Verkiezingsprogramma's 2025 oververdragswijziging EU
FVD is fel tegen verdere soevereiniteitsoverdracht aan de EU en wil bestaande verdragen en EU-lidmaatschap fundamenteel herzien. Hun belangrijkste voorstellen zijn het schrappen van verdragsartikelen die EU-wetgeving boven nationale wetgeving plaatsen, het omzetten van het monistisch naar een dualistisch stelsel, en uiteindelijk een ordentelijke uittreding uit de EU (NEXIT).
Schrappen van verdragsartikelen die EU-wetgeving boven nationale wetgeving plaatsen
FVD wil dat Nederlandse wetgeving altijd boven internationale en EU-verdragen staat, en ziet de huidige situatie als ondemocratisch. Door het schrappen van de relevante grondwetsartikelen willen ze voorkomen dat EU-verdragen automatisch voorrang krijgen, zodat Nederland volledige zeggenschap houdt over eigen wet- en regelgeving.
“We schrappen de artikelen 93 en 94 van onze Grondwet zodat de Nederlandse wet altijd boven internationale verdragen en afspraken komt te staan.”
“We schrappen de artikelen 93 en 94 van de Grondwet, en zetten daarmee het monistisch stelsel om in een dualistisch stelsel, zoals in Duitsland en de Verenigde Staten.”
“We beëindigen de directe werking van internationaal recht in het Nederlandse stelsel, zodat verdragen niet langer automatisch boven onze nationale wetten staan en rechters onze nationale wetten daar ook niet langer aan kunnen ‘toetsen’.”
Geen verdere soevereiniteitsoverdracht aan de EU
FVD verzet zich tegen elke nieuwe verdragswijziging of overdracht van bevoegdheden aan de EU zolang Nederland nog lid is. Ze willen bestaande bevoegdheden terughalen en geen enkele uitbreiding van EU-macht accepteren.
Intelligente uittreding uit de EU (NEXIT)
FVD ziet het EU-lidmaatschap en de verdragsstructuur als fundamenteel problematisch en pleit voor een ordentelijke uittreding uit de EU, gevolgd door toetreding tot een vrijhandelszone zonder politieke unie.
“We verlaten de Europese Unie op een ordentelijke manier, zodat Nederland weer volledige controle krijgt over zijn wetten, grenzen en beleid.”
“Forum voor Democratie wil dat Nederland zelf zijn eigen regels kan maken, zijn eigen grenzen kan beschermen en zijn eigen allianties kan sluiten. De Europese Unie maakt dat alles onmogelijk. Daarom streven we naar een intelligente uittreding uit de Europese Unie, waarna we ons aansluiten bij de Europese Vrijhandelsassociatie...”
BBB is tegen verdere overdracht van Nederlandse bevoegdheden aan de EU en wil geen federaal Europa. Zij zijn kritisch op verdragswijzigingen die leiden tot meer macht voor Brussel en pleiten voor behoud van nationale soevereiniteit, inclusief het vetorecht en fiscale autonomie.
Geen verdere overdracht van bevoegdheden aan de EU
BBB verzet zich tegen verdragswijzigingen die leiden tot meer machtsoverdracht aan Brussel. Zij willen dat Nederland zijn soevereiniteit behoudt en dat de EU zich beperkt tot strikt noodzakelijke samenwerking op enkele terreinen. Dit standpunt is ingegeven door zorgen over democratische zeggenschap en nationale beleidsruimte.
“Geen federaal Europa. Geen verdere overdracht van Nederlandse bevoegdheden en soevereiniteit aan Brussel.”
“Het heffen van belastingen door de Europese Unie is onder de huidige Europese verdragen niet toegestaan. Dit is een nationale bevoegdheid en dat moet zo blijven.”
“Vetorecht behouden. BBB wil het vetorecht niet afschaffen inzake buitenlands beleid en er komt geen Europees leger.”
Eerst hervormen, dan pas uitbreiden of integreren
BBB koppelt eventuele verdragswijzigingen aan strikte voorwaarden: eerst moet de EU intern hervormen en pas daarna kan uitbreiding of verdere integratie plaatsvinden. Zij willen geen automatische rechten voor nieuwe lidstaten, bijvoorbeeld op het gebied van de euro.
“Eerst moeten we de EU hervormen en pas daarna kunnen we weer uitbreiden. Bovendien komt er geen uitbreiding van de EU voordat het vrije verkeer van personen aan banden gelegd is en de automatische mogelijkheid om onderdeel van de EMU te worden vervalt.”
“Eerst orde op zaken stellen in Brussel, dan pas praten over uitbreiding en verdere integratie.”
Kritisch op uitbreiding van EU-fiscale bevoegdheden
BBB is tegen verdragswijzigingen die de EU fiscale bevoegdheden geven, zoals het heffen van belastingen of het uitbreiden van ‘eigen middelen’. Zij willen dat fiscale soevereiniteit bij Nederland blijft.
“BBB is daarnaast zeer kritisch op de uitbreiding van de ‘eigen middelen’.”
De PVV is fel tegen verdere overdracht van bevoegdheden aan de EU en wil juist nationale soevereiniteit herstellen, onder meer door het inzetten van vetorechten en het afdwingen van opt-outs op EU-beleid. De partij stelt voor om verdragen die Nederland beperken, zoals EU-verdragen op asiel en immigratie, te wijzigen of op te zeggen indien nodig. Het kernpunt is: minder macht naar Brussel, meer zeggenschap voor Nederland.
Vetorecht inzetten voor opt-out en tegen verdragswijziging
De PVV wil het Nederlandse vetorecht actief gebruiken om verdere overdracht van bevoegdheden aan de EU te blokkeren en om uitzonderingen (opt-outs) op EU-beleid af te dwingen, vooral op het gebied van asiel, immigratie en natuur. Dit standpunt adresseert het probleem dat Nederland volgens de PVV te veel macht heeft overgedragen aan Brussel en te weinig ruimte heeft voor eigen beleid.
“Onze vetorechten behouden we, herstellen we in ere én zetten we in: Nederland moet al het mogelijke vetoën, waaronder de EU-begroting, om zo een opt-out op asiel en immigratie en soepeler natuur- en stikstofbeleid te dwingen en de EU van binnenuit op de schop te nemen.”
“In Brussel zullen we door het inzetten van veto’s of het weigeren van de te hoge Nederlandse bijdrage aan de EU-begroting een opt-out op asiel en immigratie afdwingen.”
Verdragen opzeggen of wijzigen die nationale soevereiniteit beperken
De PVV wil verdragen die volgens hen de Nederlandse beleidsvrijheid beperken, zoals het VN-Vluchtelingenverdrag en Europese verdragen, opzeggen of wijzigen. Dit is een directe reactie op de ervaren belemmeringen door internationale en Europese afspraken, vooral op het gebied van asiel en immigratie.
“Ook gaan we alle verdragen die ons dwarsbomen – zoals het VN-Vluchtelingenverdrag, het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens en het Europees Verdrag inzake Nationaliteit – opzeggen.”
“Opzeggen VN-Vluchtelingenverdrag, Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens, Europees Verdrag inzake Nationaliteit en andere verdragen die ons dwarsbomen”
Geen verdere uitbreiding of verdieping van EU-bevoegdheden
De PVV is tegen elke verdere uitbreiding van de EU en tegen het overhevelen van extra bevoegdheden of geld naar Brussel. Dit standpunt is gericht op het voorkomen van toekomstige verdragswijzigingen die de EU meer macht zouden geven ten koste van Nederland.
50PLUS is kritisch over verdere uitbreiding van EU-bevoegdheden en wil het takenpakket van de EU beperken. Zij pleiten voor aanpassing van verdragen, zoals het Vluchtelingenverdrag, maar noemen geen brede of fundamentele EU-verdragswijzigingen; hun focus ligt op het beperken van EU-invloed en het aanpassen van specifieke internationale afspraken.
Takenpakket EU beperken
50PLUS vindt dat de EU zich moet beperken tot kerntaken en dat verspilling en bureaucratie moeten worden teruggedrongen. Zij zijn tegen uitbreiding van EU-bevoegdheden en pleiten voor een soberder en efficiënter EU-apparaat, wat impliciet kan wijzen op terughoudendheid bij verdragswijzigingen die EU-macht vergroten.
Aanpassing van het Vluchtelingenverdrag met Europese landen
50PLUS wil het Vluchtelingenverdrag aanpassen in samenwerking met andere Europese landen, wat een concrete oproep tot verdragswijziging op dit specifieke terrein is.
“Met een coalitie van gelijkgestemde Europese landen wordt het Vluchtelingenverdrag aangepast.”
BIJ1 wil de Europese Unie fundamenteel hervormen door verdragswijzigingen die de EU democratischer, socialer en transparanter maken. Ze pleiten voor een grotere rol voor het Europees Parlement, het intrekken van verdragen die bedrijven claimrechten geven, en het afschaffen van neoliberale dwangmiddelen die overheden beperken. De kern van hun visie is een EU die werkt voor mensen, niet voor multinationals, en waarin sociale en ecologische waarden centraal staan.
EU democratischer maken via verdragswijziging
BIJ1 vindt dat de EU te veel wordt gedomineerd door multinationals en superrijken en wil dit veranderen door verdragswijzigingen die het Europees Parlement meer macht geven en de besluitvorming transparanter maken. Dit moet leiden tot een Unie waarin burgers meer invloed hebben en nationale overheden meer ruimte krijgen voor sociaal en democratisch beleid.
“De EU wordt veel democratischer. Het Europees Parlement krijgt een belangrijkere rol bij het maken van wetten en regels. De Europese Raad, Raad van de Europese Unie, de Europese Commissie en andere vormen van onderhandelingen worden transparant.”
Intrekken van verdragen die bedrijven claimrechten geven
BIJ1 verzet zich tegen verdragen die bedrijven het recht geven om staten aan te klagen (zoals ISDS-clausules) en wil dat Nederland zich inzet om deze verdragen binnen de EU in te trekken. Dit moet de macht van multinationals beperken en de beleidsruimte van overheden vergroten.
“Nederland stemt ook niet in met verdragen die bedrijven een claimrecht geven en stuurt de EU erop aan deze in te trekken.”
Afschaffen van neoliberale dwangmiddelen in EU-verdragen
BIJ1 wil af van EU-verdragsbepalingen die lidstaten dwingen tot liberalisering, marktwerking en het beperken van staatssteun. Ze willen dat lidstaten vrij zijn om hun economie sociaal, klimaatrechtvaardig en democratisch in te richten, zonder inmenging vanuit Brussel namens de belangen van een kleine groep superrijken.
“Lidstaten moeten vrij zijn om hun economie radicaal eerlijk, klimaatrechtvaardig en democratisch te organiseren Zonder ingrepen van Brussel namens belangen van de kleine groep superrijken.”
“We kaarten alle Europese wetten en regels aan die zorgen voor liberalisering en die de ruimte voor democratisch ingrijpen van de overheid in de economie beperkt.”
JA21 is fel tegen elke EU-verdragswijziging die leidt tot verdere overdracht van nationale bevoegdheden en pleit juist voor het terughalen van bevoegdheden naar de lidstaten. Ze willen dat Nederland zich actief verzet tegen zulke verdragswijzigingen en inzetten op een slankere EU die zich beperkt tot economische samenwerking. Concrete voorstellen zijn het blokkeren van verdragswijzigingen die soevereiniteit inperken en het versterken van nationale zeggenschap.
Geen verdragswijzigingen die bevoegdheden overdragen
JA21 verzet zich principieel tegen elke EU-verdragswijziging die leidt tot meer macht voor Brussel ten koste van nationale soevereiniteit. Ze zien dit als een bedreiging voor de democratische controle en willen juist bevoegdheden terughalen naar de lidstaten. Dit standpunt is expliciet en concreet geformuleerd in het programma.
“Geen enkele stap richting een federaal Europa, en dus ook geen verdragswijzigingen die tot verdere overdracht van bevoegdheden leiden. Er moet juist ruimte ontstaan om bevoegdheden terug te geven aan lidstaten.”
“Er moet strikt worden nagezien op verdere uitdijing en soevereiniteitsoverdracht. Sterker nog, de Europese Unie moet via afdwingbare besluiten in de Raad bevoegdheden teruggeven aan de lidstaten.”
Actief blokkeren van ongewenste verdragswijzigingen
JA21 wil dat Nederland zich actief opstelt tegen EU-verdragswijzigingen die nationale belangen schaden, onder andere door het behoud van het vetorecht en het blokkeren van gezamenlijke schulden of verdere integratie. Dit is een praktische uitwerking van hun soevereiniteitsstreven.
“Het vetorecht in de Raad blijft daarbij onaangetast en Nederland moet niet schuwen dit instrument in te zetten.”
“Mocht er ooit tijdelijk sprake zijn van gezamenlijke schulden, dan moet Nederland het recht hebben om zich hiervan te distantiëren. Indien gezamenlijke Europese schulden een realiteit zouden worden, moet Nederland een opt-out bedingen.”
De SGP is zeer kritisch over verdere integratie van de EU en wil verdragswijzigingen alleen toestaan onder strikte voorwaarden. Zij pleiten voor meer nationale zeggenschap, het schrappen van de term "steeds hechter wordende Unie", en het invoeren van een tweederdemeerderheid in beide Kamers voor goedkeuring van EU-verdragen. Concrete voorstellen zijn het beperken van EU-bevoegdheden, het mogelijk maken van opt-outs, en het opheffen van de parlementszetel in Straatsburg bij verdragswijziging.
Striktere nationale controle op EU-verdragswijzigingen
De SGP wil dat Nederland alleen instemt met EU-verdragswijzigingen als er brede parlementaire steun is, en pleit voor meer nationale controle en minder automatische overdracht van bevoegdheden aan de EU. Dit moet voorkomen dat Nederland verder wordt meegetrokken in ongewenste politieke integratie.
“Europese verdragen moeten met tweederde meerderheid worden goedgekeurd in beide Kamers der Staten-Generaal.”
Schrappen van de term "steeds hechter wordende Unie"
De SGP verzet zich tegen het principe van steeds verdergaande Europese integratie en wil dit expliciet uit de verdragen halen. Dit moet de soevereiniteit van lidstaten beschermen en verdere politieke unificatie tegengaan.
“De term ‘steeds hechter wordende Unie’ wordt geschrapt.”
Meer nationale opt-outs bij verdragswijziging
De SGP wil dat lidstaten bij verdragswijzigingen meer vrijheid krijgen om niet deel te nemen aan bepaalde beleidsterreinen, zodat nationale autonomie behouden blijft op gevoelige onderwerpen.
“Lidstaten krijgen meer vrijheid om via zogenaamde ‘opt-outs’ niet langer mee te doen aan samenwerking op bepaalde beleidsterreinen, zoals gezondheidszorg en gezinsbeleid.”
Opheffen van de parlementszetel in Straatsburg bij verdragswijziging
De SGP koppelt een praktische eis aan eventuele verdragswijzigingen: het opheffen van de parlementszetel in Straatsburg, om inefficiëntie en verspilling tegen te gaan.
“Bij eventuele verdragswijziging wordt de parlementszetel in Straatsburg opgeheven.”
Volt pleit voor ingrijpende verdragswijzigingen in de EU om te komen tot een federale, democratische unie met een Europese grondwet, afschaffing van het vetorecht en een gezamenlijke begrotingsunie. Ze willen dat Nederland het voortouw neemt in onderhandelingen hierover, zodat de EU slagvaardiger, democratischer en financieel onafhankelijker wordt.
Federale EU met Europese grondwet en afschaffing vetorecht
Volt wil de EU hervormen tot een federale parlementaire democratie, met een Europese grondwet die rechten vastlegt en het vetorecht afschaft. Dit moet voorkomen dat nationale belangen het gezamenlijke Europese belang blokkeren en de EU democratischer en effectiever maken.
“Daarom gaan we hervormen: er komt een Europese grondwet, waarin we de rechten van alle Europeanen vastleggen. We schaffen het vetorecht af, zodat nationale leiders hun eigenbelang niet meer boven het belang van ons allemaal kunnen stellen. De EU wordt een echte federale democratie.”
“Daarom komt er een Europese grondwet die onze rechten en democratie in heel Europa beschermt. Het Europees Parlement krijgt het recht om wetsvoorstellen te doen en het vetorecht verdwijnt. Zo kan één leider niet langer het gezamenlijk belang blokkeren.”
EU-begrotingsunie via verdragswijziging
Volt wil dat Nederland het voortouw neemt in verdragswijzigingen om van de EU een echte begrotingsunie te maken, met een gezamenlijke begroting, Europese belastinginkomsten en gezamenlijke schuld. Dit moet de EU in staat stellen grote uitdagingen gezamenlijk te financieren en haar economische kracht te vergroten.
“Nederland neemt het voortouw in onderhandelingen over aanpassing van de Europese verdragen, met als doel van de EU een echte begrotingsunie te maken. De Europese begrotingsuitgaven zullen dan geheel worden bekostigd door Europese belastinginkomsten en door het uitgeven van een gezamenlijke schuld.”
Institutionele hervormingen en uitbreiding alleen mogelijk met verdragswijziging
Volt koppelt EU-uitbreiding en institutionele hervormingen expliciet aan noodzakelijke verdragswijzigingen, zodat de EU bestuurbaar blijft bij meer lidstaten en nieuwe uitdagingen.
“De EU moet zich voorbereiden op een nieuwe uitbreidingsronde. Nederland en de EU moeten nú werk maken van de hervormingen die nodig zijn om vóór 2035 maximaal tien nieuwe lidstaten te kunnen verwelkomen. Dat vraagt om een toekomstbestendig budget, tijdige institutionele aanpassingen en een zachte landing voor zowel bestaande als nieuwe lidstaten.”
NSC is kritisch over verdere Europese integratie en stelt dat Nederland nationale soevereiniteit moet behouden, waarbij verdragswijzigingen die bevoegdheden naar de EU overhevelen worden afgewezen. Ze willen dat het Nederlandse parlement meer zeggenschap krijgt over EU-beleid en pleiten voor een parlementair instemmingsrecht bij Europese verdragswijzigingen of ingrijpende besluiten. Uittreding van lidstaten die stelselmatig de rechtsstaat ondermijnen, moet mogelijk worden gemaakt, wat een verdragswijziging vereist.
Behoud nationale soevereiniteit, tegen ‘ever closer union’
NSC verzet zich tegen verdragswijzigingen die leiden tot meer macht voor de EU ten koste van nationale bevoegdheden. Ze willen dat Nederland een stevige, realistische positie inneemt en dat bevoegdheden, taken en budgetten nationaal blijven, tenzij Europese samenwerking aantoonbaar effectiever is.
“We zijn tegen de ‘ever closer union’. Binnen Europa bepleiten we een stevige opstelling van Nederland, constructief maar realistisch. Taken, bevoegdheden en budgetten blijven van ons, deze nationale soevereiniteit bewaken we.”
Parlementair instemmingsrecht bij EU-wetgeving en verdragswijzigingen
NSC wil dat het Nederlandse parlement expliciet instemmingsrecht krijgt bij grote Europese besluiten, waaronder verdragswijzigingen. Dit om te voorkomen dat Europese regels zonder voldoende democratische controle in Nederland worden ingevoerd.
“Europese regels mogen niet als voldongen feiten neerdalen op Nederland, maar kunnen alleen worden ingevoerd als de meerderheid van het Nederlandse parlement het ermee eens is. We willen een parlementair instemmingsrecht in de Europawet verankeren.”
Mogelijkheid tot uitzetting van lidstaten vereist verdragswijziging
NSC stelt dat het mogelijk moet worden om EU-lidstaten die stelselmatig de rechtsstaat ondermijnen uit de Unie te zetten. Dit vereist een verdragswijziging, omdat het huidige EU-verdrag geen uitzettingsmechanisme kent.
“Daarnaast moet het mogelijk worden om lidstaten die stelselmatig de rechtsstaat ondermijnen of langdurig niet voldoen aan de toelatingscriteria, uit de EU te zetten.”
De VVD vindt dat EU-verdragen, waaronder asiel- en migratieafspraken, moeten kunnen worden aangepast als ze niet meer aansluiten bij de huidige tijd of Nederlandse belangen. De partij pleit concreet voor het moderniseren van verdragen en wil bij een volgende EU-verdragswijziging een opt-out voor Nederland op het gebied van asiel en migratie.
Verdragen moeten kunnen worden aangepast of opgezegd
De VVD stelt dat internationale verdragen, inclusief EU-verdragen, periodiek moeten worden herzien om relevant te blijven en nationale invloed te waarborgen. Dit is volgens de partij nodig om de Nederlandse wetgever voldoende zeggenschap te geven en verdragen aan te passen aan veranderende omstandigheden.
“Net zoals we wetten af en toe wijzigen, moeten verdragen als het Vluchtelingenverdrag, de WTO-verdragen en het Europees Verdrag tot bescherming van de rechten van de mens en de fundamentele vrijheden (EVRM) worden herzien om bij de tijd te blijven.”
“Daarnaast willen we een herijking van de verhouding tussen internationale verdragen en nationale wetgeving, waarbij de wetgever voldoende invloed behoudt op het bij de tijd houden van internationale verdragen en de toepassing daarvan.”
Opt-out op asiel bij volgende EU-verdragswijziging
De VVD wil dat Nederland bij een volgende EU-verdragswijziging het recht krijgt om niet mee te doen aan gezamenlijke asielafspraken als er onvoldoende steun is voor hun voorstellen en andere lidstaten Europese asielregels blijven negeren. Dit moet Nederland meer beleidsvrijheid geven op het gebied van asiel en migratie.
“Mocht Nederland in Europa onvoldoende steun vinden voor de voorgestelde stelselwijziging en mochten lidstaten blijven weigeren om de Europese asielregels na te leven, dan willen wij bij een volgende Europese verdragswijziging een opt-out op asiel.”
BVNL is kritisch over verdere overdracht van soevereiniteit aan de EU en wil dat Nederland zeggenschap behoudt over belangrijke beleidsterreinen. Zij pleiten voor een bindend referendum over het EU-lidmaatschap en stellen dat Nederland bij gebrek aan meer nationale zeggenschap het EU-lidmaatschap moet heroverwegen, eventueel via een associatieverdrag. Concrete verdragswijzigingen worden niet expliciet genoemd, maar BVNL koppelt hun eisen aan fundamentele veranderingen in de relatie met de EU.
Bindend referendum en behoud nationale soevereiniteit
BVNL wil dat Nederland niet verder soevereiniteit overdraagt aan de EU en dat fundamentele wijzigingen in de relatie met de EU aan de bevolking worden voorgelegd. Zij stellen dat Nederland alleen in de EU moet blijven als het meer zeggenschap krijgt over cruciale beleidsterreinen; anders moet een alternatieve relatie (zoals een associatieverdrag) worden overwogen. Dit standpunt adresseert het probleem van sluipende bevoegdheidsoverdracht en het gebrek aan democratische legitimatie bij verdragswijzigingen.
“Een bindend referendum over het EU-lidmaatschap. Economische samenwerking binnen een Europese Economische Gemeenschap (EEG) is prima en vrijhandel is een groot goed. Maar de overdracht van soevereiniteit naar de EU moet stoppen en we moeten de mogelijkheid krijgen tot opt-ins en opt-outs.”
“Indien Nederland niet meer zeggenschap krijgt over het asielbeleid en het stikstofbeleid dan kunnen we het EU-lidmaatschap verruilen voor een associatieverdrag.”
De ChristenUnie is terughoudend over verdragswijzigingen binnen de EU en benadrukt dat nationale soevereiniteit en parlementaire controle voorop moeten staan. Zij willen dat verdragswijzigingen alleen plaatsvinden met een tweederdemeerderheid in de Tweede Kamer en zijn kritisch over uitbreiding van EU-mandaten, vooral op terreinen waar de EU volgens hen geen bevoegdheid heeft. Daarnaast koppelen ze specifieke beleidswensen, zoals accijns op vliegtuigbrandstof, expliciet aan noodzakelijke verdragswijzigingen.
Strikte nationale controle op verdragswijzigingen
De ChristenUnie vindt dat bij wijzigingen in de EU-verdragen de Nederlandse Tweede Kamer met een tweederdemeerderheid moet instemmen. Dit waarborgt nationale soevereiniteit en voorkomt dat bevoegdheden te makkelijk naar de EU verschuiven. Het standpunt is een reactie op zorgen over Europese bemoeizucht en het behoud van eigenheid van lidstaten.
“Bij wijzigingen in de EU-verdragen besluit de Tweede Kamer met tweederdemeerderheid.”
Verdragswijziging als voorwaarde voor accijns/btw op luchtvaart
De ChristenUnie koppelt de invoering van accijns of btw op vliegtuigbrandstof en -tickets aan een noodzakelijke verdragswijziging. Hiermee erkennen ze dat bepaalde fiscale maatregelen op Europees niveau nu juridisch niet mogelijk zijn zonder aanpassing van de EU-verdragen.
“Op vliegtuigbrandstof en -tickets moet na de benodigde verdragswijziging accijns of btw betaald worden.”
D66 pleit voor diepgaande Europese integratie en wil de EU besluitvaardiger en democratischer maken, wat verdragswijzigingen noodzakelijk maakt. De partij wil onder meer het vetorecht afschaffen, het Europees Parlement meer macht geven, en de Commissievoorzitter rechtstreeks laten kiezen. Hiermee beoogt D66 een federale EU die sneller en effectiever kan handelen.
Afschaffen van het vetorecht in de EU
D66 wil het vetorecht in de EU afschaffen om te voorkomen dat één land belangrijke besluiten kan blokkeren, zoals sancties tegen Rusland. Dit vereist een verdragswijziging en is bedoeld om de EU slagvaardiger te maken in crisissituaties.
“Eén land kan nu sancties tegen Rusland blokkeren, zoals Hongarije. Dat maakt Europa kwetsbaar. Daarom wil D66 af van het vetorecht.”
Meer macht voor het Europees Parlement en federalisering
D66 streeft naar diepgaande Europese integratie en verdere federalisering van de EU, waarbij het Europees Parlement meer bevoegdheden krijgt, zoals het rechtstreeks kiezen van de Commissievoorzitter en het kunnen wegsturen van individuele Eurocommissarissen. Dit vraagt om fundamentele verdragswijzigingen.
“Europa moet het boegbeeld van democratie zijn. Daarom wil D66 dat Europeanen de Commissievoorzitter rechtstreeks kunnen kiezen en het Europees Parlement individuele Eurocommissarissen kan wegsturen als dat moet. D66 is voorstander van diepgaande Europese integratie, en steunt de verdere federalisering van de EU.”
DENK is voorstander van Europese samenwerking, maar wil dat Nederland zijn soevereiniteit behoudt en het nationale parlement inspraak houdt bij EU-regelgeving. Zij pleiten voor hervormingen van de EU om het democratische gehalte te vergroten, maar doen geen concrete voorstellen voor verdragswijzigingen; het programma blijft op dit punt algemeen en vaag.
Behoud van nationale soevereiniteit en parlementaire inspraak
DENK benadrukt het belang van nationale zeggenschap en inspraak van het Nederlandse parlement bij EU-regelgeving. Zij willen Europese samenwerking alleen als dit aantoonbaar voordelen biedt, en zijn kritisch op het overdragen van bevoegdheden zonder voldoende democratische controle. Dit standpunt adresseert de zorg dat verdragswijzigingen kunnen leiden tot verlies van nationale autonomie.
“Wij hechten aan het borgen van inspraak van ons nationale parlement bij EU regelgeving en hechten aan het behouden van onze soevereine zeggenschap over hoe ons land wordt bestuurd.”
Hervorming van de EU gericht op meer democratie en rechtsstaat
DENK wil dat de EU hervormd wordt om het democratische gehalte te vergroten en strengere handhaving van de rechtsstaat te realiseren. Hoewel dit implicaties kan hebben voor verdragswijzigingen, blijft het programma vaag over de precieze aard of noodzaak van verdragswijzigingen.
“Wij zijn voor een hervorming van de EU waarbij het democratische gehalte van de EU wordt vergroot en er op het gebied van de rechtsstaat strenger gehandhaafd wordt op de vraag of landen binnen de EU zich gedragen conform de afspraken.”
GroenLinks-PvdA wil hervormingen van de EU bij voorkeur binnen de bestaande verdragen, maar sluit verdragswijzigingen niet uit als dat nodig is voor meer besluitvaardigheid en democratisering. Ze pleiten concreet voor het afschaffen van veto’s op Europees belasting- en buitenlandbeleid, het versterken van het Europees Parlement, en het opnemen van een sociale vooruitgangsclausule in Europese verdragen. De partij staat open voor verdragswijzigingen als deze bijdragen aan een socialer, democratischer en effectiever Europa.
Hervormingen bij voorkeur binnen bestaande verdragen
GroenLinks-PvdA geeft de voorkeur aan hervormingen binnen de huidige EU-verdragen, maar sluit verdragswijzigingen niet uit als noodzakelijke stappen voor meer besluitvaardigheid en democratisering. Het doel is om de EU slagvaardiger te maken, vooral op het gebied van belasting- en buitenlandbeleid, en het Europees Parlement te versterken.
“Voor een toekomstbestendige Unie is hervorming nodig, bij voorkeur binnen huidige verdragen. Dat betekent minder veto’s op Europees belasting- en buitenlandbeleid en versterking van het Europees Parlement als medewetgever en controleur van de Commissie.”
Opnemen van sociale vooruitgangsclausule in EU-verdragen
De partij wil sociale rechten beter beschermen door een sociale vooruitgangsclausule expliciet in de Europese verdragen op te nemen. Dit moet voorkomen dat sociale rechten worden uitgehold en zorgt voor meer publieke sturing op terreinen als werknemersrechten, volkshuisvesting en zorg.
“We pleiten voor een sociale vooruitgangsclausule in Europese verdragen die sociale rechten beschermt.”
De Partij voor de Dieren (PvdD) is kritisch over EU-verdragen die nationale zeggenschap beperken en multinationals bevoordelen. Ze willen dat nationale parlementen meer controle krijgen over EU-vrijhandelsverdragen en zijn tegen verdragen die investeringsbescherming buiten de rechter om regelen. De partij pleit voor fundamentele wijzigingen in EU-verdragen om democratische controle te versterken en de macht van multinationals te beperken.
Nationale parlementen krijgen vetorecht over EU-verdragen
PvdD vindt dat nationale parlementen het laatste woord moeten hebben over EU-vrijhandelsverdragen, om democratische controle te waarborgen en nationale belangen te beschermen. Dit standpunt adresseert het probleem dat EU-verdragen vaak buiten nationale parlementen om worden gesloten, waardoor democratische legitimiteit ontbreekt.
“Wij willen dat het onderhandelingsmandaat voor de Europese Commissie aan nationale parlementen wordt voorgelegd. Ook het laatste woord ligt wat ons betreft bij de parlementen: verdragen mogen pas in werking treden na goedkeuring van alle nationale parlementen van de EU.”
Uittreden uit verdragen met investeringsbescherming buiten de rechter om
De partij wil dat Nederland uit alle verdragen stapt die multinationals toestaan om via investeringsbescherming (zoals ISDS) claims in te dienen buiten de reguliere rechtspraak. Dit is een concrete oproep tot verdragswijziging, gericht op het terugdringen van de invloed van multinationals en het herstellen van nationale soevereiniteit.
“Nederland stapt uit alle verdragen die multinationals de mogelijkheid geven om miljardenclaims in te dienen buiten de normale rechter om via zogenaamde investeringsbescherming (zoals ICS of ISDS).”
Het CDA benoemt verdragswijziging in de EU slechts op één concreet punt: het aanpassen van het Vluchtelingenverdrag en het Europese Verdrag voor de Rechten van de Mens om het Europese asielbeleid te hervormen. Verder zijn er geen andere expliciete voorstellen of standpunten over bredere EU-verdragswijzigingen in het programma te vinden.
Aanpassing Vluchtelingenverdrag en EVRM voor asielbeleid
Het CDA pleit voor een fundamentele hervorming van het Europese asielsysteem, waarbij aanvragen alleen buiten de EU worden behandeld en asielmigranten op uitnodiging naar Europa mogen komen. Hiervoor willen zij het Vluchtelingenverdrag en het Europese Verdrag voor de Rechten van de Mens aanpassen in samenwerking met de VN. Dit standpunt wordt gemotiveerd door de wens om meer grip te krijgen op migratie en mensensmokkel te beëindigen.
“Europa moet hierin het voortouw nemen door het Vluchtelingenverdrag en het Europese Verdrag voor de Rechten van de Mens aan te passen in samenwerking met de VN.”
De SP wil een fundamentele wijziging van de Europese verdragen om de EU democratischer en socialer te maken, met meer macht voor het Europees Parlement en de lidstaten en minder voor de Europese Commissie. Ze pleiten voor het behoud van nationale soevereiniteit, het afschaffen van neoliberale verplichtingen, en willen dat elke verdragswijziging via een referendum aan de bevolking wordt voorgelegd. De kern van hun visie is een EU die werkt voor mensen, niet voor kapitaal, en waarin lidstaten de regie behouden.
Fundamentele verdragswijziging voor meer democratie en soevereiniteit
De SP vindt dat de huidige EU te weinig democratisch is en te veel in dienst staat van het kapitaal. Ze willen de Europese verdragen wijzigen zodat het Europees Parlement en de lidstaten meer bevoegdheden krijgen, de Commissie wordt verkleind, en sociale rechten centraal komen te staan. Elke verdragswijziging moet via een referendum worden goedgekeurd.
“De EU is nu onvoldoende democratisch en werkt vooral in het belang van het kapitaal. Daarom wil de SP een wijziging van de Europese verdragen. De Europese Commissie wordt verkleind en moet bevoegdheden afstaan aan het Europees Parlement en de lidstaten. De rechten en vrijheden van mensen komen centraal te staan en de beklemmende verplichtingen om kapitaal vrij baan te geven worden opgeheven. Het nieuwe verdrag wordt in een referendum voorgelegd aan de bevolking.”