Volt zet zich expliciet in voor het dichten van de genderkloof en het verbeteren van de positie van vrouwen, met nadruk op gezondheid, veiligheid, gelijke beloning en representatie. De partij stelt concrete maatregelen voor zoals het intensiveren van vrouwengezondheidsbeleid, het bestrijden van geweld tegen vrouwen, het dichten van de loonkloof en het bevorderen van gelijke vertegenwoordiging in de politiek. Volt beschouwt gendergelijkheid als een maatschappelijke verantwoordelijkheid en kiest voor structurele, wettelijke en financiële interventies.
Volt erkent dat vrouwen in de gezondheidszorg structureel benadeeld worden en wil dit aanpakken door meer onderzoek, snellere diagnoses en innovatieve zorgmiddelen specifiek voor vrouwen. Het doel is om de genderkloof in de zorg te dichten en de gezondheid van vrouwen te verbeteren.
“Volt heft de genderkloof in de gezondheidszorg op. Daarvoor verbreden en intensiveren we de Nationale Strategie Vrouwengezondheid. Dit doen we met een passend budget. Deze aanpak vergroot de gezondheid van vrouwen en bevordert de gendergelijkheid.”
“Zo wil Volt investeren in snellere diagnose, betere zorg en meer onderzoek naar vrouwelijke aandoeningen, zoals endometriose.”
“Volt investeert ook in de ontwikkeling van innovatieve en pijnvrije methoden voor borstkankeronderzoek, waarbij we risicovoorspelling met AI en risicostratificatie stimuleren.”
Volt ziet geweld tegen vrouwen als een maatschappelijk probleem en pleit voor strengere aanpak, betere bescherming en structurele financiering van opvang en nazorg. De partij wil femicide en huiselijk geweld actief tegengaan met preventie, samenwerking en wetgeving.
“Geweld en intimidatie tegen vrouwen zien we niet als een privékwestie, maar als een maatschappelijk probleem.”
“Er moet extra bescherming zijn voor vrouwen in kwetsbare posities. Bijna de helft van de Nederlandse vrouwen heeft aangegeven na haar 15e levensjaar slachtoffer te zijn geworden van lichamelijk of seksueel geweld.”
“Femicide is de meest extreme vorm van structureel geweld tegen vrouwen en vraagt om daadkrachtig en samenhangend beleid. Volt zet structureel in op de preventie van (ex-)partnergeweld en bescherming van (potentiële) slachtoffers, met een integrale aanpak als uitgangspunt.”
“Er komt een structurele financiering van opvang en nazorg, zodat vrouwen veilig kunnen vluchten en zelfstandig een nieuw leven kunnen opbouwen.”
Volt wil de loonkloof tussen mannen en vrouwen actief dichten door wettelijke verplichtingen voor loontransparantie en rapportage, en het verplichten van gendergelijkheidsplannen bij ongelijkheid.
“De genderloonkloof wordt actief gedicht. We voeren de Wet Gelijke Beloning in, in lijn met de Europese richtlijn ‘Loontransparantie’. Werkgevers moeten aantonen dat er géén sprake is van loondiscriminatie, de bewijslast komt bij de werkgever te liggen.”
“Alle middelgrote tot grote bedrijven en overheidsorganisaties worden verplicht om het genderevenwicht en de loonkloof tussen mannen en vrouwen in hun organisatie openbaar te maken en erover te rapporteren.”
“Daarnaast moeten zij, als er geen sprake is van gendergelijkheid, een gendergelijkheidsplan hebben om voor die gelijkheid te gaan zorgen.”
Volt streeft naar een gender-balanced kabinet en gelijke representatie van mannen en vrouwen in de politiek, als afspiegeling van de samenleving.
“Er komt een gender-balanced kabinet (oftewel: gelijke representatie van mannen en vrouwen) met een betere afspiegeling van de diversiteit in de samenleving.”
Volt pleit voor gelijke behandeling van vrouwensport en inclusie van transvrouwen in de topsport, met aandacht voor zichtbaarheid en anti-discriminatie.
“Volt pleit voor een gelijkwaardige behandeling van vrouwensport (ten opzichte van mannensport) en van parasport, onder andere door middel van meer zendtijd en verslaggeving op de publieke omroep.”
“Volt pleit voor de inclusie van transvrouwen in de topsport, vrij van desinformatie.”
Volt wil dat ivf-behandelingen vergoed en toegankelijk worden voor alleenstaande vrouwen en lesbische stellen.
“Ivf-behandelingen worden vergoed en toegankelijk voor alleenstaande vrouwen en lesbische stellen.”
JA21 erkent dat vrouwen in Nederland te maken hebben met specifieke veiligheidsproblemen zoals huiselijk geweld, femicide, eerwraak en genitale verminking, en wil deze actief bestrijden. De partij pleit voor concrete maatregelen zoals meer opvanglocaties, strengere aanpak van daders, en het bevorderen van gelijkwaardigheid tussen man en vrouw in het onderwijs. JA21 benadrukt daarnaast het belang van vrouwenrechten, waaronder het recht op abortus, en wijst schadelijke opvattingen over vrouwen in bepaalde culturen af.
JA21 ziet de bescherming van vrouwen tegen huiselijk geweld, femicide, eerwraak en genitale verminking als een prioriteit. De partij wil niet dat slachtoffers hun leven moeten aanpassen, maar dat daders uit huis worden geplaatst en stevig worden aangepakt. Er wordt ingezet op meer opvang, betere bescherming en juridische maatregelen om vrouwenveiligheid te vergroten.
“Voor veel vrouwen staat hun vrijheid en zelfbeschikking onder druk. Denk aan seksuele straatintimidatie, migrantenvrouwen die slachtoffer zijn van eerwraak en genitale verminking, toenemend partnergeweld of jonge meisjes die in handen vallen van loverboys.”
“Dat willen wij omdraaien: niet het slachtoffer, maar de dader moet uit huis worden geplaatst, stevige begeleiding krijgen en, bij veroordeling, de gevangenis in.”
“JA21 wil huiselijk geweld, femicide en vrouwenveiligheid in brede zin de komende jaren hoog op de politieke agenda zetten.”
“Investeren in meer opvanglocaties voor slachtoffers van huiselijk geweld en voor het Centrum Seksueel Geweld.”
“Verder uitrollen van het slachtofferdevice en de StopApp over heel Nederland, zodat slachtoffers van stalking, huiselijk geweld of seksuele straatintimidatie beter beschermd worden tegen daders.”
“Een Nederlandse variant van ‘Claire’s Law’, een Engelse wet waarbij mensen bij de politie kunnen navragen of een partner of ex-partner een verleden heeft van huiselijk geweld, stalking of misbruik.”
“Een wettelijke grondslag creëren waardoor rechters een uitreisverbod op kunnen leggen bij vermoedens van genitale verminking, conform de motie Eerdmans.”
“Blijvende aandacht en een gerichte aanpak tegen groepen – met name gesloten gemeenschappen met een migratieachtergrond – waar veelvuldig sprake is van eerwraak, huwelijksdwang, eergerelateerd geweld en/of genitale verminking.”
“Dat huiselijk geweld als grond kan worden gebruikt voor intrekking van de verblijfsvergunning.”
JA21 vindt het belangrijk dat de gelijkwaardigheid tussen man en vrouw actief wordt uitgedragen in het onderwijs. Dit moet kinderen weerbaarder maken tegen seksueel misbruik, geweld en pesten, en bijdragen aan een samenleving waarin vrouwen en mannen gelijke kansen en rechten hebben.
“De gelijkwaardigheid tussen man en vrouw actief uitdragen in ons onderwijs en kinderen op de basisschool en middelbare school weerbaarder maken tegen seksueel misbruik, geweld, pesten en het aanzetten tot crimineel gedrag.”
“In het onderwijs moeten de Nederlandse normen en waarden zoals de gelijkwaardigheid van man en vrouw en gelijkgeslachtelijke relaties, het je houden aan de wet, rekening houden met de ander, de vrijheid van meningsuiting en religie, de democratische rechtstaat centraal staan.”
JA21 erkent het recht op abortus expliciet als een belangrijk vrouwenrecht en wil hier niet aan tornen, ondanks ethische discussies rondom zwangerschap en geboorte.
“Het recht op abortus is een belangrijk vrouwenrecht waar wij niet aan willen tornen.”
JA21 benoemt expliciet dat de islamitische cultuur volgens hen schadelijke opvattingen over vrouwen kent, en vindt dat dit openlijk besproken moet kunnen worden in het kader van integratie en gelijkwaardigheid.
“De islamitische cultuur kent nu eenmaal schadelijke opvattingen over vrouwen, homoseksuelen en joden. Dit moet open en bloot kunnen worden besproken.”
De SGP benadrukt een traditioneel-christelijke visie op de rol van vrouwen, met nadruk op bescherming van kwetsbare vrouwen, het moederschap en het klassieke huwelijk tussen man en vrouw. De partij stelt concrete maatregelen voor rondom abortus, huisvesting voor zwangere vrouwen, bescherming tegen uitbuiting en vrouwenbesnijdenis, en verzet zich tegen draagmoederschap. De SGP ziet mannen en vrouwen als wezenlijk verschillend en wil daar in beleid en zorg meer aandacht voor.
De SGP wil vrouwen in kwetsbare situaties extra beschermen, met name rondom zwangerschap, abortus, huisvesting en uitbuiting. De partij ziet het moederschap als een bijzondere roeping en wil vrouwen ondersteunen die onbedoeld zwanger zijn of slachtoffer zijn van misbruik of uitbuiting.
“Er komt een Moeder en Kind Fonds om hulp en ondersteuning te bieden aan onbedoeld zwangere vrouwen en hun (ongeboren) kindje.”
“In elke provincie komt tenminste één ‘babyhuis’ voor kwetsbare moeders en hun kindje.”
“Vrouwen krijgen altijd onafhankelijke voorlichting door deskundige keuzehulpbegeleiders aangeboden. Deze keuzehulpgesprekken vinden buiten de abortuskliniek plaats.”
“Artsen moeten vrouwen standaard alternatieven voor abortus aanbieden. Ook moeten ze vrouwen erop wijzen dat drang en dwang om een abortus te ondergaan verboden is.”
“Vrouwen krijgen informatie over de emotionele, psychische en fysieke klachten die na een abortus kunnen ontstaan. Nazorg na een (herhaalde) abortus wordt verder verbeterd.”
“In de Huisvestingswet wordt een urgentiecategorie toegevoegd voor vrouwen die tijdens de zwangerschap of direct na de geboorte van hun kind geen woonruimte kunnen vinden.”
“Vrouwen en meisjes worden beschermd tegen vrouwenbesnijdenis, eerwraak en andere vormen van onderdrukking.”
De SGP beschouwt het huwelijk tussen man en vrouw als de enige legitieme vorm van huwelijk en als fundament voor gezinsvorming. Dit standpunt is fundamenteel voor hun visie op de rol van vrouwen in de samenleving.
“Het klassieke huwelijk verdient bijzondere bescherming door de overheid. Het is een exclusieve verbintenis tussen een man en een vrouw en het is een verbond voor het leven.”
De SGP verzet zich tegen draagmoederschap en internationale praktijken waarbij vrouwen worden uitgebuit. De partij wil de biologische band tussen moeder en kind beschermen.
“Het verbod op draagmoederschap blijft gehandhaafd. Verdere legalisering van draagmoederschap wordt stopgezet.”
“Nederland spant zich in om een einde te maken aan de praktijk in landen waar (commercieel) draagmoederschap nu wel is toegestaan en waar vrouwen worden uitgebuit.”
“De biologische band tussen moeder en kind moet beschermd worden. Deze band dient behouden te blijven op de geboorteakte.”
De SGP benadrukt dat mannen- en vrouwenlichamen wezenlijk verschillen en dat dit meer aandacht moet krijgen in wetenschap en zorg. Zelfidentificatie als vrouw/man wordt afgewezen.
“Mannen- en vrouwenlichamen verschillen van elkaar. Hiervoor is meer aandacht nodig, in wetenschappelijk onderzoek, bij diagnostiek en bij medische behandelingen.”
“Van alle vormen van diversiteit is het verschil tussen mannen en vrouwen het meest universeel. Zelfidentificatie als leidend principe in wetgeving wijst de SGP dus af.”
De VVD benadrukt het belang van individuele vrijheid en gelijke rechten voor vrouwen, met nadruk op economische zelfstandigheid, bescherming tegen geweld en zelfbeschikking over het eigen lichaam. Concrete voorstellen zijn onder meer het waarborgen van toegankelijke abortuszorg, een integrale aanpak tegen femicide, strengere aanpak van eergerelateerd geweld en het stimuleren van economische zelfstandigheid voor vrouwen, vooral binnen migrantengemeenschappen. De partij koppelt deze standpunten aan het beschermen van liberale waarden en het tegengaan van onderdrukking.
De VVD vindt dat iedere vrouw zelf moet kunnen beslissen over een zwangerschap en wil abortuszorg veilig, toegankelijk en uit het strafrecht houden. Dit wordt gezien als essentieel voor de individuele vrijheid en zelfbeschikking van vrouwen.
“Abortus is een recht: Iedere vrouw moet zelf kunnen beslissen bij een onbedoelde en/of ongewenste zwangerschap. We willen voor altijd goede, veilige en toegankelijke abortuszorg.”
“De VVD zet zich actief in om legale abortus uit het Wetboek van Strafrecht te halen, zodra er een volwaardig alternatief komt dat vrouwen beschermt en de bestaande termijnen rond abortus waarborgt.”
De VVD wil dat vrouwen, met name binnen migrantengemeenschappen, zelfstandig met de overheid kunnen spreken over werk en inkomen, zonder tussenkomst van man of familie. Dit moet hun economische positie versterken en integratie bevorderen.
“Elke vrouw heeft recht op economische zelfstandigheid: De VVD wil dat vrouwen altijd zelfstandig met de gemeente kunnen spreken over werk, inkomen en schulden, zonder tussenkomst van man, familie of gemeenschap.”
“Het moet landelijk de norm worden dat gemeenten vrouwen ook aan het werk helpen, als het gezin gebruik maakt van een uitkering.”
De VVD pleit voor een integrale en strengere aanpak van geweld tegen vrouwen, waaronder femicide, eergerelateerd geweld en genitale verminking. Dit omvat preventie, strafverzwaring en betere signalering.
“Er komt een integrale aanpak tegen vrouwenmoord met specifieke aandacht voor de daaraan voorafgaande rode vlaggen zoals online, economisch en psychisch geweld.”
“De VVD wil dat de strafrechtketen veel strenger optreedt tegen schadelijke praktijken binnen gesloten gemeenschappen, zoals eerwraak.”
“De VVD wil een meldplicht voor zorg en onderwijs bij signalen van genitale verminking of eergerelateerd geweld.”
“De VVD wil dat de rechter de mogelijkheid krijgt om jonge meisjes een tijdelijk uitreisverbod op te leggen als er risico is op genitale verminking of huwelijksdwang in het buitenland.”
De VVD verzet zich tegen medische handelingen en religieuze praktijken die vrouwen onderdrukken, zoals maagdenvliesherstel en het dwingen tot gezichtsbedekkende kleding.
“Verbod op maagdenvlieshersteloperaties: In Nederland beschikken vrouwen zelf over hun lichaam. Medische handelingen die voortkomen uit eer of onderdrukking van vrouwen, zoals ‘maagdenvliesherstel’, zijn onverenigbaar met onze waarden.”
“We maken het ook strafbaar om anderen te dwingen tot het dragen van gezichtsbedekkende kleding. Dit geldt ook voor meisjes op school.”
De VVD wil meer onderzoek naar vrouwspecifieke aandoeningen en verplicht het opnemen van vrouw-manverschillen in medisch-wetenschappelijk onderzoek om de kennisachterstand over het vrouwenlichaam te verkleinen.
“We breiden onderzoek uit naar vrouwspecifieke aandoeningen – waaronder endometriose en adenomyose – en aandoeningen die zich bij vrouwen anders manifesteren dan bij mannen. Dat laatste doen we door het verplicht opnemen van vrouw-manverschillen in alle medisch-wetenschappelijk onderzoek.”
De VVD streeft naar gelijke kansen voor vrouwen en mannen op de arbeidsmarkt door het eenvoudiger maken van verlofregelingen en het bevorderen van werk-privébalans.
“Dit geeft gezinnen meer regie over de balans tussen werk en zorg, vermindert regeldruk voor werkgevers en bevordert gelijke kansen voor vrouwen en mannen op de arbeidsmarkt.”
GroenLinks-PvdA zet zich expliciet in voor de rechten, gezondheid en veiligheid van vrouwen, met concrete voorstellen op het gebied van gelijke beloning, bestrijding van geweld, betere gezondheidszorg en internationale solidariteit. De partij wil de loonkloof sluiten, geweld tegen vrouwen krachtig aanpakken, vrouwengezondheid verbeteren en vrouwenrechten wereldwijd als toetssteen hanteren. Hun visie is dat vrouwen volledige zeggenschap en gelijke kansen moeten hebben, zowel in Nederland als internationaal.
GroenLinks-PvdA wil een einde maken aan de loonkloof en economische ongelijkheid tussen mannen en vrouwen. De partij ziet economische zelfstandigheid als essentieel voor gelijke kansen en wil onbetaald werk beter erkennen en waarderen.
“We doorbreken economische ongelijkheid met gelijke beloningen, erkenning en waardering van onbetaald werk, en investering in de economische zelfstandigheid van vrouwen. Daarbij komt er nu echt een einde aan de loonkloof, zie hoofdstuk ‘Werk, Inkomen en Economie’.”
De partij erkent geweld tegen vrouwen, waaronder femicide, als een groot maatschappelijk probleem en wil dit krachtig bestrijden met wetgeving, betere signalering en bescherming van slachtoffers.
“Geweld tegen vrouwen is een probleem van de hele samenleving. We verbinden de aanpak tegen femicide en huiselijk geweld aan de voortzetting van het Nationaal Actieprogramma tegen seksuele intimidatie en seksueel geweld.”
“Het doden van een vrouw omdat zij vrouw is, gebeurt bijna wekelijks in Nederland. Aan femicide gaat vaak stalking, bedreiging en mishandeling vooraf. Dergelijke signalen moeten beter herkend en bestreden worden.”
“Stalking maken we volwaardig strafbaar zonder dat eerst aangifte nodig is. Psychisch geweld en niet-fatale verwurging worden een apart strafbaar feit.”
GroenLinks-PvdA wil dat de medische wereld meer oog krijgt voor vrouwengezondheid, omdat het mannenlichaam nu vaak de norm is en aandoeningen bij vrouwen minder goed worden herkend.
“In de medische wereld is het mannenlichaam nog altijd de norm, waardoor aandoeningen bij vrouwen minder goed herkend worden. Dat speelt bijvoorbeeld bij hart- en vaatziekten. Ook is vaak relatief weinig bekend over aandoeningen die vooral vrouwen treffen, zoals PMDD, endometriose...”
De partij staat pal voor het recht van vrouwen op zelfbeschikking over hun lichaam, wil abortus uit het Wetboek van Strafrecht halen en vrouwen beschermen tegen intimidatie bij klinieken.
“We staan pal voor het recht van vrouwen om over hun eigen lichaam te beslissen. Dat recht willen we versterken. Abortus verdwijnt uit het Wetboek van Strafrecht. We zetten in op goede hulpverlening en nazorg voor wie een abortus laat uitvoeren en we beschermen vrouwen tegen intimidatie bij klinieken.”
GroenLinks-PvdA wil vrouwenhaat en seksisme, zowel online als offline, krachtig bestrijden door wetgeving en maatschappelijke verandering.
“Vrouwenhaat floreert op sociale media en het merendeel van de vrouwen ervaart intimidatie op straat. We zetten daarom alles op alles om discriminatie te voorkomen.”
“We bestrijden (online) vrouwenhaat daarnaast door gender als grond toe te voegen aan het artikel over groepsbelediging.”
De partij neemt vrouwenrechten als toetssteen voor internationaal beleid en steunt vrouwenrechtenbewegingen wereldwijd.
“We steunen vrouwenrechtenbewegingen wereldwijd en nemen mensenrechten van vrouwen als toetssteen voor handelsverdragen, asielbeleid en ontwikkelingssamenwerking.”
De Partij voor de Dieren (PvdD) zet zich in voor gelijke rechten, gezondheid en zelfbeschikking van vrouwen, met bijzondere aandacht voor reproductieve rechten, aanpak van geweld tegen vrouwen en het verbeteren van vrouwengezondheid. Concrete voorstellen zijn onder meer het waarborgen van het recht op abortus, een Nationale Strategie Vrouwengezondheid, stevige aanpak van femicide, en het verbeteren van de positie van vrouwen in wetenschap en zorg. De partij benadrukt inclusiviteit en het wegnemen van structurele ongelijkheden die vrouwen treffen.
PvdD vindt dat vrouwen volledige zeggenschap moeten hebben over hun lichaam, inclusief het recht op abortus en toegang tot bijbehorende zorg. Dit standpunt adresseert de noodzaak van autonomie en bescherming van reproductieve rechten voor vrouwen.
De partij erkent dat vrouwengezondheid structureel onderbelicht is en wil dit verbeteren met een nationale strategie en passend budget. Dit moet leiden tot betere gezondheidsuitkomsten en meer aandacht voor sekse-specifieke verschillen in de zorg.
“Er komt een Nationale Strategie Vrouwengezondheid met concrete maatregelen die de gezondheid van vrouwen verbeteren, en een passend budget.”
PvdD wil femicide als aparte vorm van geweld erkennen en stevig aanpakken, met strafverzwarende bepalingen en betere signalering door politie en justitie. Dit standpunt richt zich op het beschermen van vrouwen tegen ernstig geweld en het verbeteren van de respons van instanties.
De partij signaleert dat vrouwen in de wetenschap op achterstand staan en minder vaak worden bestudeerd, wat leidt tot ongelijkheid en blinde vlekken in onderzoek en medische zorg. PvdD wil deze ongelijkheid actief wegnemen.
“Vrouwen en mensen uit andere gemarginaliseerde groepen staan op grote achterstand in de wetenschap.”
“Aan de ene kant is het voor hen lastiger om een carrière op te bouwen in de wetenschap, en aan de andere kant bestuderen onderzoekers vrouwen en mensen uit gemarginaliseerde groepen minder vaak dan mannen.”
PvdD wil dat internationale verdragen over vrouwenrechten strikt worden nageleefd en dat alle wet- en regelgeving hiermee in lijn wordt gebracht, om discriminatie en uitsluiting van vrouwen te voorkomen.
“Mensenrechtenverdragen zoals het Kinderrechtenverdrag, Vrouwenrechtenverdrag en het VN-verdrag inzake de rechten van personen met een handicap worden strikt nageleefd. Alle wet- en regelgeving wordt in lijn gebracht met deze verdragen, zodat alle mensen gelijke rechten krijgen en onnodige regeldruk, bewijslast en uitsluiting worden voorkomen.”
Het CDA erkent het belang van gelijke kansen en bescherming voor vrouwen, met nadruk op hun positie in de samenleving, veiligheid en participatie in topfuncties. Het programma bevat concrete voorstellen voor het bestrijden van geweld tegen vrouwen (waaronder femicide), het bevorderen van vrouwen in leidinggevende posities, aandacht voor vrouwenrechten in het buitenlandbeleid en verbetering van de vrouwelijke gezondheidszorg. De partij koppelt deze thema’s aan fundamentele mensenrechten en maatschappelijke samenhang.
Het CDA wil de doorstroom van vrouwen naar leidinggevende posities in politiek, overheid en bedrijfsleven stimuleren, en ondersteunt initiatieven die vrouwen hierin begeleiden. Dit wordt gekoppeld aan het tegengaan van seksisme en intimidatie, met bijzondere aandacht voor vrouwelijke publieke figuren.
“Wij bevorderen de doorstroom van vrouwen naar topfuncties in de politiek, overheid en het bedrijfsleven. We ondersteunen initiatieven die vrouwen begeleiden naar leidinggevende posities. Wij strijden tegen haat zaaien, seksisme en intimidatie, met bijzondere aandacht voor vrouwelijke politici, journalisten en andere publieke figuren.”
Het CDA erkent geweld tegen vrouwen, waaronder femicide, als een ernstig maatschappelijk probleem en stelt een Nationaal Actieplan voor. De aanpak richt zich op preventie, bescherming, vervolging en beleidscoördinatie, met expliciete aandacht voor bewustwording en het herkennen van risicofactoren.
“Geweld tegen vrouwen in publieke functies wordt bestreden langs vier assen: preventie, bescherming, vervolging en beleidscoördinatie.”
“In Nederland wordt elke acht dagen een vrouw vermoord. Femicide vindt plaats in een spectrum van ander geweld, crimineel gedrag, ongewenst gedrag en schadelijke opvattingen. Dit gedrag overstijgt de privésfeer. We willen een Nationaal Actieplan in lijn met de campagne ‘Wij eisen de nacht op, laat vrouwen veilig thuiskomen’. Met een stevige aanpak van femicide, met vergroot bewustzijn van schadelijke opvattingen en aandacht voor het herkennen van rode vlaggen die kunnen leiden tot geweld, bedreiging en intimidatie.”
Het CDA onderschrijft het belang van een gelijkwaardige positie van vrouwen in de samenleving en koppelt dit aan het bestrijden van discriminatie en het beschermen van vrouwenrechten, zowel nationaal als internationaal.
“We onderschrijven het belang van een gelijkwaardige positie van vrouwen in onze samenleving.”
“Het beschermen van mensenrechten, zoals geloofsvrijheid, vrijheid van meningsuiting en gelijke rechten voor vrouwen en LHBTQIA+’ers, moet prioriteit blijven.”
“Wij staan pal voor de bescherming van vrouwenrechten als fundamentele mensenrechten in ons buitenlandbeleid.”
Het CDA wil meer aandacht voor vrouwelijke gezondheidszorg in medische opleidingen en investeert in onderzoek naar ziektes en symptomen die vaker bij vrouwen voorkomen.
“We willen specifieke aandacht voor vrouwelijke gezondheidszorg in medische opleidingen. Ook gaan we door met investeren in onderzoek naar en kennis over ziektes en symptomen die vaker bij vrouwen voorkomen.”
Het CDA vindt dat vrouwen volwaardig moeten kunnen meebeslissen en mee-ontwerpen in de defensie- en veiligheidssector.
“Vrouwen moeten volwaardig kunnen meebeslissen en mee-ontwerpen in de defensie- en veiligheidssector.”
De ChristenUnie benadrukt de bescherming en ondersteuning van vrouwen in kwetsbare situaties, met name rond onbedoelde zwangerschap, abortus, huiselijk geweld en prostitutie. Hun beleid richt zich op het bieden van alternatieven voor abortus, het tegengaan van geweld tegen vrouwen, en het ondersteunen van vrouwen die uit de prostitutie willen stappen. De partij kiest voor een beschermende en zorgzame benadering, waarbij het belang en de waardigheid van vrouwen centraal staan.
De ChristenUnie verzet zich tegen de huidige abortuspraktijk en wil vrouwen in noodsituaties betere alternatieven en ondersteuning bieden, zodat abortus niet als enige uitweg wordt gezien. Ze pleiten voor praktische hulp, counseling en het wegnemen van redenen die vrouwen tot abortus drijven.
“Vrouwen in noodsituaties verdienen alternatieven, waarin zij veilig zijn en de juiste ondersteuning krijgen.”
“Om die reden vinden wij het gepast en getuigen van goede zorg als in de counseling van ongewenst zwangere vrouwen aandacht wordt besteed aan de overwegingen om een zwangerschap wel of niet te willen uitdragen.”
“Praktische redenen voor een abortus moeten weggenomen worden, bijvoorbeeld via een urgentieverklaring voor een woning of hulp bij het voortzetten van een opleiding.”
“De beste manier om begeleiding, counseling en nazorg voor onbedoeld zwangere vrouwen (en betrokken vaders) te waarborgen, is via de huisarts.”
De partij erkent het probleem van huiselijk geweld, eerwraak en femicide, en wil de drempels voor melding verlagen, opvang en ondersteuning verbeteren, en daders strenger straffen. Ze benadrukken het belang van veiligheid en het doorbreken van geweldspatronen die vrouwen treffen.
“Ook worden in Nederland veel vrouwen vermoord door – vaak – hun (ex-)partner. Dit is onverteerbaar.”
“Om het tij te keren, verlagen we drempels om geweld of stalking te melden, zorgen we voor gezinsgerichte ondersteuning en opvangplaatsen voor slachtoffers...”
“We leren van de aanpak uit andere landen om femicide te voorkomen.”
De ChristenUnie wil een samenleving zonder prostitutie en biedt vrouwen (en mannen) in de prostitutie structurele hulp en ondersteuning om uit te stappen, met extra aandacht voor hun kwetsbare positie.
“Vrouwen en mannen die werken in de prostitutie moeten altijd de mogelijkheid hebben voor hulp en uitstap. Organisaties die deze hulp en ondersteuning bieden, worden ruimschoots ondersteund.”
De SP erkent dat vrouwen structureel benadeeld worden in de gezondheidszorg, op de arbeidsmarkt en qua veiligheid, en wil dit actief aanpakken met concrete maatregelen. De partij pleit voor betere en snellere zorg voor vrouwen, bescherming tegen geweld en discriminatie, en het versterken van vrouwenrechten. Belangrijke voorstellen zijn een Nationale Strategie Vrouwengezondheid, een actieplan tegen geweld tegen vrouwen, en het verbeteren van de positie van vrouwen op de werkvloer.
De SP stelt dat de gezondheidszorg te veel op mannen is gericht en wil dat medische wetenschap, diagnose en behandeling beter aansluiten op het vrouwenlichaam en vrouwspecifieke aandoeningen. Hiervoor komt er een Nationale Strategie Vrouwengezondheid, met betrokkenheid van vrouwen zelf.
“We zetten ons in om de gezondheidszorg voor vrouwen flink te verbeteren. We zorgen ervoor dat de medische wetenschap meer op vrouwen wordt gericht, want die is nu nog vooral op mannen gericht. Zo zorgen we ervoor dat aandoeningen bij vrouwen vaker en sneller herkend worden en behandelingen beter worden afgestemd op het vrouwenlichaam en vrouwspecifieke aandoeningen beter en sneller worden behandeld.”
“Er komt een Nationale Strategie Vrouwengezondheid met bijbehorende financiering, en waarbij vrouwen worden betrokken.”
De SP wil geweld tegen vrouwen, waaronder femicide, seksueel geweld, eerwraak en uitbuiting, krachtig bestrijden met een actieplan, wetgeving en betere opvang. Ook psychische en emotionele mishandeling wordt strafbaar gesteld.
“We ondersteunen dit beleid met een actieplan tegen geweld tegen vrouwen en een antifemicidewet, waarbij ook wordt gekeken naar succesvolle voorbeelden in andere landen.”
“We beschermen de rechten van vrouwen. Seksueel geweld en intimidatie worden niet getolereerd. Iedereen moet zich in Nederland veilig kunnen voelen op straat, op de werkvloer en in de privésfeer.”
“Femicide moeten we voorkomen. Geen vrouw mag zich onveilig voelen. Signalen van dreigend geweld moeten sneller worden herkend en er wordt op tijd ingegrepen, ook moet er een aanpak komen die naar grondoorzaken kijkt.”
De SP wil gelijke beloning en behandeling voor vrouwen en bestrijdt discriminatie op de werkvloer. Bedrijven die discrimineren worden gesanctioneerd.
“Er moet geen onderscheid zijn tussen het loon van mensen met verschillende achtergronden die hetzelfde werk doen.”
De SP investeert in voldoende financiering en plekken bij de vrouwenopvang en verbetert de zorg voor slachtoffers van seksueel geweld.
“We zorgen voor genoeg financiering en plekken bij de vrouwenopvang.”
D66 erkent dat vrouwen nog steeds te maken hebben met specifieke vormen van ongelijkheid en discriminatie, zowel in de zorg als op het gebied van veiligheid en gelijke behandeling. De partij wil concrete stappen zetten om vrouwspecifieke gezondheidsproblemen beter te herkennen en behandelen, gelijke beloning en kansen op de werkvloer te waarborgen, en discriminatie op grond van geslacht actief bestrijden.
D66 signaleert dat vrouwen in de zorg vaak worden benadeeld door onvoldoende aandacht voor hun specifieke klachten en bijwerkingen. De partij wil dat onderzoek en behandeling beter worden afgestemd op vrouwenlichamen en dat er meer aandacht komt voor vrouwspecifieke aandoeningen.
“Vrouwen ervaren bijvoorbeeld onnodig veel bijwerkingen bij medicijnen. Vrouwspecifieke aandoeningen, zoals overgangsklachten, cyclusstoornissen en endometriose, blijven vaak te lang onopgemerkt en onbehandeld.”
“Voor een succesvolle behandeling is het belangrijk dat onderzoek inclusief is en rekening houdt met verschillende lichamen.”
D66 stelt dat discriminatie op grond van geslacht, waaronder vrouw-zijn, actief moet worden bestreden. De partij wil een brede antidiscriminatiewet en heeft expliciet aandacht voor situaties waarin vrouwen om meerdere redenen tegelijk worden buitengesloten.
“D66 wil alle vormen van uitsluiting, racisme en discriminatie doorbreken: of het nu gaat om afkomst of geloof (jodenhaat of moslimhaat), huidskleur (zoals anti-zwart of anti-Aziatisch racisme), leeftijd, armoede, beperking, neurodiversiteit (zoals ADHD of autisme), seksuele oriëntatie of genderidentiteit (queerhaat) of omdat iemand een vrouw is.”
“in het bijzonder oog voor situaties waarin mensen om meerdere redenen tegelijk worden buitengesloten (intersectionaliteit), bijvoorbeeld omdat ze én van kleur én queer zijn.”
D66 wil eerlijke kansen en gelijke beloning voor vrouwen op de arbeidsmarkt. De partij pleit voor uitbreiding van ouderschapsverlof en concrete verplichtingen voor bedrijven om gelijke behandeling te waarborgen.
“D66 staat voor eerlijke kansen op de werkvloer. Dat betekent: gelijke beloning voor gelijk werk. Maar óók ruimte voor zorgtaken en concrete verplichtingen voor bedrijven.”
D66 erkent dat vrouwen disproportioneel slachtoffer zijn van intimidatie en geweld, zowel op straat, online als thuis. De partij wil onveiligheid bij de bron aanpakken met preventie, handhaving en samenwerking tussen instanties.
“Vrouwen die op straat, online of thuis worden geïntimideerd en mishandeld.”
BBB erkent dat de vrijheid en veiligheid van vrouwen in Nederland onder druk staan door toenemende intimidatie, geweld en schadelijke praktijken. De partij wil vrouwen beter beschermen, onder meer door strengere aanpak van geweld, speciale aandacht voor schadelijke culturele praktijken, en het waarborgen van veilige en toegankelijke abortuszorg. Daarnaast benadrukt BBB dat vrouwensport exclusief voor vrouwen moet blijven.
BBB signaleert een toename van intimidatie, geweld en femicide tegen vrouwen en vindt dit onacceptabel. De partij wil dat vrouwen zich vrij kunnen bewegen, ongeacht kleding of woonplaats, en pleit voor meer bescherming en aandacht voor deze problematiek.
“In Nederland horen vrouwen zich vrij te kunnen bewegen, ongeacht wat ze dragen of waar ze wonen. Toch neemt het aantal meldingen van intimidatie en geweld tegen vrouwen toe. Femicide (het doden van vrouwen omdat ze vrouw zijn) is een groeiend probleem. Dat kunnen, willen en mogen we niet negeren.”
“Vrijheid en veiligheid voor vrouwen. In Nederland horen vrouwen zich vrij te kunnen bewegen, ongeacht wat ze dragen of waar ze wonen. Toch neemt het aantal meldingen van intimidatie en geweld tegen vrouwen toe. Femicide (het doden van vrouwen omdat ze vrouw zijn) is een groeiend probleem. Dat kunnen, willen en mogen we niet negeren.”
BBB benoemt specifiek de toename van eergerelateerd geweld, vrouwenbesnijdenis en uithuwelijking onder invloed van extremistische islamitische stromingen. De partij wil deze praktijken harder aanpakken via het inburgerings- en integratietraject én het strafrecht.
“De invloeden vanuit de extremistisch islamitische hoek nemen toe tegen vrouwen in ons land. Eergerelateerd geweld, vrouwenbesnijdenis en uithuwelijking nemen al jaren toe. Hier willen we een speciale aanpak in zowel het inburgerings en integratietraject als in het strafrecht.”
BBB erkent abortus als belangrijk recht voor vrouwen, maar wil niet dat er lichtzinnig mee wordt omgegaan. De partij pleit voor zorgvuldige beoordeling van termijnen en ontwikkelingen, en extra aandacht voor preventie van ongewenste zwangerschap.
“Abortus is een belangrijk recht en moet veilig en toegankelijk zijn voor vrouwen, maar er moet niet lichtzinnig mee omgegaan worden. Hierbij vinden we ook het ongeboren leven belangrijk. Daarom willen we dat er zorgvuldig gekeken wordt naar de termijnen en nieuwe ontwikkelingen. Daarnaast willen we extra aandacht besteden aan de preventie van ongewenste zwangerschap.”
BBB stelt expliciet dat vrouwensport alleen voor vrouwen moet zijn, waarmee de partij zich uitspreekt tegen deelname van mannen of transvrouwen aan vrouwensport.
“De vrouwensport is alleen voor vrouwen.”
De PVV benadrukt een traditioneel en biologisch geslachtsbegrip, waarbij vrouwenrechten volgens de partij onder druk staan door gender- en woke-ideologie. Daarnaast wil de PVV vrouwen beschermen tegen (seksueel) geweld, onder andere door het legaliseren van pepperspray. De partij stelt concrete beleidsmaatregelen voor die gericht zijn op het herstellen van het onderscheid tussen man en vrouw en het vergroten van de veiligheid van vrouwen.
De PVV verwerpt het idee van meerdere genders en wil het onderscheid tussen man en vrouw in wet- en regelgeving herstellen. Volgens de partij worden vrouwenrechten bedreigd door genderideologie en het toelaten van trans vrouwen in vrouwensporten en -voorzieningen. De PVV wil daarom terug naar het biologische geslacht als uitgangspunt in beleid en wetgeving.
“Voor de PVV bestaan er slechts twee geslachten: man en vrouw. In wetten en beleid hoort het biologische geslacht weer leidend te zijn – dus geen “X” in het paspoort.”
“Het verschil tussen man en vrouw – geweld aangedaan en vervangen door ontelbare genders. Dat heeft grote gevolgen: (transgender)mannen mogen meedoen aan vrouwensporten en eisen toegang tot vrouwentoiletten en -kleedkamers. Vrouwenrechten worden overboord gegooid. De PVV maakt hier een eind aan.”
De PVV signaleert dat veel vrouwen zich onveilig voelen op straat en wil hen meer mogelijkheden geven zichzelf te verdedigen. Het legaliseren van pepperspray wordt als concrete maatregel voorgesteld om vrouwen te beschermen tegen misdrijven.
“Het kan niet zo zijn dat bijna de helft van de vrouwen ’s avonds met een sleutelbos in de hand als wapen over straat loopt, omdat ze bang zijn slachtoffer te worden van een misdrijf. Vrouwen moeten zich altijd kunnen verdedigen!”
De PVV koppelt het gevoel van onveiligheid bij vrouwen expliciet aan criminaliteit, met name door bepaalde groepen, en gebruikt dit als argument voor strengere maatregelen.
“Vrouwen durven vaak niet meer over straat.”
BIJ1 zet zich in voor de gelijke behandeling en rechten van vrouwen, met speciale aandacht voor het bestrijden van seksisme, het verbeteren van toegankelijkheid en het waarborgen van vrouwenrechten via internationale verdragen. Concreet wil BIJ1 de woonomgeving toegankelijker maken voor vrouwen en mensenrechtenverdragen, waaronder het Vrouwenrechtenverdrag, direct laten gelden in Nederland. Hun visie is gericht op inclusie, zelfbeschikking en het actief aanpakken van structurele ongelijkheid.
BIJ1 erkent dat vrouwen specifieke barrières kunnen ervaren in de woonomgeving en wil deze actief wegnemen. Door toegankelijkheid expliciet te testen en te verbeteren, streeft de partij naar een inclusieve samenleving waarin vrouwen zich veilig en welkom voelen in hun leefomgeving.
“Zo veel mogelijk bestaande- en nieuwbouwwoningen maken we geschikt voor mensen met een handicap. Het VN-verdrag↗ Handicap is hierin het uitgangspunt. Ook testen we nieuwe wijken op toegankelijkheid. Waaronder toegankelijkheid voor vrouwen, jongeren en mensen van kleur.”
BIJ1 wil dat internationale mensenrechtenverdragen, waaronder het Vrouwenrechtenverdrag, rechtstreeks van toepassing zijn in het Nederlandse recht. Hiermee beoogt de partij structurele bescherming en bevordering van vrouwenrechten te waarborgen.
“Alle mensenrechtenverdragen↗, zoals het Kinderrechtenverdrag, het Vrouwenrechtenverdrag en het VN-verdrag inzake rechten van personen met een handicap, krijgen rechtstreekse werking in het Nederlandse recht.”
BIJ1 benoemt expliciet het belang van een samenleving zonder seksisme en benadrukt solidariteit met vrouwen als onderdeel van hun bredere inclusieve visie. Dit onderstreept hun inzet tegen structurele ongelijkheid en discriminatie.
“vrouwen (zonder seksisme), moslims (zonder islamofobie), de LHBTQIA+ gemeenschap, mensen in armoede, en alle andere onderdrukte en achtergestelde groepen in onze samenleving. Een wereld waarin we altijd solidair zijn”
BVNL benadrukt individuele vrijheid en keuzevrijheid voor vrouwen, vooral op het gebied van medisch-ethische kwesties en anticonceptie. De partij is tegen genderbeleid dat volgens hen de positie van vrouwen kan ondermijnen, zoals het toelaten van biologische mannen in vrouwensporten en -ruimten. Concreet wil BVNL de anticonceptiepil volledig vergoeden en vrouwen beschermen in sport, kleedkamers en gevangenissen.
BVNL wil de anticonceptiepil volledig vergoeden voor alle vrouwen vanaf de vruchtbare leeftijd, met als doel minder ongewenste zwangerschappen, abortussen en gezinsproblematiek. Dit voorstel is direct gericht op de gezondheid en autonomie van vrouwen.
“De anticonceptiepil wordt volledig vergoed voor alle vrouwen vanaf de vruchtbare leeftijd. Terugkeer van de pil in het basispakket moet tot minder ongewenste zwangerschappen, minder abortussen en minder gezinsproblematiek leiden.”
De partij stelt dat abortus binnen de huidige wetgeving het individuele recht van de vrouw is. Dit onderstreept hun nadruk op zelfbeschikking en het belang van keuzevrijheid voor vrouwen bij medisch-ethische beslissingen.
“Abortus is binnen de grenzen van de huidige wetgeving het individuele recht van de vrouw.”
BVNL wil vrouwen beschermen door biologische mannen te weren uit vrouwensporten, vrouwenkleedkamers, vrouwengevangenissen en andere voor vrouwen bedoelde ruimten. Hiermee positioneert de partij zich expliciet tegen genderbeleid dat volgens hen de veiligheid of eerlijkheid voor vrouwen kan schaden.
“Biologische mannen worden niet toegelaten in vrouwensporten, vrouwenkleedkamers, vrouwengevangenissen en ander voor vrouwen bedoelde ruimten.”
DENK erkent specifieke problemen rondom vrouwen, zoals de loonkloof en geweld tegen vrouwen, en doet daar concrete voorstellen voor. Ze willen wettelijk vastleggen dat het loonverschil tussen mannen en vrouwen wordt opgeheven en pleiten voor een harde aanpak van geweld tegen vrouwen, inclusief strengere straffen en een nationaal coördinator. Daarnaast benadrukken ze bij abortus het belang van zowel de autonomie van de vrouw als het ongeboren leven.
DENK wil de loonkloof tussen mannen en vrouwen dichten door dit wettelijk te borgen. Ze zien ongelijke beloning als een structureel probleem dat aangepakt moet worden om echte gelijkwaardigheid op de arbeidsmarkt te realiseren.
“Wij willen dat de loonkloof wordt gedicht. Wij gaan wettelijk borgen dat het verschil in beloning tussen mannen en vrouwen, en tussen mensen met en zonder een migratieachtergrond, wordt opgeheven.”
DENK stelt harde maatregelen voor tegen geweld tegen vrouwen, waaronder strengere straffen, een nationaal coördinator en meer investeringen in handhaving en bewustwording. Ze erkennen femicide als een ernstig maatschappelijk probleem dat specifieke aandacht vereist.
“Wij willen zero tolerance van geweld tegen vrouwen en femicide. Er komt een Nationaal Coördinator tegen Geweld tegen Vrouwen die een nationaal plan gaat opstellen. Er komen veel zwaardere straffen en er wordt geïnvesteerd in handhaving. Wij maken budget vrij voor veilige straten en laagdrempelige meldmogelijkheden. Met een bewustwordingscampagne gaan wij vrouwonvriendelijke stereotypen tegen.”
DENK kiest bij abortus voor een benadering die zowel de autonomie van de vrouw als de rechten van het ongeboren leven centraal stelt. Ze willen een verplichte bedenktermijn, verplichte raadgeving en een aanpassing van de wekengrens.
“Bij abortus moeten wij recht doen aan de gezondheid en de autonomie van de vrouw én aan de rechten van het ongeboren leven. Dat betekent dat wij de voorwaarden rond abortus zo inrichten dat deze twee uitgangspunten leidend zijn. Wij zijn voor een verplichte bedenktermijn en raadgeving bij abortus en willen de wekengrens meer in lijn brengen met onze buurlanden.”
NSC erkent specifieke problemen waar vrouwen mee te maken hebben, zoals femicide, huiselijk geweld en schadelijke traditionele praktijken. Hun belangrijkste voorstellen zijn het strafbaar stellen van psychisch geweld, het zichtbaar maken en aanpakken van femicide, en het beschermen van meisjes en jonge vrouwen tegen praktijken als huwelijksdwang en genitale verminking. De partij kiest voor concrete juridische en preventieve maatregelen om de veiligheid en rechten van vrouwen te waarborgen.
NSC ziet femicide als een structureel maatschappelijk probleem en wil slachtoffers van huiselijk geweld, met name vrouwen, beter beschermen. Ze pleiten voor een aparte strafbaarstelling van psychisch geweld en meer aandacht voor signalen voorafgaand aan femicide, omdat daders vaak uit de huiselijke kring komen.
“Femicide is geen incident, maar een structureel maatschappelijk probleem dat zichtbaar moet worden gemaakt en moet worden aangepakt.”
“Als een vrouw wordt vermoord is de dader vaak iemand uit haar huiselijke kring. De signalen in aanloop naar zo’n vreselijke gebeurtenis worden nog te weinig en te laat onderkend door hulpverleners. Er komt daarom een aparte strafbaarstelling voor het plegen van psychisch geweld, zodat handelingen...”
NSC wil meisjes en jonge vrouwen beschermen tegen schadelijke praktijken zoals huwelijksdwang, genitale verminking, eerwraak en polygamie. Ze zetten in op voorlichting, hulpverlening en strafrechtelijke vervolging van daders om deze praktijken uit te bannen.
“En we accepteren geen praktijken die haaks staan op onze waarden en vrijheden, zoals huwelijksdwang, genitale verminking, eerwraak, lijfstraffen binnen de opvoeding of polygamie. Om een einde te maken aan deze praktijken in Nederland en om meisjes en jonge vrouwen te beschermen bieden we voorlichting, hulp en gaan we daders strafrechtelijk vervolgen.”
FVD noemt vrouwen nauwelijks expliciet in haar verkiezingsprogramma, maar raakt aan vrouwgerelateerde thema’s via beleid rond anticonceptie en abortus. Het programma stelt voor de anticonceptiepil volledig te vergoeden en abortus te beperken tot zestien weken met een verplichte bedenktermijn, waarmee FVD zich positioneert op het snijvlak van individuele vrijheid en bescherming van (ongeboren) leven.
FVD wil anticonceptie voor iedereen toegankelijk en betaalbaar maken door de pil volledig te vergoeden. Dit voorstel raakt direct aan de autonomie en gezondheid van vrouwen.
“We vergoeden de anticonceptiepil volledig, zodat deze voor iedereen toegankelijk en betaalbaar is.”
FVD wil de abortusgrens verlagen naar zestien weken en een verplichte bedenktermijn invoeren, met als doel zorgvuldigheid en waardigheid van het leven te waarborgen. Dit raakt direct aan de reproductieve rechten van vrouwen.
“We beperken abortus tot zestien weken zwangerschap en stellen vanaf acht weken een verplichte vijfdaagse bedenktermijn in, zodat zorgvuldigheid en waardigheid van het leven samengaat met individuele beslissingsvrijheid.”
50PLUS benoemt vrouwenonveiligheid en vrouwenmoord expliciet als aandachtspunt in hun verkiezingsprogramma. Hun belangrijkste concrete voorstel is het nemen van maatregelen tegen deze problemen, waarmee ze zich uitspreken voor betere bescherming van vrouwen tegen geweld.
50PLUS erkent dat vrouwen specifieke risico’s lopen op het gebied van veiligheid en geweld en wil hier actief beleid op voeren. Door expliciet te pleiten voor maatregelen tegen vrouwenonveiligheid en vrouwenmoord, laat de partij zien dat zij deze problematiek serieus neemt en wil aanpakken.
“Maatregelen tegen vrouwenonveiligheid en vrouwenmoord.”