Verkiezingsprogramma's 2025 overwat vinden partijen over wetenschap
JA21 vindt dat wetenschap en hoger onderwijs moeten bijdragen aan de Nederlandse kenniseconomie, met nadruk op kwaliteit, maatschappelijke relevantie en minder afhankelijkheid van buitenlandse studenten. Ze willen meer investeren in wetenschappelijk onderwijs, financiering baseren op maatschappelijke impact, en universiteiten vrij houden van activisme en ideologische beïnvloeding.
Meer investeren in wetenschappelijk onderwijs en R&D
JA21 wil de bezuinigingen op wetenschappelijk onderwijs terugdraaien en het financieringsmodel veranderen zodat kwaliteit, maatschappelijke impact en aansluiting bij het bedrijfsleven centraal staan. Ze onderschrijven de ambitie om 3% van het BBP te investeren in research & development.
“Ongedaanmaking van de bezuiniging op het wetenschappelijk onderwijs van €500 miljoen;”
“JA21 onderschrijft de ambitie van het Rijk om in 2030 3% van het BBP te investeren in research & development.”
“Een financieringsmodel op basis van kwaliteit, relevantie en maatschappelijke impact i.p.v. op basis van het aantal studenten;”
“Het Rijk moet sturen door de bekostiging afhankelijk te maken van of voldaan wordt aan een maatschappelijke behoefte of vraag vanuit het bedrijfsleven.”
Minder buitenlandse studenten, Nederlands als voertaal
JA21 wil de instroom van buitenlandse studenten beperken en het Nederlands weer centraal stellen als academische taal, behalve bij internationaal gerichte studies. Dit moet de stabiliteit van instellingen vergroten en de positie van Nederlandse studenten versterken.
“Minder instroom van buitenlandse studenten en voorrang bij inschrijving en huisvesting van Nederlandse studenten;”
“Het Nederlands weer centraal staat als de taal waarin in het onderwijs wordt gegeven op universiteit en hogeschool (uitzonderingen daargelaten).”
“JA21 pleit er dan ook voor om het Nederlands weer als de academische taal centraal te stellen met uitzondering van de internationaal gerichte studies.”
Universiteiten vrij van activisme en ideologische beïnvloeding
JA21 vindt dat universiteiten en hogescholen plekken moeten zijn voor kennis en kritisch denken, zonder activisme of ideologische druk. Ze willen dat instellingen optreden tegen activisme in collegezalen en gebouwen, en dat docenten hun overtuigingen niet opdringen aan studenten.
“Ons onderwijs hoort vrij van activisme te zijn. De docent moet zijn persoonlijke of maatschappelijke overtuigingen niet aan zijn studenten opdringen.”
“De universiteiten en HBO-instellingen moeten zorgen voor een veilige omgeving bijvoorbeeld door kaders te stellen wat betreft het ‘activisme-vrij’ zijn van de collegebanken en gebouwen, door uit te spreken dat ideologische beïnvloeding niet wordt getolereerd en bij schending tot ontslag kan leiden, door tijdig in te grijpen wanneer actiegroepen het onderwijsproces verstoren door de onderwijsgebouwen binnen te dringen en vernielingen aan te richten én schade op de daders te verhalen.”
Innovatie en samenwerking met bedrijfsleven stimuleren
JA21 wil innovatie bevorderen door investeringen in R&D fiscaal aantrekkelijk te maken en samenwerking tussen overheid, bedrijfsleven en kennisinstituten te stimuleren, met focus op digitalisering en technologische vooruitgang.
“Innovatie stimuleren door bedrijfskosten voor R&D direct aftrekbaar te maken, wat een impuls geeft aan innovatie en investeringen in onderzoek en ontwikkeling.”
“Versnipperd beleid en talloze loketten voor bedrijven die willen digitaliseren voorkomen met een nationale strategie waarin het bedrijfsleven gezamenlijk optrekt met de overheid en kennisinstituten.”
De Partij voor de Dieren (PvdD) vindt dat wetenschap onafhankelijk, publiek gefinancierd en toegankelijk moet zijn, zonder commerciële of marktinvloeden. Ze willen structureel meer vaste financiering, minder competitie, open toegang tot onderzoeksresultaten, en extra aandacht voor diversiteit en gelijke kansen in de wetenschap.
Meer vaste, publieke financiering en minder marktinvloed
PvdD wil dat wetenschappelijk onderzoek onafhankelijk blijft van commerciële belangen en dat de financiering structureel en publiek is, zodat onderzoekers meer zekerheid en ruimte krijgen. Ze willen de competitiedruk verlagen en de invloed van bedrijven beperken om de kwaliteit en onafhankelijkheid van de wetenschap te waarborgen.
“Wetenschap mag niet onderworpen worden aan de markt of commerciële belangen. Om kwaliteit en onafhankelijkheid van wetenschappelijk onderzoek te vergroten wordt een groter deel hiervan gefinancierd via vaste (meerjarige) financiering.”
“Daarnaast beperken we de invloed van bedrijven en multinationals op het onderzoek, want goed onderzoek dient allereerst de belangen van de maatschappij en de onafhankelijke wetenschap, niet die van het kapitaal.”
“Competities voor onderzoeksfinanciering met een slagingskans van minder dan 25% worden stopgezet. De hierbij vrijgekomen middelen worden evenredig verdeeld over wetenschappers als vrij te besteden onderzoeksgeld.”
Open Access en transparantie in wetenschap
De partij vindt dat publiek gefinancierd onderzoek voor iedereen toegankelijk moet zijn. Ze steunen open access, willen perverse prikkels in publicaties tegengaan, en eisen transparantie over nevenactiviteiten en belangenverstrengeling van onderzoekers.
“Wetenschappelijk onderzoek wordt publiek gefinancierd en moet dus toegankelijker worden. Daarom wordt de Open Access- en Open Science-beweging gesteund en gefinancierd.”
“De overheid stimuleert daarom maatregelen tegen perverse prikkels in beoordelingssystemen voor wetenschappelijke onderzoeken en publicaties.”
“Er komt een openbaar register van nevenactiviteiten van alle onderzoekers, professoren en docenten op universiteiten en hogescholen.”
“Er wordt door de ethische commissies van de onderwijsinstellingen toezicht gehouden op eventuele belangenverstrengeling van onderwijzend personeel en onderzoekers, met name bij commerciële nevenfuncties.”
Bevorderen van diversiteit en gelijke kansen in de wetenschap
PvdD signaleert structurele ongelijkheid voor vrouwen en gemarginaliseerde groepen in de wetenschap en wil dat onderwijsinstellingen deze ongelijkheid actief aanpakken. Ook willen ze het mbo en hbo een gelijkwaardige positie geven in praktijkgericht onderzoek.
“Het wordt een belangrijk doel voor onderwijsinstellingen om deze ongelijkheid weg te nemen.”
“De rol van het mbo en hbo in praktijkgericht onderzoek wordt erkend en het mbo en hbo krijgen een gelijkwaardige positie bij onderzoek agenda’s.”
Minder verplichte cofinanciering en strengere eisen bij bedrijfsfinanciering
De partij wil dat onderzoek minder afhankelijk wordt van cofinanciering door bedrijven en dat er strengere eisen komen voor bijzondere leerstoelen die door externe partijen worden gefinancierd.
“Verplichte cofinanciering door bedrijven bij onderzoeksvoorstellen wordt zoveel mogelijk vermeden.”
“Er komen strengere onafhankelijkheidseisen bij het instellen van bijzondere leerstoelen die gefinancierd worden door het bedrijfsleven of maatschappelijke organisaties en stichtingen.”
De SGP waardeert wetenschap vooral als deze praktijkgericht, ethisch verantwoord en dienstbaar aan de samenleving is, met duidelijke grenzen vanuit christelijke waarden. Ze pleiten voor meer financiering van praktijkgericht onderzoek, kritische toetsing van biotechnologie en medische wetenschap, en willen dat besluitvorming gebaseerd is op gedegen onderzoek in plaats van onderbuikgevoelens. Tegelijkertijd stellen ze grenzen aan wetenschappelijk onderzoek op ethisch gevoelige terreinen zoals embryo-onderzoek en genetische modificatie.
Meer financiering en waardering voor praktijkgericht onderzoek
De SGP vindt dat wetenschap vooral ten dienste moet staan van de samenleving en pleit voor meer middelen voor praktijkgericht onderzoek, met minder overheidsbemoeienis in de inhoudelijke keuzes van instellingen.
Besluitvorming op basis van gedegen onderzoek, niet onderbuikgevoelens
De partij benadrukt dat beleid, vooral rond landbouw en natuur, gebaseerd moet zijn op degelijk wetenschappelijk onderzoek en niet op emoties of modelmatige schijnnauwkeurigheid.
“De SGP pleit daarbij voor besluitvorming op basis van gedegen onderzoek in plaats van onderbuikgevoelens.”
“Kritische depositiewaarden en modelberekeningen zijn dienend, en niet leidend. Zij mogen vanwege hun huidige schijnnauwkeurigheid geen doorslaggevende rol hebben bij toetsing in het kader van de Habitatrichtlijn.”
Ethische grenzen aan wetenschappelijk onderzoek
De SGP stelt duidelijke morele grenzen aan bepaalde vormen van wetenschappelijk onderzoek, met name op het gebied van embryo’s, genetische modificatie en biotechnologie.
Prioriteit voor onderzoek naar volksziekten en onderbelichte aandoeningen
De partij wil dat onderzoeksmiddelen vooral worden ingezet voor volksziekten en aandoeningen die nu onderbelicht zijn.
Kritisch op technologische en wetenschappelijke maakbaarheid
De SGP waarschuwt voor een te groot vertrouwen in de maakbaarheid van mens en samenleving door wetenschap en technologie, en benadrukt de beperkingen en onzekerheden van wetenschappelijke kennis.
“De SGP wil wegblijven bij doorgeslagen maakbaarheidsdenken, alsof de mens het klimaat regelt. We hebben onze verantwoordelijkheid te nemen, maar wel in de wetenschap dat God erboven staat.”
“Er zijn veel onzekerheden, ook wetenschappelijk, maar dat ontslaat de overheid gelet op het voorzorgsbeginsel niet van haar verantwoordelijkheid.”
De VVD ziet wetenschap als essentieel voor innovatie, economische groei en het oplossen van maatschappelijke uitdagingen. Ze willen investeren in wetenschappelijk onderzoek, academische vrijheid beschermen, en beleid baseren op wetenschappelijke inzichten en feiten. Concrete voorstellen zijn onder meer het versterken van de kennisinfrastructuur, het aantrekken van internationaal wetenschappelijk talent in schaarstegebieden, en het expliciet inzetten van wetenschappelijke inzichten bij regelgeving en dierenwelzijn.
Investeren in wetenschap en kennisinfrastructuur
De VVD beschouwt een sterke kennisinfrastructuur en wetenschappelijk onderzoek als motoren voor innovatie en economische groei. Ze willen investeren in grote wetenschappelijke projecten en zorgen dat Nederlandse universiteiten tot de wereldtop behoren.
“De versterking van onze kennisinfrastructuur wordt vanzelfsprekend ook na 2030 doorgezet richting 2050.”
“Een voorbeeld hiervan is de mogelijke komst van de Einstein Telescoop in Zuid-Limburg, waarmee Nederland een leidende rol krijgt in grensverleggend wetenschappelijk onderzoek en we internationale wetenschap direct koppelen aan regionaal ondernemerschap.”
“We zorgen voor voldoende middelen en ruimte in regelgeving en stellen het tot doel dat in de toekomst tenminste één Nederlandse universiteit behoort bij de mondiale top-25 en tenminste drie andere bij de top-100.”
Beschermen van academische vrijheid en open debat
De VVD vindt academische vrijheid en een open debatcultuur cruciaal voor de kwaliteit van wetenschap en hoger onderwijs. Ze willen polarisatie tegengaan en universiteiten verantwoordelijk houden voor een vrije uitwisseling van ideeën.
“Het vrije woord en academische vrijheid zijn cruciaal voor de kwaliteit van het hoger onderwijs en de wetenschap in ons land. Toch zien we polarisatie en onwil om andere meningen te horen toenemen, ook binnen hogescholen en universiteiten. Hogescholen en universiteiten zijn verantwoordelijk voor een open debatcultuur waarin iedere mening telt, in vrijheid en veiligheid.”
Beleid baseren op wetenschappelijke inzichten en feiten
De VVD wil dat beleid, regelgeving en normen gebaseerd zijn op wetenschappelijke inzichten en bewezen effectiviteit, en verzet zich tegen politiek op basis van onderbuikgevoelens.
“Open dierenwelzijnsnormen in de wetgeving worden zoveel mogelijk vervangen door duidelijke richtlijnen op basis van wetenschappelijke inzichten.”
“Of de gebruikte lesmethoden wetenschappelijk onderbouwd en bewezen effectief zijn.”
“We bedrijven geen politiek vanuit de onderbuik. Integratiebeleid moet gebaseerd zijn op feiten.”
Gericht aantrekken van internationaal wetenschappelijk talent
De VVD wil het aantal internationale studenten en wetenschappers beperken tot sectoren met tekorten, met nadruk op technologie, bètawetenschappen, AI en wiskunde, om zo de kenniseconomie te versterken.
“Daarom moeten we dat beperken tot studenten, wetenschappers en kenniswerkers in vakgebieden waar we een tekort hebben en die we hard nodig hebben zoals technologie, bètawetenschappen, AI en wiskunde.”
Kennisveiligheid en bescherming van gevoelige wetenschap
De VVD wil gevoelige kennis beschermen tegen ongewenste buitenlandse invloed en samenwerking tussen universiteiten, kennisinstellingen en veiligheidsdiensten bevorderen.
“Gevoelige kennis mag niet in verkeerde handen vallen. Universiteiten, kennisinstellingen, veiligheidsdiensten en de overheid moeten samenwerken.”
Dierproeven en wetenschappelijke vooruitgang
De VVD erkent het belang van dierproeven voor wetenschappelijke vooruitgang, maar wil deze waar mogelijk vervangen of verminderen door innovatieve alternatieven.
De ChristenUnie vindt investeren in wetenschap en onderzoek essentieel voor de ontwikkeling van Nederland en het realiseren van een duurzame, innovatieve economie. Ze pleiten voor structurele investeringen in onderzoek (inclusief praktijkgericht onderzoek), een betere financiering van het hoger onderwijs, en een nauwere samenwerking tussen kennisinstellingen en bedrijven. De partij koppelt wetenschap expliciet aan maatschappelijke uitdagingen zoals duurzaamheid, gezondheid en innovatie.
Structureel investeren in wetenschap en onderzoek
De ChristenUnie ziet wetenschap als motor voor maatschappelijke vooruitgang en economische ontwikkeling. Ze willen structureel investeren in onderzoek, met speciale aandacht voor praktijkgericht onderzoek, innovatie en samenwerking tussen kennisinstellingen en bedrijven. Het doel is om te voldoen aan internationale doelstellingen en Nederland toekomstbestendig te maken.
“Investeringen in wetenschap en onderzoek zijn nodig als we ons als land willen blijven ontwikkelen, in lijn met de Lissabondoelstelling van 3%.”
“We investeren blijvend in praktijkgericht onderzoek op hogescholen en bevorderen de samenwerking binnen het hoger onderwijs door geschikte fondsen en subsidies.”
“Om onze toekomstige welvaart zeker te stellen is het van belang om nu te investeren in innovatie en productiviteit. Dat vraagt om een beter samenspel van wetenschap, kennisinstituten, opleidingen en bedrijven.”
“Op macroniveau bedragen op termijn de publieke en private uitgaven aan innovatie en onderzoek 3% van het nationaal inkomen.”
Betere en rechtvaardigere financiering van hoger onderwijs en onderzoek
De partij wil het financieringssysteem van het hoger onderwijs hervormen zodat instellingen minder afhankelijk zijn van studentenaantallen en meer ruimte krijgen voor onderwijs en onderzoek. Dit moet de kwaliteit en continuïteit van wetenschappelijk werk verbeteren.
“In de nieuwe bekostiging worden studentenaantallen minder belangrijk, de vaste voet van instellingen groter en de variabele voet kleiner. Overheadkosten worden verminderd, zodat er meer ruimte is voor onderwijs en onderzoek.”
“Er is in het bijzonder aandacht voor startende academici, bijvoorbeeld via vaste contracten.”
Investeren in biomedisch onderzoek en medische innovatie
De ChristenUnie wil meer investeren in biomedisch onderzoek, met name naar postinfectieuze aandoeningen zoals long covid en ME/CVS. Ook wordt het gebruik van kunstmatige intelligentie in de zorg gestimuleerd, mits privacy en de arts-patiëntrelatie gewaarborgd blijven.
“Er wordt meer geïnvesteerd in (biomedisch) onderzoek naar en behandeling van long covid en ME/CVS en andere PAIS (post acute infectiesyndromen).”
“Kunstmatige intelligentie kan een middel tot mogelijke detectie zijn voor een arts, zolang de arts eindverantwoordelijk blijft en het middel niet interfereert met de goede relatie tussen arts en patiënt.”
Wetenschap inzetten voor duurzame en innovatieve economie
Wetenschap en innovatie worden expliciet gekoppeld aan het realiseren van een duurzame, circulaire economie en het aanpakken van maatschappelijke uitdagingen zoals klimaatverandering. De partij wil dat wetenschap en kennisinstellingen bijdragen aan ecologische en economische transities.
“Innovaties zijn nodig om de omslag naar een ecologisch verantwoorde en competitieve economie te maken waarin we op een duurzame manier samenleven, consumeren en produceren.”
“We zetten in op de nieuwe economie via innovatie en nemen afscheid van het consumentisme dat de grenzen van de schepping niet respecteert.”
NSC benadrukt het belang van academische vrijheid, transparantie en onafhankelijkheid in de wetenschap, en wil investeren in fundamenteel onderzoek en technologische innovatie. Ze pleiten voor strikte regels tegen belangenverstrengeling, meer open debat op universiteiten, en een substantiële financiering van wetenschappelijk onderzoek. Daarnaast willen ze wetenschappelijke standaarden voor het gebruik van modellen door de overheid en betere bescherming van kennis tegen ongewenste buitenlandse invloed.
Strikte regels voor transparantie en onafhankelijkheid in de wetenschap
NSC wil belangenverstrengeling bij hoogleraren tegengaan en academische onafhankelijkheid versterken. Dit moet de integriteit van wetenschappelijk onderzoek waarborgen en publieke vertrouwen vergroten.
“Hoogleraren vervullen regelmatig nevenfuncties in het bedrijfsleven, bijvoorbeeld bij belastingadvieskantoren. We leggen strikte regels voor transparantie op en stellen duidelijke grenzen om belangenverstrengeling te voorkomen. Functionele onafhankelijkheid krijgt een belangrijkere rol bij de selectie van hoogleraren, ook voor bijzondere leerstoelen.”
Investeren in fundamenteel onderzoek en kennisvalorisatie
NSC ziet Nederland als kennisland en wil daarom fors investeren in fundamenteel wetenschappelijk onderzoek, met extra aandacht voor strategische technologieën en samenwerking met het bedrijfsleven.
“Om de positie van Nederland als kennisland te behouden is een substantieel budget voor fundamenteel wetenschappelijk onderzoek en kennisvalorisatie van belang. We steunen de versterking van de primaire geldstroom (‘sectorgelden’) voor universiteiten.”
“Samen met de inzet van het bedrijfsleven op het gebied van R&D versterken we onze toppositie in Europa op kennisgebieden als fotonica, quantumtechnologie, kunstmatige intelligentie, klimaat- en medische technologie.”
Academische vrijheid en open debat op universiteiten
NSC vindt dat universiteiten ruimte moeten bieden aan uiteenlopende opvattingen, ook over controversiële onderwerpen, en wil nieuwsgierig en tegendraads onderzoek stimuleren.
“We staan pal voor academische vrijheid en een open debat op universiteiten. Juist daar moet ruimte zijn voor uiteenlopende opvattingen, ook over gevoelige of controversiële onderwerpen.”
“We richten een onafhankelijk fonds op dat nieuwsgierig en tegendraads onderzoek ondersteunt en gevestigde consensus binnen vakgebieden kritisch bevraagt.”
Wetenschappelijke standaarden voor modellen en algoritmen bij de overheid
NSC wil dat het gebruik van modellen en algoritmen door de overheid aan strenge wetenschappelijke standaarden voldoet, om misbruik en discriminatie te voorkomen.
“We willen daarom een verplichte wetenschappelijke standaard voor het gebruik van modellen en algoritmen door de overheid. Deze standaarden moeten openbaar en navolgbaar zijn.”
“Algoritmische risicoprofilering moet periodiek onderworpen worden aan een kritische kwalitatieve en kwantitatieve toets om te voorkomen dat mensen gediscrimineerd worden of ten onrechte als fraudeur worden aangemerkt.”
Bescherming van kennisveiligheid en transparantie over financiering
NSC wil voorkomen dat waardevolle kennis in buitenlandse handen valt en eist volledige transparantie over financiering van leerstoelen, vooral als deze uit het buitenland komt.
“Universiteiten moeten voorkomen dat waardevolle kennis ongewenst in buitenlandse handen valt. Kennisveiligheid vereist actief screeningsbeleid en volledige transparantie over financiering van leerstoelen, zeker als geld afkomstig is van bedrijven of buitenlandse mogendheden.”
Open access en versterking academische tegenmacht
NSC wil dat wetenschappelijke publicaties volledig toegankelijk worden en universiteiten een onafhankelijke universiteitspers en krachtige universiteitsraad krijgen.
“We sluiten geen nationale contracten meer met uitgevers zonder plan voor volledige toegankelijkheid (open access) van wetenschappelijke publicaties. Universiteitsbibliotheken werken voortaan alleen met non-profit open metadata-aanbieders.”
“Ter versterking van de academische tegenmacht zorgen universiteiten voor een goed gefinancierde, onafhankelijke universiteitspers en een krachtige universiteitsraad, die volledig is geïnformeerd en voldoende wordt ondersteund.”
Volt ziet wetenschap als de motor voor innovatie, maatschappelijke vooruitgang en het oplossen van grote uitdagingen. De partij pleit voor structurele investeringen in fundamenteel en toegepast onderzoek, het versterken van publiek-private samenwerking, en het aantrekkelijk maken van Nederland en Europa voor wetenschappelijk talent. Volt wil wetenschap inzetten voor maatschappelijke waarde, met nadruk op langetermijnfinanciering, startersbeurzen, en het verbinden van onderzoek met innovatie en publieke belangen.
Structurele en langetermijnfinanciering van onderzoek
Volt vindt dat wetenschap alleen kan bloeien als er vaste, langetermijnfinanciering is voor fundamenteel, toegepast en praktijkgericht onderzoek. Dit voorkomt kortetermijndenken, maakt risicovolle projecten mogelijk en versterkt de internationale positie van Nederland als kennisland.
“Volt zorgt voor vaste, langetermijnfinanciering van fundamenteel, toegepast en praktijkgericht onderzoek. Zo hebben onderzoekers en kennisinstellingen structurele zekerheid om risicovolle en innovatieve projecten op te zetten. Dit voorkomt kortetermijndenken in onderzoek en maakt Nederland aantrekkelijker voor toptalent en internationale samenwerking.”
Investeren in startersbeurzen en jonge onderzoekers
Volt wil bezuinigingen op startersbeurzen terugdraaien en het budget verhogen, zodat jonge onderzoekers meer kansen krijgen. Dit stimuleert verrassende technologische doorbraken en versterkt het innovatie-ecosysteem.
“We draaien de bezuinigingen op startersbeurzen terug en verhogen gelijktijdig het budget. Deze middelen zullen voornamelijk terechtkomen bij jonge onderzoekers die gebruik maken van deze beurzen. Onderzoek zonder specifiek doel produceert verrassend veel nieuwe technologie en vormt daarmee de basis van een gezond innovatie ecosysteem.”
Stimuleren van publiek-private samenwerking en innovatiecampussen
Volt wil dat universiteiten, onderzoeksinstellingen en bedrijven nauwer samenwerken op innovatiecampussen, zodat kennisuitwisseling, talentontwikkeling en maatschappelijke waardecreatie worden versterkt.
“Onderwijsinstellingen, onderzoeksorganisaties en bedrijven worden actief gefaciliteerd om zich op gezamenlijke innovatiecampussen te vestigen, zodat kennisuitwisseling, talentontwikkeling en waarde scheppen elkaar versterken.”
“Succesvolle publiek-private consortia als Oncode Institute en Biotech Booster, die wetenschap en toepassing verbinden en zo maatschappelijke waarde creëren, nemen we als uitgangspunt.”
Wetenschappelijk asiel en internationale samenwerking
Volt wil wetenschappelijk talent uit het buitenland aantrekken en beschermen, onder andere door wetenschappelijk asiel te bieden aan internationale studenten en onderzoekers die willen bijdragen aan Europese innovatie.
“We investeren in Europees talent en bieden wetenschappelijk asiel aan internationale studenten en onderzoekers die willen bijdragen aan Europese innovatie.”
“We zorgen voor plekken in het beroeps- en wetenschappelijk onderwijs voor studenten die zijn gevlucht uit landen waar democratie wordt ondermijnd. Zij studeren tegen hetzelfde tarief als een inwoner van de EU.”
Wetenschap inzetten voor maatschappelijke waarde en publieke belangen
Volt wil dat publieke investeringen in wetenschap leiden tot publieke waarde, bijvoorbeeld door ontwikkelde medicijnen en therapieën in publieke handen te houden en betaalbaar te maken.
“Ontwikkelde medicijnen en therapieën blijven zo in handen van Nederlandse of Europese publieke instellingen en worden zo betaalbaar.”
“Het loket ondersteunt ook het opstellen van licentie- en prijsafspraken. Op deze manier leiden publieke investeringen niet tot privaat maatschappelijk verdienvermogen te financieren.”
Bevorderen van burgerwetenschap en AI voor maatschappelijke monitoring
Volt stimuleert burgerwetenschap en het gebruik van AI om de lucht- en waterkwaliteit te meten, zodat wetenschap dichter bij de samenleving komt en burgers meer betrokken raken bij hun leefomgeving.
“We zetten in op meer AI en burgerwetenschap om de lucht- en waterkwaliteit te meten en te monitoren, zodat we ontwikkelingen en trends kunnen ontdekken. Door inzet van burgerwetenschap willen we zorgen dat meer mensen zich bewust worden van de staat van hun omgeving en hoe die zou kunnen worden.”
Minder prestatiebekostiging, meer bekostiging op publieke waarden
Volt wil af van prestatiebekostiging in het hoger onderwijs en pleit voor bekostiging op basis van publieke waarden zoals toegankelijkheid, onderzoeksethiek en regionale samenwerking.
“Volt pleit voor het afbouwen van prestatiebekostiging en voor het hervormen van internationale studentenwerving. Onderwijsinstellingen mogen zich profileren op inhoud en maatschappelijke bijdrage, maar hoeven niet langer met marketingbudgetten op zoek naar zo veel mogelijk inschrijvingen. Volt stimuleert bekostiging op basis van publieke waarden zoals toegankelijkheid, kleinschaligheid, kwaliteit van begeleiding, onderzoeksethiek en regionale samenwerking.”
Het CDA ziet wetenschap als een motor voor innovatie, economische groei en maatschappelijke vooruitgang, en wil investeren in onderzoek, kennisecosystemen en samenwerking tussen onderwijs, bedrijfsleven en overheid. Ze pleiten voor het behalen van internationale investeringsdoelen in R&D, meer regie op samenwerking en specialisatie in het hoger onderwijs, en het stimuleren van sleuteltechnologieën zoals AI en biotechnologie. De partij benadrukt het belang van wetenschappelijke kennis voor beleid, innovatie en natuurbeheer.
Investeren in onderzoek en innovatie volgens internationale doelen
Het CDA wil dat Nederland voldoet aan de Lissabon-doelstelling om 3% van het bbp te investeren in onderzoek en innovatie, met een duidelijke rol voor zowel overheid als bedrijfsleven. Dit moet de positie van Nederland als kennisland versterken en innovatie aanjagen.
“Nederland moet voldoen aan de Lissabon-doelstelling om 3 procent van het bbp te investeren in onderzoek en innovatie (R&D), waarvan 1 procent door de overheid en 2 procent privaat. Daarvoor investeren we in wetenschappelijk en toegepast onderzoek”
Stimuleren van regionale kennisecosystemen en samenwerking
Het CDA wil meer regie op samenwerking en specialisatie tussen onderwijsinstellingen, bedrijven en overheden, met een focus op regionale kennisecosystemen en valorisatie van onderzoek. Dit moet leiden tot meer innovatie en een betere aansluiting op regionale en nationale behoeften.
“Met het hoger onderwijs sluiten we een Kennispact. Daar hoort bij dat er meer regie komt op samenwerking en specialisatie. Bekostiging van hogere onderwijsinstellingen wordt minder gericht op aantallen studenten. We kiezen voor hoger onderwijsinstellingen als onderdeel van regionale kennisecosystemen waarin ieder doet waar hij goed in is.”
“We stimuleren regionale ecosystemen, samenwerkingen tussen onderwijsinstellingen, grote bedrijven, beginnende start-ups, lokale overheden en de regionale ontwikkelingsmaatschappijen.”
“We willen Nederlandse toponderzoeksinstellingen beter in stelling brengen om innovatie aan te jagen.”
Focus op sleuteltechnologieën en valorisatie
Het CDA wil investeren in onderzoek en valorisatie gericht op sleuteltechnologieën van de toekomst, zoals AI, quantum-computing, groene chemie, batterijtechnologie en biotechnologie, om de internationale concurrentiepositie te versterken.
“We investeren in wetenschappelijk en toegepast onderzoek en valorisatie dat zich richt op de sleuteltechnologieën van de toekomst, zoals AI, quantum-computing, groene chemie, batterijtechnologie en biotechnologie.”
Wetenschappelijke kennis als basis voor beleid en innovatie
Het CDA benadrukt het belang van wetenschappelijke kennis voor het onderbouwen van beleid, innovatie in landbouw en natuurbeheer, en het versnellen van vergunningen en natuurherstel.
“In de wereldwijd erkende wetenschappelijke positie rondom landbouw en natuur blijven we investeren met overheid, kennisinstellingen en bedrijven.”
“Het genoemde geborgde pakket leidt tot het kunnen toepassen van een hogere rekenkundige ondergrens, gesteund door de wetenschap, zodat vergunningen kunnen worden verleend voor onder andere bouwprojecten, de aanpak van netcongestie en stikstof verlagende innovaties.”
“We pleiten voor specifieke informatie-uitwisseling binnen een kenniscluster waarin onderzoek, private bedrijven en agrariërs onderzoek doen naar natuurbeheer en de effecten hiervan versterken en uitdragen. Deze clusters, zoals rondom de Wageningen Universiteit, stralen ook uit naar de regio’s en jagen innovatie aan.”
Maatschappelijk gesprek over ethische grenzen van wetenschap
Het CDA wil een maatschappelijk gesprek voeren over de ethische grenzen en consequenties van medische en technologische ontwikkelingen, met de overheid als sturende partij vanuit het principe van fundamentele beschermwaardigheid van het leven.
“Rondom nieuw leven spelen grote medische en medisch-technologische ontwikkelingen. Hierbij komen oude en nieuwe ethische vragen voor wetenschap, samenleving en overheid op tafel. Het CDA wil een maatschappelijk gesprek voeren over grenzen, consequenties en mogelijkheden van deze ontwikkelingen.”
D66 ziet wetenschap als essentieel voor vooruitgang en wil investeren in vrije, veilige en toegankelijke wetenschap. De partij pleit voor meer vaste aanstellingen, extra financiering, open toegang tot publiek gefinancierd onderzoek en bescherming van academische vrijheid, met bijzondere aandacht voor internationale samenwerking en wetenschapscommunicatie.
Meer vaste aanstellingen en betere arbeidsvoorwaarden voor wetenschappers
D66 wil de onzekerheid en werkdruk in de wetenschap verminderen door meer vaste contracten te realiseren, zodat wetenschap beter te combineren is met het privéleven en talent behouden blijft. Dit moet de aantrekkelijkheid van een wetenschappelijke carrière vergroten en de kwaliteit van onderzoek waarborgen.
“Te veel onderzoekers werken jarenlang op tijdelijke contracten. Dat zorgt voor veel onzekerheid en maakt dat wetenschap moeilijk te combineren is met het privéleven. D66 wil daarom meer vaste aanstellingen bij universiteiten.”
Investeren in wetenschap en terugdraaien van bezuinigingen
D66 wil fors extra investeren in wetenschap en innovatie, en eerdere bezuinigingen terugdraaien. Hiermee wil de partij Nederland weer tot koploper maken op het gebied van onderzoek en innovatie.
“D66 wil dat Nederland weer koploper wordt in onderzoek en innovatie. Daarom draaien we eerdere bezuinigingen terug én investeren we extra in de wetenschap.”
“Wetenschap en innovatie bepalen hoe onze toekomst eruitziet... Daarom draaien we eerdere bezuinigingen terug én investeren we fors meer.”
Open toegang tot publiek gefinancierd onderzoek
D66 vindt dat onderzoek dat met publiek geld is gefinancierd, voor iedereen vrij toegankelijk moet zijn. Dit bevordert transparantie en maatschappelijke betrokkenheid bij wetenschap.
“Onderzoek dat is gefinancierd met publiek geld moet voor iedereen vrij te lezen en toegankelijk zijn.”
Bescherming van academische vrijheid en veiligheid
D66 maakt zich sterk voor de bescherming van academische vrijheid, zodat wetenschappers zonder angst voor intimidatie, censuur of ontslag kunnen werken. Ook wil de partij kennis en technologie beschermen tegen geopolitieke druk en misbruik.
“D66 staat pal voor de onafhankelijke wetenschap. Wetenschappers moeten hun werk kunnen doen zonder angst voor intimidatie, censuur of ontslag. Ook beschermen we onze kennis en technologie beter tegen de druk van geopolitieke spanningen en misbruik.”
Meer ruimte voor vrij en fundamenteel onderzoek
D66 wil een goede balans tussen praktijkgericht en fundamenteel onderzoek, met meer ruimte voor vrij onderzoek dat niet gestuurd wordt door beleid of externe partijen. Dit moet de diversiteit en onafhankelijkheid van de wetenschap waarborgen.
“Daarom komt er meer ruimte voor vrij onderzoek dat niet wordt gestuurd door beleid of anderen buiten de wetenschap. We zorgen hierbij voor een eerlijke verdeling tussen de verschillende wetenschapsgebieden.”
Bevorderen van internationale samenwerking en uitwisseling
D66 stimuleert internationale uitwisseling van kennis en onderzoek, onder andere door het makkelijker te maken voor docenten en onderzoekers om met een Erasmusbeurs in het buitenland te werken en door internationaal toptalent aan te trekken en te behouden.
“Voor docenten en onderzoekers wordt het makkelijker om met een Erasmusbeurs aan een buitenlandse universiteit te werken. Want internationale uitwisseling van kennis en onderzoek is waardevol.”
“D66 wil internationaal toptalent naar Nederland halen. We zetten ons ook in om wetenschappelijk talent in Nederland te houden.”
Meer geld voor wetenschapscommunicatie
D66 wil investeren in wetenschapscommunicatie, zodat ook mensen buiten de wetenschap betrokken raken en de waarde van wetenschap breder wordt gedeeld.
“Er komt meer geld voor wetenschapscommunicatie, zodat ook mensen buiten de wetenschap de kans krijgen om betrokken te zijn.”
BBB vindt dat wetenschap vooral moet bijdragen aan de samenleving en praktische oplossingen, met meer ruimte voor toegepast onderzoek en samenwerking met het bedrijfsleven en de regio. Ze pleiten voor academische vrijheid, minder bureaucratie, meer sociale veiligheid en een kritische houding tegenover abstracte modellen en internationale rankings. Wetenschappelijke modellen en financiering moeten eenvoudiger en meer gericht zijn op maatschappelijke relevantie.
Meer focus op toegepast en praktijkgericht onderzoek
BBB wil dat wetenschap meer bijdraagt aan maatschappelijke vraagstukken en de praktijk, met een betere balans tussen fundamenteel en praktijkgericht onderzoek. Ze vinden dat samenwerking met het mkb, zorg, landbouw en industrie centraal moet staan, en hogescholen en regionale kenniscentra versterkt moeten worden.
“Voor BBB geldt: wetenschap moet bijdragen aan de samenleving, aan onze kennispositie én aan oplossingen voor maatschappelijke vraagstukken. Dat vraagt om ruimte voor toegepast onderzoek, vakgericht onderwijs en samenwerking met het midden en kleinbedrijf, zorg, landbouw en industrie.”
“Wij willen dat er meer balans komt tussen fundamenteel en praktijkgericht onderzoek. Onderzoekers verdienen ruimte om vrij te denken én om samen te werken met de regio. Daarom zet BBB in op versterking van hogescholen, praktijkgerichte lectoraten en regionale kenniscentra.”
Minder bureaucratie en eenvoudiger financiering voor wetenschap
BBB vindt dat wetenschappers minder tijd moeten besteden aan het schrijven van aanvragen en meer aan hun vak. Ze pleiten voor eenvoud, minder bureaucratie en meer langjarige zekerheid in wetenschapsfinanciering.
“Ook binnen wetenschapsfinanciering pleit BBB voor eenvoud, minder bureaucratie en meer langjarige zekerheid. Wetenschappers moeten minder tijd kwijt zijn aan het schrijven van aanvragen en meer tijd kunnen besteden aan hun vak.”
Academische vrijheid en ruimte voor debat
BBB benadrukt het belang van academische vrijheid, sociale veiligheid en ruimte voor verschil in opvattingen binnen universiteiten. Ze willen dat universiteiten plekken zijn waar open debat mogelijk is en waar geen monocultuur heerst.
“BBB staat pal voor academische vrijheid, maar ziet ook dat wetenschap steeds verder wordt losgezongen van de praktijk.”
“Tot slot wil BBB dat er meer aandacht komt voor sociale veiligheid, verschil in opvattingen en de vrijheid van meningsuiting binnen de academische wereld. Universiteiten horen plekken te zijn waar studenten en docenten zich veilig voelen om te spreken, te twijfelen en van mening te verschillen. Wetenschap bloeit niet in een monocultuur, maar in een klimaat van openheid en debat.”
Kritisch op abstracte modellen en internationale rankings
BBB vindt dat universiteiten hun maatschappelijke verantwoordelijkheid serieus moeten nemen en zich niet enkel moeten richten op internationale rankings of abstracte modellen. Wetenschappelijke modellen mogen niet leidend zijn boven menselijke besluitvorming.
“Universiteiten moeten hun maatschappelijke verantwoordelijkheid serieus nemen en zich niet enkel richten op internationale rankings of abstracte modellen.”
“Wetenschappelijke modellen kunnen ter ondersteuning van wetenschappelijk onderzoek en politieke besluitvorming nuttig zijn. Menselijke besluitvorming moet echter altijd leidend zijn en de uitkomsten van modellen moeten altijd door mensen op hun waarde worden getoetst.”
Meer autonomie voor universiteiten, minder rol voor NWO
BBB wil de autonomie van universiteiten vergroten en de rol van organisaties zoals de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO) terugbrengen, met budgetten en activiteiten meer bij de universiteiten zelf.
“De autonomie van vooral de universiteiten moet worden vergroot. Daarbij wordt de rol van organisaties zoals de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek teruggebracht en hun budget en activiteiten aan universiteiten zelf overgeheveld.”
De SP vindt dat wetenschap een publieke taak is die onafhankelijk moet zijn van markt- en bedrijfsbelangen. Ze willen fors investeren in fundamenteel en onafhankelijk onderzoek, publieke zeggenschap waarborgen, en commerciële invloed minimaliseren, zodat kennis en innovatie ten goede komen aan de samenleving als geheel.
Investeren in onafhankelijk en fundamenteel onderzoek
De SP wil af van marktwerking en kortetermijndenken in de wetenschap. Ze pleiten voor meer publieke financiering, ruimte voor jonge onderzoekers, en het centraal stellen van maatschappelijke waarde boven commerciële belangen. Onafhankelijkheid en integriteit van onderzoek zijn essentieel, met publieke zeggenschap en zonder druk van bedrijven.
“We stoppen met kortetermijndenken en concurrentiedwang binnen de wetenschap. Jonge onderzoekers krijgen ruimte en zekerheid. De kwaliteit van onderzoek staat weer voorop, niet de naam of het netwerk van de aanvrager.”
“Onafhankelijk onderzoek vereist publieke zeggenschap. Steeds vaker bepalen commerciële belangen wat er onderzocht wordt, hoe, en met welk doel. ... Onderzoek moet vrij zijn van marktsturing, druk van opdrachtgevers en belangenverstrengeling. Daarom richten we een onafhankelijk fonds op waarin bedrijven geen zeggenschap hebben over de uitvoering of uitkomst van het onderzoek.”
“We investeren fors in fundamenteel en onafhankelijk onderzoek. Niet alles hoeft direct toepasbaar of rendabel te zijn. Wat telt is het vertrouwen in de maatschappelijke waarde van kennis.”
“Onderwijs en wetenschap zijn geen kostenposten of marktproducten, maar investeringen in de toekomst van ons land.”
Transparantie en onafhankelijkheid van wetenschap in relatie tot bedrijfsleven
De SP wil de invloed van bedrijven op wetenschappelijk onderzoek minimaliseren, vooral in sectoren als landbouw en geneesmiddelen. Ze pleiten voor transparantie van geldstromen, strikte onafhankelijkheidscodes, en publieke eigendom van onderzoeksresultaten.
“De belangen van multinationals worden losgekoppeld van de Wageningen Universiteit. ... De Wageningen Universiteit en andere landbouw kennisinstellingen hanteren strikte onafhankelijkheidscodes. Geldstromen tussen bedrijfsleven, kennisinstellingen en beleidsinstituten moeten openbaar zijn.”
“Daarom richten we een onafhankelijk fonds op waarin bedrijven geen zeggenschap hebben over de uitvoering of uitkomst van het onderzoek. Publicaties blijven altijd in handen van de wetenschappers zelf.”
“We richten een Nationaal Onderzoeksfonds Geneesmiddelen op. De medicijnen die daar worden ontwikkeld, blijven in publieke handen.”
Kritische diversiteit in wetenschappelijke modellen en rekenbureaus
De SP wil af van eenzijdige economische modellen en pleit voor meer diversiteit en kritische alternatieven in wetenschappelijke beleidsadvisering.
“De economie, de wetenschap en de samenleving zijn gebaat bij een divers scala aan invalshoeken. Daarom zetten wij in op alternatieven voor de neoliberale modellen van het CPB en alternatieve rekenbureaus die met een kritische blik kijken naar economische, financiële en maatschappelijke gevolgen van beleid.”
FVD is kritisch over de huidige organisatie en financiering van wetenschap in Nederland. Ze willen de NWO afschaffen, universiteiten direct door het Rijk laten financieren, en pleiten voor meer vrijheid van debat en onderzoek zonder ideologische inmenging. Hun kernvisie is dat wetenschap pluriform, onafhankelijk en vrij van politieke of ideologische sturing moet zijn.
NWO afschaffen en directe Rijksfinanciering
FVD vindt dat de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO) te veel invloed heeft op de onderzoeksagenda en dat dit leidt tot een gebrek aan diversiteit in onderzoek. Door universiteiten rechtstreeks door het Rijk te laten financieren, willen ze universiteiten meer autonomie geven in het bepalen van hun onderzoeksprioriteiten.
“We schaffen de NWO af en laten universiteiten rechtstreeks door het Rijk financieren, zodat zij zelf hun onderzoeksprioriteiten bepalen en de diversiteit aan onderzoek wordt vergroot.”
“Ook schaffen we de NWO af, zodat universiteiten rechtstreeks vanuit het Rijk worden gefinancierd en meer pluriformiteit ontstaat in het onderzoek dat hoogleraren kunnen entameren.”
Vrijheid van meningsuiting en debat op universiteiten
FVD stelt dat universiteiten plekken moeten zijn voor vrij debat en scherpe ideeën, zonder inmenging van cancel culture, diversity officers of safe spaces. Ze zien deze als belemmeringen voor wetenschappelijke vrijheid en innovatie.
“We verbieden cancel culture, diversity officers en safe spaces, zodat universiteiten weer plekken zijn voor vrij debat en scherpe ideeën.”
Onderzoek baseren op empirische gegevens, niet modellen
FVD is kritisch op het gebruik van rekenmodellen en aannames in beleid, zoals bij stikstof en klimaat. Ze willen dat beleid en wetenschap worden gebaseerd op empirische, waarneembare gegevens in plaats van theoretische modellen.
“We willen het volledige stikstofbeleid van tafel en natuurbeleid uitsluitend baseren op empirische gegevens: de daadwerkelijke toestand van onze natuur. Daarmee komt er een einde aan een systeem van rekenmodellen dat ons land in een wurggreep houdt.”
Onafhankelijk onderzoek naar coronabeleid en vaccins
FVD eist onafhankelijk onderzoek naar de effecten van het coronabeleid en mRNA-vaccins, waarbij alle mogelijke oorzaken van oversterfte worden onderzocht. Ze zijn kritisch op de huidige parlementaire enquête en willen volledige toegang tot data en verhoren onder ede.
“We laten de blijvende oversterfte onafhankelijk onderzoeken, waarbij alle oorzaken (inclusief vaccins) in overweging worden genomen, zodat eens en voor altijd opheldering komt over dit vraagstuk.”
“We beëindigen de huidige Parlementaire Enquête over het coronabeleid en starten een nieuwe enquête op naar Amerikaans model, zodat Kamerleden zelfstandig onderzoek kunnen doen en betrokkenen onder ede kunnen horen.”
BVNL ziet wetenschap vooral als motor voor technologische innovatie en economische groei, met nadruk op een innovatievriendelijk klimaat voor bedrijven, startups en academici. Tegelijkertijd is BVNL kritisch op wetenschap die volgens hen ideologisch gestuurd is, en pleit de partij voor waarheidsvinding en kritisch denken in het hoger onderwijs. Investeringen in onderzoek en ontwikkeling, vooral op het gebied van technologie en kunstmatige intelligentie, worden gestimuleerd, maar wetenschap moet volgens BVNL vrij zijn van politieke of ideologische beïnvloeding.
Meer investeren in technologische innovatie en onderzoek
BVNL wil Nederland versterken als technologisch voorloper door meer te investeren in onderzoek en ontwikkeling, en samenwerking tussen publieke en private partijen te bevorderen. De partij ziet wetenschap vooral als instrument voor economische groei en innovatie, met speciale aandacht voor digitale technologieën en kunstmatige intelligentie.
“We willen een innovatievriendelijk klimaat creëren waarin bedrijven, startups en academici kunnen gedijen. Door investeringen in onderzoek en ontwikkeling te vergroten en samenwerking tussen publieke en private partijen te bevorderen, zullen we onze positie als voorloper op het gebied van technologie versterken.”
“BVNL zet zich in voor de stimulering van onderzoek en innovatie op het gebied van kunstmatige intelligentie en andere digitale technologieën zoals quantumtechnologie.”
Kritiek op ideologische sturing en pleidooi voor waarheidsvinding
BVNL is uitgesproken kritisch op wat zij zien als ideologische beïnvloeding (“woke-isme”) in het hoger onderwijs en benadrukt het belang van waarheidsvinding, kritisch denken en vrijheid van meningsuiting als kernwaarden van de wetenschap.
“Woke-isme en ideologische indoctrinatie moet verdwijnen uit het hoger onderwijs, waar waarheidsvinding, kritisch nadenken, discussie en vrijheid van meningsuiting hoog in het vaandel moeten staan.”
Wetenschap moet gebaseerd zijn op feiten, niet op modellen of ideologie
BVNL uit stevige kritiek op het gebruik van modellen en wat zij zien als “foute aannames” in wetenschappelijk onderbouwd beleid, met name rond natuur- en stikstofbeleid. De partij pleit voor beleid op basis van gemeten waarden en wetenschappelijke feiten, niet op modellen of ideologische gronden.
“Natuurbeleid en wetgeving, vaak uit Brussel, zijn door bureaucraten hét probleem van Nederland geworden. Gebaseerd op ideologieën, foute aannames en het ontbreken van wetenschappelijke feiten.”
“Het Aeriusmodel mag niet meer worden gebruikt en er wordt slechts gewerkt met gemeten waarden.”
De PVV heeft geen expliciet wetenschapsbeleid en noemt wetenschap nauwelijks in haar programma. De partij positioneert zich vooral kritisch tegenover wetenschappelijke consensus op het gebied van klimaat en gender, en verzet zich tegen wat zij ziet als "linkse indoctrinatie" in het onderwijs. Concrete voorstellen richten zich op het schrappen van klimaatbeleid en het weren van onderwerpen als klimaat en gender uit het onderwijs, zonder aandacht voor wetenschappelijke ontwikkeling, onderzoek of innovatie.
Kritiek op klimaatwetenschap en -beleid
De PVV verwerpt klimaatbeleid en de onderliggende wetenschappelijke consensus over klimaatverandering, en wil geen middelen besteden aan klimaatmaatregelen. De partij noemt klimaatbeleid "flauwekul" en zet zich af tegen overheidsvoorlichting en investeringen gebaseerd op klimaatwetenschap.
Geen onderwijs over klimaat en gender
De PVV wil onderwerpen als klimaat en gender weren uit het onderwijs, omdat zij deze als ideologisch en niet als neutrale wetenschap beschouwt. De partij pleit voor een terugkeer naar basisvaardigheden en het schrappen van onderwijs over deze thema’s.
Afwijzing van genderwetenschap en -beleid
De PVV erkent alleen het biologische geslacht en verwerpt beleid en onderwijs gebaseerd op genderdiversiteit, waarmee zij zich expliciet afzet tegen inzichten uit de sociale en medische wetenschappen over gender.
“Voor de PVV bestaan er slechts twee geslachten: man en vrouw. In wetten en beleid hoort het biologische geslacht weer leidend te zijn – dus geen 'X' in het paspoort.”
BIJ1 vindt dat wetenschap democratischer, inclusiever en maatschappelijker moet worden. Ze pleiten voor meer diversiteit en inspraak in het wetenschappelijk onderwijs, samenwerking tussen wetenschap en getroffen groepen, en een transitie naar proefdiervrije wetenschap. Hun voorstellen richten zich op het toegankelijker maken van wetenschappelijk onderwijs, het stimuleren van inclusiviteit en het ethisch innoveren van onderzoek.
Meer diversiteit en democratie in wetenschappelijk onderwijs
BIJ1 wil dat het wetenschappelijk onderwijs toegankelijker en inclusiever wordt, met meer inspraak voor studenten en medewerkers en verplichte diversiteitsmaatregelen. Dit moet leiden tot een representatievere en eerlijkere wetenschap.
“Elke instelling krijgt een diversiteitscommissie en er komen diversiteitsquota in alle onderwijs- en bestuurslagen in het theoretisch en wetenschappelijk onderwijs.”
Samenwerking tussen wetenschap en getroffen groepen
De partij vindt dat wetenschap niet los mag staan van de samenleving, maar juist moet samenwerken met mensen die het meest geraakt worden door maatschappelijke problemen. Dit moet zorgen voor meer rechtvaardige en relevante kennisproductie.
“De samenwerking tussen wetenschappers, mensen die het hardst getroffen worden, en een representatieve groep inwoners dient daarbij uitgangspunt te zijn.”
Transitie naar proefdiervrije wetenschap
BIJ1 wil dat Nederland investeert in het afbouwen van dierproeven en inzet op proefdiervrije innovatie binnen de wetenschap. Dit is onderdeel van hun bredere ethische en duurzame agenda.
“Ondertussen investeren we in een transitie naar een proefdiervrije wetenschap.”
Toegankelijker maken van wetenschappelijk onderwijs
De partij streeft ernaar drempels voor toegang tot het wetenschappelijk onderwijs te verlagen, onder andere door schakelprogramma’s en het wegnemen van barrières voor werkenden.
“De toegang tot het theoretisch en wetenschappelijk onderwijs maken we makkelijker. Bijvoorbeeld door drempels voor werkende mensen weg te nemen, en door schakelprogramma’s zoals pre-masters.”
GroenLinks-PvdA vindt dat wetenschap en onderzoek essentieel zijn voor innovatie, een sterke kenniseconomie en een open samenleving. Ze willen fors investeren in wetenschappelijk onderzoek, de academische vrijheid wettelijk beschermen en streven naar meer structurele financiering voor universiteiten en hogescholen. De partij benadrukt het belang van samenwerking tussen onderwijsinstellingen en het terugdraaien van eerdere bezuinigingen op wetenschap.
Fors investeren in wetenschappelijk onderzoek en innovatie
GroenLinks-PvdA wil na jaren van bezuinigingen weer fors investeren in wetenschappelijk onderzoek en innovatie, met als doel Nederland te laten voldoen aan de Lissabon-doelstelling van 3% van het nationaal inkomen. Ze zien onderzoek als motor voor vooruitgang en willen regionale samenwerking stimuleren.
“Na jaren van afbraakbeleid moet er weer ruimte komen voor onderzoek en innovatie. We investeren fors in wetenschappelijk onderzoek. We werken toe naar de Lissabon-doelstelling om 3 procent van ons nationaal inkomen aan onderzoek en innovatie te besteden. Hierbij is regionale samenwerking tussen universiteiten, hogescholen en het mbo van groot belang.”
“We draaien de onderwijsbezuinigingen van dit kabinet terug en investeren fors in onderzoek, wetenschap en innovatie.”
Wettelijke bescherming van academische vrijheid
De partij vindt academische vrijheid fundamenteel voor goede wetenschap en een open samenleving. Ze willen deze vrijheid wettelijk beter beschermen tegen druk van buitenaf.
“Academische vrijheid is van fundamenteel belang voor goede wetenschapsbeoefening en een open, democratische kennissamenleving. Het gaat om de vrijheid van onderzoekers om naar eigen inzicht onderzoek te doen en onderwijs te geven zonder druk van buitenaf. Die vrijheid staat onder druk en moet daarom wettelijk beter worden beschermd.”
Structurele en stabiele financiering voor universiteiten en hogescholen
GroenLinks-PvdA wil dat de financiering van universiteiten en hogescholen minder afhankelijk wordt van het aantal diploma’s, zodat er meer zekerheid en stabiliteit komt en vaste contracten sneller mogelijk zijn.
“Het onderwijs op universiteiten en hogescholen wordt minder afhankelijk van het aantal uitgereikte diploma’s. Er komt meer zekerheid en stabiliteit in financiering, zodat universiteiten en hogescholen sneller vaste contracten kunnen aanbieden.”
DENK ziet wetenschap vooral als onderdeel van het onderwijs en de kenniseconomie, en pleit voor extra investeringen in hoger onderwijs om Nederland als kenniseconomie te versterken. Concrete voorstellen over wetenschapsbeleid, onderzoeksfinanciering of de positie van wetenschap in de samenleving ontbreken; de partij legt de nadruk op toegankelijkheid, kansengelijkheid en internationale samenwerking binnen het hoger onderwijs.
Extra investeren in hoger onderwijs en kenniseconomie
DENK wil het hoger onderwijs versterken om Nederland een sterke kenniseconomie te laten blijven. De partij ziet investeren in onderwijs als essentieel voor gelijke kansen en economische ontwikkeling, maar doet geen concrete voorstellen over wetenschapsbeleid, onderzoek of innovatie buiten het onderwijsdomein.
Academische boycot van Israëlische universiteiten
DENK neemt een uitgesproken politiek standpunt in door te pleiten voor het beëindigen van samenwerking met Israëlische universiteiten. Dit raakt direct aan internationale wetenschappelijke samenwerking en de vrijheid van onderzoek.
“Alle samenwerking met 'Israëlische' universiteiten wordt beëindigd. Een academische boycot van 'Israël'.”
50PLUS heeft in haar verkiezingsprogramma nauwelijks aandacht voor wetenschap als zelfstandig thema. Er zijn geen concrete beleidsvoorstellen of visies geformuleerd over wetenschapsbeleid, wetenschappelijk onderzoek, of de rol van wetenschap in de samenleving. De partij richt zich vooral op onderwijs, technologische ontwikkeling en samenwerking tussen onderwijs en bedrijfsleven, maar benoemt wetenschap als zodanig niet expliciet.
Samenwerking onderwijs en bedrijfsleven (en technologie)
50PLUS benoemt het belang van samenwerking tussen beroepsonderwijs, bedrijven en overheden, en verwijst naar technologische ontwikkelingen die het onderwijs beïnvloeden. Dit raakt zijdelings aan de toepassing van wetenschap, maar blijft beperkt tot praktische en technologische innovatie, niet fundamenteel wetenschappelijk onderzoek.