Verkiezingsprogramma's 2025 overuitkoop boeren
BBB is fel tegen gedwongen uitkoop of onteigening van boeren en pleit voor het behoud van boerenbedrijven als kern van voedselzekerheid en plattelandseconomie. De partij wil geen gedwongen maatregelen zoals uitkoop, maar zet in op innovatie, maatwerk en het schrappen van extra nationale regels bovenop Europese wetgeving. BBB benadrukt dat boeren perspectief moeten krijgen en dat voedselzekerheid altijd voorop moet staan bij ruimtelijke keuzes.
Geen gedwongen uitkoop of onteigening van boeren
BBB verzet zich expliciet tegen gedwongen uitkoop, onteigening, verplaatsing of extensivering van boeren op basis van stikstof- of natuurbeleid. De partij ziet dit als een bedreiging voor voedselzekerheid, familiebedrijven en het platteland. BBB wil dat boeren kunnen blijven doen waar ze goed in zijn en dat hun kennis en ervaring worden benut voor natuurherstel en voedselproductie.
“Geen gedwongen onteigening of gedwongen uitkoop, gedwongen verplaatsing of gedwongen extensivering op basis van stikstof.”
“We zetten ons in voor realistisch natuurbeleid dat uitgaat van samenwerking met boeren, niet van het wegjagen ervan.”
“Boeren verdienen toekomstperspectief, geen afbraakbeleid.”
Voedselzekerheid en boerenperspectief centraal stellen
BBB koppelt het behoud van boerenbedrijven direct aan nationale voedselzekerheid en economische stabiliteit. De partij wil dat alle beleidsmaatregelen worden getoetst op hun impact op voedselzekerheid en dat boeren handelingsperspectief krijgen bij verduurzaming, in plaats van uitkoop of krimp.
“Beleidsmaatregelen worden altijd getoetst op hun impact op de voedselzekerheid.”
“Boeren moeten handelingsperspectief krijgen bij de verduurzaming van hun bedrijfsvoering, zodat zij met vertrouwen kunnen investeren in milieuvriendelijke methoden.”
“Een land dat zichzelf niet kan voeden, is kwetsbaar voor de grillen van internationale markten, conflicten en handelsbelangen van anderen.”
Alleen vrijwillige en strikt noodzakelijke extensivering
BBB accepteert instrumenten als extensivering alleen als deze strikt noodzakelijk zijn voor het behalen van Europese natuur- en waterkwaliteitsdoelen, en niet als standaardmaatregel. Gedwongen uitkoop wordt afgewezen; vrijwillige maatregelen zijn slechts een laatste redmiddel.
“Extensiveringsinstrumenten worden alleen toegepast waar strikt noodzakelijk voor het behalen van Europese doelen rond natuur en waterkwaliteit.”
Schrappen van extra nationale regels (“nationale koppen”)
BBB wil geen extra nationale regels bovenop Europese wetgeving, omdat deze volgens de partij leiden tot onnodige druk op boeren en vaker tot uitkoop of bedrijfsbeëindiging. De partij pleit voor een gelijk speelveld en het benutten van Europese ruimte.
“Geen nationale koppen op Europees beleid. Extra nationale regels bovenop EU wetgeving worden zoveel mogelijk geschrapt.”
“BBB wil de nationale koppen op Europees beleid schrappen en meer ruimte bieden aan boeren om via innovatie, vakmanschap en grondgebonden werken bij te dragen aan natuurherstel én voedselzekerheid.”
FVD is fel tegen zowel gedwongen als ‘vrijwillige’ uitkoop van boeren met belastinggeld en wil het behoud van de agrarische sector centraal stellen. Het programma pleit voor het volledig schrappen van het stikstofbeleid en het stoppen van alle vormen van onteigening of uitkoop, omdat deze volgens FVD niet thuishoren in een gezond landbouwbeleid. In plaats daarvan wil FVD boeren maximale vrijheid geven en de sector beschermen tegen nationale en Europese regelgeving die tot uitkoop zou kunnen leiden.
Geen gedwongen of ‘vrijwillige’ uitkoop van boeren
FVD verzet zich expliciet tegen zowel gedwongen onteigening als ‘vrijwillige’ uitkoop van boeren, ook als deze met belastinggeld gebeurt. De partij ziet uitkoop als een bedreiging voor het voortbestaan van de agrarische sector en beschouwt het als een ongewenste inmenging van de overheid. Volgens FVD moeten boeren kunnen blijven boeren en hoort uitkoop niet thuis in het landbouwbeleid.
“Geen onteigening of uitkoop van boeren. We verzetten ons tegen gedwongen onteigening en ook tegen ‘vrijwillige’ uitkoop met belastinggeld; behoud van de agrarische sector staat voorop.”
“Gedwongen onteigening, ‘vrijwillige’ uitkoop met belastinggeld en het beperken van de veestapel horen niet thuis in een gezond landbouwbeleid.”
“We gaan nooit over tot gedwongen onteigening van boeren en ook niet tot ‘vrijwillige’ uitkoop met belastinggeld, zodat de agrarische sector in Nederland behouden blijft.”
“We stoppen de (semi-)gedwongen onteigeningen...”
“Boeren moeten kunnen blijven boeren, vrij van onzinnige regels en (semi-)gedwongen onteigeningen.”
Volledig schrappen van stikstofbeleid als basis voor afwijzing uitkoop
FVD koppelt haar afwijzing van uitkoop direct aan het voornemen om het stikstofbeleid volledig te schrappen. Volgens de partij is er geen stikstofcrisis en zijn uitkoopmaatregelen daarom onnodig en ongegrond.
“We vegen het hele stikstofbeleid van tafel en halen de Kritische Depositiewaarden (KDW) uit de wet en uit de vergunningverlening, omdat er geen stikstofcrisis is en boeren gewoon kunnen blijven boeren.”
De PVV is fel tegen elke vorm van gedwongen uitkoop of onteigening van boeren en wil deze praktijk volledig uitsluiten. Hun belangrijkste voorstel is om boeren juist meer ruimte te geven om te produceren, door stikstofregels te versoepelen en Natura 2000-gebieden te verkleinen, zodat uitkoop niet nodig is. De kern van hun visie is dat de nationale voedselvoorziening voorop moet staan en boeren niet mogen worden gedwongen hun bedrijf te verlaten.
Geen gedwongen uitkoop of onteigening van boeren
De PVV verzet zich expliciet tegen het gedwongen uitkopen of onteigenen van boeren. Zij zien dit als een onacceptabele inbreuk op het eigendomsrecht en vinden dat boeren juist moeten worden ondersteund in plaats van weggejaagd. Dit standpunt is een directe reactie op het stikstofbeleid en de druk op boerenbedrijven vanuit natuur- en milieuwetgeving.
Stikstofregels versoepelen om uitkoop te voorkomen
De PVV wil de noodzaak voor uitkoop wegnemen door de stikstofregels te versoepelen, Natura 2000-gebieden te verkleinen en kritische depositiewaarden uit de wet te halen. Hiermee willen ze voorkomen dat boeren door regelgeving worden gedwongen hun bedrijf te verkopen.
BIJ1 wil een directe, sociaal verantwoorde uitkoopregeling voor boeren die getroffen worden door de stikstofcrisis, met bijzondere aandacht voor rechtvaardigheid vanwege het door de overheid gestimuleerde groeibeleid in het verleden. Uitkoop van (vooral grote) veehouders moet samengaan met het ondersteunen van boeren bij de transitie naar biologische en agro-ecologische landbouw, waarbij publieke instellingen en een nationale grondbank een centrale rol krijgen.
Directe, sociaal verantwoorde uitkoopregeling voor boeren
BIJ1 vindt het onacceptabel dat de aanpak van de stikstofcrisis wordt vertraagd en pleit voor het direct openstellen van een uitkoopregeling die rechtvaardig is voor boeren, omdat zij jarenlang door beleid tot schaalvergroting zijn aangezet. De uitkoop moet sociaal verantwoord zijn en boeren ondersteunen bij het beëindigen of omvormen van hun bedrijf.
“We pleiten voor het direct openstellen van een sociaal verantwoorde uitkoopregeling en rechtvaardigheid voor getroffen boeren. Dit moet op een rechtvaardige manier gebeuren. Veel boeren zijn immers door de politiek decennialang gestimuleerd om te groeien, terwijl dit -met oog op de stikstofproblematiek- een onhoudbare beleidsrichting is.”
“Dit moet echter op een rechtvaardige manier gebeuren. Veel boeren zijn immers door de politiek decennialang gestimuleerd om te groeien, terwijl dit -met oog op de stikstofproblematiek- een onhoudbare beleidsrichting was. We pleiten voor het direct openstellen van een sociaal verantwoorde uitkoopregeling en rechtvaardigheid voor getroffen boeren.”
Uitkoop, sluiting en onteigening van grote intensieve veehouders
BIJ1 wil de bio-industrie afbouwen en uiteindelijk laten verdwijnen, onder andere door het uitkopen, sluiten en onteigenen van grote intensieve veehouders (megastallen). Dit is onderdeel van een bredere strategie om de veestapel drastisch te verkleinen en de landbouw te verduurzamen.
“Dit moet deels gebeuren door het uitkopen, sluiten en onteigenen van grote intensieve veehouders (megastallen).”
Nationale Grondbank krijgt eerste recht op koop bij bedrijfsbeëindiging
Om te voorkomen dat landbouwgrond in handen komt van speculanten of grote bedrijven, wil BIJ1 dat bij bedrijfsbeëindiging een Nationale Grondbank het eerste recht op koop krijgt van grond en emissierechten. Deze worden vervolgens verpacht aan biologische, agro-ecologische boeren.
“Bij bedrijfsbeëindiging krijgt een Nationale Grondbank het 1e recht op koop van grond en van dieren- en emissierechten. Deze kunnen vervolgens aan biologische, agro-ecologische boeren verpacht worden.”
Publieke investeringsbank en schuldenafkoop voor boeren
BIJ1 wil boeren bevrijden uit de schuldenlast bij banken zoals de Rabobank door een publieke investeringsbank op te richten die schulden afkoopt van boeren die tot schaalvergroting zijn gedwongen. De overheid moet Rabobank dwingen deze schulden als verlies af te schrijven, zodat de samenleving niet opdraait voor de kosten.
“Om boeren te bevrijden uit de wurggreep van de Rabobank komt er een publieke investeringsbank die investeringen in de ecologische transitie vergemakkelijkt. Deze bank koopt schulden af van boeren die in de zogenaamde ‘groene revolutie’ gedwongen zijn tot schaalvergroting. De overheid zet zich in om Rabobank te dwingen deze schulden af te schrijven als verlies, zodat de maatschappij hier niet voor op hoeft te dragen.”
De VVD kiest niet voor verplichte uitkoop van boeren, maar wil boeren vooral perspectief bieden door vrijwillige regelingen, innovatie en verduurzaming te stimuleren. De partij benadrukt het belang van duidelijkheid en werkbare regelgeving, zodat boeren kunnen blijven ondernemen en investeren, en ziet uitkoop alleen als vrijwillige optie binnen een bredere gebiedsgerichte aanpak.
Geen verplichte, maar vrijwillige uitkoop en verduurzaming
De VVD verwerpt verplichte uitkoop van boeren en zet in op vrijwillige regelingen, innovatie en verduurzaming om stikstofreductie te bereiken. Boeren moeten duidelijkheid krijgen over hun toekomst en de vrijheid behouden om te ondernemen, waarbij uitkoop slechts één van de vrijwillige instrumenten is binnen een gebiedsgerichte aanpak.
“uitvoering waarbij de gebiedsgerichte aanpak centraal staat, onder meer met ruimtelijke ordeningsinstrumentarium, ondersteuning van nieuwe verdienmodellen, vrijwillige regelingen en gerichte inzet van middelen voor agrarisch natuurbeheer.”
“De politiek moet daarom duidelijkheid geven over de toekomst, zodat (jonge) boeren weten waar ze aan toe zijn en kunnen investeren in hun bedrijf. We helpen boeren om hun voedselproductie verder te verduurzamen.”
Boeren perspectief bieden via innovatie en afrekenbare doelen
De VVD wil boeren perspectief bieden door te kiezen voor innovatie, afrekenbare doelen en het afschaffen van knellende middelvoorschriften. Boeren krijgen ruimte om zelf te bepalen hoe ze emissies reduceren, waarbij vrijwillige en extra reducties worden beloond.
“We gaan de handen ineenslaan met het bedrijfsleven om over te gaan op afrekenbare doelen en metingen op bedrijfsniveau.”
“Op het moment dat doelsturing aantoonbaar tot resultaat leidt, schaffen we middelvoorschriften af.”
“We gaan bezien hoe we vrijwillige en extra emissiereducties kunnen belonen.”
Het CDA kiest niet voor generieke of gedwongen uitkoop van boeren, maar wil grondmobiliteit en bedrijfsbeëindiging vooral via vrijwillige, gerichte maatregelen en herstructurering regelen. De partij zet in op het overdragen van gronden van stoppende boeren zonder opvolger aan jonge boeren, met behulp van regionale grondbanken en stimulerende regelingen, en benadrukt langjarig perspectief voor blijvende boeren.
Grondmobiliteit via vrijwillige overdracht en regionale grondbanken
Het CDA wil dat gronden en bedrijfslocaties van boeren zonder bedrijfsopvolgers met regie en stimulerende regelingen worden overgedragen aan jonge boeren die willen doorgaan. Dit gebeurt via regionale grondbanken en niet via generieke uitkoop. Het doel is om de sector te vernieuwen en jonge boeren perspectief te bieden, zonder gedwongen uitkoop als standaardmaatregel.
“Gronden en bedrijfslocaties van boeren zonder bedrijfsopvolgers moeten met behulp van regie en stimulerende regelingen vanuit de overheid, worden verschoven naar de (jonge) boeren die door willen.”
“Om grondmobiliteit te creëren komen er regionale grondbanken onder de regie van regionale landinrichtingscommissies om zo herinrichting van landbouw en natuur te creëren.”
Geen generieke uitkoop, maar langjarig perspectief en maatwerk
Het CDA verwerpt een generieke uitkoopregeling en kiest voor langjarig structuurbeleid, maatwerk per gebied en het bieden van toekomstperspectief aan boeren die willen blijven. Uitkoop wordt niet als hoofdinstrument genoemd; de nadruk ligt op innovatie, bedrijfsopvolging en gebiedsgerichte oplossingen.
“Het Rijk geeft langjarig commitment om fatsoenlijke bedrijfsvoering en gezonde bedrijven mogelijk te maken. Ook milieugebruiksruimte wordt vastgesteld voor de lange termijn.”
“Elk gebied is uniek en verdient een eigen aanpak, beleid en maatregelen, die werkelijk bijdragen aan betere natuur en uitvoerbaar zijn op het boerenerf.”
NSC wil het uitkoopbeleid voor boeren beperken tot vrijwillige uitkoop, gericht op intensieve veehouderij in concentratiegebieden en verouderde bedrijven, en is expliciet tegen gedwongen uitkoop. Ze willen stoppen met de huidige aanpak van piekbelasters en leggen de nadruk op perspectief voor jonge en duurzame boeren, waarbij uitkoop alleen als laatste redmiddel wordt gezien.
Focus op vrijwillige uitkoop in intensieve veehouderij
NSC verschuift de focus van het uitkoopbeleid naar vrijwillige uitkoop van intensieve veehouderijen in concentratiegebieden en verouderde bedrijven. Hiermee willen ze de stikstofuitstoot terugdringen zonder jonge of duurzame boeren te benadelen. Gedwongen uitkoop wordt afgewezen; het beleid moet perspectief bieden voor boeren die willen doorgaan.
“In het opkoopbeleid wordt de focus verlegd naar de intensieve veehouderij in de concentratiegebieden.”
“We stoppen met de huidige aanpak en opkoop van piekbelasters die gebaseerd is op het neerslagmodel Aerius. Toekomstige opkoopprogramma’s spitsen zich toe op concentratiegebieden, stoppers en verouderde bedrijven.”
“We zijn tegen gedwongen uitkoop.”
Toekomstperspectief en bescherming voor jonge en duurzame boeren
NSC wil dat uitkoopbeleid niet ten koste gaat van jonge boeren, duurzame bedrijven of bedrijven met toekomstperspectief. Zij moeten ondersteund worden met een transitieplan, zodat alleen bedrijven zonder toekomstperspectief in aanmerking komen voor uitkoop.
“Voor jonge boeren, duurzame boeren en bedrijven moet er een toekomst zijn; zij worden met een transitieplan ondersteund.”
De Partij voor de Dieren (PvdD) ziet uitkoop van boeren niet als hoofdinstrument, maar wil vooral inzetten op het fors inkrimpen van de veehouderij en het stimuleren van omschakeling naar plantaardige, biologische landbouw. Uitkoop wordt alleen expliciet genoemd voor megastallen in het kader van stikstof- en klimaataanpak, waarbij deze als eerste opgekocht worden. De kern van hun visie is een radicale transitie naar een diervriendelijke, plantaardige landbouw, waarbij boeren worden geholpen om om te schakelen in plaats van uitgekocht.
Megastallen als eerste opgekocht voor stikstof- en klimaataanpak
PvdD stelt dat het tijdperk van de megastallen voorbij is en dat deze als eerste opgekocht zullen worden in het kader van de stikstof- en klimaataanpak. Dit is de enige expliciete verwijzing naar uitkoop van boeren in het programma, en het betreft uitsluitend de grootste, meest vervuilende bedrijven.
“Het tijdperk van de megastallen is voorbij. Deze stallen zullen als eerste opgekocht worden in het kader van de stikstof- en klimaataanpak.”
Omschakeling naar plantaardige, biologische landbouw in plaats van uitkoop
De partij kiest primair voor het stimuleren en faciliteren van omschakeling naar plantaardige, biologische productie, waarbij subsidies en begeleiding worden ingezet om boeren te helpen, in plaats van generieke uitkoopregelingen.
“De honderden miljoenen euro’s aan landbouwsubsidies uit de huidige begroting worden gebruikt om boeren te helpen overschakelen naar biologische, plantaardige productie. Daarna worden de subsidies afgeschaft.”
“De Partij voor de Dieren wil boeren helpen omschakelen naar een gezonde en toekomstbestendige landbouw.”
Geen technologische lapmiddelen of symptoombestrijding via uitkoop
PvdD wijst technologische lapmiddelen en symptoombestrijding, zoals uitkoopregelingen gericht op het beperken van milieuschade zonder systeemverandering, expliciet af. Zij willen geen subsidies of uitkoop voor het in stand houden van het huidige systeem.
“Subsidies om de milieuschade van de veehouderij te beperken, worden niet meer besteed aan technologische lapmiddelen zoals zogenaamd emissiearme stalsystemen. Dat beleid heeft aantoonbaar gefaald en zorgt bovendien voor verdere schaalvergroting.”
De SP is tegen het grootschalig uitkopen van boeren en pleit in plaats daarvan voor een rechtvaardige transitie waarbij boeren worden ondersteund om duurzaam en natuurinclusief te werken. Uitkoop is geen doel op zich; de SP wil dat de kosten van de omslag vooral worden gedragen door agroconcerns, supermarkten en banken, en dat grond beschikbaar blijft voor boeren die willen verduurzamen.
Geen grootschalige uitkoop, maar rechtvaardige transitie
De SP verwerpt het idee van minder boeren via uitkoop en kiest voor het ondersteunen van boeren bij de omschakeling naar duurzame landbouw. De partij vindt dat niet de individuele boer, maar juist de grote ketenpartijen moeten bijdragen aan de kosten van deze transitie. Uitkoop wordt niet als primaire oplossing genoemd; het accent ligt op het behouden van boerenbedrijven en het stimuleren van duurzame bedrijfsvoering.
“De SP maakt die omslag rechtvaardig: niet minder boeren, maar minder dieren en meer grip op hoe we zorgen voor onze grond, ons voedsel en ons land.”
“Niet de individuele boer, maar de agroconcerns, supermarkten en banken die decennialang hebben verdiend aan schaalvergroting en overproductie, gaan meebetalen aan deze omslag.”
“De overheid grijpt actief in op de grondmarkt, zodat gronden beschikbaar blijven voor boeren die duurzaam en in balans met hun omgeving willen werken.”
Grond beschikbaar houden voor duurzame boeren
In plaats van uitkoop en onteigening, wil de SP dat de overheid actief stuurt op de grondmarkt om grond toegankelijk te houden voor (jonge) boeren die willen verduurzamen. Er komt een Publiek Landfonds dat grond opkoopt en beschikbaar stelt aan duurzame boeren, zodat zij niet worden weggedrukt door investeerders.
“Er komt een Publiek Landfonds dat landbouwgrond opkoopt en beschikbaar stelt aan jonge en startende boeren die willen werken aan een circulaire en duurzame landbouw.”
BVNL is fel tegen het uitkopen van boeren, zowel verplicht als "vrijwillig" door de overheid. Zij willen het stikstofbeleid en bijbehorende fondsen volledig schrappen en zien geen enkele reden om landbouwgrond met belastinggeld op te kopen voor natuurherstel. Hun kernvisie is dat boeren met rust gelaten moeten worden en dat het huidige stikstofbeleid direct moet worden beëindigd.
Geen uitkoop van boeren, ook niet vrijwillig
BVNL verwerpt elke vorm van uitkoop van boeren door de overheid, omdat zij dit zien als een onnodige en schadelijke besteding van belastinggeld. Volgens BVNL is er geen valide reden om landbouwgrond op te kopen en terug te geven aan de natuur, en moet het huidige stikstofbeleid per direct worden afgeschaft zodat boeren hun werk kunnen blijven doen.
“Er worden geen boeren meer uitgekocht. Ook niet zogenaamd vrijwillig door de overheid. Er is geen enkele reden om met belastinggeld landbouwgrond te kopen om vervolgens terug te geven aan de natuur.”
“Het stikstofbeleid gaat per direct de prullenbak in, zodat boeren weer rustig kunnen boeren en vissers weer gewoon kunnen vissen.”
“Het stikstoffonds van € 25 miljard wordt ontmanteld.”
De ChristenUnie is kritisch over het grootschalig uitkopen van boeren en wil de nadruk leggen op emissie- en doelsturing, zodat boerenbedrijven kunnen blijven bestaan en minder belastinggeld wordt besteed aan uitkoop. Alleen als boeren zich onvoldoende inspannen om hun emissies te reduceren, kan krimp van de veestapel of bedrijfsbeëindiging als consequentie volgen.
Minder nadruk op uitkoop, meer op emissiereductie
De ChristenUnie vindt dat het huidige stikstofbeleid te veel gericht is op het opkopen van boerenbedrijven en wil in plaats daarvan sturen op emissiereductie en bedrijfsspecifieke doelen. Uitkoop wordt niet als standaardoplossing gezien, maar als uiterste consequentie wanneer andere maatregelen falen. Dit moet zorgen voor behoud van boerenbedrijven en een effectievere besteding van middelen.
“Er komt daarmee veel minder nadruk in het beleid op opkoop van boerenbedrijven. De nadruk op emissie- en doelsturing is effectiever, zorgt ervoor dat er minder boerenbedrijven verdwijnen en vergt ook minder belastinggeld.”
“Als een boerenbedrijf in alle redelijkheid te weinig doet om onder zijn emissieplafond uit te komen, dan is op dat moment minder dieren houden de consequentie.”
“Daar waar boeren zich redelijkerwijs te weinig inspannen voor het behalen van een haalbaar doel, kan krimp van de veestapel op bedrijfsniveau de consequentie zijn.”
DENK ondersteunt het verminderen van stikstofuitstoot en wil hiervoor inzetten op vrijwillige uitkoopregelingen voor boeren. Gedwongen uitkoop wordt alleen als uiterste middel niet uitgesloten, en DENK benadrukt het belang van innovatie en strengere regels voor een dierwaardige landbouw.
Vrijwillige uitkoopregelingen als hoofdmaatregel
DENK kiest primair voor vrijwillige uitkoop van boeren om de stikstofuitstoot te verminderen, waarbij innovatie en vergroening in de landbouw worden gestimuleerd. Gedwongen uitkoop is slechts een laatste redmiddel, niet de standaard. Dit standpunt adresseert het stikstofprobleem en de noodzaak om natuur te beschermen, met oog voor de positie van boeren.
Ondersteuning van innovatie en strengere regels
Naast uitkoop wil DENK bewezen en effectieve innovaties in de landbouw ondersteunen en strengere regels invoeren voor dierwaardige bedrijven. Dit moet bijdragen aan vergroening van de sector en bescherming van natuur, zonder direct te focussen op uitkoop als enige oplossing.
“Bewezen en effectieve innovaties in de landbouw die tot vergroening leiden moeten worden ondersteund. Wij staan ook voor strengere regels en meer investeringen in dierwaardigere bedrijven.”
JA21 is fel tegen de gedwongen uitkoop van boeren en noemt het uitkopen van boeren voor miljarden euro’s "waanzinnig kostbaar" en ineffectief voor de natuur. In plaats daarvan pleit de partij voor regionale maatwerkaanpak, technologische innovatie en vrijwillige regelingen nabij Natura2000-gebieden. Hun visie draait om pragmatisme, rechtszekerheid en het behoud van een sterke, toekomstbestendige landbouwsector.
Tegen gedwongen uitkoop van boeren
JA21 verzet zich krachtig tegen het gedwongen uitkopen van boeren, omdat dit volgens hen weinig bijdraagt aan natuurherstel en extreem duur is. Ze zien het als symboolpolitiek en pleiten voor alternatieven die boeren perspectief bieden en de sector behouden.
“Het lukraak uitkopen van boeren voor miljarden euro’s is waanzinnig kostbaar en doet feitelijk weinig voor onze natuur. JA21 is en blijft fel gekant tegen de gedwongen uitkoop van agrariërs.”
“Wij staan voor toekomstbestendige sectoren en verzetten ons tegen symboolpolitiek en gedwongen uitkoop van boeren.”
Voorkeur voor vrijwillige en innovatieve alternatieven
In plaats van uitkoop wil JA21 inzetten op technologische innovatie, fiscale stimulansen en vrijwillige extensivering- en beëindigingsregelingen, vooral in de buurt van Natura2000-gebieden. Dit moet boeren handelingsperspectief bieden en bijdragen aan natuurdoelen zonder de sector te schaden.
“Wij kiezen voor een bredere inzet van technologische innovaties, fiscale regelingen die bijdragen aan een solide voedselproducerende sector, gecombineerd met vrijwillige extensivering- en beëindigingsregelingen nabij Natura2000-gebieden.”
De SGP is tegen gedwongen uitkoop van boeren en vindt dat stoppen van agrarische bedrijven alleen vrijwillig en met goede voorwaarden moet gebeuren. Ze pleiten voor ondersteuning van boeren die willen stoppen, maar verzetten zich tegen het intrekken van vergunningen of generieke opkoopmaatregelen. Vrijwillige regelingen en fiscale verlichting voor stoppende boeren krijgen de voorkeur.
Tegen gedwongen uitkoop en intrekken vergunningen
De SGP verzet zich expliciet tegen het gedwongen uitkopen van boeren en het intrekken van correct verleende vergunningen. Ze vinden dat dit geen uitgangspunt van beleid mag zijn en dat boeren niet de dupe mogen worden van veranderend beleid. Dit standpunt is ingegeven door het belang van rechtszekerheid en het beschermen van het eigendomsrecht van boeren.
“De SGP verzet zich tegen gedwongen opkoop of het intrekken van op juiste wijze verleende vergunningen. Dat mag geen uitgangspunt van beleid zijn.”
Voorkeur voor vrijwillige opkoop- of extensiveringsregelingen
De SGP ziet vrijwillige opkoop- of extensiveringsregelingen als een acceptabel instrument om milieudoelen te halen, mits deze niet generiek zijn en boeren zelf kunnen kiezen. Ze benadrukken dat generieke kortingen of verplichtingen niet de oplossing zijn, en dat vrijwilligheid en maatwerk centraal moeten staan.
“De spanning op de mestmarkt kan omlaag door een vorm van derogatie, volledige verrekening van gasvormige stikstofverliezen en vrijwillige opkoop- of extensiveringsregelingen, niet door een generieke korting op fosfaatrechten.”
Fiscale verlichting voor stoppende boeren
De SGP wil de fiscale afrekening voor stoppende landbouwbedrijven verlagen om het voor boeren aantrekkelijker te maken vrijwillig te stoppen. Dit biedt volgens hen perspectief voor zowel stoppers als blijvers.
“De fiscale afrekening voor stoppende landbouwbedrijven gaat omlaag door deze aanslag op korte termijn aanzienlijk te beperken en deze korting daarna langzaam weer te verminderen. Het geeft perspectief voor blijvers.”
Volt is voorstander van een gerichte uitkoop van boeren die niet kunnen of willen verduurzamen, met als uitgangspunt vrijwilligheid waar mogelijk en verplichting als het echt niet anders kan. Ze willen een grondbank oprichten zodat de overheid grond van stoppende boeren kan opkopen en uitgeven aan natuurvriendelijke boeren, en pleiten voor duidelijke, snelle besluitvorming en financiële compensatie. Hun visie is gericht op een rechtvaardige, toekomstbestendige landbouw die binnen ecologische grenzen opereert.
Vrijwillige en verplichte uitkoop van niet-verduurzamende boeren
Volt wil boeren die niet kunnen of willen verduurzamen een uitkoopregeling bieden, waarbij vrijwillige uitkoop de voorkeur heeft, maar verplichte uitkoop mogelijk is als het noodzakelijk is. Dit moet zorgen voor duidelijkheid en perspectief voor agrarische ondernemers en bijdragen aan het halen van natuur- en stikstofdoelen.
“Volt biedt de bedrijven die niet in staat zijn te verduurzamen een uitkoopregeling. We hanteren daarbij het principe: een vrijwillige uitkoopregeling daar waar mogelijk, een verplichte uitkoopregeling als het echt niet anders kan. We streven ernaar om z.s.m. duidelijkheid te scheppen voor de agrarische ondernemers. We nemen een beslissing zodra dat kan en zijn daar duidelijk over.”
Grondbank en recht op eerste koop door overheid
Volt wil een grondbank oprichten en de overheid het recht op eerste koop geven bij stoppende boeren, zodat deze grond tegen lagere prijs en met voorwaarden voor natuurvriendelijke bedrijfsvoering kan worden uitgegeven aan boeren die willen extensiveren. Dit voorkomt speculatie en versnelt de transitie naar duurzame landbouw.
“Daarnaast richten we een grondbank op en zorgen we ervoor dat de overheid het recht op eerste koop van grond heeft. Zo kan grond van boeren die met hun bedrijf stoppen, worden opgekocht, en tegen een lagere prijs en met voorwaarden voor een natuurvriendelijke bedrijfsvoering uitgegeven worden aan boeren die willen extensiveren.”
Financiële compensatie voor onuitvoerbare overheidsbeloftes
Volt erkent dat sommige boeren door eerdere overheidsbeloftes in de knel zijn gekomen en wil hen ruimhartig financieel compenseren als natuurinclusieve, circulaire landbouw voor hen niet haalbaar is. Dit is bedoeld als rechtvaardige afwikkeling van overheidsfalen.
“Landbouwers voor wie dit niet mogelijk is, worden ruimhartig financieel gecompenseerd voor de eerdere, onuitvoerbare, beloftes van de overheid.”
50PLUS spreekt in haar verkiezingsprogramma haar trots uit over de Nederlandse boeren en benadrukt het belang van een goed toekomstperspectief voor jonge agrariërs. Het programma bevat echter geen concrete voorstellen of standpunten over het uitkopen van boeren; er wordt vooral ingezet op innovatie, voedselzekerheid en het niet strenger maken van het landbouwbeleid dan in buurlanden.
Focus op innovatie en perspectief voor boeren
50PLUS kiest ervoor om boeren te ondersteunen die willen vernieuwen en bijdragen aan voedselzekerheid en natuurherstel, zonder expliciet te pleiten voor uitkoopregelingen. De partij wil het Nederlandse landbouwbeleid niet strenger maken dan dat van omliggende landen en richt zich op het behouden van de agrarische sector door innovatie en gelijk speelveld.
GroenLinks-PvdA is voorstander van het gericht uitkopen van boeren, met name intensieve veehouders en piekbelasters, om natuurherstel te versnellen en ruimte te creëren voor woningbouw. De partij is bereid tot gedwongen uitkoop als vrijwillige maatregelen onvoldoende effect hebben, vooral rondom kwetsbare natuurgebieden. Uitkoop wordt gepresenteerd als noodzakelijk om stikstofproblemen op te lossen en maatschappelijke projecten mogelijk te maken.
Gerichte uitkoop van intensieve veehouders en piekbelasters
GroenLinks-PvdA wil intensieve veehouders en piekbelasters rondom natuurgebieden gericht uitkopen om de stikstofuitstoot snel te verminderen en vergunningverlening voor woningbouw weer mogelijk te maken. Als vrijwillige uitkoop niet snel genoeg gaat, is de partij bereid tot gedwongen uitkoop. Dit wordt gezien als een noodzakelijke maatregel om natuurherstel te realiseren en het land van het stikstofslot te halen.
“Rondom natuurgebieden als de Veluwe en de Peel starten we direct met het uitkopen van intensieve veehouders zodat binnen een half jaar de vergunningverlening voor woningbouw weer loopt.”
“Om de natuur te laten herstellen is het als eerste van belang piekbelasters gericht uit te kopen, te verplaatsen, of te begeleiden naar een vorm van landbouw die minder druk legt op de omgeving. Als stok achter de deur zijn we bereid tot gedwongen uitkoop zodat de natuur voldoende kan herstellen en het land van het slot kan.”
D66 ziet uitkoop van boeren niet als doel op zich, maar als een instrument om de overgang naar een duurzamere, natuurinclusieve en minder intensieve landbouw te ondersteunen. Uitkoop wordt alleen ingezet als onderdeel van gebiedsgerichte doelen en duurzame toekomstplannen voor de sector, niet als willekeurige opkoop. Boeren worden geholpen bij deze omslag, met nadruk op eerlijkheid, duidelijkheid en perspectief.
Uitkoop alleen als instrument voor duurzame landbouwtransitie
D66 beschouwt uitkoop van boeren niet als een zelfstandig doel, maar als een middel om de landbouw te verduurzamen en natuurinclusiever te maken. Uitkoop wordt alleen toegepast als het gekoppeld is aan concrete, gebiedsgerichte doelen en toekomstbestendige plannen voor de sector. Willekeurige opkoop wordt afgewezen; de nadruk ligt op het ondersteunen van boeren bij de noodzakelijke omslag.
“D66 ziet uitkoop van boeren niet als doel op zich. Uitkoop is een instrument dat de omslag naar een natuurinclusieve en minder intensieve landbouw moet ondersteunen. We willen boeren helpen die omslag te maken. Niet met willekeurige opkoop. Wel met een nieuw voorstel dat uitkoop nadrukkelijk verbindt aan doelen per gebied en aan duurzame plannen voor de toekomst van de sector.”