Verkiezingsprogramma's 2025 oververschil cda en ja21
JA21 onderscheidt zich van het CDA door een uitgesproken focus op minder overheidsbemoeienis, meer nationale soevereiniteit, striktere migratiebeperking, een kritische houding tegenover de EU, en een duidelijke voorkeur voor economische vrijheid en kernenergie. Waar het CDA vaak kiest voor consensus, Europese samenwerking en een meer sturende overheid, kiest JA21 voor deregulering, referenda, afbouw van subsidies en een harde lijn op migratie en cultuur. JA21 presenteert concrete voorstellen zoals het afschaffen van box 2, het bouwen van kerncentrales, het beperken van migratie en het terugdringen van overheidssubsidies.
Minder overheid, meer eigen verantwoordelijkheid
JA21 wil de rol van de overheid drastisch beperken en legt meer verantwoordelijkheid bij het individu, in tegenstelling tot het CDA dat traditioneel meer waarde hecht aan een sturende overheid en sociale vangnetten.
“De overheid is veel te sturend in onze economie. Voor ieder probleem worden nieuwe regelingen en subsidies bedacht. Dit maakt mensen afhankelijk en belemmert hun keuzevrijheid. JA21 gelooft dat de meeste mensen in staat zijn voor zichzelf te zorgen en dat zij daarin een eigen verantwoordelijkheid dragen.”
“Drastische afbouw van subsidies die markten verstoren en innovatie belemmeren. Er komt een einde aan...”
Striktere migratiebeperking en nationale identiteit
JA21 kiest voor een harde lijn op migratie en het beschermen van de nationale identiteit, waar het CDA doorgaans een gematigder en integratiegericht beleid voert.
“Migratie moet sterk beperkt worden, en migranten die Nederland wel opneemt moeten integreren. JA21 wil dus scherpe grenzen stellen aan migratie, hiermee ruimte creëren op de woningmarkt, de Nederlandse cultuur beschermen, en wil integratie afdwingen.”
“JA21 wil het verdrag moderniseren en volledig toespitsen op opvang in de eigen regio. Daartoe moet de onbeperkte toepassing als gevolg van het Protocol van New York worden teruggedraaid.”
Kritische houding tegenover de EU en meer nationale zeggenschap
JA21 is uitgesproken kritisch over de Europese Unie en wil minder macht naar Brussel, terwijl het CDA de EU als essentieel samenwerkingsverband ziet.
“JA21 wil dus meer referenda, minder EU, meer economische vrijheid en meer invloed op ons grensbeleid.”
“Rigoureuze deregulering van beperkende EU-wetgeving die onze ondernemers en industrie al te lang vastzet. Alleen zo herstellen we de concurrentiekracht van Nederland en geven we ondernemerschap weer de ruimte.”
Radicale belastinghervorming en afschaffing box 2
JA21 stelt een fundamentele hervorming van het belastingstelsel voor, waaronder het volledig afschaffen van box 2, wat het CDA niet voorstelt.
Volledig inzetten op kernenergie
JA21 kiest expliciet voor grootschalige uitbreiding van kernenergie, waar het CDA traditioneel een gemengder energiebeleid voert.
Terugdringen van overheidssubsidies voor cultuur en media
JA21 wil fors minder overheidssubsidie voor de cultuursector en publieke omroep, terwijl het CDA doorgaans het belang van cultuur en publieke media blijft ondersteunen.
D66 onderscheidt zich van CDA en JA21 door haar uitgesproken progressieve koers op thema’s als gelijke kansen, inclusiviteit, klimaat, Europa en digitalisering. De partij kiest voor een sterke overheid die investeert in duurzaamheid, sociale gelijkheid en Europese samenwerking, en zet zich af tegen conservatievere of eurosceptische benaderingen van CDA en JA21. D66’s concrete voorstellen richten zich op het bouwen van nieuwe steden, het afbouwen van belastingvoordelen voor woningbezit, het legaliseren van softdrugs, en het versterken van Europese autonomie en investeringen.
Gelijke kansen en inclusie centraal
D66 maakt van gelijke kansen, inclusiviteit en het bestrijden van discriminatie een kernpunt, waar CDA traditioneel meer nadruk legt op gezin en gemeenschap en JA21 zich juist afzet tegen “woke” beleid.
“Emancipatie en inclusie zijn geen bijzaak; ze zijn het uitgangspunt voor alles wat we doen. Want wie we ook zijn, hoe we er ook uitzien, van wie we ook houden, wat we ook geloven: iedereen moet zichzelf kunnen zijn en dromen na kunnen jagen.”
“D66 wil alle vormen van uitsluiting, racisme en discriminatie doorbreken: of het nu gaat om afkomst of geloof (jodenhaat of moslimhaat), huidskleur (zoals anti-zwart of anti-Aziatisch racisme), leeftijd, opleidingsniveau, armoede, beperking, neurodiversiteit (zoals ADHD of autisme), seksuele oriëntatie of genderidentiteit (queerhaat) of omdat iemand een vrouw is.”
Sterke Europese samenwerking en investeringen
D66 kiest expliciet voor méér Europese samenwerking, gezamenlijke investeringen en een grotere EU-begroting, terwijl CDA gematigder is en JA21 juist eurosceptisch.
Klimaat en duurzaamheid als leidraad
D66 stelt duurzaamheid en natuur centraal, met harde keuzes voor minder veestapel en het principe ‘water en bodem sturend’, waar CDA traditioneel landbouwvriendelijker is en JA21 klimaatbeleid juist wil afremmen.
“Dat betekent bijvoorbeeld dat we bouwen op hogere grond als er overstromingsgevaar is. En dat we niet meer vee houden dan de natuurlijke omgeving aankan.”
“D66 kiest voor wat goed is voor de generaties na ons en niet langer alleen voor wat economisch het meest oplevert op korte termijn.”
Legaliseert softdrugs en XTC
D66 kiest voor legalisering en regulering van softdrugs en XTC, een duidelijk progressief standpunt dat zowel CDA als JA21 afwijzen.
“Door softdrugs en XTC te legaliseren, halen we de handel en productie uit criminele handen en maken we capaciteit voor de opsporing vrij.”
Bouwen van nieuwe steden en hervormen woningmarkt
D66 kiest voor grootschalige woningbouw (nieuwe steden) en het afbouwen van belastingvoordelen voor woningbezit, waar CDA en JA21 traditioneel meer behoudend zijn.
Digitalisering en technologische autonomie op Europese waarden
D66 zet sterk in op digitale autonomie, Europese technologie en bescherming tegen grote techbedrijven, waar CDA en JA21 minder uitgesproken zijn.
BBB positioneert zich als een brede volkspartij met een sterke focus op regionale gelijkwaardigheid, nuchter financieel beleid en behoud van nationale autonomie, waarmee ze zich onderscheidt van zowel CDA (meer traditioneel christendemocratisch en Randstad-georiënteerd) als JA21 (meer uitgesproken rechts en anti-EU). BBB legt nadruk op het afwijzen van Europese transferunie, het afschaffen van nationale koppen op EU-klimaatbeleid, en het centraal stellen van regio’s in beleid en uitvoering.
Sterke nadruk op regionale gelijkwaardigheid
BBB onderscheidt zich door het centraal stellen van de regio’s in beleid, uitvoering en politieke vertegenwoordiging, in tegenstelling tot CDA (meer Randstad-georiënteerd) en JA21 (sterker nationaal en stedelijk gericht). BBB wil dat elke regio telt en dat beleid altijd een regiotoets ondergaat.
Afwijzing van Europese transferunie en nationale koppen op EU-beleid
BBB neemt een uitgesproken standpunt in tegen het overhevelen van geld naar andere EU-landen en het opleggen van extra nationale klimaatmaatregelen bovenop Europees beleid. Dit onderscheidt BBB van CDA (meer pro-EU) en JA21 (meer radicaal anti-EU, maar minder op de nuance van nationale koppen).
“Het afschaffen van nationale koppen op Europees klimaatbeleid (zoals extra CO₂heffing).”
“We verwerpen het idee van een transferunie, waarmee geldstromen en andere middelen worden overgedragen van de ene naar de andere lidstaat.”
“BBB wil geen giften, gemeenschappelijke schulden, Eurobonds of soortgelijke gezamenlijke schulden en Europese belastingen om uitgaven mee te financieren zoals voor klimaat of Defensie.”
Nuchter financieel beleid gericht op brede welvaart
BBB kiest voor een financieel beleid dat niet alleen op spreadsheets is gericht, maar op brede welvaart en welzijn, met nadruk op investeringen in regio’s en het schrappen van inefficiënt beleid. Dit is minder technocratisch dan CDA en minder radicaal dan JA21.
“De financiële koers van Nederland moet weer gericht zijn op brede welvaart en op welzijn, niet op spreadsheet-efficiëntie alleen.”
“We rangschikken financiële middelen anders door: Te bezuinigen op inefficiënt beleid en uitgaven die geen sociaal rendement opleveren.”
“Structurele invoering van financiering van onze regio’s.”
Kritiek op Haagse uniformiteit en centralisme
BBB adresseert het probleem van Haagse uniformiteit en pleit voor meer regionale slagkracht en minder centralisme, waarmee ze zich afzet tegen de meer gecentraliseerde benadering van CDA en de stedelijke focus van JA21.
“Dat vraagt om minder Haagse uniformiteit en meer regionale slagkracht.”
BVNL positioneert zich als een klassiek liberale, economisch rechtse en cultureel conservatieve partij, die sterk inzet op individuele vrijheid, een kleinere overheid en economische deregulering. In vergelijking met CDA (centristisch, christendemocratisch) en JA21 (rechts-conservatief, maar minder radicaal in economische deregulering), onderscheidt BVNL zich door een vergaande vlaktaks, het afschaffen van vrijwel alle toeslagen en belastingen, en een uitgesproken anti-bureaucratische, anti-klimaatreguleringskoers. De partij legt de nadruk op individuele keuzevrijheid, soevereiniteit en het terugdringen van overheidsinvloed, wat hen op meerdere punten onderscheidt van zowel CDA als JA21.
Radicale verkleining van de overheid en bureaucratie
BVNL wil de overheid veel kleiner maken dan CDA of JA21, met een forse reductie van overheidsuitgaven, het schrappen van subsidies en het afschaffen van niet-kerntaken. Dit gaat verder dan de hervormingsvoorstellen van CDA en JA21, die doorgaans gematigder zijn.
“BVNL stelt zich ten doel om binnen twee regeerperiodes de rijksoverheidsuitgaven met ten minste 35% te verminderen, primair door het schrappen van subsidies, adviesorganen, overheidsreclame, klimaatbeleid, internationale hulp en niet-kerntaken.”
Invoering van een vlaktaks en afschaffing toeslagen
BVNL pleit voor een vlaktaks van 25% op alle inkomens en het afschaffen van vrijwel alle andere belastingen en toeslagen, inclusief erf- en schenkbelasting. Dit is veel radicaler dan het CDA (dat progressieve belasting en toeslagen behoudt) en verdergaand dan JA21, dat wel lasten wil verlagen maar niet alle toeslagen en belastingen wil schrappen.
“BVNL wil een vlaktaks invoeren van 25% op arbeidsinkomen, winst uit onderneming en winst uit vermogen, met een belastingvrije voet van €20.000,-. Tegelijkertijd worden alle andere belastingen en toeslagen afgeschaft. Gehate belastingen zoals de erf- en schenkbelasting en het box 3 probleem worden hiermee opgelost.”
Afschaffen klimaatbeleid en stikstofregels
BVNL verwerpt het huidige klimaat- en stikstofbeleid volledig, wil het Aerius-model en de Kritische Depositie Waarde uit de wet halen, en ziet geen probleem in natuurlijke transformatie van landschappen. Dit is een veel hardere koers dan CDA (dat inzet op verduurzaming) en zelfs steviger dan JA21, dat wel wil versoepelen maar niet alles wil schrappen.
“Het Aeriusmodel mag niet meer worden gebruikt en er wordt slechts gewerkt met gemeten waarden.”
“De Kritische Depositie Waarde (KDW) gaat uit de wet. KDW’s zijn slechts indicatoren, terwijl er geen wetenschappelijke basis voor is.”
“Subsidies worden zoveel mogelijk gestopt.”
Maximale individuele keuzevrijheid (pensioen, zorg, ethiek)
BVNL legt de nadruk op individuele keuzevrijheid, bijvoorbeeld in het pensioenstelsel (keuze voor oude of nieuwe stelsel), zorg (alles via PGB, geen zorg in natura), en ethische kwesties (euthanasie, abortus, medische autonomie). Dit is liberaler dan CDA (dat collectieve solidariteit en bescherming centraal stelt) en op sommige punten radicaler dan JA21.
“BVNL wil een toekomstbestendig Nederlands pensioenstelsel. BVNL wil het oude stelsel behouden, maar tegelijk willen wij geen valse verwachtingen wekken. De nieuwe pensioenwet is niet terug te draaien. Kernpunt is dat we opnieuw een keuzerecht voor de deelnemer willen introduceren om in het oude stelsel te blijven mét indexatie.”
“Zorg in natura wordt afgeschaft en alle zorg gaat worden aangeboden via een Persoonsgebonden Budget (PGB).”
“Vaccinatie of andere medische handelingen zijn altijd de exclusieve keuze van het individu en de overheid mag hier op geen enkele manier dwang of drang op uitoefenen.”
Strenge migratie- en integratie-eisen
BVNL stelt strengere eisen aan nieuwkomers dan CDA en is op sommige punten vergelijkbaar met JA21, maar legt de nadruk op het pas na 10 jaar arbeidsverleden recht op bijstand en het verplicht leren van Nederlands.
Het CDA onderscheidt zich van JA21 door een nadruk op Europese samenwerking, behoud van solidariteit in de zorg en sociale zekerheid, en het koesteren van tradities en gemeenschapszin. Het CDA kiest voor verantwoord financieel beleid binnen Europese begrotingsregels, investeert in innovatie en duurzaamheid, en wil sociale vangnetten behouden en versterken. In tegenstelling tot JA21, dat vaak kiest voor minder EU, minder overheidsbemoeienis en strengere migratie- en integratie-eisen, legt het CDA de nadruk op samenwerking, solidariteit en het versterken van de samenleving.
Verantwoord financieel beleid binnen Europese regels
Het CDA kiest expliciet voor het volgen van Europese begrotingsregels en een trendmatig begrotingsbeleid, terwijl JA21 zich juist kritisch opstelt tegenover Europese inmenging en begrotingsdiscipline. Dit verschil raakt de kern van hun visie op nationale soevereiniteit en financieel beleid.
“We willen een daadkrachtig en solide financieel beleid, waarbij we ons houden aan de Europese begrotingsregels en de ruimte daarbinnen benutten, met name ten behoeve van uitgaven aan defensie.”
“We houden vast aan het zogenaamde ‘trendmatig begrotingsbeleid’. Dit brengt rust in de Nederlandse overheidsfinanciën, zo laat ook onze historisch lage staatsschuld zien.”
Solidariteit en behoud sociale zekerheid
Het CDA benadrukt het belang van solidariteit in het zorgstelsel en het behouden van de AOW als basispensioen, terwijl JA21 doorgaans pleit voor meer individuele verantwoordelijkheid en beperking van collectieve voorzieningen.
Koesteren van tradities en gemeenschapszin
Het CDA zet sterk in op het behouden van culturele tradities, het versterken van verenigingen en het bevorderen van saamhorigheid, waar JA21 zich vooral profileert op behoud van Nederlandse identiteit maar minder inzet op sociale cohesie en gemeenschapsopbouw.
Investeren in innovatie en duurzaamheid
Het CDA kiest voor een toekomstbestendige economie door te investeren in innovatie, duurzaamheid en regionale ecosystemen, terwijl JA21 doorgaans minder prioriteit geeft aan duurzaamheid en innovatiebeleid.
Niet expliciet genoemd in verkiezingsprogramma
Niet expliciet genoemd in verkiezingsprogramma
Niet expliciet genoemd in verkiezingsprogramma
Niet expliciet genoemd in verkiezingsprogramma
Niet expliciet genoemd in verkiezingsprogramma
Niet expliciet genoemd in verkiezingsprogramma
Niet expliciet genoemd in verkiezingsprogramma
Niet expliciet genoemd in verkiezingsprogramma
Niet expliciet genoemd in verkiezingsprogramma
Niet expliciet genoemd in verkiezingsprogramma
Niet expliciet genoemd in verkiezingsprogramma
Niet expliciet genoemd in verkiezingsprogramma
Niet expliciet genoemd in verkiezingsprogramma