Verkiezingsprogramma's 2025 overtoekomst Europese unie
De VVD ziet de toekomst van de Europese Unie als een pragmatisch samenwerkingsverband dat de Nederlandse veiligheid, economie en strategische positie versterkt, zonder verdere federale integratie. De partij wil een EU die zich richt op kerntaken als handel, veiligheid, innovatie en het handhaven van de rechtsstaat, met ruimte voor flexibele samenwerking tussen gelijkgezinde landen en strikte voorwaarden voor uitbreiding. Concrete voorstellen zijn onder meer harmonisatie van regels voor ondernemers, strengere handhaving van begrotingsdiscipline, een EU met meerdere snelheden, en een harde lijn tegen landen die de rechtsstaat of EU-afspraken ondermijnen.
Focus op kerntaken: handel, veiligheid en innovatie
De VVD wil dat de EU zich concentreert op het versterken van de interne markt, economische groei, veiligheid en innovatie, en zich onthoudt van verdere overdracht van nationale bevoegdheden of federale stappen. De partij ziet Europese samenwerking als noodzakelijk voor concurrentiekracht en veiligheid, maar wil dat deze pragmatisch en flexibel blijft.
“We zijn kritisch op elke nieuwe overdracht van bevoegdheden en willen dat de EU zich richt op haar kerntaken.”
“Europese samenwerking moet flexibel genoeg zijn om met coalities van gelijkgezinde landen vooruit te gaan. Wat de VVD betreft worden veiligheid en economie leidende prioriteiten wanneer Nederland het voorzitterschap van de Raad bekleedt. Daarnaast moet Europese samenwerking pragmatisch zijn. Wij verzetten ons tegen een sluipende overdracht van nationale bevoegdheden en een federale glijbaan.”
“De EU moet zelf sterk zijn om opgewassen te zijn tegen handelstarieven en schommelingen op het wereldtoneel. Dat doen we door: de interne markt te verstevigen, de kapitaalmarktunie te verdiepen, nieuwe handelsrelaties aan te gaan en technologisch leiderschap te bevorderen.”
Harmonisatie van regels en minder bureaucratie
De VVD pleit voor het gelijktrekken van regels binnen de EU om ondernemers te ondersteunen en oneerlijke concurrentie tegen te gaan, en wil minder bureaucratie en nationale koppen op EU-beleid.
“We zullen dus streven naar harmonisatie van regels voor ondernemers. Dit betekent ook geen strengere nationale koppen bovenop EU-beleid.”
“We beperken koppen op EU-wetgeving, en interpreteren regels niet onnodig strenger dan in andere EU-lidstaten. We doen dus niet meer dan dat de EU van ons vraagt.”
“Minder geldverspilling en één vaste vergaderlocatie voor het Europees Parlement. Geen verspilling meer met twee parlementslocaties (Brussel en Straatsburg).”
EU met meerdere snelheden en flexibele samenwerking
De VVD staat open voor een EU waarin groepen van gelijkgezinde landen sneller kunnen integreren op specifieke terreinen als defensie, veiligheid en innovatie, zonder dat alle lidstaten hoeven mee te doen.
“De VVD staat open voor een EU met meerdere snelheden, waarin coalities van gelijkgezinde landen, zoals Nederland, Duitsland, Frankrijk en Scandinavische staten, samen verder kunnen integreren op terreinen als defensie, veiligheid, innovatie of samen hardere afspraken kunnen maken op migratie.”
“Europese samenwerking moet flexibel genoeg zijn om met coalities van gelijkgezinde landen vooruit te gaan.”
Strikte handhaving van rechtsstaat en begrotingsdiscipline
De VVD wil dat de EU streng optreedt tegen lidstaten die de rechtsstaat of begrotingsregels schenden, met sancties en het korten van subsidies als drukmiddel.
“De VVD steunt daarom een strikte handhaving van het rechtsstaatmechanisme in de EU en wil dat Nederland daarin een voortrekkersrol blijft spelen.”
“We blijven inzetten op een gezond en prudent macro-economisch beleid door alle EU-lidstaten binnen de EU. We willen dat alle lidstaten werk maken van het afbouwen van hoge schulden en terugkeren naar begrotingsdiscipline. De Europese Commissie treedt daarbij sneller op tegen lidstaten die begrotingsafspraken niet nakomen.”
“Ook willen we dat Hongarije harder wordt gekort op Europese subsidies zolang het land de rechtsstaat ondermijnt en banden onderhoudt met Poetin.”
Strenge voorwaarden voor uitbreiding en geen Turks lidmaatschap
De VVD wil alleen uitbreiding van de EU als kandidaat-lidstaten volledig voldoen aan de criteria, en sluit Turks lidmaatschap uit zolang het land niet aan de voorwaarden voldoet.
“De VVD zal het nooit accepteren dat landen zoals Servië van twee walletjes eten, of dat een oogje wordt dichtgeknepen voor de Kopenhagen-criteria. De uitbreiding van de EU zal gepaard moeten gaan met hervormingen om slagvaardig en betaalbaar te blijven.”
“Turkije zal geen lid van de EU worden zolang het land niet voldoet aan de voorwaarden van de Unie op het gebied van democratie en de rechtsstaat. Een lidmaatschap van Turkije in zijn huidige vorm zou de slagkracht en cohesie van de EU ondermijnen.”
Strategische autonomie en geopolitieke rol
De VVD wil dat de EU zich ontwikkelt tot een zelfstandige geopolitieke macht naast de VS en China, met meer focus op strategische autonomie, defensie en het verminderen van afhankelijkheden van autocratische landen.
“Europa moet zich ontwikkelen tot een derde geopolitieke macht naast de Verenigde Staten en China.”
“De EU moet onafhankelijker worden van onbetrouwbare autocratische grootmachten en sancties sneller en effectiever kunnen handhaven.”
“EU-middelen moeten bijdragen aan een sterk, weerbaar Europa dat zijn eigen belangen verdedigt. Daarnaast moeten investeringen in onze strategische autonomie ook de weerbaarheid van onze defensie-industrie versterken.”
GroenLinks-PvdA ziet de toekomst van de Europese Unie als sociaal, democratisch en strategisch autonoom, met een sterke nadruk op hervorming, duurzaamheid en bescherming van Europese waarden. Ze pleiten voor minder veto’s, meer macht voor het Europees Parlement, strengere handhaving van de rechtsstaat, strategische autonomie op economisch en technologisch vlak, en een sociale vooruitgangsclausule. De partij wil dat de EU koploper wordt in een schone economie, met meer investeringen in innovatie, defensie en infrastructuur, en een krachtigere aanpak van corruptie en buitenlandse beïnvloeding.
Hervormen van de EU: minder veto’s, meer democratie
GroenLinks-PvdA wil de EU toekomstbestendig maken door institutionele hervormingen, waaronder het beperken van veto’s en het versterken van het Europees Parlement. Dit moet de besluitvaardigheid vergroten en de democratische controle verbeteren, zodat de EU slagvaardiger kan inspelen op uitdagingen.
“Voor een toekomstbestendige Unie is hervorming nodig, bij voorkeur binnen huidige verdragen. Dat betekent minder veto’s op Europees belasting- en buitenlandbeleid en versterking van het Europees Parlement als medewetgever en controleur van de Commissie.”
“De EU dient hervormd en verder gedemocratiseerd te worden. Om besluitvaardig te kunnen zijn schaffen we het veto op meerdere terreinen af.”
Strengere handhaving van rechtsstaat en democratie
De partij stelt dat de EU een waardengemeenschap is en dat lidstaten die democratie en rechtsstaat ondermijnen, streng moeten worden aangepakt. Dit is essentieel voor de legitimiteit en toekomst van de Unie.
“De Europese Unie is een waardengemeenschap van democratische rechtsstaten. Die waardengemeenschap verdedigen we met hand en tand. Lidstaten die democratie en rechtsstaat ondermijnen, kunnen dus rekenen op sancties.”
“Als lidstaten de democratie niet respecteren, trekken we hun financiering en stemrecht in.”
“Het moet makkelijker worden om het stemrecht van lidstaten op te schorten en subsidies te bevriezen. We steunen zulke stappen tegen het Hongarije van Orbán.”
Strategische autonomie en minder afhankelijkheid
GroenLinks-PvdA wil dat de EU minder afhankelijk wordt van externe partners voor grondstoffen, technologie en defensie. Dit moet de weerbaarheid en onafhankelijkheid van Europa vergroten, zeker in een wereld met toenemende geopolitieke spanningen.
“De EU is voor te veel goederen te afhankelijk van externe partners. Daarom zorgen we voor meer diverse toeleveringsketens, gaan we efficiënter om met energie en grondstoffen en produceren we meer cruciale goederen zelf.”
“We investeren daarnaast in onze concurrentiepositie en onafhankelijkheid via technologie en onderzoek.”
“Europa is te afhankelijk van Amerikaanse tech-giganten. We bouwen hun macht af door te investeren in Europese digitale infrastructuur.”
Sociale vooruitgangsclausule en bescherming sociale rechten
De partij wil dat sociale rechten beter worden beschermd in de EU, onder meer via een sociale vooruitgangsclausule in de verdragen. Dit moet voorkomen dat sociale verworvenheden worden uitgehold en de EU socialer maken.
EU-begroting hervormen en investeren in de toekomst
GroenLinks-PvdA wil de EU-begroting hervormen zodat er meer ruimte komt voor investeringen in kennis, innovatie, defensie en infrastructuur. Ze sluiten nieuwe inkomstenbronnen en gezamenlijke schulden niet uit, mits het geld efficiënt en rechtmatig wordt besteed.
“We zetten in op hervorming van de begroting zodat er meer ruimte komt voor investeringen in kennis, innovatie, defensie en infrastructuur. We hanteren daarbij geen taboes op nieuwe inkomstenbronnen of het aangaan van gemeenschappelijke schulden.”
“We kiezen ervoor om structureel geld vrij te maken om te investeren in de energietransitie. Daarbij hanteren we altijd begrotingsregels die zorgen voor efficiënte besteding van geld, corruptie voorkomen en geld niet uitkeren aan onrechtstatelijke regeringen.”
Gefaseerde EU-uitbreiding met strenge voorwaarden
De partij staat positief tegenover EU-uitbreiding, mits kandidaat-lidstaten voldoen aan strikte voorwaarden op het gebied van mensenrechten, democratie en rechtsstaat. Gefaseerde toetreding is mogelijk, maar landen die terugvallen op deze punten moeten consequenties ondervinden.
“De toekomst van Oekraïne en Moldavië ligt in de EU. De landen op de Westelijke Balkan moeten een realistisch uitzicht hebben op lidmaatschap.”
“Kandidaat-lidstaten moeten voor toetreding voldoen aan de gebruikelijke voorwaarden, in het bijzonder op het gebied van mensenrechten, democratie en rechtsstaat, en het Europese buitenlandbeleid.”
“We staan positief tegenover de mogelijkheid dat kandidaat-lidstaten gefaseerd toetreden. Kandidaat-lidstaten die een stap terugzetten in de bescherming van democratie, rechtsstaat, mensenrechten en buitenlandbeleid, zoals Servië en Georgië, moeten daarvan de consequenties ondervinden.”
JA21 wil dat de Europese Unie zich in de toekomst beperkt tot haar oorspronkelijke kerntaken van economische samenwerking en het respecteren van nationale soevereiniteit. Ze verzetten zich tegen verdere politieke integratie, gezamenlijke schulden, een Europees leger en uitbreiding van de EU, en pleiten voor het teruggeven van bevoegdheden aan lidstaten, een kleinere EU-begroting en meer nationale zeggenschap over EU-besluiten.
EU terug naar kerntaken: economische samenwerking en soevereiniteit
JA21 vindt dat de EU te veel is uitgegroeid tot een politieke unie en wil dat de Unie zich weer beperkt tot economische samenwerking, waarbij de soevereiniteit van lidstaten wordt gerespecteerd. Ze zien economische samenwerking als de enige legitieme bestaansreden van de EU en willen bevoegdheden terughalen naar nationaal niveau.
“De Europese Unie moet zich leren beperken. De EU moet terug naar haar kerntaken waarmee we onze soevereiniteit behouden en economische groei kunnen veiligstellen.”
“JA21 pleit voor een Unie die zich weer richt op haar oorspronkelijke kracht: economische samenwerking en respect voor de soevereiniteit van lidstaten.”
“Geen enkele stap richting een federaal Europa, en dus ook geen verdragswijzigingen die tot verdere overdracht van bevoegdheden leiden. Er moet juist ruimte ontstaan om bevoegdheden terug te geven aan lidstaten.”
Geen verdere politieke integratie, gezamenlijke schulden of EU-leger
JA21 verzet zich expliciet tegen verdere politieke integratie van de EU, gezamenlijke Europese schulden, een Europees leger en uitbreiding van de EU met nieuwe lidstaten zoals Turkije. Ze willen het vetorecht behouden, de EU-begroting verlagen en nationale parlementaire zeggenschap versterken.
“Geen gezamenlijke Europese schulden, in welke vorm dan ook.”
“Geen Europees leger.”
“Behoud van het vetorecht van lidstaten in de Europese Raad.”
“Geen EU-lidmaatschap voor Turkije.”
“Minder Europese uitgaven en een lagere EU-begroting, bezuinigen op cohesiefondsen en subsidies.”
Meer nationale controle en parlementaire zeggenschap over EU-beleid
JA21 wil dat het Nederlandse parlement meer grip krijgt op Europese besluitvorming. Ministers mogen geen EU-besluiten steunen zonder mandaat van het parlement, en subsidiariteit moet beter worden bewaakt.
EU-begroting verkleinen en geen Europese belastingen
JA21 is tegen het vergroten van de EU-begroting en tegen Europese belastingen. Ze willen snijden in bestaande EU-uitgaven en het ambtenarenapparaat verkleinen.
Kritisch op EU-regelgeving en industriebeleid
JA21 wil minder en eenvoudiger EU-regelgeving, geen Europese industriepolitiek zoals de “Clean Industrial Deal”, en een focus op het versterken van de gemeenschappelijke markt.
De SGP wil dat de Europese Unie terugkeert naar haar kerntaken als economisch samenwerkingsverband tussen soevereine staten en zich niet verder ontwikkelt tot een politieke unie. De partij pleit voor het beperken van EU-bevoegdheden, meer nationale soevereiniteit, strengere toetredingseisen voor nieuwe lidstaten, en het tegengaan van gezamenlijke schulden en begrotingsverruiming. Nederland moet zich krachtig verzetten tegen verdere machtsoverdracht aan Brussel en inzetten op minder regeldruk en lagere afdrachten.
Terug naar een economische samenwerking, geen politieke unie
De SGP wil dat de EU zich beperkt tot haar oorspronkelijke economische kerntaken en niet verder uitgroeit tot een politieke unie die steeds meer bevoegdheden naar zich toetrekt. De partij ziet nationale soevereiniteit als leidend en wil dat lidstaten meer zeggenschap krijgen over wetgeving en beleid.
“Wat begon als een economisch samenwerkingsproject tussen soevereine staten, groeide de afgelopen decennia uit tot politieke Unie die sluipenderwijs steeds meer bevoegdheden naar zich toetrekt. ... De SGP wil dat de EU in deze tijd van geopolitieke spanningen teruggaat naar haar kerntaken en Bijbelse kernwaarden. De EU moet ten dienste staan van de lidstaten.”
“De term ‘steeds hechter wordende Unie’ wordt geschrapt.”
“Lidstaten krijgen meer vrijheid om via zogenaamde ‘opt-outs’ niet langer mee te doen aan samenwerking op bepaalde beleidsterreinen, zoals gezondheidszorg en gezinsbeleid.”
Strengere eisen en beperkingen voor uitbreiding en beleid
De SGP wil dat toetreding van nieuwe lidstaten streng wordt getoetst en dat onderhandelingen met Turkije worden afgebroken. Gezamenlijke schulden, Europese leningen en begrotingsverruiming worden afgewezen, en Nederland moet zich verzetten tegen hogere afdrachten.
“Het toelaten van nieuwe lidstaten wordt scherp getoetst aan de rechtstatelijke eisen (Kopenhagencriteria), de financiële eisen en de draagkracht van de EU. Nederland doet hier geen concessies aan.”
“De onderhandelingen met Turkije over EU-toetreding worden afgebroken.”
“Er komen geen Europese leningen of gezamenlijke schuldeninstrumenten.”
“De forse verhoging van de EU-begroting zoals onlangs voorgesteld door de Europese Commissie is volgens de SGP absurd en misplaatst. Nederland is een nettobetaler en moet zich hier zéker tegen verzetten.”
“Nederland zet in op het beperken van het EU-meerjarenbegroting tot onder 1% van ons bruto binnenlands product (BBP) en minder Nederlandse afdrachten. De cohesiefondsen worden gehalveerd.”
Meer nationale zeggenschap en parlementaire controle
De SGP wil dat lidstaten leidend worden in het wetgevingsproces, verdragen met grotere meerderheden worden goedgekeurd, en het Nederlandse parlement meer controle krijgt over EU-besluiten.
Geen uitbreiding van EU-bevoegdheden op gevoelige terreinen
De SGP verzet zich tegen het Europees maken van gevoelige onderwerpen zoals abortus en belastingen, en wil dat deze nationaal blijven.
Minder regeldruk en terugdringen Brusselse bemoeienis
De SGP wil een forse reductie van Europese regels en pleit voor een schraplijst van EU-regels die Nederland benadelen of te veel op nationale soevereiniteit ingrijpen.
“Nederland legt een schraplijst aan voor Europese regels die averechts werken, ons land benadelen, te veel regeldruk opleveren of te veel op nationale soevereiniteit ingrijpen.”
“Het leeuwendeel van de regeldruk komt uit de Brusselse beleidstorens. Bij de EU wordt aangedrongen op het aanpakken van onwerkbare regels en ambities, bijvoorbeeld ten aanzien van de Green Deal en Europese Natuurherstelverordening.”
Volt pleit voor een federale, democratische en slagvaardige Europese Unie die grote uitdagingen gezamenlijk aanpakt. Hun visie omvat het afschaffen van het vetorecht, het invoeren van een Europese grondwet, uitbreiding met nieuwe lidstaten, en het versterken van de Europese economie, defensie en muntunie. Volt wil zo de EU toekomstbestendig, eerlijker en onafhankelijker maken.
Federale en Democratische EU met Europese Grondwet
Volt wil de EU hervormen tot een federale parlementaire democratie met een Europese grondwet, waarin het vetorecht wordt afgeschaft en het Europees Parlement meer macht krijgt. Dit moet de EU slagvaardiger maken en beter in staat stellen gezamenlijke uitdagingen aan te pakken.
“We werken aan een federale en democratische Europese Unie (EU). Grote vraagstukken lossen we alleen op als we samenwerken. Maar de EU is nu nog niet in staat om dat goed te doen. Lidstaten denken te veel aan hun eigen belang en in Brussel bepaalt slechts een kleine groep het beleid.”
“Daarom komt er een Europese grondwet die onze rechten en democratie in heel Europa beschermt. Het Europees Parlement krijgt het recht om wetsvoorstellen te doen en het vetorecht verdwijnt.”
“We schaffen het vetorecht af, zodat nationale leiders hun eigenbelang niet meer boven het belang van ons allemaal kunnen stellen. De EU wordt een echte federale democratie.”
“De EU moet vooruit kunnen, ook als één lidstaat dwarsligt. Volt gaat het vetorecht (ook wel: het unanimiteitsvereiste) afschaffen.”
Uitbreiding van de EU met Strenge Toetredingseisen
Volt wil de EU uitbreiden met maximaal tien nieuwe lidstaten vóór 2035, mits zij voldoen aan de EU-waarden en regels. Uitbreiding moet gepaard gaan met institutionele hervormingen, een toekomstbestendig budget en stapsgewijze toetreding.
“De EU moet zich voorbereiden op een nieuwe uitbreidingsronde. Nederland en de EU moeten nú werk maken van de hervormingen die nodig zijn om vóór 2035 maximaal tien nieuwe lidstaten te kunnen verwelkomen.”
“Volt pleit daarom voor een heldere uitbreidingsstrategie inclusief duidelijke doelstellingen en tijdslijnen, met daarin in ieder geval: een Transitiefonds van 75 miljard euro, stapsgewijze toetreding, versterkte rechtsstaatswaarborgen en vroegtijdige betrokkenheid van kandidaat-lidstaten bij EU-instellingen.”
“Daarom pleit Volt voor een stapsgewijs lidmaatschap: landen krijgen geleidelijk meer rechten naarmate ze meer voldoen aan de EU-regels. Alleen landen die de waarden van de EU steunen, kunnen kandidaat worden.”
Sterkere Europese Muntunie en Begroting
Volt wil een gezamenlijke Europese begroting, een Europese minister van Financiën en een sterkere euro. Dit moet de EU economisch onafhankelijker maken en beter in staat stellen te investeren in gezamenlijke uitdagingen.
“De Europese Unie (EU) krijgt een financieel systeem dat klaar is voor de toekomst. We hebben een gezamenlijke munt, maar nog geen gezamenlijke Europese begroting en minister van Financiën.”
“Met één munt, één begroting, één minister van Financiën en één economie maken we onze eigen regels en beschermen we onze belangen en waarden.”
“Volt bepleit een grotere Europese begroting met meer aandacht voor gemeenschappelijke doelen en strategische uitdagingen. De Europese uitgaven worden gefinancierd door directe bijdragen van de lidstaten, Europese belastingen en heffingen en, waar nodig en zinvol, Europese schulden.”
Europese Defensie en Strategische Onafhankelijkheid
Volt wil een Europese krijgsmacht onder democratische controle en gezamenlijke investeringen in defensie-industrie, om de veiligheid en onafhankelijkheid van de EU te waarborgen.
“De Europese Unie (EU) moet zichzelf beter beschermen. De Verenigde Staten laten zien dat we niet langer op hun steun kunnen rekenen. Het is tijd dat de EU verantwoordelijkheid neemt voor de veiligheid van haar inwoners. Daarom bouwen we aan een Europese krijgsmacht die samenwerkt met de Noord-Atlantische Verdragsorganisatie (NAVO) en die onder toezicht staat van het Europees Parlement.”
“We ontwikkelen als EU een gezamenlijke defensie-industrie. Daar delen we middelen, kopen we samen materieel in en werken Europese bedrijven nauwer samen.”
Economische en Technologische Toekomstbestendigheid
Volt wil investeren in een innovatieve, duurzame en strategisch onafhankelijke Europese economie, met focus op technologie, digitalisering en sleutelindustrieën.
“Wij bouwen één krachtige Europese industrie: een Silicon Europa. Een plek waar kennis, start-ups en investeerders samenkomen, gebouwd op Europese waarden.”
“De EU moet economisch onafhankelijk worden van andere grootmachten. ... We bouwen aan een sterke EU met eigen digitale infrastructuur (Eurostack) en een eigen strategische industrie.”
D66 ziet de toekomst van de Europese Unie als een federale, daadkrachtige en democratische gemeenschap die strategisch investeert in gezamenlijke uitdagingen zoals veiligheid, economie, klimaat en rechtsstaat. De partij pleit voor meer Europese integratie, een grotere EU-begroting, afschaffing van het vetorecht, en directe democratische legitimiteit, met als doel een Unie die sneller, eerlijker en effectiever kan handelen in een instabiele wereld.
Naar een federale, democratische en daadkrachtige EU
D66 wil de EU hervormen tot een federale unie met meer centrale besluitvorming, een grotere begroting en directe democratische legitimiteit. Dit moet de EU in staat stellen sneller en effectiever te reageren op mondiale uitdagingen, interne marktbarrières te slechten, en de rechtsstaat te beschermen.
“D66 is voorstander van diepgaande Europese integratie, en steunt de verdere federalisering van de EU.”
“Daarom wil D66 dat Europeanen de Commissievoorzitter rechtstreeks kunnen kiezen en het Europees Parlement individuele Eurocommissarissen kan wegsturen als dat moet.”
“De Europese regels moeten simpeler en duidelijker. Nu maken landen vaak elk hun eigen versie van een Europese richtlijn. Het resultaat daarvan is dat er 27 verschillende regels komen. D66 wil vaker één gezamenlijke Europese regel die overal geldt: de verordening.”
“Met een Europese begroting die twee keer zo groot is, kunnen we samen écht een veranderende wereld aan. Dit doen we met eigen Europese inkomstenbronnen.”
“Eén land kan nu sancties tegen Rusland blokkeren, zoals Hongarije. Dat maakt Europa kwetsbaar. Daarom wil D66 af van het vetorecht.”
Strategische investeringen en Europese autonomie
D66 pleit voor forse gezamenlijke investeringen in publieke goederen, strategische sectoren en vergroening, gefinancierd met gezamenlijke leningen en een grotere EU-begroting. Dit moet de EU minder afhankelijk maken van externe machten en de economische en ecologische toekomst veiligstellen.
“Onze gezamenlijke groene en digitale toekomst vraagt om gerichte investeringen in publieke goederen, zoals eigen digitale technologie, infrastructuur en elektriciteitsnetten. D66 wil jaarlijks €750 tot €800 miljard euro extra aan Europese investeringen. Dat financieren we met gezamenlijke leningen.”
“Met groen Europees industriebeleid produceren en innoveren we zelf meer in cruciale sectoren, zoals in microchips en kritieke grondstoffen.”
“Met een Europese begroting die twee keer zo groot is, kunnen we samen écht een veranderende wereld aan.”
Bescherming van democratie en rechtsstaat binnen de EU
D66 wil dat landen die de rechtsstaat of fundamentele vrijheden schenden, hun stemrecht en toegang tot EU-gelden verliezen. De partij ziet de EU als hoeder van democratische waarden en gelijke rechten.
“Een regering die de democratische rechtsstaat of de vrijheid en gelijkheid van mensen niet respecteert, zoals de regering-Orbán in Hongarije, verliest stemrecht en recht op Europees geld. Ook kan zo’n land geen voorzitter van de Raad van de Europese Unie worden.”
“Europa moet het boegbeeld van democratie zijn.”
“D66 steunt het genderbeleid van de Europese Unie en wil dat Europa zich vol blijft inzetten voor gelijke rechten voor vrouwen en mannen. We willen dat er geen concessies worden gedaan en dat bestaande rechten niet worden beknot.”
Europese veiligheid en strategische zelfstandigheid
D66 streeft op termijn naar een Europese krijgsmacht en wil op korte termijn een sterkere Europese positie binnen de NAVO. Dit moet de EU in staat stellen zichzelf te verdedigen en internationale vrede en stabiliteit te beschermen.
De SP wil de Europese Unie hervormen tot een sociale unie die de soevereiniteit van lidstaten respecteert en democratischer wordt, met minder macht voor grote bedrijven en geen federale superstaat. Ze pleiten voor meer transparantie, behoud van nationale zeggenschap, terughoudendheid met uitbreiding, en verzet tegen verdere economische integratie zoals gezamenlijke schulden of een Europees leger.
Hervorming naar een sociale en democratische unie
De SP wil af van het huidige neoliberale EU-model en streeft naar een sociale unie waarin publieke voorzieningen beschermd zijn en de macht van multinationals wordt ingeperkt. Ze willen de EU democratischer maken door bevoegdheden terug te geven aan lidstaten en het Europees Parlement, en een nieuw verdrag via referendum laten goedkeuren.
“De EU is van een Europees vredesproject verworden tot een neoliberaal instrument van het bedrijfsleven. De SP wil af van een Europa dat werkt voor het kapitaal en naar een sociale unie.”
“Wij geloven in Europese samenwerking waarbij soevereiniteit van de lidstaten behouden blijft. De nationale democratieën blijven bij ons centraal staan.”
“De EU is nu onvoldoende democratisch en werkt vooral in het belang van het kapitaal. Daarom wil de SP een wijziging van de Europese verdragen. De Europese Commissie wordt verkleind en moet bevoegdheden afstaan aan het Europees Parlement en de lidstaten.”
“Het nieuwe verdrag wordt in een referendum voorgelegd aan de bevolking.”
Tegen federaal Europa, behoud vetorecht en nationale zeggenschap
De SP verzet zich tegen een federale EU en wil dat lidstaten hun vetorecht behouden, ook op het gebied van buitenlands beleid. Ze zijn tegen een Europees leger en verdere overdracht van monetaire bevoegdheden.
“De SP is voor Europese samenwerking, maar tegen een federaal Europa. Het vetorecht van landen blijft behouden, ook in de buitenlandraad.”
“De SP is voor militaire samenwerking en betere afstemming in Europa, maar niet voor een Europees leger. Wij gaan zelf over de uitzending van onze mensen.”
“De SP verzet zich tegen meer monetaire bevoegdheden voor de EU. Dat betekent ook dat wij tegen gemeenschappelijke Europese schulden zijn.”
Meer transparantie en minder macht voor lobby en multinationals
De SP wil de invloed van grote bedrijven en lobbyisten in Brussel drastisch verminderen door verplichte transparantie en een verbod op draaideurfuncties.
“Wij willen een openbaar en verplicht lobbyregister voor de hele Europese Unie, waarin iedereen kan zien welke bedrijven, belangengroepen en lobbyisten invloed uitoefenen op Europees beleid.”
“Ook komt er een verbod op draaideurfuncties voor leden van de Europese Commissie en het Europarlement.”
“Fraude en omkoping worden hard aangepakt. Zo zorgen we dat Europese besluiten worden genomen in het belang van mensen, niet van multinationals.”
Terughoudendheid met uitbreiding van de EU
De SP vindt dat de EU te snel is uitgebreid en wil strengere eisen en referenda bij toekomstige uitbreidingen.
“De snelle groei van het aantal lidstaten heeft gezorgd voor een instabiele en moeilijk bestuurbare Europese Unie. Daarom is de SP zeer terughoudend met uitbreiding van de EU.”
“Daarnaast moet een uitbreiding met nieuwe lidstaten in een referendum aan de bevolking worden voorgelegd.”
Geen gezamenlijke schulden of verdere economische integratie
De SP is tegen gezamenlijke Europese schulden en wil dat begrotingsbeleid nationaal blijft, zonder inmenging van de Europese Commissie.
“De Europese Commissie mag democratisch vastgestelde begrotingen niet zomaar meer afkeuren op basis van het stabiliteits en groeipact.”
NSC ziet de toekomst van de Europese Unie als een samenwerking die noodzakelijk is voor veiligheid, handel en geopolitieke weerbaarheid, maar wil de nationale soevereiniteit strikt bewaken en verdere integratie beperken. Ze zijn tegen een ‘ever closer union’, tegen gezamenlijke schulden en belastingheffing, en willen dat Nederland meer grip krijgt op EU-beleid, uitbreiding en migratie. Concrete voorstellen zijn onder andere een parlementair instemmingsrecht bij EU-wetgeving, strengere handhaving van EU-normen, en het kunnen uitsluiten van landen die de rechtsstaat ondermijnen.
Tegen verdere Europese integratie en behoud nationale soevereiniteit
NSC verzet zich tegen verdere overdracht van bevoegdheden aan de EU en wil dat Nederland baas blijft over eigen beleid, budget en wetgeving. Ze benadrukken het belang van het subsidiariteitsbeginsel en willen dat de EU alleen optreedt als dat duidelijk effectiever is dan nationaal beleid.
“We zijn tegen de ‘ever closer union’. Binnen Europa bepleiten we een stevige opstelling van Nederland, constructief maar realistisch. Taken, bevoegdheden en budgetten blijven van ons, deze nationale soevereiniteit bewaken we.”
“De EU mag alleen maatregelen nemen als die doeltreffender zijn dan nationale, regionale of lokale maatregelen (het subsidiariteitsbeginsel).”
“Tegengaan van sluipende uitholling van onze nationale zelfstandigheid.”
Parlementair instemmingsrecht en meer grip op EU-beleid
NSC wil dat het Nederlandse parlement meer invloed krijgt op EU-wetgeving en -beleid. Europese regels mogen niet zonder instemming van de Kamer worden ingevoerd, en de Kamer moet actiever toetsen op subsidiariteit en proportionaliteit.
“Europese regels mogen niet als voldongen feiten neerdalen op Nederland, maar kunnen alleen worden ingevoerd als de meerderheid van het Nederlandse parlement het ermee eens is. We willen een parlementair instemmingsrecht in de Europawet verankeren.”
“De Tweede Kamer moet EU-beleid en -regelgeving actiever toetsen op subsidiariteit, proportionaliteit en verwachte effecten.”
Tegen transferunie, eurobonds en gezamenlijke schulden
NSC is fel tegenstander van het gezamenlijk dragen van schulden binnen de EU, zoals eurobonds, en wil belastingheffing exclusief bij de lidstaten houden. Ze pleiten voor strikte handhaving van begrotingsregels.
“Als onderdeel van een verstandig Europees beleid zijn we tegen de ontwikkeling van de EU tot een transferunie. Belastingheffing blijft voorbehouden aan de lidstaten. We zijn tegen nieuwe gezamenlijke Europese schulden, tegen “eurobonds” en andere constructies waarmee schulden van EU-lidstaten gemeenschappelijk worden.”
“Verder pleiten we voor herstel en handhaving van de Europese normen voor gezonde overheidsfinanciën (dat wil zeggen een maximaal begrotingstekort van 3% en een maximale staatsschuld van 60%). Als landen zich daar niet aan houden moeten daar consequenties aan verbonden worden zoals het achterhouden van EU-gelden.”
Strengere handhaving en sancties bij schending rechtsstaat
NSC wil dat landen die de rechtsstaat ondermijnen geen EU-gelden meer ontvangen en zelfs uit de EU kunnen worden gezet.
“Daarom moet de EU een ‘rechtsstaatslot’ invoeren: landen die hun rechtsstaat afbreken krijgen geen EU-gelden meer.”
“Daarnaast moet het mogelijk worden om lidstaten die stelselmatig de rechtsstaat ondermijnen of langdurig niet voldoen aan de toelatingscriteria, uit de EU te zetten.”
Strikte voorwaarden voor EU-uitbreiding en correctief referendum
Toetreding van nieuwe landen tot de EU mag alleen onder strikte naleving van de Kopenhagen-criteria en moet in Nederland kunnen worden onderworpen aan een correctief referendum.
“Uitbreiding van de EU is op termijn mogelijk, maar we doen geen concessies aan de toepassing van de Kopenhagen-criteria (waarborgen op het gebied van democratie, rechtsstaat en geen corruptie). Mocht een land willen toetreden, dan moet het besluit van het parlement onderwerp kunnen worden van een correctief referendum.”
Europese samenwerking voor strategische autonomie en veiligheid
Hoewel NSC kritisch is op verdere integratie, erkennen ze het belang van Europese samenwerking op het gebied van handel, veiligheid, en strategische autonomie, vooral tegenover Rusland en China.
“Europese samenwerking is voor Nederland van groot belang. De Europese Unie zal zich steviger naar buiten moeten richten: gericht op het versterken van de buitengrenzen, het ontwikkelen van een stabiele ring rond Europa en op bedreigingen en kansen in de wereld.”
“Alleen samen kunnen we geopolitiek tegenwicht bieden tegen de agressie van Rusland en de assertiviteit van China en grip krijgen op migratie.”
50PLUS wil de rol van de Europese Unie beperken tot kerntaken en pleit voor minder bemoeienis, minder uitgaven en minder regelgeving vanuit Brussel. Ze zijn kritisch op Europese uitgaven, willen verspilling tegengaan en vinden dat Nederland niet financieel moet opdraaien voor zwakkere eurolanden. Concrete voorstellen zijn het beperken van het EU-takenpakket, het aanpakken van verspilling en het normaliseren van het monetaire beleid van de ECB.
Takenpakket EU beperken en verspilling tegengaan
50PLUS vindt dat de EU zich moet beperken tot haar kerntaken en dat de uitgaven en het ambtenarenapparaat moeten worden teruggedrongen. Ze willen verspilling aanpakken en de arbeidsvoorwaarden van EU-ambtenaren versoberen. Dit standpunt komt voort uit zorgen over bureaucratie, inefficiëntie en de financiële lasten voor Nederland.
Geen financiële risico’s door zwakkere eurolanden
50PLUS wil voorkomen dat Nederland met zijn relatief lage staatsschuld wordt meegezogen in schuldsanering van zwakkere eurolanden. Ze pleiten voor een normalisering van het monetaire beleid van de ECB en een behoedzaam begrotingsbeleid binnen de Europese afspraken.
“Het monetaire beleid van de ECB wordt genormaliseerd om te voorkomen dat Nederland met zijn lage staatsschuld wordt meegezogen in een pijnlijke schuldsanering van zwakkere eurolanden.”
“Een behoedzame ontwikkeling van het begrotingstekort binnen de grenzen van de Europese begrotingsafspraken.”
Gelijke regels en geen extra nationale eisen bovenop EU-afspraken
50PLUS wil dat Nederland geen strengere regels invoert dan Europees is afgesproken en pleit voor gelijke regels voor iedereen binnen de EU. Dit om de concurrentiepositie van Nederland te beschermen en bureaucratie te verminderen.
Stoppen met actieve industriepolitiek op EU-niveau
50PLUS is tegen actieve industriepolitiek op zowel nationaal als Europees niveau, omdat dit volgens hen leidt tot inefficiëntie en mislukking, met uitzondering van tijdelijke militaire doelen.
“Stoppen met actieve industriepolitiek op nationaal en op Europees niveau, omdat dit beleid altijd eindigt in tranen. Hierbij kunnen tijdelijk uitzonderingen gelden voor kritieke militair-industriële doelen.”
Gezamenlijk klimaatbeleid alleen op EU-niveau
50PLUS vindt dat klimaatbeleid alleen effectief is als het op Europees of mondiaal niveau wordt gevoerd, en wil nationaal beleid uitfaseren zodra er een gezamenlijk Europees systeem is.
“Gezamenlijk klimaatbeleid op Europees of wereldwijd niveau, anders is het niet effectief.”
“Uitfasering van het nationale klimaatbeleid, nadat gezamenlijk is besloten om het Europese beprijzen van CO2 op te schalen.”
“Het optimaal beprijzen van CO2 op Europees niveau, zodat CO2-reductie wordt versneld zonder de concurrentiepositie van Nederland aan te tasten.”
BBB wil dat de Europese Unie zich in de toekomst beperkt tot praktische samenwerking op economisch, handels- en veiligheidsgebied, zonder verdere overdracht van nationale soevereiniteit of federale integratie. De partij pleit voor strengere controle op EU-uitgaven, minder financiële bijdragen, een rem op uitbreiding en verduurzamingsregels, en behoud van het vetorecht. BBB verzet zich tegen een federaal Europa, gezamenlijke schulden, en Europese belastingen, en wil dat Nederland meer grip krijgt op Europese besluitvorming.
Geen verdere overdracht van soevereiniteit of federale EU
BBB verzet zich tegen verdere politieke integratie van de EU en wil geen overdracht van Nederlandse bevoegdheden aan Brussel. De partij ziet de toekomst van de EU als een samenwerkingsverband van soevereine staten, gericht op praktische zaken als economie, handel en veiligheid, en niet als een federale superstaat.
“Geen federaal Europa. Geen verdere overdracht van Nederlandse bevoegdheden en soevereiniteit aan Brussel.”
“In plaats van steeds verdergaande politieke eenwording die de nationale soevereiniteit ondermijnt, dient de EU zich te richten op praktische samenwerking zonder bureaucratie op terreinen waarop de lidstaten elkaar kunnen vinden en nodig hebben.”
Strengere controle op EU-uitgaven en minder financiële bijdragen
BBB wil dat Nederland minder geld naar de EU stuurt, streng toezicht op EU-uitgaven, en geen gezamenlijke schulden of Europese belastingen. De partij wil dat de EU eerst haar eigen organisatie hervormt en kosten bespaart voordat er sprake kan zijn van verdere integratie of uitbreiding.
“BBB wil dat Nederland minder geld naar de EU stuurt en eist streng toezicht op Europese uitgaven. Eerst orde op zaken stellen in Brussel, dan pas praten over uitbreiding en verdere integratie.”
“Hand op de knip. Afbouw van bijdragen aan de EU moet worden voortgezet. Het nieuwe Meerjarig Financieel Kader (MFK) voor de periode 2027-2032 mag niet boven het huidige plafond uitkomen en de korting voor Nederland op de afdracht van 1,9 miljard euro moet worden gehandhaafd en geïndexeerd.”
“BBB wil geen giften, gemeenschappelijke schulden, Eurobonds en Europese belastingen om uitgaven mee te financieren zoals voor klimaat of Defensie.”
Rem op uitbreiding en strengere toetredingscriteria
BBB wil een moratorium op uitbreiding van de EU, waarbij nieuwe lidstaten pas kunnen toetreden na strikte toetsing aan de Kopenhagen Criteria. Uitbreiding is pas bespreekbaar na hervorming van de EU en beperking van het vrije verkeer van personen.
“Uitbreidingsmoratorium. Kritische blik op uitbreiding: pas op de plaats met toelating nieuwe leden. Lidmaatschap van de EU komt pas in zicht na volledige en strikte toetsing aan alle voorwaarden van de zogeheten Kopenhagen Criteria. Eerst moeten we de EU hervormen en pas daarna kunnen we weer uitbreiden.”
“Bovendien komt er geen uitbreiding van de EU voordat het vrije verkeer van personen aan banden gelegd is en de automatische mogelijkheid om onderdeel van de EMU te worden vervalt.”
Behoud vetorecht en geen Europees leger
BBB wil het nationale vetorecht behouden op het gebied van buitenlands beleid en verzet zich tegen de vorming van een Europees leger.
“Vetorecht behouden. BBB wil het vetorecht niet afschaffen inzake buitenlands beleid en er komt geen Europees leger.”
Rem op EU-verduurzamingsregels en meer ruimte voor innovatie
BBB wil een rem op verstikkende en onuitvoerbare EU-richtlijnen rond verduurzaming en pleit voor snellere toelating van innovatieve producten. De partij vindt dat Europese regels vaak belemmerend werken voor ondernemerschap en innovatie.
“BBB wil een rem op de verstikkende en onuitvoerbare EU richtlijnen ten aanzien van verduurzaming (zoals bijhouden van CO2 administratie en plastic tax) en andere regelgeving.”
“Er moet ook werk worden gemaakt van versnelde toelating van innovatieve producten. In de praktijk worden vernieuwende technologieën en producten nu zo lang opgehouden door stroperige procedures, dat bedrijven uitwijken naar landen buiten Europa.”
Meer nationale controle op Europese besluitvorming
BBB wil dat Nederlandse ministers in Brussel gebonden zijn aan een dwingend onderhandelingsmandaat van de Tweede Kamer, zodat de nationale democratie meer grip krijgt op Europese besluitvorming.
“Om die reden pleit BBB voor de invoering van een dwingend onderhandelingsmandaat voor Europese wetgevingsvoorstellen, zoals dat gebruikelijk is in het Deense en het Duitse Parlement. Het door de Tweede Kamer verleende mandaat bepaalt de ruimte van de minister bij onderhandelingen en stemmingen op Europees niveau.”
Forum voor Democratie (FVD) wil dat Nederland zo snel mogelijk uit de Europese Unie stapt (NEXIT) en zich aansluit bij de Europese Vrijhandelsassociatie (EFTA), om zo de nationale soevereiniteit en controle over wetgeving, grenzen, munt en beleid te herstellen. De partij verwerpt verdere soevereiniteitsoverdracht aan Brussel, wil de euro afschaffen ten gunste van een eigen munt, en keert zich fel tegen de invoering van een Digitale Euro en Europese Digitale Identiteit. FVD ziet de EU als een bureaucratische en centralistische macht die het Nederlands belang structureel schaadt.
Nederland uit de EU (NEXIT) en toetreden tot EFTA
FVD pleit voor een ordentelijke uittreding uit de EU, omdat de partij vindt dat de EU de Nederlandse soevereiniteit, democratie en welvaart ondermijnt. Door toetreding tot de EFTA wil FVD economische samenwerking behouden zonder politieke unie, naar het model van Zwitserland, Noorwegen en IJsland.
“Forum voor Democratie wil dat Nederland zelf zijn eigen regels kan maken, zijn eigen grenzen kan beschermen en zijn eigen allianties kan sluiten. De Europese Unie maakt dat alles onmogelijk. Daarom streven we naar een intelligente uittreding uit de Europese Unie, waarna we ons aansluiten bij de Europese Vrijhandelsassociatie, net als Zwitserland, Noorwegen en IJsland.”
“Voor het behoud van onze democratie en onze welvaart acht Forum voor Democratie het van essentieel belang om als Nederland de Europese Unie te verlaten (NEXIT) en ons aan te sluiten bij de EFTA, de Europese vrijhandelszone waar ook welvarende landen als Zwitserland, IJsland en Noorwegen lid van zijn.”
“Wij willen: » Intelligente uittreding uit de EU (NEXIT) ... » Toetreden tot de EFTA”
Geen verdere soevereiniteitsoverdracht aan Brussel
Zolang Nederland nog lid is van de EU, wil FVD geen enkele nieuwe overdracht van nationale bevoegdheden naar Brussel accepteren. De partij ziet verdere centralisatie als een bedreiging voor de Nederlandse autonomie.
“Zolang Nederland nog lid is van de EU, accepteren we geen enkele nieuwe overdracht van bevoegdheden naar Brussel.”
Afschaffen van de euro en terug naar een nationale munt
FVD beschouwt de euro als een mislukking die het Nederlands belang schaadt en wil daarom uit de eurozone stappen en een eigen munt invoeren. Dit moet Nederland weer controle geven over monetair beleid, rente en inflatie.
“De invoering van de euro is voor Nederland een kostbare vergissing gebleken.”
“Nederland moet terugkeren naar een eigen, stabiele munt, zodat we weer monetair beleid kunnen voeren dat goed is voor onze eigen conjunctuurcyclus, spaartegoeden, handelsbalans en koopkracht.”
“Wij willen: » Uittreden uit de eurozone We stappen uit de euro, zodat Nederland met een eigen munt weer controle krijgt over de rentevoet, de geldhoeveelheid en de inflatie.”
Verzet tegen Digitale Euro (CBDC) en Europese Digitale Identiteit
FVD verwerpt de invoering van een Digitale Euro en een Europese Digitale Identiteit, omdat deze volgens de partij leiden tot meer centrale controle, minder individuele vrijheid en verlies van privacy.
“Forum voor Democratie verwerpt deze ontwikkeling met kracht. Er is geen enkele noodzaak voor de invoering van een digitale euro. Het is een politiek project dat niet draait om innovatie of efficiëntie, maar om meer centrale controle en minder individuele vrijheid.”
“Wij willen: ... » Geen Digitale Euro (CBDC) We verzetten ons altijd tegen de invoering van een digitale euro of welke Central Bank Digital Currency dan ook, zodat vrijheid en privacy behouden blijven. » Geen Europese Digitale Identiteit We accepteren geen Europese Digitale Identiteit.”
Nederlandse wet boven internationale verdragen
FVD wil dat de Nederlandse wet altijd boven internationale verdragen, inclusief EU-wetgeving, komt te staan. De partij wil het monistische stelsel vervangen door een dualistisch stelsel om de democratische controle te herstellen.
“We schrappen de artikelen 93 en 94 van onze Grondwet zodat de Nederlandse wet altijd boven internationale verdragen en afspraken komt te staan.”
“Forum voor Democratie wil deze ondemocratische constructie beëindigen en de controle terugleggen waar die thuishoort: bij ons eigen parlement.”
De Partij voor de Dieren ziet de toekomst van de Europese Unie als een samenwerking die zich richt op grensoverschrijdende problemen zoals klimaat, biodiversiteit en mensenrechten, maar pleit voor behoud van nationale zeggenschap over sociale zekerheid, belastingen en publieke diensten. De partij wil de EU hervormen richting meer democratische controle, strengere milieunormen, het stoppen van marktwerking in de publieke sector en het beperken van vrijhandelsverdragen die ten koste gaan van mens, dier en milieu. Concrete voorstellen zijn onder meer het aanscherpen van klimaatdoelen, het hervormen van aanbestedingsregels, het afschaffen van fossiele subsidies en het versterken van de rechtsstaat binnen de EU.
EU alleen voor grensoverschrijdende problemen, nationale zeggenschap behouden
De PvdD wil dat de EU zich beperkt tot het oplossen van grensoverschrijdende problemen zoals klimaat en mensenrechten, terwijl sociale zekerheid, belastingen, pensioenen en publieke diensten nationale bevoegdheden blijven. Dit waarborgt democratische controle dicht bij de burger en voorkomt ongewenste inmenging van de EU in nationale zaken.
“Daarom regelen we dicht bij huis wat kan, en in de EU wat nodig is. Het oplossen van grensoverschrijdende problemen zoals de klimaat- en biodiversiteitscrisis vraagt om Europese inzet. Daarnaast is het essentieel dat de EU opkomt voor grondrechten als democratie, onafhankelijke rechtspraak en vrije journalistiek. Op andere vlakken is maatwerk op nationaal niveau, dicht bij de burger, noodzakelijk.”
“De inrichting van ons sociale zeker-heidssysteem, inning en besteding van belastinggeld, ons pensioenstelsel, de gezondheidszorg en andere publieke diensten, vinden we in beginsel nationale bevoegdheden. De democratische controle hierop is aan de Tweede Kamer.”
Strengere Europese klimaat- en milieudoelen
De partij wil dat de EU veel ambitieuzere klimaatdoelen stelt, fossiele subsidies afschaft en strengere milieuregels invoert. Dit is volgens de PvdD noodzakelijk om de klimaatcrisis effectief aan te pakken en de toekomst van Europa veilig te stellen.
“Daarom gaat de Europese Unie de uitstoot van broeikasgassen versneld verminderen met 75% in 2030 (ten opzichte van 1990). Uiterlijk in 2040 is de Europese Unie écht klimaatneutraal.”
“Europese fossiele subsidies voor luchtvaart, scheepvaart en industrie worden afgeschaft via een hervorming van de Energiebelastingrichtlijn.”
“Nederland pleit er in de EU voor dat de Richtlijn industriële emissies de strengst mogelijke eisen stelt aan industriële installaties en intensieve veehouderijen, om dierenwelzijn, de gezondheid van mens en dier en de leefomgeving te beschermen.”
Hervorming van EU-regels: minder marktwerking, meer publieke belangen
De PvdD wil dat de EU stopt met het opdringen van marktwerking aan de publieke sector en dat aanbestedingsregels worden hervormd zodat overheden kunnen kiezen voor duurzame en sociale ondernemers. Dit moet publieke belangen en duurzaamheid vooropstellen in plaats van winstmaximalisatie.
“De EU stopt met regels die marktwerking opdringen aan de publieke sector. Publieke diensten blijven wat ons betreft zoveel mogelijk in overheidshanden om het algemeen belang te dienen.”
“We gaan de aanbestedingsregels van de EU hervormen om overheden de ruimte te geven het publieke belang te beschermen en te kiezen voor duurzame en sociale ondernemers.”
Versterking van democratie, rechtsstaat en mensenrechten in de EU
De partij vindt dat de EU zich sterker moet inzetten voor de bescherming van democratie, rechtsstaat en mensenrechten in alle lidstaten. Landen die deze waarden schenden, mogen niet langer op EU-subsidies rekenen.
“De EU zet zich in voor de versterking van de rechtsstaat en democratie, vrije media en mensenrechten. Zulke grondrechten dienen in alle EU-landen gewaarborgd te zijn. Landen die hieraan tornen kunnen niet langer rekenen op EU-subsidies.”
“Er komt een bindend mechanisme om toezicht te houden en jaarlijks verslag uit te brengen over de staat van democratie en eerbiediging van de rechtsstaat in de EU-lidstaten.”
Kritisch op vrijhandelsverdragen en meer nationale zeggenschap
De PvdD wil dat nationale parlementen het laatste woord krijgen over EU-vrijhandelsverdragen en dat deze verdragen niet langer ten koste gaan van milieu, dierenwelzijn en democratische controle.
“Vrijhandelsverdragen beperken vaak de zeggenschap van nationale en lokale volksvertegenwoordigers. Wij willen dat het onderhandelingsmandaat voor de Europese Commissie aan nationale parlementen wordt voorgelegd. Ook het laatste woord ligt wat ons betreft bij de parlementen: verdragen mogen pas in werking treden na goedkeuring van alle nationale parlementen van de EU.”
“Bescherming van welzijn en onze leefomgeving gaat voor vrijhandel. De EU stopt met het uitbreiden van handhavingsmechanismen van de interne markt en gaat actie ondernemen om misbruik ervan door bedrijven onmogelijk te maken.”
BIJ1 wil de Europese Unie radicaal hervormen tot een democratischer, sociaal en anti-imperialistisch samenwerkingsverband dat niet langer de belangen van multinationals en de VS dient, maar mensen, dieren en de planeet centraal stelt. Ze pleiten voor meer macht voor het Europees Parlement, transparantie, sociale en klimaatrechtvaardige wetgeving, en het beëindigen van militarisering en neoliberale dwang. De partij wil dat Nederland zich binnen de EU inzet voor gelijke rechten, sociale bescherming, en het verbieden van lobbypraktijken door grote bedrijven.
EU democratiseren en macht verschuiven naar het Parlement
BIJ1 vindt dat de EU te weinig democratisch is en te veel wordt gedomineerd door ondoorzichtige organen en de belangen van multinationals. Ze willen het Europees Parlement een grotere rol geven en onderhandelingen transparanter maken, zodat burgers meer invloed krijgen op Europese besluitvorming.
“De EU wordt veel democratischer. Het Europees Parlement krijgt een belangrijkere rol bij het maken van wetten en regels. De Europese Raad, Raad van de Europese Unie, de Europese Commissie en andere vormen van onderhandelingen worden transparant.”
EU bevrijden van neoliberalisme, imperialisme en VS-invloed
BIJ1 ziet de EU als een verlengstuk van neoliberale, imperialistische en racistische belangen, vooral van multinationals en de VS. Ze willen dat de EU zich losmaakt van deze invloeden, stopt met het vormen van machtsblokken en in plaats daarvan inzet op mondiale solidariteit, demilitarisering en eerlijke handel.
“We willen de Europese Unie (EU) drastisch veranderen. Het liberale, imperialistische en racistische verlengstuk van de CEO’s en multinationals van deze wereld maken we tot een nieuwe unie die werkt voor mensen, dieren en de planeet. In plaats van een unie van winst, wordt de EU een unie van waarden.”
“De EU wil een einde maken aan haar ondergeschiktheid aan de VS. En haar rol innemen in een multipolaire wereldorde: waar meerdere landen ongeveer even veel invloed hebben.”
“De Europese wetten en regels moeten actief stoppen met blokken vormen, straffen en projectie van macht. En in plaats daarvan inzetten op wereldwijd demilitariseren, rechtvaardige handel en wederzijds respect voor vrijheid.”
Einde aan militarisering en neoliberale dwangmiddelen
BIJ1 wil dat de EU stopt met militarisering van grenzen, het opleggen van neoliberale marktregels en het beschermen van de belangen van de superrijken. Lidstaten moeten vrij zijn hun economie sociaal en klimaatrechtvaardig te organiseren zonder Brusselse inmenging namens kapitaal.
“We maken een einde aan de militarisering van de grenzen van Europa. Nederland zet zich ervoor in dat de EU radicaal eerlijk delen, anti-imperialisme en solidariteit centraal stelt in wetten en regels en budgettering.”
“We kaarten alle Europese wetten en regels aan die zorgen voor liberalisering en die de ruimte voor democratisch ingrijpen van de overheid in de economie beperkt.”
“Deze kapitalistische dwangmiddelen verwerpen we en schaffen we af. Lidstaten moeten vrij zijn om hun economie radicaal eerlijk, klimaatrechtvaardig en democratisch te organiseren Zonder ingrepen van Brussel namens belangen van de kleine groep superrijken.”
EU inzetten voor sociale rechten, bestaansminimum en klimaatrechtvaardigheid
BIJ1 wil dat de EU zich inzet voor gelijke rechten, sociale bescherming van minderheden en kwetsbaren, een bestaansminimum in de hele EU, en strenge klimaatrechtvaardige wetgeving. Ze willen lobbyen door multinationals verbieden en verdragen die bedrijven claimrechten geven intrekken.
“Nederland zet zich in om radicaal gelijke rechten in Europa sterker te maken. Meer geld en menskracht zetten we in om de rechten van onder andere mensen met een migratieachtergrond, mensen op de vlucht, mensen zonder nationaliteit en officiële identiteit (staatlozen), LHBTQIA+ mensen en Roma en Sinti te beschermen.”
“Er komen sociale wetten om een bestaansminimum in de hele EU mogelijk te maken.”
“Klimaat en natuur krijgen een nog belangrijkere plek in EU-wetten en -regels. Lobbyen door multinationals en industrieën verbieden we. Nederland stemt ook niet in met verdragen die bedrijven een claimrecht geven en stuurt de EU erop aan deze in te trekken.”
De PVV wil de macht van de Europese Unie fors inperken en pleit voor het terughalen van bevoegdheden naar Nederland. Ze zijn tegen verdere EU-integratie, uitbreiding en financiële bijdragen, en willen via vetorechten opt-outs afdwingen op asiel, immigratie en natuurbeleid.
Bevoegdheden en geld terughalen uit Brussel
De PVV vindt dat Nederland te veel macht en geld aan de EU heeft overgedragen en wil dit terugdraaien. Ze willen nationale soevereiniteit herstellen, vetorechten actief inzetten en geen verdere overdracht van bevoegdheden of middelen toestaan.
“Dat betekent: niet nóg meer bevoegdheden en miljarden overhevelen naar Brussel, maar juist terughalen. Onze vetorechten behouden we, herstellen we in ere én zetten we in: Nederland moet al het mogelijke vetoën, waaronder de EU-begroting, om zo een opt-out op asiel en immigratie en soepeler natuur- en stikstofbeleid te dwingen en de EU van binnenuit op de schop te nemen.”
“Wij willen sterke bilaterale en economische banden met andere landen; samenwerken is prima. Waar wij fel tegen zijn, is een geopolitieke Europese Unie, een Europese superstaat.”
“Nederland behoort tot de grootste nettobetalers, maar wat krijgen we ervoor terug: een Unie die steeds meer macht naar zich toetrekt en ons alles tot in de puntjes dicteert.”
Geen verdere EU-uitbreiding of integratie
De PVV is fel tegen uitbreiding van de EU en verdere integratie, zoals eurobonds, Europese belastingen of een digitale euro. Ze willen alle toetredingsonderhandelingen met kandidaat-lidstaten stopzetten en visumvrijstelling voor Turkije uitsluiten.
“Wij zijn tegen elke verdere uitbreiding van de EU. De toetredingsonderhandelingen met Turkije en alle andere kandidaat-lidstaten moeten direct en definitief worden verbroken. Een visumvrijstelling voor Turkije binnen de EU is onbespreekbaar.”
“Geen EU-uitbreiding; alle toetredingsonderhandelingen verbreken. Geen visumvrijstelling voor Turkije. Geen eurobonds, geen Europese belastingen, geen digitale euro.”
Opt-out op asiel, immigratie en natuurbeleid via vetorecht
De PVV wil een opt-out afdwingen op het gebied van asiel, immigratie en natuurbeleid door het inzetten van het Nederlandse vetorecht en het blokkeren van de EU-begroting.
Minder financiële bijdrage aan de EU
De PVV wil de Nederlandse financiële bijdrage aan de EU fors verminderen en hekelt het feit dat Nederland een van de grootste nettobetalers is.
BVNL wil de overdracht van Nederlandse soevereiniteit aan de Europese Unie stoppen en pleit voor een bindend referendum over het EU-lidmaatschap. De partij ziet economische samenwerking en vrijhandel binnen Europa als positief, maar wil opt-outs en opt-ins op EU-beleid, en stelt het EU-lidmaatschap ter discussie als Nederland geen meer zeggenschap krijgt over asiel- en stikstofbeleid.
Stoppen met overdracht van soevereiniteit aan de EU
BVNL vindt dat Nederland weer soeverein moet worden en wil de overdracht van bevoegdheden aan de EU stoppen. De partij ziet Nederland niet als een "Europese provincie" en wil dat Nederland meer zelf kan bepalen, met respect voor nationale belangen en cultuurverschillen.
“Maar de overdracht van soevereiniteit naar de EU moet stoppen en we moeten de mogelijkheid krijgen tot opt-ins en opt-outs.”
“BVNL wil dat Nederland weer soeverein wordt. Wij moeten veel meer zelf kunnen bepalen, in plaats van dat Brussel de dienst uitmaakt en Nederland een soort Europese provincie is.”
Bindend referendum over EU-lidmaatschap
BVNL wil dat de Nederlandse bevolking zich via een bindend referendum kan uitspreken over het EU-lidmaatschap. Dit voorstel is bedoeld om de democratische controle over de relatie met de EU te versterken.
“Een bindend referendum over het EU-lidmaatschap.”
EU-lidmaatschap afhankelijk maken van nationale zeggenschap
De partij stelt het EU-lidmaatschap ter discussie als Nederland geen meer zeggenschap krijgt over belangrijke beleidsterreinen zoals asiel en stikstof. In dat geval wil BVNL overstappen naar een lossere vorm van samenwerking via een associatieverdrag.
“Indien Nederland niet meer zeggenschap krijgt over het asielbeleid en het stikstofbeleid dan kunnen we het EU-lidmaatschap verruilen voor een associatieverdrag.”
Terug naar economische samenwerking en vrijhandel (EEG-model)
BVNL ziet economische samenwerking en vrijhandel binnen Europa als positief, maar wil terug naar een model vergelijkbaar met de vroegere EEG, zonder verdere politieke integratie.
“Economische samenwerking binnen een Europese Economische Gemeenschap (EEG) is prima en vrijhandel is een groot goed.”
Striktere voorwaarden aan EU-betalingen en wetgeving
BVNL wil betalingen aan de EU opschorten tot de uitgaven zijn goedgekeurd en stelt voorwaarden aan de implementatie van EU-regels, met als doel de nationale lasten te beperken.
“Betalingen aan de EU worden opgeschort totdat de Europese Rekenkamer de uitgaven van de EU heeft goedgekeurd op doelmatigheid en rechtmatigheid.”
“Regels en wetgeving uit Brussel die een groter beslag leggen op het ambtenarenapparaat zullen pas worden geïmplementeerd indien dit beslag wordt gecompenseerd met minder regels en minder inzet van ambtenaren op andere terreinen.”
Zelfstandige koers op landbouw en visserij, desnoods veto
BVNL wil dat Nederland weer zelfstandig beleid voert op landbouw en visserij, en is bereid het vetorecht in te zetten tegen ongewenste EU-regelgeving.
“Voor zover nodig zullen we de EU melden dat we voortaan weer onze eigen koers varen op het gebied van landbouw en visserij. Desnoods zetten we ons vetorecht in.”
Het CDA ziet de toekomst van de Europese Unie als een waarden- en rechtsgemeenschap die sterker, weerbaarder en innovatiever moet worden, met meer aandacht voor veiligheid, economie en democratische controle. Ze pleiten voor een flexibeler Europa met meer ruimte voor diversiteit, strengere handhaving van de rechtsstaat, versterking van de interne markt, gezamenlijke investeringen in publieke goederen, en hervormingen in besluitvorming en migratiebeleid.
Strengere handhaving van rechtsstaat en democratische controle
Het CDA wil dat de EU haar waarden en rechtsstatelijkheid actief beschermt, met sancties voor lidstaten die deze ondermijnen, en versterking van democratische en journalistieke controle binnen de Unie. Dit moet de legitimiteit en het functioneren van de EU op lange termijn waarborgen.
“De EU is een waarden- en rechtsgemeenschap en moet kritisch durven zijn op het eigen functioneren. De democratische en journalistieke controle en verantwoording moeten versterkt worden binnen de EU. Lidstaten die de rechtsstaat beschadigen of vernielen, korten we op EU-fondsen of verliezen hun stemrecht in EU-raden. Verplichte uittreding is de ultieme sanctie.”
Flexibeler Europa met meer ruimte voor diversiteit en kopgroepen
Het CDA pleit voor een Europa van verschillende snelheden, waarin lidstaten op bepaalde thema’s nauwer kunnen samenwerken zonder dat iedereen hoeft mee te doen. Dit moet de slagkracht en relevantie van de EU vergroten in een veranderende wereld.
“We willen meer ruimte voor verscheidenheid, diversiteit en kopgroepen rond belangrijke thema’s. Een Europa van verschillende snelheden en variaties versterkt de EU.”
Hervorming besluitvorming buitenlands beleid en sancties
Om slagvaardiger te zijn in de geopolitieke context, wil het CDA het vetorecht bij buitenlands beleid en sanctielijsten opheffen en pleit het voor meerderheidsbesluitvorming op het gebied van buitenlands en veiligheidsbeleid.
“We heffen het veto op buitenlands beleid in de EU op bij het veroordelen van mensenrechtenschendingen en het opstellen van sanctielijsten.”
“De veiligheidssituatie vraagt om meerderheidsbesluitvorming in het gemeenschappelijk buitenlands en veiligheidsbeleid en het gemeenschappelijk veiligheids- en defensiebeleid van de EU.”
Versterking interne markt en gezamenlijke investeringen
Het CDA ziet versterking van de interne markt en gezamenlijke investeringen in publieke goederen als essentieel voor economische groei en strategische autonomie van de EU. Ze staan onder strikte voorwaarden open voor gezamenlijke schulden (eurobonds) in crisissituaties.
“Europa kan aan economische groei winnen als de interne markt wordt versterkt. Nederland neemt het voortouw belemmeringen weg te nemen door concrete voorstellen te blijven doen aan de EU. Verder zet Nederland zich versterkt in op het realiseren van een gezamenlijke kapitaalmarkt.”
“Wij staan open voor het aangaan van gemeenschappelijke schulden (eurobonds) in noodsituaties en voor specifieke investeringen in Europese publieke goederen die onze veiligheid en open strategische autonomie versterken. Dit kan alleen onder strenge voorwaarden zoals tijdelijkheid, een beperkte omvang en stevige afbakening, concrete en afdwingbare afspraken over terugbetaling en een duidelijk aantoonbare Europese inzet.”
Strenger en gezamenlijk migratie- en asielbeleid
Het CDA wil dat de EU het voortouw neemt in het hervormen van het asielbeleid, met buitengrensprocedures, snelle terugkeer bij afwijzing, en aanpassing van internationale verdragen om grip te krijgen op migratie.
“Het Europese migratiepact dat in juni 2026 wordt ingevoerd, vormt voor het CDA de basis van de nationale aanpak rondom asiel: › Een strenge buitengrensprocedure waarin asielaanvragen die weinig kans maken direct en in een gesloten omgeving aan de buitengrenzen van Europa worden beoordeeld. Bij afwijzing volgt direct terugkeer. De procedure zal ook in Nederland worden toegepast.”
“We beëindigen de inhumane en illegale mensensmokkel door internationaal te werken aan een nieuw asielsysteem, waarbij aanvragen alleen nog buiten de EU in behandeling worden genomen en waar asielmigranten op uitnodiging naar Europa mogen komen. Europa moet hierin het voortouw nemen door het Vluchtelingenverdrag en het Europese Verdrag voor de Rechten van de Mens aan te passen in samenwerking met de VN.”
De ChristenUnie ziet de toekomst van de Europese Unie als een waardengemeenschap die zich richt op vrede, recht, bescherming van de rechtsstaat en strategische autonomie, maar met duidelijke grenzen aan uitbreiding en bevoegdheden. Ze willen Europese samenwerking versterken op kerntaken zoals klimaat, migratie en economie, maar verzetten zich tegen bemoeizucht op terreinen zonder EU-mandaat en tegen automatische toetreding tot de euro. Transparantie, subsidiariteit en bescherming van nationale soevereiniteit staan centraal in hun visie.
Koesteren van de Europese waardengemeenschap en kerntaken
De ChristenUnie benadrukt het belang van de EU als waardengemeenschap gebaseerd op mensenrechten, democratie en rechtsstaat, en wil Europese samenwerking versterken op grensoverschrijdende kerntaken zoals klimaat, migratie en economie. Tegelijkertijd pleiten ze voor strategische autonomie en minder afhankelijkheid van andere landen.
“De ChristenUnie koestert deze Europese waardengemeenschap. In deze woelige tijden wil de ChristenUnie zich inzetten voor een geloofwaardige Europese Unie die vrede en recht centraal stelt, de waarde van leven, gezinnen en gemeenschappen beschermt, zorg draagt voor de schepping en streeft naar publieke en sociale gerechtigheid.”
“Voor grote grensoverschrijdende uitdagingen is Europese samenwerking noodzakelijk: (arbeids)migratiebeleid, klimaatverandering, belastingontwijking en een eerlijke (digitale) economie. In deze tijd met geopolitiek schuivende panelen is strategische autonomie op Europees niveau cruciaal.”
Grenzen aan uitbreiding en bevoegdheden van de EU
De partij stelt duidelijke grenzen aan uitbreiding van de EU en aan de bevoegdheden van Europese instituties. Nieuwe lidstaten moeten voldoen aan strenge criteria, toetreding tot de euro is niet automatisch, en subsidiariteit is het uitgangspunt: nationale soevereiniteit blijft leidend.
“Nieuwe landen die toetreden tot de Europese Unie voldoen aan de eisen die bij onze waardengemeenschap horen. Daarbij heeft de ChristenUnie in het bijzonder oog voor de criteria voor de rechtsstaat, democratie en het borgen van mensenrechten. Ook moet een land op economisch niveau geloofwaardig kunnen aansluiten.”
“De ChristenUnie wil het automatisme dat landen die toetreden tot de EU automatisch ook toetreden tot de Europese Monetaire Unie (EMU) loslaten.”
“Voor de ChristenUnie is subsidiariteit het uitgangspunt: besluiten worden genomen op het laagst mogelijke niveau, zo dicht mogelijk bij mensen. Wij verzetten ons tegen Europese bemoeizucht op terreinen waar de EU geen mandaat heeft, zoals gezondheidszorg, medische ethiek, onderwijs of woningbouw.”
Bescherming van de rechtsstaat en transparantie
De ChristenUnie wil dat de EU sterker optreedt tegen schendingen van de rechtsstaat en corruptie, met snellere procedures en het beperken van het vetorecht. Transparantie in besluitvorming is essentieel voor draagvlak.
“De EU heeft politieke, juridische en financiële instrumenten nodig om de rechtsstaat in Europa te beschermen. Nederland trekt hierin op met gelijkgestemde landen en steunt voorwaardelijkheid van financiële fondsen om de rechtsstaat te beschermen.”
“Het vetorecht van een enkele lidstaat op Europees buitenlands beleid verzwakt die daadkracht. Daarom is de ChristenUnie voorstander van het invoeren van besluitvorming met een gekwalificeerde meerderheid voor het Europese buitenlandbeleid.”
“Een transparante Unie is een voorwaarde voor draagvlak en duurzame acceptatie van Europese besluiten. Dit vraagt een beter lobbyregister en meer transparantie over de onderhandelingen tussen Europees Parlement en de Raad, bijvoorbeeld over agenda’s en deelnemers van onderhandelingen.”
DENK ziet Europese samenwerking als waardevol, maar wil de nationale soevereiniteit behouden en pleit voor hervorming van de EU richting meer democratie en striktere handhaving van de rechtsstaat. Ze zijn voor pragmatische samenwerking waar het Nederland voordeel biedt, maar tegen verdere integratie zoals een Europees leger. DENK wil ruimte binnen de EU-begrotingsregels voor investeringen in brede welvaart en klimaat, en benadrukt het belang van nationale inspraak bij EU-regelgeving.
Behoud nationale soevereiniteit binnen Europese samenwerking
DENK erkent het belang van Europese samenwerking, maar stelt duidelijke grenzen aan de overdracht van nationale bevoegdheden. Ze willen dat Nederland altijd zeggenschap houdt over eigen beleid, vooral op het gebied van defensie en wetgeving, en zijn kritisch op verdere politieke integratie.
“Wij zijn pragmatische voorstanders van de EU: als wij uitdagingen beter in Europees verband kunnen aanpakken, dan zijn wij daar een voorstander van. Wij hechten aan het borgen van inspraak van ons nationale parlement bij EU regelgeving en hechten aan het behouden van onze soevereine zeggenschap over hoe ons land wordt bestuurd.”
“Wij zijn een voorstander van Europese defensiesamenwerking, maar geen voorstander van een Europees leger. Wij moeten altijd zelf blijven bepalen of onze militairen worden ingezet.”
Hervorming van de EU: meer democratie en rechtsstaat
DENK wil dat de EU hervormd wordt om het democratische gehalte te vergroten en strengere handhaving van de rechtsstaat af te dwingen. Dit moet voorkomen dat lidstaten zich onttrekken aan gezamenlijke afspraken en de legitimiteit van de EU versterken.
“Wij zijn voor een hervorming van de EU waarbij het democratische gehalte van de EU wordt vergroot en er op het gebied van de rechtsstaat strenger gehandhaafd wordt op de vraag of landen binnen de EU zich gedragen conform de afspraken.”
Flexibiliteit in EU-begrotingsregels voor investeringen
DENK vindt dat de EU-begrotingsregels niet in de weg mogen staan van investeringen die de brede welvaart en het klimaat ten goede komen. Ze pleiten voor een pragmatische toepassing van deze regels, waarbij ruimte is voor nationale prioriteiten.
“Wij hechten aan een stabiele financiële Unie, maar de begrotingsregels mogen vooruitgang niet belemmeren. Dat betekent dat wij het handhaven op begrotingsdiscipline steunen en tegelijkertijd met een open houding kijken naar het bieden van ruimte voor uitgaven die de brede welvaart bevorderen.”