor een sociale huurwoning. De inkomensgrenzen worden verruimd.”
Rentevrije hypotheken en huurkoopconstructies stimuleren
DENK wil rentevrije (halal) hypotheken voor iedereen beschikbaar maken en de huurkoopconstructie beter toegankelijk maken.
“Om ervoor te zorgen dat een koopwoning voor iedereen beschikbaar is, gaat de overheid er zorg voor dragen dat er ook rentevrije hypotheken beschikbaar komen. Deze rentevrije – of halalhypotheek wordt voor iedereen beschikbaar.”
“Wij nemen ook maatregelen om de huurkoopconstructie beter beschikbaar te maken op de woningmarkt, zodat meer mensen van deze variant gebruik kunnen maken om een woning te verkrijgen.”
Forum voor Democratie (FVD) pleit voor een radicaal vereenvoudigd en verlaagd belastingstelsel, waarbij ondernemers, MKB’ers en ZZP’ers centraal staan. De partij wil een vlaktaks, een hoge belastingvrije voet, afschaffing van erf- en schenkbelasting, en minder regels en verplichtingen voor zelfstandigen. FVD ziet een kleinere overheid en meer ruimte voor ondernemerschap als de kern van haar visie op economisch beleid.
Radicale verlaging en vereenvoudiging van belastingen
FVD wil het belastingstelsel drastisch vereenvoudigen en de lasten fors verlagen, met een vlaktaks, een hoge belastingvrije voet en afschaffing van erf- en schenkbelasting. Dit moet werken, sparen en ondernemen aantrekkelijker maken en bureaucratie verminderen.
“We voeren een belastingvrije voet in van €30.000,- voor alle werkenden en gepensioneerden, en we maken de eerste €1.000 verdiend in een tweede baan (bij minimaal 32 uur hoofdbaan) belastingvrij.”
“We verlagen de VPB-grens naar €1 miljoen, de zelfstandigenaftrek naar €15.000,- en we schrappen de BTW op B2B-transacties om de cashflow van bedrijven te verbeteren.”
“Forum voor Democratie vindt dat belastingen zo laag, eenvoudig en transparant mogelijk moeten zijn. Daarom willen wij een grondige vereenvoudiging van het belasting-, toeslagen- en premiestelsel.”
“Met zo’n vlaktaks en een belastingvrije voet van €30.000 maken we het systeem overzichtelijk en rechtvaardig.”
“Erfbelasting afschaffen. We schaffen de meest onrechtvaardige belasting af: de erfbelasting (hier is immers al een heel leven belasting over betaald).”
“Box-3 belastingvrij. We heffen de spaarderstaks op, zodat deugdelijk sparen weer wordt aangemoedigd.”
Meer ruimte en minder verplichtingen voor MKB en ZZP
FVD stelt het MKB en ZZP’ers centraal, wil minder regels, geen verplichte verzekeringen, hogere zelfstandigenaftrek en eenvoudige bedrijfsopvolging. De partij ziet ondernemers als de motor van de economie en wil hun succes stimuleren.
“Forum voor Democratie kiest onvoorwaardelijk voor de ruim 400.000 MKB-bedrijven en de ruim 1.2 miljoen zelfstandigen: zij vormen het fundament van onze economie.”
“We versoepelen het ontslagrecht voor het MKB en verkorten de doorbetalingsverplichting bij ziekte naar één jaar, zodat ondernemers weer mensen durven aan te nemen.”
“We breiden de bedrijfsopvolgingsregeling (BOR) standaard uit naar 100% vrijstelling, zodat bedrijven altijd belastingvrij kunnen worden overgedragen aan de volgende generatie.”
“We verhogen de zelfstandigenaftrek voor ZZP-ers naar €15.000, zodat hard werken loont.”
“Geen verplichte verzekeringen voor ZZP. We dwingen ZZP’ers niet om pensioen- of arbeidsongeschiktheidsverzekeringen af te sluiten, zodat ze zelf kunnen beslissen hoe ze hun geld besteden.”
“Wet DBA schrappen. We schrappen de Anti-ZZP wet, zodat ZZP-ers zelf kunnen beslissen voor wie ze werken en aan wie ze factureren.”
Kleine, dienstbare overheid en bescherming van bezit
FVD wil een kleinere overheid die zich beperkt tot kerntaken, en het bezit van burgers beschermen tegen hoge lasten en onteigening. Dit moet zorgen voor meer vrijheid, zekerheid en ruimte voor persoonlijke en economische groei.
De PVV pleit voor een radicaal restrictief beleid op het gebied van asiel, immigratie en opvang van vreemdelingen, met als kern een totale asielstop en het sluiten van de grenzen voor asielzoekers. Concrete voorstellen zijn onder meer het direct uitzetten van veroordeelde vreemdelingen, het intrekken van de Spreidingswet, het beëindigen van opvang voor Oekraïense mannen, en het strafbaar stellen van illegaliteit en hulp aan illegalen. De partij wil Nederland volledig zelf laten beslissen over toelating en opvang, en alle relevante internationale verdragen opzeggen.
Totale asielstop en sluiten van grenzen
De PVV wil een volledige stop op asiel en immigratie, waarbij Nederland zijn grenzen sluit voor alle asielzoekers en opvanglocaties worden gesloten. Dit beleid wordt gemotiveerd door de wens om de instroom te stoppen en de kosten voor opvang drastisch te verminderen.
“We sluiten onze grenzen voor alle asielzoekers en sturen Oekraïense mannen terug naar Oekraïne.”
“Nederland is Nederland niet meer. We hebben te veel vreemdelingen, te veel asielzoekers, te veel islam en veel te veel azc’s. Het opengrenzenbeleid maakt ons land helemaal kapot. De PVV is er klaar mee. Het roer moet drastisch om.”
“Met de PVV komt er geen enkel azc meer bij! De Spreidingswet wordt meteen ingetrokken. Azc’s die sinds de inwerkingtreding van de Spreidingswet zijn geopend, worden gesloten.”
Direct uitzetten en straffen van vreemdelingen bij misdrijf
De PVV wil dat vreemdelingen na het plegen van een misdrijf direct worden uitgezet en hun verblijfsstatus verliezen. Ook wordt illegaliteit strafbaar gesteld, en wordt de Vreemdelingenpolitie uitgebreid om dit te handhaven.
“Vreemdelingen (waaronder statushouders) worden na veroordeling voor één misdrijf – na het uitzitten van de straf en intrekking van de verblijfsstatus – direct uitgezet”
“Illegaliteit en hulp aan illegalen strafbaar conform aangenomen PVV-amendement”
“500 extra agenten voor de Vreemdelingenpolitie, alle illegalen eruit”
Opzeggen internationale verdragen en afdwingen opt-out EU
De PVV wil Nederland losmaken van internationale verplichtingen op het gebied van asiel en immigratie door verdragen op te zeggen en in de EU een opt-out te eisen.
“Ook gaan we alle verdragen die ons dwarsbomen – zoals het VN-Vluchtelingenverdrag, het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens en het Europees Verdrag inzake Nationaliteit – opzeggen.”
“In Brussel zullen we door het inzetten van veto’s of het weigeren van de te hoge Nederlandse bijdrage aan de EU-begroting een opt-out op asiel en immigratie afdwingen.”
Geen voorrang of extra rechten voor statushouders
De PVV wil dat statushouders geen voorrang meer krijgen op sociale huurwoningen en dat fraude of weigering van werk of woning leidt tot intrekking van de verblijfsvergunning.
NSC pleit voor een voorspelbaar, langjarig en doelgericht woningbouwbeleid, met nadruk op het versnellen van procedures, het versterken van de positie van woningcorporaties en het stimuleren van investeringen in betaalbare woningen. De partij wil strikte prestatieafspraken met corporaties, extra financiële middelen en het beperken van bezwaarprocedures om de wooncrisis aan te pakken. Hun visie is gericht op het vergroten van het aanbod van sociale en middenhuurwoningen, met duidelijke regie van de overheid en minder belemmeringen voor snelle bouw.
Langjarige prestatieafspraken en regie voor woningbouw
NSC wil langjarige, verplichte afspraken met woningcorporaties over de bouw van nieuwe woningen tot 2035, gekoppeld aan heldere regionale doelen. De partij vindt dat de overheid de regie moet nemen bij geschillen en procedures moet versnellen om de wooncrisis effectief te bestrijden.
“We willen langjarige verplichte afspraken maken met woningbouwcorporaties over de bouw van nieuwe woningen tot 2035. Deze prestatieafspraken tussen Rijk en woningcorporaties zijn gekoppeld aan heldere woningbouwdoelen per regio.”
“We zorgen ervoor dat geschillen tussen gemeenten en provincies binnen de wettelijk gestelde termijn worden opgelost. Lukt dat niet, dan neemt de minister van Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening de regie en hakt de knoop door.”
“Locaties die vanwege de wooncrisis zeer snel moeten worden bebouwd volgen een verkorte (bezwaar)procedure. Provincies krijgen een belangrijke stem in het aanwijzen van deze versnellingslocaties.”
“De gemeentelijke goedkeuring van bouwplannen wordt aan strikte termijnen gebonden en de mogelijkheden voor bezwaar en beroep worden ingeperkt.”
Financiële stimulansen en belastingmaatregelen voor woningbouw
NSC wil de investeringscapaciteit van woningcorporaties en private investeerders vergroten door extra financiële middelen, belastingmaatregelen en het verlagen van fiscale heffingen voor corporaties. Dit moet de bouw van betaalbare woningen stimuleren.
“We investeren € 2 miljard extra in een versnellingsfonds voor de woningmarkt. Met het geld worden woningbouwprojecten sneller uitgewerkt, concrete knelpunten aangepakt en vergunningen eerder verleend.”
“De financiële armslag van corporaties is al verruimd door het afschaffen van de verhuurdersheffing. Om ervoor te zorgen dat woningcorporaties ook in de toekomst kunnen investeren in duurzame woningbouw worden voor corporaties fiscale heffingen die bedoeld zijn voor commerciële partijen, op korte termijn verlaagd of afgeschaft.”
“Daarnaast willen we het voor corporaties weer mogelijk maken om lage- en midden- huurwoningen te bouwen. Dit onder heldere voorwaarden en met garanties van het Waarborgfonds Sociale Woningbouw (WSW) en verruimde Europese staatssteunregels.”
“Om investeren in woningbouw te stimuleren nemen we belastingmaatregelen die de investeringscapaciteit van woningbouwcorporaties en private investeerders vergroten.”
Europese uitzonderingen en harmonisatie voor woningbouw
NSC wil Europese uitzonderingen op staatssteunregels voor middenhuur en een Europees Woningfonds, en streeft naar gelijke definities van sociale en betaalbare woningen in Europa om grensoverschrijdende investeringen te vergemakkelijken.
“Daarom willen we een Europese uitzondering op staatssteunregels voor midden-huur (vergelijkbaar met de vrijstelling voor sociale diensten van algemeen economisch belang DAEB) en een Europees Woningfonds. Daarnaast zetten we ons in om in Europa overal gelijke definities van sociale en betaalbare woningen te hanteren, zodat grensoverschrijdende investeringen soepel en zonder juridische belemmeringen kunnen verlopen.”
BVNL pleit voor een kleinere overheid, minder bureaucratie en het fors terugdringen van overheidsuitgaven, onder meer door het schrappen van subsidies, adviesorganen en niet-kerntaken. De partij wil individuele autonomie vergroten en overheidsbemoeienis minimaliseren, met concrete voorstellen zoals het afschaffen van zorg in natura, het invoeren van een vlaktaks en het beëindigen van het toeslagenstelsel. Transparantie, deregulering en het terugdringen van fondsen buiten de Rijksbegroting zijn centrale pijlers in hun visie.
Overheidsuitgaven fors verminderen
BVNL wil de overheid drastisch verkleinen door structureel te snijden in uitgaven en het aantal ambtenaren, met als doel meer individuele vrijheid en minder staatsbemoeienis. Dit wordt gezien als noodzakelijk om bureaucratie te verminderen en de economie te versterken.
“BVNL stelt zich ten doel om binnen twee regeerperiodes de rijksoverheidsuitgaven met ten minste 35% te verminderen, primair door het schrappen van subsidies, adviesorganen, overheidsreclame, klimaatbeleid, internationale hulp en niet-kerntaken.”
Afschaffen van subsidies en toeslagen
Het afschaffen van subsidies en het toeslagenstelsel is een speerpunt, bedoeld om de overheid te beperken tot haar kerntaken en de Belastingdienst te hervormen tot een puur uitvoerende instantie.
Zorg in natura afschaffen, alles via PGB
BVNL wil alle zorg via een Persoonsgebonden Budget (PGB) laten verlopen om de regie bij de burger te leggen en bureaucratie te verminderen.
“Zorg in natura wordt afgeschaft en alle zorg gaat worden aangeboden via een Persoonsgebonden Budget (PGB). Dit geeft zorgbehoevenden regie over hun zorgtraject, vermindert bureaucratie en sluit aan bij het streven van BVNL naar minder overheidsbemoeienis en meer individuele autonomie.”
Einde aan fondsen buiten de Rijksbegroting
BVNL wil dat alle uitgaven via de Rijksbegroting lopen en fondsen zoals het stikstof- en klimaatfonds afschaffen, om parlementaire controle en transparantie te waarborgen.
“Er wordt een einde gemaakt aan het gebruik van fondsen, zoals het stikstoffonds en het klimaatfonds. Alle bedragen moeten via de Rijksbegroting lopen en onderworpen zijn aan parlementaire controle. Zonder deugdelijke financiële dekking wordt er geen beleid gemaakt.”
Invoering van een vlaktaks en afschaffing van andere belastingen
De partij wil een eenvoudig belastingstelsel met een vlaktaks en het afschaffen van erf- en schenkbelasting, om werken te laten lonen en het systeem te vereenvoudigen.
“BVNL wil een vlaktaks invoeren van 25% op arbeidsinkomen, winst uit onderneming en winst uit vermogen, met een belastingvrije voet van €20.000,-. Tegelijkertijd worden alle andere belastingen en toeslagen afgeschaft.”
Transparantie en deregulering als kernwaarden
BVNL streeft naar maximale transparantie van overheidsfinanciën en het schrappen van onnodige regels, om het vertrouwen in de overheid te herstellen.
“Alle geldstromen in de zorg worden inzichtelijk gemaakt. Van premies en subsidies tot PGB’s en Wlz-gelden. We willen precies weten waar elke euro blijft.”
“Zinloze, overbodige regels of regels die niet worden gehandhaafd moeten worden geschrapt, waaronder begrepen het administreren van de CO2-uitstoot van werknemers voor het woon- werkverkeer.”
GroenLinks-PvdA wil speculatie met grond en woningen stevig tegengaan en de winsten hiervan inzetten voor de samenleving, met als doel woningen betaalbaar en beschikbaar te houden voor mensen die er daadwerkelijk willen wonen. Ze stellen voor om speculatiewinsten af te romen, opkoopbescherming landelijk in te voeren en actief grond in publieke handen te brengen. De partij kiest expliciet voor het publieke belang boven winstbejag van investeerders en private equity.
Speculatiewinsten afromen en inzetten voor woningbouw
GroenLinks-PvdA vindt dat de enorme winsten die grondspeculanten behalen bij bestemmingswijzigingen niet langer naar private partijen mogen gaan, maar moeten terugvloeien naar de samenleving. Dit geld wordt ingezet voor woningbouw, zodat de gemeenschap profiteert in plaats van speculanten.
“De winsten van grondspeculanten gaan we afromen en inzetten voor woningbouw.”
“We vinden dat deze speculatiewinsten ten goede moeten komen aan de samenleving. Een eerlijk deel van deze speculatiewinst vloeit terug naar de samenleving, zodat we het kunnen gebruiken voor woningbouw.”
Landelijke opkoopbescherming en aanpak vastgoedspeculanten
De partij wil voorkomen dat woningen worden opgekocht door speculanten en leeg blijven staan of worden doorverkocht voor winst. Door een landelijke opkoopbescherming en het aanpakken van leegstand door vastgoedspeculanten, moeten woningen beschikbaar blijven voor mensen die er zelf willen wonen.
Actief grond in publieke handen brengen
GroenLinks-PvdA wil dat gemeenten en overheden weer meer regie krijgen over grond, zodat deze ingezet kan worden voor woningbouw en niet voor speculatie of winstmaximalisatie. Dit moet de bouw van betaalbare woningen versnellen en de publieke belangen dienen.
“Wij maken duidelijke keuzes hoe we onze schaarse grond inzetten. Daarom gaan we actief grond opkopen zodat grond weer in publieke handen komt...”
Private equity weren uit woningmarkt en VvE’s
De partij wil private equity weren uit het beheer van Verenigingen van Eigenaren (VvE’s) en de woningmarkt, omdat deze partijen vooral uit zijn op winstmaximalisatie ten koste van bewoners. Dit moet woningbezitters beschermen tegen plotselinge tariefverhogingen en de invloed van commerciële investeerders beperken.
JA21 pleit voor een streng en restrictief migratie- en asielbeleid, waarbij nationale soevereiniteit en het beperken van instroom centraal staan. De partij wil onder meer permanente grenscontroles, het fors verlagen van het aantal toegekende asielverzoeken, het afschaffen van voorrang voor statushouders bij huisvesting, en het afdwingen van daadwerkelijke terugkeer bij afwijzing. Hun visie is gericht op het beschermen van de Nederlandse samenleving tegen de gevolgen van hoge migratie, met nadruk op handhaving, beperking van rechten voor bepaalde groepen, en het beëindigen van het huidige asielopvangsysteem.
Permanente grenscontroles en beperking asielinstroom
JA21 wil de nationale controle over de grenzen herstellen en de instroom van asielzoekers drastisch beperken. Dit wordt gemotiveerd door zorgen over overbelasting van de samenleving, integratieproblemen en druk op de woningmarkt.
“Grensbewaking intensiveren: uitbreiding capaciteit Marechaussee om permanente grenscontroles aan de binnengrenzen conform artikel 25 van de Schengengrenscode en artikel 72 van het Verdrag Betreffende de Werking van de Europese Unie mogelijk te maken zolang de asielcrisis voortduurt.”
“Het inwilligingspercentage van asielverzoeken fors omlaag: loslaten ‘voordeel van de twijfel’-principe, beter en vaker onderzoeken van asielaanvragen, daartoe investeren we in de IND en de rechtspraak.”
Strikte naleving van terugkeer en afwijzing
JA21 benadrukt dat afwijzing van asielverzoeken daadwerkelijk moet leiden tot terugkeer, en wil illegaliteit strafbaar stellen. Dit standpunt is ingegeven door frustratie over uitgeprocedeerde asielzoekers die in Nederland blijven en de druk op gemeenten en sociale cohesie vergroten.
“Dat afwijzing ook echt terugkeer betekent: illegaliteit vervalt de verblijfsgrond en is niet als dakloze in Nederland blijven, maar terugkeer het antwoord.”
“In aanloop naar een fundamentele herziening van ons asielbeleid en een einde aan asielopvang in Nederland, zijn er directe stappen nodig om de huidige druk die het asielbeleid legt op gemeenten, de sociale cohesie en de woningmarkt te verlichten. Daarnaast dient eindelijk écht werk gemaakt te worden van het vaak genegeerde sluitstuk van de asielprocedure: afwijzing en terugkeer.”
Afschaffen voorrang en taakstellingen statushouders bij huisvesting
JA21 wil dat statushouders geen voorrang meer krijgen op de woningmarkt en dat gemeenten niet langer wettelijk verplicht zijn hen te huisvesten. Dit is bedoeld om de druk op de woningmarkt voor eigen inwoners te verlichten.
“Afschaffen voorrangsregeling en wettelijke taakstellingen voor gemeenten met betrekking tot de huisvesting van statushouders.”
Vervangen eenstatusstelsel door tweestatusstelsel
De partij wil onderscheid maken tussen vluchtelingen en subsidiair beschermden, zodat niet automatisch dezelfde rechten gelden, met name op het gebied van gezinshereniging.
“Vervangen van het eenstatusstelsel door een tweestatusstelsel zodat rechten (onder andere op het gebied van gezinshereniging) van vluchtelingen niet meer automatisch van toepassing zijn op subsidiair beschermden.”
Intrekken Spreidingswet en geen sancties voor gemeenten
JA21 wil de Spreidingswet, die gemeenten verplicht asielzoekers te huisvesten, zo snel mogelijk intrekken en geen sancties opleggen aan gemeenten die niet voldoen aan de opgave.
De ChristenUnie pleit voor een eenvoudiger, eerlijker en transparanter beleid, waarbij complexe regels en bureaucratie worden teruggedrongen. Ze willen het belasting- en toeslagenstelsel grondig hervormen, jaarlijks vereenvoudigingen doorvoeren en regels alleen behouden als ze aantoonbaar effectief zijn. De kern van hun visie is dat beleid begrijpelijk, uitvoerbaar en rechtvaardig moet zijn voor burgers, bedrijven en maatschappelijke organisaties.
Jaarlijkse vereenvoudiging van regels en beleid
De ChristenUnie vindt dat het huidige beleid te complex is en wil jaarlijks een pakket aan vereenvoudigingen verplicht stellen. Regels die niet bijdragen aan het doel of disproportioneel veel moeite kosten, worden afgeschaft. Dit moet de administratieve druk verlagen en de overheid dienstbaarder maken.
“Om geen tijd te verliezen introduceren we een jaarlijkse vereenvoudigingsdag en verplichten we de regering om elk jaar een pakket met kleinere vereenvoudigingen van het regelwoud, de fiscaliteit en de sociale zekerheid uit te werken en door te voeren.”
“Bij alle bestaande (beleids)regels wegen we af of ze nodig zijn, of ze bijdragen aan het beoogde doel en wat het kost (in euro’s en moeite) om ze uit te voeren. Alle regels die deze toets niet doorstaan, worden afgeschaft.”
Hervorming van het belasting- en toeslagenstelsel
De partij stelt dat het huidige belasting- en toeslagenstelsel te ingewikkeld en onrechtvaardig is. Ze willen het vervangen door een systeem met een verzilverbare belastingkorting en een eenvoudiger huursubsidie, zodat burgers niet meer in de knel komen door terugvorderingen of ondoorzichtige regels.
“De wirwar van toeslagen vervangen we door een eenvoudige belastingkorting. Zo blijft het gegarandeerd de eerste € 30.000 die per jaar verdient belastingvrij én is er geen sprake meer van onzekerheid en terugvorderingen.”
“We willen misstanden als het kinderopvang-toeslagschandaal voorkomen en zorgen voor een eenvoudiger systeem. Daarom vervangen we de toeslagen door slimmere alternatieven.”
“In plaats van toeslagen krijgt iedere Nederlander maandelijks een korting op de te betalen inkomstenbelasting. Als de korting hoger is dan de belasting, wordt het meerdere uitbetaald.”
Minder bureaucratie en regeldruk voor burgers en organisaties
De ChristenUnie wil dat de overheid minder regels en administratieve lasten oplegt aan burgers, bedrijven en maatschappelijke organisaties. Ze vinden dat overregulering leidt tot frustratie en vervreemding, en willen dat de overheid dienstbaar is in plaats van controlerend.
“De keerzijde daarvan is dat bedrijven, maatschappelijke organisaties en burgers te maken hebben met een grote last aan regels, formulieren en andere vormen van verantwoording.”
“Door deze overregulering komen overheden tegenover burgers te staan. De ChristenUnie ziet liever een dienstbare overheid die burgers en organisaties helpt bij het zelf dragen van verantwoordelijkheden, in plaats van onnodige regeldruk.”
D66 kiest voor een humaan, effectief en eerlijk migratie- en asielbeleid, met nadruk op Europese samenwerking en snelle, zorgvuldige procedures. Ze steunen de invoering van het Europese migratiepact, willen snellere duidelijkheid voor asielzoekers en investeren in opvang met een menselijke maat. D66 pleit voor een eerlijke verdeling van asielopvang binnen Europa en Nederland, en wil nieuwkomers vanaf het begin laten meedoen in de samenleving.
Invoering Europees migratiepact en eerlijke verdeling
D66 ziet het Europese migratiepact als een belangrijke stap naar een eerlijker en beter werkend asielsysteem, met meer regie en samenwerking tussen lidstaten. Ze willen dat Nederland verantwoordelijkheid neemt voor asielopvang, met een eerlijke verdeling over het land en Europa.
“We nemen onze verantwoordelijkheid binnen Europa voor asielopvang. We steunen de invoering van het Europese migratiepact in juni 2026 als belangrijke stap naar een eerlijk, humaan en werkend asielsysteem in Europa. Het pact biedt regie op migratie en versterkt samenwerking tussen lidstaten. Daarbij pleiten we voor een eerlijke verdeling tussen de verschillende lidstaten.”
“We investeren in opvang met een menselijke maat, eerlijk verdeeld over ons land. De Spreidingswet blijft.”
Snellere en zorgvuldige asielprocedures
D66 wil dat asielzoekers sneller duidelijkheid krijgen over hun toekomst door procedures te vereenvoudigen en te versnellen. Ze vinden het onmenselijk dat mensen jarenlang moeten wachten en willen dat nieuwkomers vanaf het begin kunnen meedoen.
“D66 wil snellere en zorgvuldige procedures. Door procedures te vereenvoudigen, krijgen mensen sneller duidelijkheid over hun toekomst.”
“Nieuwkomers die in Nederland verblijven, moeten vanaf het begin kunnen meedoen. Dat geldt zeker voor kansrijke asielzoekers en voor mensen die een status hebben gekregen. Maar momenteel moeten veel nieuwkomers jarenlang wachten om te kunnen deelnemen aan onze samenleving. Het is onmenselijk om mensen te laten wegkwijnen in een azc.”
Investeren in uitvoeringsorganisaties en uitvoeringstoets
D66 wil stabiele en voldoende financiering voor organisaties die betrokken zijn bij asielopvang en -procedures, en eist dat nieuwe voorstellen vooraf worden getoetst op uitvoerbaarheid.
“We zorgen voor stabiele en voldoende financiering van het Centraal Orgaan opvang Asielzoekers (COA), de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) en organisaties die vluchtelingen ondersteunen bij procedures.”
“Nieuwe asielvoorstellen moeten gepaard gaan met een uitvoeringstoets door de relevante uitvoeringsorganisaties, zoals COA en IND.”
De Partij voor de Dieren (PvdD) pleit voor strengere milieuregels, het principe 'de vervuiler betaalt', en een stevige aanpak van milieuvervuiling en -criminaliteit. De partij wil dat vervuilende bedrijven meer gaan betalen, dat toezicht en handhaving worden verscherpt, en dat milieuschadelijke activiteiten sneller worden aangepakt of verboden. De kern van hun visie is dat mens, dier en milieu centraal moeten staan, waarbij economische belangen van vervuilers ondergeschikt zijn.
Vervuilers gaan meer betalen
PvdD wil dat bedrijven die het milieu vervuilen, financieel verantwoordelijk worden gehouden via hogere belastingen, heffingen en boetes. Dit moet leiden tot gedragsverandering en het terugdringen van schadelijke uitstoot en vervuiling.
“Vervuilers gaan meer betalen. We voeren de nationale CO₂-heffing opnieuw in en verhogen deze sneller, laten de belasting op ongerecycled plastic betalen door plasticproducenten, introduceren een progressieve vliegtaks voor veelvliegers en privéjets en voeren een giftaks in op milieuschadelijke transacties. We voeren een slachttaks in die de maatschappelijke kosten reflecteert van de veehouderij.”
“Vervuilers gaan betalen, in plaats van bepalen. We willen dat vervuilende productie in heel Europa wordt belast.”
Strenger toezicht en handhaving op milieuvervuiling
De partij wil dat het Rijk de regie neemt over toezicht en handhaving, met meer capaciteit, hogere boetes en snellere intrekking van vergunningen bij overtredingen. Onaangekondigde controles en het principe dat bedrijven zelf de kosten van controles betalen, moeten ervoor zorgen dat bedrijven niet langer wegkomen met vervuiling.
“Het Rijk neemt de regie over het toezicht en de handhaving van milieuwetgeving en de bestrijding van milieucriminaliteit. Overheden werken nauwer samen, zodat bedrijven niet langer kunnen wegkomen met vervuiling door slim gebruik te maken van de mazen in het systeem. Er wordt gezorgd voor meer capaciteit en expertise bij de toezichthouders. Controles zijn voortaan onaangekondigd en bedrijven betalen zelf de kosten van controles. De boetes worden stevig verhoogd en passend gemaakt bij de omzet van de beboete bedrijven. Bij veelplegers worden vergunningen sneller ingetrokken.”
Directe aanpak van ernstige milieuvervuiling
PvdD wil dat er direct wordt opgetreden tegen ernstige vervuilers zoals Tata Steel, en dat onderhandelingen over maatwerkafspraken worden gestopt. Ook wordt een totaalverbod op PFAS voorgesteld.
Sanering en verwijdering van gevaarlijke stoffen
De partij stelt een saneringsplan voor om gevaarlijke stoffen zoals PFAS en staalslakken uit de leefomgeving te verwijderen, waarbij de vervuilers de kosten dragen.
“Er komt een saneringsplan om gevaarlijke stoffen als PFAS en staalslakken zoveel mogelijk uit de leefomgeving te verwijderen, waarbij de vervuilers worden gedwongen te betalen.”
De VVD pleit voor het verminderen van regeldruk en bureaucratie, met een sterke focus op het schrappen van overbodige regels en het vereenvoudigen van procedures voor burgers en ondernemers. De partij wil aantoonbaar wet- en regelgeving schrappen, jaarlijks regels evalueren en standaardiseren, en kiest voor minder vergunningen en meer meldplichten. Dit moet leiden tot een efficiëntere overheid en meer ruimte voor initiatief.
Aantoonbaar schrappen van wet- en regelgeving
De VVD wil dat alle departementen verplicht worden om per kabinetsperiode aantoonbaar wet- en regelgeving te schrappen of te versimpelen. Dit moet de regeldruk en complexiteit verminderen en de overheid efficiënter maken.
“Met de Wet op regeldruk- en complexiteitsvermindering verplichten we alle departementen om per kabinetsperiode aantoonbaar wet- en regelgeving te schrappen of te versimpelen.”
Jaarlijks regels schrappen en adviezen overnemen
De VVD zet in op een structurele aanpak waarbij jaarlijks een overzicht wordt gemaakt van regels die kunnen worden geschrapt, en neemt deze adviezen in beginsel over.
“Het programma Schrappen Tegenstrijdige en Overbodige Eisen en Regelgeving (STOER), zetten we door. Deze commissie maakt jaarlijks een overzicht van regels die we kunnen schrappen en we nemen deze adviezen in beginsel over.”
Minder vergunningen, meer meldplichten en standaardisering
De partij wil het aantal vergunningen drastisch verminderen, procedures versnellen en vaker meldplichten in plaats van vergunningsplichten invoeren. Ook wil de VVD standaarden ontwikkelen om regeldruk bij gemeenten te beperken.
“We werken vaker met meldplichten in plaats van vergunningsplichten en zorgen dat initiatieven van ondernemers en verenigingen niet onnodig vastlopen in een overdaad aan regels.”
“Wij grijpen daarom in als gemeenten doorschieten in hun regeldrift. Dat kan door met gemeenten standaarden te ontwikkelen voor lage regeldruk, net zoals bij armoederegelingen gebeurt.”
Minder onderzoek en vereenvoudiging bouwregels
De VVD wil minder vergunningen en minder minutieuze onderzoeken voor bouwprojecten, en het schrappen van gedetailleerde bouweisen.
“We zorgen ervoor dat je voor veel minder bouwprojecten nog een vergunning nodig hebt. We stoppen met minutieuze natuuronderzoeken naar heel specifieke planten en dieren, maar gaan werken met standaardonderzoeken.”
“We zetten het mes in het Besluit bouwwerken leefomgeving. Het is bijvoorbeeld niet meer van deze tijd om precies voor te schrijven hoeveel daglicht er in een slaapkamer moet komen.”
BBB pleit voor een uitvoerbaar, realistisch en kostenbewust beleid waarbij toezicht en regelgeving doelmatig zijn en niet verder gaan dan Europese verplichtingen. De partij wil geen extra nationale regels bovenop EU-beleid, streeft naar lagere kosten en meer efficiëntie bij uitvoerende instanties, en benadrukt het belang van praktische, haalbare spelregels voor ondernemers en sectoren.
Geen nationale koppen op Europees beleid
BBB wil voorkomen dat Nederland strengere regels oplegt dan Europees vereist, om zo een gelijk speelveld te behouden en onnodige lasten voor ondernemers te vermijden. Dit standpunt is gericht op het beperken van bureaucratie en het beschermen van de concurrentiepositie van Nederlandse sectoren.
“Geen nationale koppen op Europees beleid. Extra nationale regels bovenop EU wetgeving worden zoveel mogelijk geschrapt. Zo krijgen we een gelijk speelveld voor de agrarische en visserijsector. Er komen ook geen nieuwe nationale regels bovenop EU wetgeving.”
Toezicht zonder eigen beleid en lagere kosten
BBB vindt dat uitvoerende instanties zoals de NVWA zich moeten beperken tot toezicht en uitvoering, zonder zelf beleid te maken. Jaarlijkse prestatieafspraken en het toelaten van meer laboratoria moeten leiden tot lagere kosten en snellere uitslagen, met meer vertrouwen in ondernemers.
“Toezicht zonder eigen beleid. De NVWA voert uit en maakt geen beleid.”
“Kosten omlaag, efficiëntie telt. Er worden jaarlijkse afrekenbare prestatieafspraken gemaakt over doelmatigheid en kostenbeheersing.”
“Meer laboratoria aanwijzen, snellere uitslagen. Toelaten van meer erkende laboratoria drukken kosten en versnellen de uitslagen.”
Realisme en rechtszekerheid in beleid
BBB benadrukt dat beleid haalbaar, betaalbaar en uitvoerbaar moet zijn, en dat spelregels niet tijdens de uitvoering mogen veranderen. Dit biedt ondernemers en sectoren langjarige zekerheid en voorkomt onnodige onzekerheid.
“Realisme in beleid. Beleid moet haalbaar, betaalbaar en uitvoerbaar zijn. Spelregels worden niet tijdens de wedstrijd veranderd, zodat agrarische ondernemers, voedselproducenten en vissers langjarige zekerheid krijgen.”
BIJ1 pleit voor een radicaal andere koers in het woonbeleid, waarbij de marktwerking wordt teruggedrongen en volkshuisvesting centraal komt te staan. De partij wil huren verlagen, sociale woningbouw fors uitbreiden, woningcorporaties democratiseren en leegstand streng aanpakken. Hun visie is gericht op betaalbaarheid, rechtvaardigheid en het teruggeven van zeggenschap aan bewoners.
Huren verlagen en maximumprijzen invoeren
BIJ1 wil dat huren omlaag gaan en stelt bindende maximumprijzen in voor alle woningen, inclusief de vrije sector, met terugwerkende kracht. Hiermee willen ze woekerhuren tegengaan en wonen betaalbaar maken voor iedereen.
“Alle huren omlaag. We zorgen dat huisjesmelkers niet méér huur aan jou kunnen rekenen dan eerlijk is, met bindende maximumprijzen voor elke woning. Te hoge huren maken we lager. Ook in de vrije sector, met terugwerkende kracht.”
1 miljoen sociale woningen bouwen via Nationaal Bouwbedrijf
De partij wil een grootschalige uitbreiding van het aantal sociale woningen door een Nationaal Bouwbedrijf, waarbij winstmotieven van projectontwikkelaars worden buitengesloten.
“1 miljoen sociale woningen erbij. Een Nationaal Bouwbedrijf bouwt woningen voor mensen, niet voor winst. Zo zetten wij de projectontwikkelaars die weigeren om betaalbaar te bouwen, omdat ze alleen verdienen aan te dure koopwoningen, buitenspel.”
Leegstand streng bestraffen en onteigenen
BIJ1 wil leegstand hard aanpakken met hoge boetes en uiteindelijk onteigening van langdurig leegstaande woningen, om deze weer beschikbaar te maken voor bewoning.
“Wie een woning onnodig leeg laat staan, betaalt een boete van 2,8% van de WOZ-waarde per maand (100% van de waarde in 3 jaar). Na 3 jaar onteigenen (terugpakken) we de woning en wijzen die toe aan mensen om te wonen.”
Woningcorporaties onder overheid en bewonerszeggenschap
De partij wil woningcorporaties weer volledig onder controle van de overheid brengen en bewonerscommissies een bindende rol geven in het beleid.
“Woningcorporaties komen weer volledig onder controle van de overheid en maken we democratisch. Bewonerscommissies krijgen een vooraanstaande, bindende rol in het maken van de regels. Inclusief recht op instemmen met begrotingen en investeringen.”
Hypotheekrenteaftrek afschaffen en investeren in sociale woningbouw
BIJ1 schaft de hypotheekrenteaftrek in fasen af en gebruikt de vrijgekomen miljarden voor sociale woningbouw, coöperatieve woonvormen en verduurzaming van bestaande huurwoningen.
“subsidie) schaffen we in fasen binnen 10 jaar af. ... Op termijn komt daardoor elk jaar ruim € 10 miljard vrij. Die miljarden gaan naar sociale woningbouw op grote schaal, coöperatieve woonvormen, en bestaande huurwoningen circulair renoveren en verduurzamen.”
De SGP erkent de woningnood als urgent probleem en pleit voor het versnellen van woningbouw door het verminderen van belemmerende regels en procedures. Ze willen extra lokale eisen beperken, bezwaarprocedures stroomlijnen, en een stikstofvrijstelling voor woningbouwprojecten invoeren. De partij benadrukt dat zowel de belangen van huizenbezitters als woningzoekenden moeten worden meegenomen in besluitvorming.
Minder belemmerende regels en snellere procedures voor woningbouw
De SGP vindt dat de aanpak van woningnood wordt vertraagd door overbodige regels en langdurige bezwaarprocedures. Ze willen deze procedures vereenvoudigen en het aantal bezwaren beperken, zodat woningbouwprojecten sneller kunnen starten. Ook pleiten ze voor een stikstofvrijstelling voor woningbouw om juridische vertragingen te voorkomen.
“Extra (lokale) eisen staan ten dienste aan het aanpakken van de woningnood en zijn geen onnodig vertragende factoren.”
“Juridische procedures moeten ruimte krijgen, zolang het niet leidt tot traineren van projecten. In deze procedures wordt niet alleen de mening van de huizenbezitter, maar ook de positie van de woningzoekende meer meegenomen.”
“Ook wordt het aantal bezwaarprocedures verminderd door de voorwaarde te stellen dat een bezwaarmaker een zienswijze bij de gemeente moet hebben ingediend.”
“Er komt een stikstofvrijstelling voor woningbouwprojecten.”
Meer aandacht voor woningvraag door migratie en echtscheiding
De SGP signaleert dat de toegenomen vraag naar woningen mede wordt veroorzaakt door migratie en echtscheidingen. Ze vinden dat beleid hier meer rekening mee moet houden om de woningmarkt beter te laten aansluiten op de actuele behoefte.
“Er moet meer aandacht komen voor de toegenomen vraag naar woningen, zoals de impact van migratie en van echtscheidingsproblematiek.”
50PLUS kiest voor een streng migratiebeleid dat onderscheid maakt tussen asiel, arbeids- en studiemigratie, met als doel overbelasting van systemen te voorkomen. Ze willen dat arbeids- en studiemigranten tijdens hun verblijf opgebouwde AOW-rechten bij vertrek afkopen, en leggen meer verantwoordelijkheid bij werkgevers en onderwijsinstellingen om het aantal migranten te beperken. De partij pleit voor versterking van de Europese buitengrenzen en opvang in de regio als norm.
Streng migratiebeleid met onderscheid naar type migratie
50PLUS wil migratie beperken door onderscheid te maken tussen asiel, arbeids- en studiemigratie, en door verantwoordelijkheid te leggen bij werkgevers en onderwijsinstellingen. Dit moet overbelasting van overheidsdiensten voorkomen en leiden tot een gezonde beperking van het aantal migranten.
“50PLUS kiest voor een streng migratiebeleid dat onderscheid maakt tussen vormen van migratie en voorkomt dat systemen overbelast raken.”
“Bij arbeidsmigratie dient de verantwoordelijkheid mede bij de werkgevers gelegd te worden. Bij studiemigratie zijn de universiteiten en hogescholen medeverantwoordelijk. Dat zal leiden tot een gezonde beperking van het aantal arbeids- en studiemigranten.”
Afkoop van opgebouwde AOW-rechten bij vertrek migranten
Om administratieve lasten en kosten te beperken, wil 50PLUS dat arbeids- en studiemigranten hun opgebouwde AOW-rechten afkopen bij vertrek uit Nederland, zodat de overheid niet decennia later kleine uitkeringen hoeft te verzorgen aan onvindbare rechthebbenden.
“Arbeidsmigranten en studenten die tijdelijk in Nederland wonen, bouwen tijdens hun verblijf hier AOW-rechten op. 50PLUS wil dat deze AOW-rechten worden afgekocht bij vertrek uit Nederland. Het legt een te groot beslag op overheidsdiensten om soms tot 40 jaar later deze kleine uitkeringen te verzorgen bij de onvindbare rechthebbenden.”
Versterking Europese buitengrenzen en opvang in de regio
50PLUS wil een gemeenschappelijk Europees asielbeleid met versterkte buitengrenzen en opvang van vluchtelingen in de regio als uitgangspunt, om de druk op Nederland te verminderen.
“We willen een gemeenschappelijk Europees asielbeleid waarbij de buitengrenzen worden versterkt en opvang in de regio de regel wordt.”
Het CDA kiest in haar verkiezingsprogramma voor een beleid dat gericht is op het bouwen van meer woningen, het versnellen van woningbouwprocedures en het stapsgewijs afbouwen van de hypotheekrenteaftrek, gecombineerd met een verlaging van de inkomstenbelasting. De partij wil woningzoekenden centraal stellen en juridische vertragingen bij woningbouw beperken, zodat vooral jongeren in hun eigen dorp of stad kunnen blijven wonen. Betaalbaarheid en beschikbaarheid van woningen staan centraal in hun visie.
Jaarlijks 100.000 woningen bouwen en procedures versnellen
Het CDA wil het woningtekort aanpakken door jaarlijks 100.000 woningen te bouwen en het uitbreiden van het ‘straatje erbij’-principe naar ‘wijkje erbij’. Tegelijkertijd willen ze juridische procedures die woningbouw vertragen, beperken, zodat sneller gebouwd kan worden en jongeren in hun eigen omgeving kunnen blijven wonen.
“Wij kiezen voor de woningzoekende in onze voorstellen om jaarlijks 100.000 woningen te bouwen. Het principe van ‘straatje erbij’ breiden we uit tot een ‘wijkje erbij’ zodat jongeren in hun dorp of stad kunnen blijven wonen. We maken het moeilijker om woningbouw met juridische procedures te vertragen. De gang naar de Raad van State beperken we.”
Hypotheekrenteaftrek stapsgewijs afbouwen met belastingverlaging
Om woningen op de lange termijn betaalbaarder te maken, wil het CDA de hypotheekrenteaftrek stap voor stap afbouwen, maar tegelijkertijd de inkomstenbelasting evenveel verlagen om de lasten voor huiseigenaren te verlichten.
“De hypotheekrenteaftrek bouwen we stap voor stap af, terwijl we tegelijk de inkomstenbelasting evenveel verlagen. Zo maken we woningen meer betaalbaar op de langere termijn.”
De SP is uitgesproken kritisch over het verdienmodel van Big Tech en sociale media, en wil dit stevig aan banden leggen. Hun belangrijkste voorstel is het aanpakken van het verdienmodel van surveillancekapitalisme, waarbij persoonlijke data worden verzameld en verhandeld voor winst. De partij pleit voor meer regulering en bescherming van burgers tegen de macht van grote technologiebedrijven.
Leg het verdienmodel van sociale media en Big Tech aan banden
De SP vindt dat de digitale wereld te veel wordt gedomineerd door winstbeluste Big Tech-bedrijven die grootschalig persoonsgegevens verzamelen en verhandelen. Dit surveillancekapitalisme ondermijnt privacy en publieke controle. De partij wil het verdienmodel van deze bedrijven beperken om hun macht en invloed op samenleving en politiek te breken.
“Om de macht en invloed van deze bedrijven op de samenleving en politiek te breken, moet het verdienmodel aangepakt worden.”
“In de afgelopen jaren is onze digitale wereld steeds meer veranderd in een verdienmodel dat draait om surveillancekapitalisme: het grootschalig verzamelen en verhandelen van persoonlijke data voor gedragsgestuurde advertenties. Grote techbedrijven zoals Meta, Google,”
Niet expliciet genoemd in verkiezingsprogramma