Verkiezingsprogramma's 2025 oververschil ja21 en vvd
FVD positioneert zich als radicaal alternatief voor het politieke midden en het "kartel", waaronder VVD en in mindere mate JA21, met een uitgesproken koers op thema's als immigratie, soevereiniteit, klimaat, democratie en cultuur. In tegenstelling tot VVD (en vaak ook JA21) pleit FVD voor volledige afschaffing van klimaatbeleid, bindende referenda, een kleinere overheid, een vlaktaks, en een harde remigratiekoers. De partij benadrukt directe democratie, nationale soevereiniteit boven internationale verdragen, en een scherpe afwijzing van "woke" en EU-invloed.
Volledige nationale soevereiniteit boven internationale verdragen
FVD onderscheidt zich van VVD en JA21 door te pleiten voor het schrappen van grondwetsartikelen die internationale verdragen boven nationale wetgeving plaatsen, en door toetsing aan internationale verdragen te beëindigen. Dit is een fundamenteel verschil met de VVD (en doorgaans ook JA21), die internationale samenwerking en verdragen als uitgangspunt nemen.
Bindende referenda en direct gekozen bestuurders
FVD wil bindende referenda naar Zwitsers model en direct gekozen burgemeesters, wat verder gaat dan de VVD (en doorgaans ook JA21), die hier veel terughoudender in zijn.
“We voeren bindende referenda in naar Zwitsers model, zodat burgers direct zélf kunnen beslissen over belangrijke kwesties. Burgemeesters en andere publieke functionarissen worden niet langer aangesteld, maar rechtstreeks gekozen door de bevolking.”
“We voeren bindende referenda in naar Zwitsers model, zodat u direct zelf kunt beslissen over belangrijke kwesties. Burgemeesters en andere bestuurders worden niet langer benoemd door een kleine kring, maar rechtstreeks gekozen.”
Volledige afschaffing van klimaatbeleid en heropening fossiele energie
FVD verwerpt het bestaan van een klimaatcrisis en wil alle klimaatregels schrappen, fossiele energiebronnen heropenen en de energiesector nationaliseren. Dit is veel radicaler dan het beleid van VVD en JA21, die klimaatmaatregelen (in verschillende mate) accepteren.
“Forum voor Democratie verwerpt de mythe van een klimaatcrisis en ziet geen enkele reden om afstand te nemen van deze natuurlijke energiebronnen.”
“We schrappen alle klimaatregels, beëindigen het aardgasverbod en heropenen moderne kolen- en gascentrales.”
“We nationaliseren de energiesector, zodat winsten in Nederland blijven, blackouts kunnen worden voorkomen en kosten voor de gebruiker omlaag kunnen.”
Radicale beperking immigratie en actieve remigratie
FVD kiest voor een veel strengere immigratiekoers dan VVD en doorgaans ook JA21, met nadruk op remigratie en het beperken van sociale voorzieningen voor niet-Nederlanders.
“Sociale huurwoningen worden beperkt, met voorrang voor Nederlanders boven statushouders.”
Vlaktaks en structurele krimp overheid
FVD wil een vlaktaks van 20% en een jaarlijkse krimp van de rijksuitgaven met 3%, wat veel verder gaat dan het beleid van VVD en JA21, die progressieve belasting en groeiende overheidsuitgaven niet principieel afwijzen.
“De Rijksoverheidsuitgaven moeten verplicht ieder jaar 3% krimpen, zodat de overheid niet groter maar kleiner wordt.”
“We voeren een vlaktaks in op het inkomen in Box-1, zodat meer verdienen niet wordt afgestraft en altijd volstrekt transparant is hoeveel inkomstenbelasting moet worden betaald.”
Strijd tegen "woke", transgenderbeleid en NWO
FVD onderscheidt zich door een expliciet verbod op transgender-propaganda en behandelingen bij minderjarigen, en het afschaffen van de NWO (Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek). Dit is veel scherper dan het beleid van VVD en JA21.
“We verbieden transgender-propaganda op scholen en in jeugd-tv, en maken geslachtsveranderingsoperaties, hormoontherapie en puberteitsremmers voor minderjarigen onmogelijk.”
“We schaffen NWO af, universiteiten worden weer rechtstreeks gefinancierd voor hun onderzoek, zo bevorderen we de diversiteit binnen de academische wereld.”
Breken met het "partijkartel" en hervormen van de ambtelijke top
FVD positioneert zich als anti-establishment en wil het "kartel" van gevestigde partijen (waaronder VVD en impliciet ook JA21) doorbreken door de ambtelijke top te vernieuwen en partijpolitieke benoemingen te stoppen.
JA21 positioneert zich als een partij die rechtser en nationalistischer is dan de VVD, met meer nadruk op nationale soevereiniteit, striktere migratiebeperking, minder EU-invloed, en een harde afwijzing van woke- en diversiteitsbeleid. De partij onderscheidt zich door concrete voorstellen zoals het afschaffen van diversiteitsbeleid, het beperken van islamitisch onderwijs, het moderniseren van internationale verdragen rond asiel, en het afwijzen van Brusselse milieunormen en gedwongen uitkoop van boeren. JA21 wil minder EU, meer directe democratie, en een terugkeer naar traditionele Nederlandse waarden.
Striktere migratiebeperking en hervorming asielverdragen
JA21 wil migratie veel sterker beperken dan de VVD, en pleit voor het moderniseren van internationale verdragen om nationale controle over asiel terug te krijgen. Dit gaat verder dan het VVD-standpunt, dat doorgaans inzet op beperking binnen bestaande kaders.
“JA21 wil het verdrag moderniseren en volledig toespitsen op opvang in de eigen regio. Daartoe moet de onbeperkte toepassing als gevolg van het Protocol van New York worden teruggedraaid.”
“JA21 kiest voor een Nederland dat leefbaar is. De bevolkingsomvang van Nederland neemt door migratie te snel toe en migratie legt een veel te grote druk op onze verzorgingsstaat, nationale identiteit en publieke voorzieningen. Migratie moet sterk beperkt worden...”
Minder EU-invloed en herstel nationale soevereiniteit
JA21 is veel kritischer op de EU dan de VVD en wil bevoegdheden terughalen, Brusselse regels schrappen en geen verdere politieke integratie.
“JA21 wil dus meer referenda, minder EU, meer economische vrijheid en meer invloed op ons grensbeleid.”
“Rigoureuze deregulering van beperkende EU-wetgeving die onze ondernemers en industrie al te lang vastzet. Alleen zo herstellen we de concurrentiekracht van Nederland en geven we ondernemerschap weer de ruimte.”
“De Europese Unie moet zich leren beperken. De EU moet terug naar haar kerntaken waarmee we onze soevereiniteit behouden...”
Afwijzing woke-, diversiteits- en inclusiebeleid
JA21 verwerpt expliciet diversiteits- en inclusietrainingen, beleid tegen institutioneel racisme en woke-onderwijs, waar de VVD doorgaans gematigder is.
“Een einde aan de doorgeslagen en geldverslindende diversiteits- en inclusietrainingen bij de overheid.”
“Stoppen met het verdacht maken van onze instituties: geen beleid gericht op het tegengaan van ‘institutioneel racisme’.”
“Het onderwijs moet jonge mensen vormen tot weerbare burgers... Tegelijkertijd moet de school niet een ideologisch opvoedingsinstituut zijn met verplichte indoctrinatie over seksualiteit, religie en normen en waarden. Woke moralisme en verplicht moskeebezoek is aan JA21 niet besteed.”
Striktere scheiding kerk en staat, beperking islamitisch onderwijs
JA21 wil religieuze uitingen in de publieke ruimte beperken en islamitisch onderwijs strenger controleren, wat verder gaat dan het VVD-standpunt.
“Handhaving van de strikte scheiding tussen kerk en staat. Dus geen religieuze bijeenkomsten in de openbare ruimte en geen overheidsdienaren bij religieus gerelateerde bijeenkomsten.”
“Verscherpt toezicht op islamitisch onderwijs.”
“JA21 staat open voor een debat of in het huidige tijdsgewricht artikel 23 van de Grondwet met betrekking tot islamitisch onderwijs nog gehandhaafd kan blijven.”
Afwijzing Brusselse milieunormen en gedwongen uitkoop boeren
JA21 verzet zich tegen EU-milieunormen, het stikstofbeleid en de gedwongen uitkoop van boeren, waar de VVD compromissen zoekt.
“JA21 kiest niet voor stilstand maar voor oplossingen die werken voor de boer en de visser, voor het dier en de natuur, en daarmee voor de Nederlandse samenleving als geheel.”
“Wij staan voor toekomstbestendige sectoren en verzetten ons tegen symboolpolitiek en gedwongen uitkoop van boeren.”
“JA21 wil af van de kritische depositiewaarde (KDW), die wettelijk voorschrijft hoeveel stikstof een natuurgebied maximaal mag ontvangen.”
NSC positioneert zich als alternatief voor het neoliberalisme van de VVD en het populisme van partijen als JA21, met nadruk op bestaanszekerheid, sociale bescherming en een integere overheid. Ze kiezen voor een realistische, zorgzame samenleving, investeren in publieke voorzieningen en willen de macht en tegenmacht in de politiek herstellen. NSC onderscheidt zich door af te rekenen met het marktdenken van de VVD en het populisme van JA21, en zet in op een sterke sociale basis, transparant bestuur en behoud van nationale soevereiniteit.
Afwijzing van neoliberalisme en populisme
NSC keert zich expliciet af van het neoliberalisme (VVD) en populisme (JA21), en kiest voor een sociaal-economisch beleid gericht op bestaanszekerheid en bescherming van kwetsbaren. Dit onderscheidt NSC van de VVD (marktdenken) en JA21 (populistische retoriek).
Investeren in bestaanszekerheid en sociale bescherming
NSC legt de nadruk op sociale zekerheid, een toereikend minimumloon, vaste contracten en toegankelijke zorg, waar VVD en JA21 traditioneel minder nadruk op leggen.
Herstel van macht en tegenmacht in de politiek
NSC wil de politieke cultuur hervormen door open debat, transparantie en versterking van de band tussen kiezer en Kamerlid, in tegenstelling tot de gesloten bestuursstijl van de VVD en de anti-establishment houding van JA21.
“Coalitieakkoorden moeten zich beperken tot hoofdlijnen van beleid en financiële kaders. Ze leggen niet precies vast hoe de doelen bereikt worden. Er moet ruimte zijn voor debat en om in te spelen op veranderende omstandigheden; geen dichtgetimmerde afspraken dus.”
“We willen de band tussen kiezer en Kamerlid versterken door een regionaal kiesstelsel in te voeren met meervoudige kiesdistricten.”
Kritiek op doorgeschoten marktwerking
NSC wijst expliciet op de negatieve gevolgen van marktwerking in zorg, wonen en sociale zekerheid, en wil publieke voorzieningen versterken, waar VVD en JA21 marktwerking juist vaak verdedigen.
“De afgelopen tientallen jaren heeft het neoliberale beleid de problemen in dit land eerder versterkt dan opgelost. We zien het in de zorg, wonen en bij sociale zekerheid.”
“Het neoliberale beleid heeft mensen de laatste tientallen jaren onvoldoende beschermd. De onzekerheden van Nederlanders zijn steeds verder opgestapeld: onbetaalbare woningen, stijgende kosten voor levensonderhoud, flexibele arbeidscontracten en onzekere pensioenen.”
Behoud van nationale soevereiniteit binnen Europa
NSC is kritisch op verdere Europese integratie, maar kiest voor een constructieve, realistische samenwerking, in tegenstelling tot de meer eurosceptische toon van JA21 en de pragmatische pro-EU houding van de VVD.
“We zijn tegen de ‘ever closer union’. Binnen Europa bepleiten we een stevige opstelling van Nederland, constructief maar realistisch. Taken, bevoegdheden en budgetten blijven van ons, deze nationale soevereiniteit bewaken we.”
“We dragen actief bij in Europa, maar waken voor uitholling van de nationale soevereiniteit.”
Het PVV-programma vergelijkt zichzelf niet expliciet met JA21 of VVD, maar benadrukt op diverse punten een scherpere, radicalere koers dan beide partijen, vooral op het gebied van immigratie, islam, nationale soevereiniteit en klimaatbeleid. De PVV kiest voor een totale asielstop, volledige afwijzing van klimaatmaatregelen en een harde opstelling tegen islamitische invloeden, waarmee ze zich duidelijk rechtser en uitgesprokener positioneert dan VVD en JA21.
Totale asielstop en harde immigratiegrenzen
De PVV onderscheidt zich van VVD en JA21 door te pleiten voor een volledige asielstop en het sluiten van de grenzen voor asielzoekers, inclusief het terugsturen van Oekraïense mannen. Dit is een radicaler standpunt dan de restrictieve maar niet absolute immigratiekoers van VVD en JA21.
Volledige afwijzing van klimaatbeleid en groene verplichtingen
Waar VVD en JA21 inzetten op minder strenge klimaatmaatregelen, verwerpt de PVV het klimaatbeleid volledig en wil zelfs bestaande groene verplichtingen terugdraaien. Dit maakt hun koers op dit punt extremer en onderscheidt hen duidelijk van beide partijen.
Strijd tegen islamitische invloeden en culturele assimilatie
De PVV neemt een veel hardere positie in tegen islamitische invloeden dan VVD of JA21, met voorstellen als een algeheel boerkaverbod, verbod op de islamitische gebedsoproep en het intrekken van excuses voor het slavernijverleden. Dit is een onderscheidend, radicaal cultureel standpunt.
Volledige stop op ontwikkelingshulp en EU-afdrachten
De PVV wil alle ontwikkelingshulp stoppen en miljarden minder afdragen aan de EU, waar VVD en JA21 doorgaans pleiten voor beperking of herziening, maar geen volledige afschaffing. Dit onderstreept het isolationistische karakter van de PVV.
“De PVV stopt ook met ontwikkelingshulp. Elk jaar maken we vele miljarden over naar Afrika. Ook willen we miljarden minder afdragen aan de Europese Unie.”
Nationalistische koers: soevereiniteit en anti-EU
De PVV positioneert zich als de meest uitgesproken anti-EU partij van de drie, met een nadruk op nationale soevereiniteit en het terughalen van bevoegdheden uit Brussel, waar VVD en JA21 kiezen voor hervorming of beperking van EU-invloed.
De VVD positioneert zich als een centrum-rechtse partij die de nadruk legt op het belonen van werkenden, het beperken van herverdeling en nivellering, en het versterken van veiligheid en defensie. In tegenstelling tot JA21, dat vaak nog harder inzet op nationale soevereiniteit, immigratiebeperking en euroscepsis, kiest de VVD voor pragmatische samenwerking binnen de EU, behoud van liberale kernwaarden en een kleinere, efficiëntere overheid. De VVD onderscheidt zich door haar focus op lastenverlichting voor de middenklasse, het tegengaan van bureaucratie en het investeren in defensie, terwijl ze Europese samenwerking niet afwijst maar wil hervormen.
Minder nivellering en lastenverlichting voor werkenden
De VVD maakt een duidelijk onderscheid met partijen als JA21 door expliciet te kiezen voor het beperken van herverdeling en het belonen van werkenden, met concrete voorstellen voor lastenverlichting en het afbouwen van nivellering. Dit is een kernpunt waar VVD zich centrum-rechts positioneert, terwijl JA21 doorgaans nog harder inzet op het beperken van sociale uitgaven.
“De VVD perkt de Haagse herverdelingsmachine in. We stoppen met steeds maar weer verder nivelleren, verlagen de lasten voor middeninkomens en zetten de werkende Nederlander weer op één.”
“We leggen in een Koopkrachtwet vast dat werkenden er ieder jaar in koopkracht méér op vooruit moeten gaan dan niet-werkenden.”
Pragmatische Europese samenwerking, geen euroscepsis
Waar JA21 zich profileert als uitgesproken eurosceptisch en pleit voor het terughalen van nationale bevoegdheden, kiest de VVD voor een pragmatische benadering: geen federale EU, maar wel samenwerking op veiligheid, economie en innovatie. De VVD verzet zich tegen verdere overdracht van bevoegdheden, maar blijft binnen de EU werken aan hervormingen.
“Wij verzetten ons tegen een sluipende overdracht van nationale bevoegdheden en een federale glijbaan. Nationale bevoegdheden blijven het uitgangspunt.”
“De VVD staat open voor een EU met meerdere snelheden, waarin coalities van gelijkgezinde landen... samen verder kunnen integreren op terreinen als defensie, veiligheid, innovatie...”
Investeren in defensie, minder ontwikkelingssamenwerking
De VVD kiest ervoor om fors te investeren in defensie en veiligheid, mede door bezuinigingen op ontwikkelingssamenwerking. Dit sluit deels aan bij JA21, maar VVD blijft inzetten op internationale samenwerking binnen NAVO/EU, terwijl JA21 vaker pleit voor meer nationale autonomie.
Geen Europees leger, wel Europese defensiesamenwerking binnen NAVO
De VVD wijst een federaal Europees leger af, maar wil wel een sterkere Europese pijler binnen de NAVO. Dit is minder eurosceptisch dan JA21, dat vaak alle vormen van Europese defensiesamenwerking kritisch benadert.
“Geen Europees leger, maar een sterke Europese pijler binnen de NAVO: De VVD kiest voor een militair zelfstandiger Europa.”
Kleine, efficiënte overheid en minder regeldruk
De VVD wil een kleinere, efficiëntere overheid en minder regeldruk, met expliciete voorstellen voor deregulering en het beperken van bureaucratie. Dit is een klassiek liberaal standpunt, waar JA21 vaak nog verder wil gaan in het terugdringen van de overheid, maar minder concreet is over uitvoering.
“De VVD kiest voor grondige vernieuwing, door kunstmatige intelligentie te omarmen en alle onnodige vertraging te schrappen. De VVD kiest voor een moderne overheid die werkt voor de samenleving in plaats van andersom...”
“Met de Wet op regeldruk- en complexiteitsvermindering verplichten we alle departementen om per kabinetsperiode aantoonbaar wet- en regelgeving te schrappen of te versimpelen.”
BVNL positioneert zich als een klassiek liberale, economisch rechtse en cultureel conservatieve partij die zich nadrukkelijk onderscheidt van partijen als JA21 en VVD door radicale voorstellen voor een kleinere overheid, een vlaktaks, volledige afschaffing van toeslagen en erfbelasting, en een harde asielstop. Waar VVD en JA21 vaak kiezen voor gematigde hervormingen of behoud van bestaande structuren, kiest BVNL voor fundamentele systeemveranderingen en maximale individuele vrijheid, met een sterke nadruk op soevereiniteit en het terugdringen van overheidsinvloed.
Radicale verkleining van de overheid en bureaucratie
BVNL wil de overheid veel verder inperken dan VVD of JA21, met een forse reductie van uitgaven en het schrappen van tal van overheidsfuncties en subsidies. Dit onderscheidt zich van de meer behoudende of stapsgewijze benadering van VVD en JA21.
“BVNL stelt zich ten doel om binnen twee regeerperiodes de rijksoverheidsuitgaven met ten minste 35% te verminderen, primair door het schrappen van subsidies, adviesorganen, overheidsreclame, klimaatbeleid, internationale hulp en niet-kerntaken.”
Invoering van een vlaktaks en afschaffing van toeslagen
In tegenstelling tot VVD en JA21, die het huidige belastingstelsel grotendeels behouden of slechts aanpassen, pleit BVNL voor een vlaktaks van 25% en het volledig afschaffen van toeslagen en erf- en schenkbelasting.
Harde asielstop en immigratiebeperking
BVNL kiest voor een volledige asielstop en het sluiten van de grenzen, waar VVD en JA21 doorgaans kiezen voor beperking of strengere selectie.
“BVNL wil een asielstop. Het absorptievermogen is bereikt en Nederland kan de eindeloze toestroom van asielzoekers niet meer aan.”
Terugdraaien van Europese integratie en maximale nationale soevereiniteit
BVNL wil de EU omvormen tot een losse confederatie en nationale soevereiniteit herstellen, wat verder gaat dan de EU-kritische maar minder radicale koers van JA21 en VVD.
“De EU moet worden omgevormd tot een confederatie van samenwerkende landen, zoals de Europese Economische Gemeenschap (EEG) oorspronkelijk bedoeld was.”
“Daar waar het Nederlands belang haaks staat op Brusselse regelgeving zullen wij Brussel informeren dat Nederland zijn eigen soevereine koers vaart.”
Bindend referendum en directe democratie
BVNL pleit voor een bindend referendum, waarmee burgers direct invloed krijgen op beleid, een voorstel dat VVD en JA21 niet of slechts beperkt steunen.
“BVNL wil een bindend referendum invoeren. Democratie moet weer terug naar de inwoners van Nederland.”
Medisch-ethisch progressief, cultureel conservatief
BVNL combineert een cultureel conservatieve koers met medisch-ethisch progressieve standpunten, wat hen onderscheidt van VVD (meer liberaal) en JA21 (meer conservatief op beide vlakken).
“BVNL is tot slot cultureel conservatief: wij willen ons mooie Nederland en de daarbij behorende unieke Nederlandse tradities en cultuur intact houden, maar wel medisch-ethisch progressief: iedereen mag zelf bepalen hoe en met wie hij/zij het leven vormgeeft en beslist zelf over de eigen levensovertuiging en het eigen lichaam.”
Het SP-verkiezingsprogramma noemt VVD expliciet als partij van "ieder voor zich" en "afbraakpolitiek", maar noemt JA21 niet inhoudelijk. De SP positioneert zichzelf als tegenpool van de VVD door te pleiten voor een sociaal Nederland, met nadruk op solidariteit, sterke publieke voorzieningen en het tegengaan van ongelijkheid. Concrete voorstellen zijn onder andere het afschaffen van het eigen risico in de zorg, het verlagen van huren, en het blokkeren van prijsverhogingen op basisproducten.
VVD staat voor "ieder voor zich" en afbraak van sociale voorzieningen
De SP zet zich af tegen de VVD door deze partij te typeren als asociaal en verantwoordelijk voor het afbreken van de welvaartsstaat, terwijl de SP juist kiest voor solidariteit en sociale zekerheid. JA21 wordt niet inhoudelijk besproken, waardoor het verschil met de VVD alleen via de SP's kritiek op de VVD zichtbaar wordt.
“Wordt het weer ieder voorzich en het recht van de sterksten met VVD en PVV? Wordt het weer de afbraakpolitiek van de VVD met spijt van de PvdA zoals in Rutte II? Wordt het weer asociaal? Óf maken we Nederland sociaal?”
“Als het gaat om problemen van gewone mensen oplossen, dan hebben de rechtse ruziemakers PVV, VVD, NSC en BBB de afgelopen jaren niets voor elkaar gekregen.”
SP kiest voor sociale alternatieven, VVD niet
De SP benadrukt dat haar alternatieven radicaal sociaal zijn, in tegenstelling tot de VVD, die volgens de SP niet kiest voor de belangen van de werkende klasse en sociale zekerheid. JA21 wordt niet genoemd in deze context.
“Onze alternatieven vragen niet om een onsje meer of minder sociaal. De problemen in ons land zijn dermate groot, dat dit om grote veranderingen vraagt. Wij gaan voor SUPERSOCIAAL.”
“Deze verkiezingen zijn een kans om sociale keuzes te maken. Sociale keuzes voor de toekomst van onze kinderen en jongeren.”
Concrete voorstellen als tegenwicht tegen VVD-beleid
De SP noemt concrete voorstellen die zij tegenover het beleid van de VVD plaatst, zoals het afschaffen van het eigen risico, het verlagen van huren en het blokkeren van prijsverhogingen. Dit wordt gepresenteerd als alternatief voor het beleid van de VVD; JA21 wordt niet genoemd.
“zoals het SPwoonplan ‘Wonen zonder Winst’, een Nationaal ZorgFonds zonder eigen risico en betaalbare boodschappen door prijsverhogingen te blokkeren en de btw te verlagen.”
Niet expliciet genoemd in verkiezingsprogramma
Niet expliciet genoemd in verkiezingsprogramma
Niet expliciet genoemd in verkiezingsprogramma
Niet expliciet genoemd in verkiezingsprogramma
Niet expliciet genoemd in verkiezingsprogramma
Niet expliciet genoemd in verkiezingsprogramma
Niet expliciet genoemd in verkiezingsprogramma
Niet expliciet genoemd in verkiezingsprogramma
Niet expliciet genoemd in verkiezingsprogramma
Niet expliciet genoemd in verkiezingsprogramma
Niet expliciet genoemd in verkiezingsprogramma