Verkiezingsprogramma's 2025 overtechnologie innovatie
Het CDA ziet technologie-innovatie als essentieel voor het toekomstig verdienvermogen, strategische autonomie en maatschappelijke uitdagingen zoals klimaat, zorg en veiligheid. De partij wil investeren in sleuteltechnologieën (zoals AI, groene chemie, chips), regionale ecosystemen versterken, en innovatie stimuleren via gerichte overheidsfinanciering, samenwerking en minder regeldruk. Concrete voorstellen zijn onder meer een nationale investeringsbank, centrale regie op AI, ruimte voor experimenten, en het versnellen van technologische toepassingen in sectoren als zorg, landbouw en energie.
Investeren in sleuteltechnologieën en innovatie-ecosystemen
Het CDA wil gericht investeren in sleuteltechnologieën (zoals AI, quantum, groene chemie, chips) en regionale innovatie-ecosystemen versterken om het concurrentievermogen, duurzaamheid en strategische autonomie van Nederland te waarborgen. De partij ziet samenwerking tussen overheid, bedrijfsleven en kennisinstellingen als cruciaal en wil nationale en Europese programma’s benutten.
“We geven het Groeifonds een nieuwe impuls en investeren daarmee in nieuwe technologieën die nodig zijn voor de toekomst. Nederlandse toponderzoeksinstellingen brengen we actief in stelling en sluiten aan bij Europese technologieprogramma’s, zoals het Digital Europe Program.”
“Binnen het groeifonds komt ruimte voor investeringen in sleuteltechnologieën met een sterke focus op AI. Er komt daarnaast een commissaris AI voor centrale regie.”
“We stimuleren regionale ecosystemen, samenwerkingen tussen onderwijsinstellingen, grote bedrijven, beginnende start-ups, lokale overheden en de regionale ontwikkelingsmaatschappijen.”
“We stimuleren doorontwikkeling van het Nederlands ‘large language-model’ GPT-NL als basis voor AI. Ook stimuleren we de bouw van Europees-autonome datacentra. En we steunen de komst van een AI-fabriek in Noord-Nederland en essentiële softwaretoepassingen.”
“We stimuleren de ontwikkeling van chipproductie en -ontwerp met gelijkgestemde Europese landen. Ook dragen we actief bij aan de daadwerkelijke productie van geavanceerde chips in Nederland of Europa.”
Versnellen en faciliteren van technologische innovatie in sectoren
Het CDA wil innovatie versnellen door ruimte te bieden voor experimenten, snelle uitrol van bewezen technologieën en het aanpassen van regelgeving. Dit geldt voor sectoren als zorg, landbouw, energie en defensie, waar technologische innovatie wordt gezien als oplossing voor maatschappelijke uitdagingen en als motor voor economische groei.
“Wij creëren ruimte om nieuwe technologieën veilig en gecontroleerd te testen, zodat innovaties sneller de samenleving ten goede komen.”
“Zorginnovaties – mede op basis van succesvolle pilots – willen we snel en breed toepassen, door waar nodig wetgeving aan te passen en samenwerking tussen zorginstellingen, verzekeraars, gemeenten en innovatieve ecosystemen af te dwingen.”
“We passen de vergunningsverlening aan zodat nieuwe innovaties snel kunnen worden uitgerold.”
“We realiseren de ambitie om in 2040 klimaatneutraal te zijn en schrappen de hogere nationale CO2-heffing. We stimuleren robotisering, mede om minder arbeid afhankelijk te zijn.”
“Defensie en Economische Zaken maken een gezamenlijk innovatieprogramma met het bedrijfsleven en onderzoeksinstellingen. We sluiten aan bij nationale technologiestrategie en sectoragenda’s voor vernieuwing van het industriebeleid.”
Minder regeldruk en betere financiering voor innovatie
Het CDA wil regeldruk verminderen en financiering voor innovatieve bedrijven verbeteren, onder meer door een nationale investeringsbank en fiscale stimulansen. Dit moet het voor (mkb-)bedrijven makkelijker maken om te innoveren en te groeien, en om kapitaal aan te trekken in de vroege fase van technologische ontwikkeling.
“We ontwikkelen Invest NL, Invest International en onderdelen van de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO) door tot een Nationale Investeringsbank: één sterke overheidsinvesteringspartner, een brede nationale financierings- en ontwikkelingsinstelling met slagkracht en kapitaal.”
“We komen met een versterkt programma om regeldruk aan te pakken, rapportages te versimpelen en overlap te voorkomen.”
“We vereenvoudigen en vervangen de versnipperde fiscale regelingen en herinvesteren dit in effectieve ondernemersregelingen gericht op investeren, innoveren en werkgeverschap.”
“Om particulier kapitaal te mobiliseren voor investeringen voeren we de ‘win-win-lening’ in, een belastingkorting in box 3 voor particulieren die een lening aan het Nederlandse mkb verstrekken.”
Digitale ethiek, AI-regulering en digitale weerbaarheid
Het CDA benadrukt het belang van digitale ethiek, verantwoord gebruik van AI en het versterken van digitale weerbaarheid. De partij wil AI-ethiek en cyberveiligheid verankeren in onderwijs en toezicht, en zorgen voor onafhankelijke regulering en naleving van wetgeving.
“Wij willen een betere verankering van digitale ethiek: AI-ethiek, het begrijpen van algoritmes, mediawijsheid en cyberveiligheid in funderend en vervolgonderwijs en bibliotheken.”
“Toezichthouders behouden hun onafhankelijke rol, en zien toe op naleving van de geldende wetgeving op het gebied van AI.”
GroenLinks-PvdA ziet technologie en innovatie als essentiële motoren voor een duurzame, eerlijke en concurrerende economie, mits deze in dienst staan van publieke waarden, gelijke kansen en maatschappelijke behoeften. De partij wil fors investeren in onderzoek, digitale infrastructuur, AI en technologische autonomie, met nadruk op publieke controle, duurzaamheid en sociale rechtvaardigheid. Concrete voorstellen zijn onder meer een AI-fabriek, een Nationale Investeringsbank, Europese digitale soevereiniteit, en het stimuleren van innovatie in onderwijs, industrie en mkb.
Investeren in technologische innovatie en onderzoek
GroenLinks-PvdA wil grootschalig investeren in fundamenteel en toegepast onderzoek, technologieontwikkeling en innovatie, met nadruk op maatschappelijke behoeften en strategische autonomie. De overheid moet actief mee-investeren in baanbrekende innovaties, en samenwerking tussen onderwijs, bedrijfsleven en overheid wordt versterkt.
“Wij zetten ons in voor forse EU-investeringen in fundamenteel onderzoek en technologieontwikkeling. Daarbij zijn Europese waarden en maatschappelijke behoeften leidend.”
“De overheid gaat actief mee-investeren in baanbrekende innovaties: van fundamenteel en praktijkgericht onderzoek op universiteiten en hogescholen tot commerciële toepassing in innovatieve bedrijven.”
“We draaien de onderwijsbezuinigingen van dit kabinet terug en investeren fors in onderzoek, wetenschap en innovatie.”
Europese digitale autonomie en technologische soevereiniteit
De partij wil de afhankelijkheid van Amerikaanse en Chinese technologie verminderen door te investeren in Europese digitale infrastructuur, cloud, AI, chipfabrieken en het stimuleren van Europese alternatieven. Dit moet de strategische autonomie en veiligheid van Nederland en Europa vergroten.
“Nederland kent veel innovatieve ICT-bedrijven, maar is toch afhankelijk van Amerikaanse en Chinese leveranciers. Samen met Europese partners maken we haast met het bouwen van Europese alternatieven en het stallen van data op Europees grondgebied.”
“We bouwen hun [Big Tech] macht af door te investeren in Europese digitale infrastructuur, een eigen Cloud en veilige AI.”
“We ondersteunen initiatieven voor Europese chipfabrieken en sturen bij de Europese Commissie aan op publieke garanties, zoals bij het InvestEU-programma.”
Stimuleren van AI-ontwikkeling en verantwoord gebruik
GroenLinks-PvdA wil investeren in kunstmatige intelligentie die bijdraagt aan de samenleving, met nadruk op publieke waarden, privacy, auteursrecht en eerlijke beloning. Er komt een AI-fabriek waar start-ups en overheden kunnen experimenteren, en riskante AI-systemen worden verboden.
“We investeren in de komst van een AI-fabriek in Groningen, waar start-ups en overheden vrijuit kunnen experimenteren met nieuwe toepassingen. Dat gebeurt met respect voor het privacy- en auteursrecht, en met een eerlijke beloning van alle deelnemers.”
“We zetten samen met vakbonden in op fijner en efficiënter werken met AI, en platformwerkers hebben recht op sociale zekerheid.”
“We verbieden riskante AI-systemen, zoals systemen voor realtime gezichts- of emotieherkenning. AI-gegenereerde content moet altijd als zodanig herkenbaar zijn, met duidelijke bronvermelding.”
Nationale Investeringsbank en steun voor innovatieve bedrijven
De partij wil een Nationale Investeringsbank oprichten om het concurrentievermogen te vergroten en innovatieve bedrijven, vooral mkb en start-ups, toegang te geven tot financiering die ze anders niet krijgen.
“Een Nationale Investeringsbank vergroot het Nederlandse concurrentievermogen en kan bedrijven toegang geven tot leningen die ze op de reguliere markt niet kunnen krijgen.”
“In Nederland omarmen we het ecosysteem van innovatieve mkb’ers en stimuleren start-ups in de tech-sector.”
Duurzame digitalisering en circulaire technologie
Technologische innovatie moet bijdragen aan duurzaamheid. De partij stuurt op circulaire, energiezuinige en repareerbare hardware, en verbreedt het Actieplan Duurzame Digitalisering.
“We sturen als overheid op circulariteit en efficiëntie. Wie hardware of media zoals films en videogames aanschaft, moet erop vertrouwen dat het blijvend bruikbaar is. We zetten ons in voor Europese regelgeving die modulaire en repareerbare hardware stimuleert en veroudering tegengaat.”
“We verbreden het Actieplan Duurzame Digitalisering en leiden genoeg ICT’ers op voor een groene digitale toekomst.”
Bevorderen van digitale vaardigheden en innovatie in onderwijs
Om technologische innovatie breed te laten landen, investeert GroenLinks-PvdA in digitale vaardigheden, mediawijsheid en een leven lang leren, met speciale aandacht voor AI en digitale geletterdheid in het onderwijs.
“Mediawijsheid en digitale geletterdheid worden een vast onderdeel van het onderwijscurriculum. Elke jongere moet voldoende geletterd en gecijferd het onderwijs verlaten.”
“Daarnaast is het steeds belangrijker dat werknemers bijblijven met digitale vaardigheden en innovaties als AI.”
“Er komt een leerrecht voor iedere Nederlander voor om- en bijscholing.”
De SP ziet technologie en innovatie als middelen om maatschappelijke vooruitgang te realiseren, mits deze in publieke handen blijven en niet worden gedomineerd door markt- of Big Tech-belangen. Ze pleiten voor forse publieke investeringen in fundamenteel onderzoek, ethische regulering van digitale technologieën (zoals AI), en stimuleren technologische innovatie gericht op duurzaamheid, arbeidsproductiviteit en digitale autonomie. Concrete voorstellen zijn onder meer een Innovatiewet, investeringen in energie-innovatie, een Ministerie van Digitale Zaken, en strenge regulering van Big Tech.
Forse publieke investeringen in fundamenteel onderzoek en innovatie
De SP wil innovatie niet overlaten aan de markt, maar juist stimuleren via langdurig publiek gefinancierd onderzoek en onafhankelijkheid van commerciële belangen. Dit moet leiden tot echte vernieuwing en maatschappelijke waarde, niet alleen tot winst.
“We investeren fors in fundamenteel en onafhankelijk onderzoek. Niet alles hoeft direct toepasbaar of rendabel te zijn. Wat telt is het vertrouwen in de maatschappelijke waarde van kennis.”
“Technologieën zoals het internet, gps of nieuwe geneesmiddelen zijn niet ontstaan uit commerciële winstdoelen, maar uit langdurig publiek gefinancierd onderzoek.”
“Met een Innovatiewet zetten we in op onderzoek, onderwijs en vakopleidingen, AI, automatisering en robotisering voor zwaar en repeterend werk.”
Technologie-innovatie inzetten voor duurzaamheid en energie
Innovatie moet bijdragen aan een duurzame economie en energievoorziening. De SP investeert in nieuwe technische oplossingen voor het elektriciteitsnet, energieopslag, groene waterstof en circulaire economie, met publieke regie.
“We investeren in nieuwe innovaties en technische oplossingen om zo een sterk elektriciteitsnet te bouwen.”
“De overheid pakt de regie in de aanleg van waterstofinfrastructuur, zoals ze dat vroeger deed met elektriciteit en gas.”
“We investeren in energieopslag met batterijen om momenten zonder zon en wind te overbruggen.”
“Producten worden herbruikbaar, repareerbaar en duurzaam. We ontmoedigen vervuiling en stimuleren hergebruik. Recyclen wordt de norm, net als schonere technologieën en alternatieve energiedragers zoals waterstof.”
Strenge regulering en ethische toets van digitale technologie en AI
De SP wil technologische innovatie in goede banen leiden door ethische toetsing, bescherming van burgerrechten, en het beperken van de macht van Big Tech. Nieuwe technologieën mogen pas op de markt na een ethische toets, en AI/algoritmes mogen niet leiden tot discriminatie of ondoorzichtige besluitvorming.
“Nieuwe technologieën worden eerst onderworpen aan een ethische toets, voordat zij kunnen toetreden tot de markt.”
“Wij versterken de volksvertegenwoordiging met een permanent onderzoeksinstituut dat adviseert over de maatschappelijke gevolgen van technologische ontwikkelingen en voorstellen doet voor aanvullende burgerrechten in het digitale tijdperk.”
“Kunstmatige Intelligentie maakt het steeds moeilijker om te achterhalen wat echt en wat nep is... Daarom is strenge regulering nodig. Het moet altijd duidelijk zijn wanneer iets door AI is gemaakt.”
“De inzet van algoritmen, Kunstmatige Intelligentie en geautomatiseerde besluitvorming om fraude op te sporen en besluiten te nemen is niet langer toegestaan wanneer mensen worden uitgesloten.”
Digitale autonomie en publieke controle op technologie
De SP wil de afhankelijkheid van buitenlandse (met name Amerikaanse) techbedrijven verminderen door te investeren in Europese en Nederlandse alternatieven, open source, en publieke datacentra. Technologie moet in dienst staan van publieke waarden en democratische controle.
“We moeten investeren in alternatieven in Nederland en Europa, zodat we de afhankelijkheid van de VS kunnen verminderen. Overheden maken zo veel mogelijk gebruik van open source en zorgen ervoor dat hun systemen leverancier onafhankelijk zijn.”
“We stimuleren de ontwikkeling van publieke alternatieven voor sociale media, waar democratische controle en transparantie wél centraal staan.”
“Het bevorderen van open sourcetechnologie en open standaarden is noodzakelijk.”
Big Tech reguleren en innovatie beschermen tegen monopolies
De SP ziet de macht van grote techbedrijven als een bedreiging voor innovatie, privacy en democratie. Ze willen het verdienmodel van Big Tech aanpakken, strengere regulering en open standaarden afdwingen, en de positie van kleinere spelers versterken.
“Dit systeem ondermijnt privacy, innovatie, arbeidsrechten en zelfs onze democratie. Wij zetten ons in voor strengere regulering, open standaarden, transparantie over algoritmes en een sterkere positie voor consumenten, werknemers en kleinere ondernemers in de digitale economie.”
“Om de macht en invloed van deze bedrijven op de samenleving en politiek te breken, moet het verdienmodel aangepakt worden.”
De VVD ziet technologie-innovatie als essentieel voor economische groei, concurrentiekracht en maatschappelijke vooruitgang. Ze willen investeren in groeitechnologieën zoals AI, quantum, chips en circulaire technologie, belemmerende regelgeving schrappen, en samenwerking tussen overheid, bedrijven en kennisinstellingen versterken. Concrete voorstellen zijn onder meer het verhogen van R&D-investeringen, het stimuleren van AI en quantum, het versoepelen van EU-regels die innovatie remmen, en het creëren van regelluwe zones en proeftuinen.
Investeringen in groeitechnologieën en R&D verhogen
De VVD wil Nederland technologisch leidend maken door fors te investeren in onderzoek, ontwikkeling en groeitechnologieën zoals AI, quantum en chips. Ze zien samenwerking tussen overheid, bedrijven en kennisinstellingen als cruciaal en willen dat investeringen in innovatie stijgen naar minimaal 3% van het bbp.
“We spannen ons in om de investeringen in onderzoek en ontwikkeling in Nederland te laten stijgen naar minimaal 3% van de totale omvang van de economie.”
“We willen zorgen dat Nederland in de toekomst koploper is op het gebied van mobiliteitsinnovatie. ... We blijven innovatie hier stimuleren, maken gebruik van AI waar mogelijk en nemen regels weg die innovatie stimuleren.”
“We zetten ons in voor de bouw van een quantumcomputer in Nederland.”
“We doen daarom investeringen in kunstmatige intelligentie via de investeringsagenda voor nationale groei en de investeringsmaatschappij.”
“We blijven investeringen in circulaire technologie en innovatie stimuleren, en samen met ondernemers nemen we praktische knelpunten weg.”
Schrappen en versoepelen van belemmerende regelgeving
De VVD stelt dat overregulering innovatie belemmert, vooral door Europese regels. Ze willen regelluwe zones, proeftuinen en het versoepelen van EU-wetgeving zoals de AI-act en GDPR om innovatie te versnellen.
“We ontwikkelen regelvrije zones, waar tijdelijk en gecontroleerd wet- en regelgeving kan worden opgeschort om innovatie te bevorderen.”
“We maken ons daarom in de EU hard voor onder andere het versoepelen van de Artificiële Intelligentie-verordening (AI-act), General Data Protection Regulation (GDPR), Corporate Sustainability Reporting Directive (CSRD), Corporate Sustainability Due Dilligence Directive en de Regulation on Deforestation-free products (EUDR).”
“Deze innovatie moet gestimuleerd en gefinancierd worden, de overheid moet te veel regulering vooraf voorkomen.”
“We willen regelluwe proeftuinen en adequate financiering via, onder andere, een investeringsmaatschappij voor start- en scale-ups.”
Stimuleren van start-ups, scale-ups en kennisvalorisatie
De VVD wil het ondernemersklimaat voor innovatieve bedrijven verbeteren door fiscale stimulansen, investeringsfondsen, en het versterken van regionale ontwikkelingsmaatschappijen. Ze willen ook dat universiteiten en kennisinstellingen nauwer samenwerken met bedrijven om innovatie te versnellen.
“De rode loper voor start- en scale-ups gaat uit.”
“We willen het fiscaal stimuleren dat alle Nederlanders kunnen investeren in start- en scale-ups en kijken daarbij bijvoorbeeld naar een aftrekpost in de inkomstenbelasting.”
“We versterken de samenwerking met universiteiten en kennisinstellingen zodat hun innovaties bijdragen aan duurzame economische groei.”
Specifieke sectorale innovatie: zorg, defensie, circulair en landbouw
De VVD benoemt technologie-innovatie als sleutel in sectoren als zorg (digitalisering, AI, robotisering), defensie (drones, digitalisering, defensie-innovatie), circulaire economie en landbouw (biotechnologie, novel foods).
“Digitalisering, robotisering en kunstmatige intelligentie zullen de komende decennia welzijn en gezondheid op veel vlakken verbeteren en de administratieve bureaucratie verminderen, arbeidsuren besparen en de kwaliteit van de zorg verbeteren.”
“Nederland heeft alles in huis om een technologische koploper te zijn. ... Daarom geven we bij militaire aankopen waar mogelijk voorkeur aan Nederlandse ondernemers op de terreinen waar onze industrie goed in is en investeren we in belangrijke innovatieve defensieclusters.”
“We willen voedselverspilling verder tegengaan door voedselresten met vooruitstrevende biotechnologieën om te zetten in waardevolle nieuwe producten.”
BBB ziet technologie en innovatie als essentiële motoren voor economische groei, strategische autonomie en maatschappelijke vooruitgang, mits deze in dienst staan van mensen en nationale belangen. De partij wil innovatie stimuleren door voorrang te geven aan Nederlandse bedrijven bij overheidsprojecten, te investeren via een Nationale Investeringsbank, en afhankelijkheid van buitenlandse technologie te verminderen. Concrete voorstellen richten zich op digitale soevereiniteit, cybersecurity, praktische innovatie in de maakindustrie, en het bevorderen van regionale technologische ecosystemen.
Voorrang voor Nederlandse technologie en bedrijven
BBB wil dat Nederlandse bedrijven en kennisinstellingen een eerlijke kans krijgen bij digitaliserings- en innovatieprojecten van de overheid, om zo strategische autonomie te versterken en economische groei te stimuleren. Dit moet ook de afhankelijkheid van buitenlandse techreuzen verminderen en innovatie ten goede laten komen aan de hele samenleving.
“Nederlandse bedrijven en kennisinstellingen krijgen voorrang bij aanbestedingen van de overheid.”
“De overheid kiest als 'launching customer' actief voor innovatieve Nederlandse bedrijven en kennisinstellingen bij digitaliseringsprojecten.”
“Vitale infrastructuur in eigen beheer. Publieke en vitale digitale netwerken blijven zoveel mogelijk in bezit van Nederlandse of Europese bedrijven of samenwerkingsverbanden.”
Investeren via een Nationale Investeringsbank
Om innovatie structureel te stimuleren, wil BBB een Nationale Investeringsbank oprichten die risicodragend kapitaal beschikbaar stelt voor innovatieve bedrijven in sectoren als deeptech, agrotech en energietechniek. Dit moet bijdragen aan strategische autonomie en werkgelegenheid in de maakindustrie.
“We stimuleren innovatie door nationale investeringen, BBB wil hiervoor de oprichting van een Nationale Investeringsbank onderzoeken.”
“Deze NIB krijgt een duidelijke taak in het beschikbaar stellen van risicodragend kapitaal voor innovatieve bedrijven in deeptech, agrotech, energietechniek en industriële toepassingen die bijdragen aan strategische autonomie en werkgelegenheid in de maakindustrie in Nederland.”
Digitale soevereiniteit en afbouw buitenlandse afhankelijkheid
BBB benadrukt het belang van digitale soevereiniteit door publieke data en infrastructuur nationaal te beschermen en de afhankelijkheid van buitenlandse cloud- en softwareleveranciers stap voor stap af te bouwen. Dit moet de nationale veiligheid, privacy en autonomie waarborgen.
“Afhankelijkheid van buitenlandse cloud en software leveranciers wordt waar mogelijk stap voor stap afgebouwd.”
“Publieke data nationaal beschermen. Overheidsdata en privacygevoelige informatie worden opgeslagen bij Nederlandse of Europese partijen die de hoogste beveiligingsnormen hanteren.”
“BBB erkent ook de noodzaak om de monopoliepositie van big tech te bekritiseren en een strategisch leveranciersbeleid te voeren om afhankelijkheid te verminderen.”
Praktische innovatie in industrie en maaksector
BBB wil innovatie vooral praktisch inzetten in de industrie en maaksector, met aandacht voor regionale kracht en strategische sectoren. Startups, scale-ups en pilotprojecten krijgen ondersteuning, en er wordt geïnvesteerd in nieuwe industriële technieken zoals elektrolyse, circulaire kunstmest en CO₂-negatief staal.
“Startups en jonge bedrijven zijn onmisbaar voor de vernieuwingskracht van Nederland. Maar doorgroeien is vaak moeilijk. BBB wil ruimte voor praktische innovatie, met echte maakwaarde voor Nederland.”
“Investeren in nieuwe industriële technieken. BBB steunt pilot en opschalingsprojecten voor bijvoorbeeld: – Elektrolyse fabrieken voor groene waterstof, – Circulaire kunstmest op basis van dierlijke mest, – Monovergisting en warmteterugwinning, – CO₂negatief staalproductie via innovatieve smeltprocessen.”
Sturing op innovatie met nadruk op menselijke maat
BBB vindt dat digitalisering en technologische innovatie breed toegankelijk moeten zijn en bijdragen aan het welzijn van alle inwoners. Regels en wetgeving moeten getoetst worden op eenvoud, begrijpelijkheid en menselijke maat, zodat technologie mensen verbindt in plaats van verdeelt.
“Om deze potentie volledig te benutten, is actieve sturing op brede toegankelijkheid en gelijke kansen essentieel.”
“Door regels te toetsen op menselijke maat, eenvoud en begrijpelijkheid, zorgen we ervoor dat de digitale transitie mensen verbindt in plaats van verdeeld.”
Gerichte investeringen in cybersecurity en AI
BBB wil investeren in cybersecurity door Nederlandse bedrijven voorrang te geven bij veiligheidsprojecten en digitale bewaking van publieke sectoren. Daarnaast investeert de overheid via Defensie in de ontwikkeling van een Nederlands AI-netwerk, waaronder lokale AI-hubs.
“Gerichte investeringen in cybersecurity. Nederlandse cybersecurity bedrijven krijgen voorrang bij veiligheidsprojecten en digitale bewaking van publieke sectoren.”
“Nederland investeert via Defensie structureel in de ontwikkeling van het Nederlandse AInetwerk waaronder de AIfabriek in Groningen en lokale AIhubs.”
De ChristenUnie ziet technologie en innovatie als essentieel voor een duurzame, rechtvaardige en toekomstbestendige economie en samenleving. Ze willen investeren in missiegedreven innovatie, stimuleren samenwerking tussen kennisinstellingen en bedrijven, en stellen duidelijke ethische en maatschappelijke kaders aan technologische ontwikkelingen zoals AI en digitalisering. Concrete voorstellen zijn onder meer het verhogen van investeringen in innovatie, het stimuleren van circulaire en duurzame technologie, en het waarborgen van privacy en transparantie bij digitale toepassingen.
Investeren in missiegedreven innovatie en samenwerking
De ChristenUnie wil de innovatiekracht van Nederland versterken door structureel te investeren in onderzoek en ontwikkeling, met een focus op samenwerking tussen wetenschap, bedrijfsleven en onderwijs. Dit moet leiden tot een toekomstbestendige economie en het oplossen van maatschappelijke uitdagingen.
“Om onze toekomstige welvaart zeker te stellen is het van belang om nu te investeren in innovatie en productiviteit. Dat vraagt om een beter samenspel van wetenschap, kennisinstituten, opleidingen en bedrijven.”
“Op macroniveau bedragen op termijn de publieke en private uitgaven aan innovatie en onderzoek 3% van het nationaal inkomen.”
“We investeren blijvend in praktijkgericht onderzoek op hogescholen en bevorderen de samenwerking binnen het hoger onderwijs door geschikte fondsen en subsidies.”
“Innovaties zijn nodig om de omslag naar een ecologisch verantwoorde en competitieve economie te maken waarin we op een duurzame manier samenleven, consumeren en produceren.”
Stimuleren van circulaire, duurzame en technologische innovatie
De partij legt nadruk op innovatie die bijdraagt aan duurzaamheid, circulaire economie en de energietransitie. Ze willen normeren, ondersteunen en investeren in technologieën die bijdragen aan een schonere industrie en samenleving.
“We stimuleren de circulaire capaciteit van de industrie, bijvoorbeeld met ketenafspraken.”
“We stimuleren waterstofinnovatie, om duurzaam opgewekte energie ook te kunnen gebruiken.”
“We subsidiëren innovatie, zoals via schoon- en emissieloos bouwen.”
“Zo stimuleren we innovatief bouwen: klimaatbestendig, natuurinclusief en kostenefficiënt.”
Ethische en maatschappelijke kaders voor digitale technologie en AI
De ChristenUnie benadrukt het belang van ethische kaders, transparantie en privacy bij de inzet van digitale technologie en kunstmatige intelligentie. Ze willen grip houden op grote techbedrijven en waarborgen dat technologie in dienst staat van mens en samenleving.
“De overheid moet grenzen stellen waar het gaat om de inzet van technieken en de regulering van ons digitale maatschappelijke verkeer, bijvoorbeeld bij het gebruik van kunstmatige intelligentie en algoritmes.”
“Het algoritmeregister wordt uitgebreid en verplicht gesteld, zodat transparant is hoe algoritmes worden ingezet.”
“De opkomst van kunstmatige intelligentie (AI) is een van de grootste maatschappelijke uitdagingen van onze tijd, met potentieel ontwrichtende gevolgen voor onder andere de rechtsstaat. Daarom vindt de ChristenUnie dat dit duidelijke ethische kaders en regie van de overheid vraagt.”
Toegankelijkheid van innovatie voor MKB, start-ups en onderwijs
De partij wil dat innovatie niet alleen bij grote bedrijven blijft, maar juist toegankelijk wordt gemaakt voor het MKB, start-ups, scale-ups en jonge ondernemers, mede door betere toegang tot groeikapitaal en samenwerking met het onderwijs.
“We verbeteren de toegang van het mkb, start-ups en scale-ups tot groeikapitaal, ook via non-bancaire financiers als Qredits.”
“We investeren volop in het beroepsonderwijs en geven ruimte aan jonge ondernemers.”
“We stimuleren ondernemerschap vanuit het hoger en wetenschappelijk onderwijs, bijvoorbeeld door het mogelijk maken van afspraken over het intellectueel eigendom van tijdens een studie ontwikkelde innovaties.”
Volt wil dat Europa technologisch onafhankelijk en innovatief wordt door grootschalig te investeren in strategische technologieën zoals AI, kwantumtechnologie en biotech. Ze pleiten voor een Europees Tech Fund, een ministerie van Digitale Zaken, en het opzetten van een "Silicon Europa" om kennis, kapitaal en overheid samen te brengen en innovatie te versnellen. Hun visie is gericht op duurzame, ethische en open technologie, met sterke publieke regie en Europese samenwerking.
Europees Tech Fund voor strategische technologieën
Volt wil een Europees Tech Fund oprichten dat risicodragend investeert in strategische innovaties zoals AI, kwantumtechnologie, cleantech en biotech. Dit fonds moet Europa minder afhankelijk maken van andere landen en innovatie versnellen door publieke garanties en cofinanciering.
“Om de digitale en technologische autonomie van de EU te versterken richten we een Europees Tech Fund op dat risicodragend investeert in strategische innovaties, van AI en kwantumtechnologie tot cleantech en biotech. Dit doen we met publieke garanties en cofinanciering, naar het voorbeeld van Bpifrance en de Amerikaanse LPO.”
“Wij kiezen voor een Europees Tech Fund dat risicovolle investeringen doet in innovaties zoals AI, kwantumtechnologie en biotech.”
Silicon Europa: Europees ecosysteem voor innovatie
Volt wil een pan-Europees innovatie-ecosysteem ("Silicon Europa") creëren waar kennis, start-ups en investeerders samenkomen, gebaseerd op Europese waarden. Dit moet talent in Europa houden, bedrijven sneller laten groeien en de afhankelijkheid van niet-Europese technologie verkleinen.
“Wij bouwen onze eigen Silicon Europa. Een plek waar kennis, nieuwe ideeën en investeerders samenkomen. Gebouwd op Europese waarden.”
“We stimuleren innovatie door een Silicon Europa op te zetten. Dit wordt een ecosysteem waar kennis, kapitaal en overheid samenkomen om hightech producten en diensten te ontwikkelen.”
Ministerie van Digitale Zaken voor regie en ethiek
Volt wil een ministerie van Digitale Zaken oprichten dat digitale innovatie agendeert, stimuleert en toezicht houdt op het ethisch gebruik van technologie. Hiermee willen ze politieke grip krijgen op technologische ontwikkelingen en zorgen voor verantwoord gebruik van AI en andere digitale innovaties.
“Hiervoor is een ministerie van Digitale Zaken nodig. Bewindvoerders kunnen digitale innovatie agenderen, innovatie bevorderen en toezicht houden op wenselijk en ethisch gebruik van technologie in onze samenleving.”
“We willen dat er een minister van Digitale Zaken komt met een eigen ministerie van Digitale Zaken. Het mandaat van dit ministerie is om de digitale infrastructuur, economische ontwikkeling, defensie, ... te coördineren.”
Investeringen en financiering voor innovatieve bedrijven
Volt wil de toegang tot financiering voor innovatieve start-ups en scale-ups verbeteren via een Nationale Investeringsbank, fiscale stimulansen en vereenvoudigde procedures. De overheid moet risico’s delen om innovatie aantrekkelijker te maken en zo bijdragen aan een duurzame en sociale economie.
“Om innovatie te bevorderen, moeten startende en groeiende bedrijven makkelijker financiële steun krijgen. Maar vernieuwende bedrijven die onze samenleving vooruit helpen, vinden op dit moment niet genoeg investeerders. Dat komt door de risico’s die innovatie met zich meebrengt. Daarom zorgen we dat de overheid bijspringt. Zij draagt een deel van het risico om in deze bedrijven te investeren en helpt hiermee onze maatschappij vooruit.”
“We creëren of versterken fiscale stimulansen die innovatie bevorderen, zoals de WBSO en medewerkersparticipatie.”
Europese samenwerking en harmonisatie voor innovatie
Volt wil dat Europese landen samenwerken en procedures harmoniseren om innovatie te versnellen, markten te vergroten en toegang tot technologie te verbeteren. Dit moet onderlinge concurrentie verminderen en Europa aantrekkelijker maken voor innovatieve bedrijven.
“Door de toelatings- en vergoedingsprocedures te harmoniseren of publieke toegang via hospital exemptions en grensoverstijgende samenwerking te versterken, vergroten we de markt, versnellen we de toegang en maken we de EU aantrekkelijker voor life sciences-innovatie.”
“We verbinden verschillende tech hubs in de EU, zoals Brainport in Eindhoven en Halicon Valley in Finland, door middel van samenwerkingsverdragen op het gebied van technologie.”
Open, ethische en duurzame technologie als uitgangspunt
Volt benadrukt dat technologische innovatie open, ethisch en duurzaam moet zijn. Ze willen opensource-componenten, transparante AI-modellen en waarborgen voor burgerrechten bij nieuwe technologieën.
“De technologie wordt opgebouwd uit opensource-componenten en getraind met betrouwbare data van de overheid en de maatschappij.”
“De democratische rechten van burgers moeten vanaf het begin in nieuwe technologie worden geïntegreerd. Dit garandeert werkelijke bescherming van burgerrechten in dit digitale tijdperk.”
De Partij voor de Dieren ziet technologie en innovatie als middelen die strikt in dienst moeten staan van mens, dier, natuur en democratie, en niet van winst of macht. Ze pleiten voor publieke regie over digitale infrastructuur, strenge regulering van AI, stimulering van open source, en het beperken van Big Tech-dominantie. Innovatie wordt alleen ondersteund als deze ecologisch, sociaal rechtvaardig en transparant is, met nadruk op privacy, autonomie en duurzaamheid.
Publieke regie en transparantie over digitale technologie
PvdD wil technologie en innovatie onder publieke controle brengen, met nadruk op digitale soevereiniteit, transparantie en het doorbreken van de macht van Big Tech. Technologie moet controleerbaar en dienstbaar zijn aan het algemeen belang, niet aan commerciële belangen.
“De Partij voor de Dieren kiest voor digitale soevereiniteit en publieke regie. Technologie moet transparant, controleerbaar en dienstbaar zijn aan mens, dier, natuur en democratie, nooit aan winst of macht.”
“We doorbreken de dominantie van Big Tech. Techreuzen ondermijnen de democratische rechtsstaat, publieke controle en nationale soevereiniteit. We stellen grenzen aan de macht van deze bedrijven, versterken publieke alternatieven en voorkomen dat Europese IT-wetgeving via lobby of juridische trucs wordt uitgehold.”
Strenge regulering en publieke controle op AI
De partij stelt dat AI alleen mag worden ingezet onder strikte publieke en democratische controle, met nadruk op ethiek, ecologie, mensenrechten en transparantie. Commerciële toepassingen van AI zijn alleen toegestaan als ze sociaal en ecologisch verantwoord zijn.
“Kunstmatige intelligentie wordt alleen onder democratische regie ontwikkeld. Zo versterken we burgerrechten en beschermen we onze vrijheid in de digitale wereld.”
“AI mag uitsluitend commercieel worden ingezet wanneer de toepassing verenigbaar is met duurzame en sociaal rechtvaardige principes. Toepassingen die bijdragen aan ongelijkheid, overconsumptie en gedragsmanipulatie vallen daar niet onder en krijgen in Nederland geen ruimte.”
“De regie over essentiële AI-infrastructuur komt in publieke handen. De overheid zorgt ervoor dat in Europees verband geïnvesteerd wordt in goede publieke AI-technologie, zodat er geen afhankelijkheid ontstaat van problematische regimes of buitenlandse commerciële partijen.”
Stimuleren van open source en open standaarden
PvdD ziet open source als essentieel voor technologische innovatie die breed toegankelijk en controleerbaar is. De overheid moet open source, open standaarden en open hardware actief stimuleren en gebruiken, vooral in publieke sectoren.
“De overheid gaat open standaarden, open-sourcesoftware en open hardware stimuleren en waar mogelijk gebruiken. Dit gebeurt sowieso in publieke sectoren: overheden, scholen en zorginstellingen stappen af van Big Tech-diensten. De overheid ontwikkelt een exitstrategie en investeert in open source, non-profit en Europese alternatieven.”
“Vrije opensourceprojecten bieden veel kansen om kennis en informatie te delen. Door bijvoorbeeld technologische oplossingen te delen, kunnen andere landen, ondernemers en individuen bestaande kennis gebruiken om verder te ontwikkelen.”
Innovatie alleen binnen ecologische en sociale grenzen
Technologische innovatie wordt alleen ondersteund als deze aantoonbaar bijdraagt aan publieke doelen zoals duurzaamheid, dierenwelzijn en sociale rechtvaardigheid. Er is expliciete aandacht voor de ecologische impact en maatschappelijke risico’s van nieuwe technologieën.
“De overheid zet AI alleen in als de toepassing aantoonbaar bijdraagt aan publieke doelen, zoals dierenwelzijn, natuurherstel, energiebesparing, betere zorg of armoedebestrijding. Elke voorgenomen toepassing wordt vooraf getoetst op ecologische impact.”
“Er komt structurele financiering voor onafhankelijk onderzoek naar de ecologische en maatschappelijke impact van AI. Bij die laatste categorie is expliciet aandacht voor effecten op autonomie, taal, denken en (sociaal) gedrag, en de risico’s voor rechtstaat en democratie.”
Modernisering auteursrecht en bescherming makers tegen AI
De partij wil het auteursrecht moderniseren om makers te beschermen tegen ongewenst gebruik van hun werk door AI-systemen en te zorgen voor een passende vergoeding.
“Door kunstmatige intelligentie kunnen computers met één druk op de knop nieuwe kunst maken in de stijl van bestaande kunstenaars. Daarom moderniseren we het auteursrecht, zodat dit beter aansluit bij de huidige tijd. Hierbij is het belangrijk dat makers een passende vergoeding krijgen.”
“Makers worden beschermd tegen het gebruik van hun creaties voor de training van AI-systemen.”
De SGP ziet technologie en innovatie als noodzakelijk voor economische groei, verduurzaming en het versterken van de Nederlandse soevereiniteit, maar stelt strikte ethische en maatschappelijke grenzen. Ze pleiten voor investeringen in technologische soevereiniteit (zoals AI), innovatie in energie en industrie, en arbeidsbesparende technologie, mits deze in lijn zijn met publieke waarden, transparantie en rentmeesterschap. Concrete voorstellen zijn onder meer investeringen in AI-productie, innovatie in duurzame energie en industrie, en het stimuleren van arbeidsbesparende technologie in sectoren met veel laagbetaalde arbeid.
Investeren in technologische soevereiniteit en AI
De SGP wil dat Nederland minder afhankelijk wordt van buitenlandse technologische grootmachten door te investeren in eigen productiecapaciteit, met name op het gebied van kunstmatige intelligentie. Ze benadrukken het belang van ethische kaders, transparantie en menselijke controle bij de toepassing van AI.
“Nederland heeft meer technologische soevereiniteit nodig. De SGP wil daarom investeren in regionale productiecapaciteit voor nieuwe technologieën zoals een AI-fabriek in Groningen, waarbij het Nederlands belang prevaleert boven Europees belang.”
“Voor de toelating van nieuwe technologische ontwikkelingen met grote impact op de samenleving is een ethische toelatingscommissie nodig.”
“De potentie van AI is groot. Het is van belang dat rekening gehouden wordt met ethische kaders en publieke waarden. AI-systemen moeten voldoen aan de principes van proportionaliteit, subsidiariteit, dataminimalisatie en transparantie. De eindbeslissing moet altijd bij een mens liggen.”
“Nederland moet ook zelf investeren in kunstmatige intelligentie om te voorkomen dat China en de VS alle touwtjes in handen krijgen.”
Innovatie voor verduurzaming van energie en industrie
De SGP ziet innovatie als cruciaal voor het verduurzamen van de energievoorziening en industrie, het oplossen van netcongestie en het versterken van de concurrentiepositie. Ze willen meer ruimte voor innovatieve opslag, duurzame systemen en stimuleren onderzoek en samenwerking tussen overheid, bedrijfsleven en onderwijs.
“Innovatie is hiervoor cruciaal. Dit helpt ook om minder afhankelijk te worden van dure import van olie, kolen en vloeibaar gas (lng) uit regio’s waar je geopolitiek gezien niet afhankelijk van wilt zijn.”
“Aan de voorkant van het energiebeleid moet beter worden gestuurd op een betrouwbaar energiesysteem met zo min mogelijk netcongestie. Dat betekent inzet op energiebesparing, alternatieve warmtevoorzieningen, stabiele energiebronnen naast wind en zon, zoals kernenergie, lokale afstemming van vraag en aanbod, en innovatieve, duurzame systemen voor langdurige opslag van stroom.”
“De maritieme maakindustrie, zoals in de Drechtsteden, is van grote waarde voor Nederland waterland. Daarom versterken we de innovatiemotor voor deze sector, bijvoorbeeld door snel in te zetten op duurzame en schone aandrijvingen.”
“Er komt meer geld voor praktijkgericht onderzoek door hogescholen in samenwerking met het regionale mkb.”
Stimuleren van arbeidsbesparende technologie
Om arbeidsmarktkrapte en afhankelijkheid van laagbetaalde arbeid te verminderen, stimuleert de SGP de inzet van arbeidsbesparende technologie en slimmer werken, zowel in het bedrijfsleven als de publieke sector.
“Ondernemingen die veel gebruikmaken van laagbetaalde, veelal buitenlandse medewerkers stimuleren we in te zetten op arbeidsbesparende technologie en slimmer werken. Ook publieke sectoren moeten hierin stappen zetten.”
Ethische en maatschappelijke grenzen aan technologie
De SGP benadrukt dat technologische innovatie altijd in balans moet zijn met rentmeesterschap, ethiek en menselijke waardigheid. Technologie mag niet leiden tot verlies van menselijke controle of morele verantwoordelijkheid.
“We pleiten voor een verantwoord gebruik van nieuwe technologie. Kunstmatige intelligentie (AI) dient zich te verhouden tot een onderliggend mensbeeld. De mens beschikt over een ziel, verstand en geest, maar AI niet. Bijbels gezien is de mens daarom de enige die moreel verantwoordelijk gehouden kan worden voor de functie die technologie vervult.”
“Bij het gebruik van kunstmatige intelligentie (AI) in de zorg moet een menswaardige toepassing centraal staan. Niet elke doktersafspraak kan zomaar digitaal. De overheid blijft daarom óók investeren in niet-digitale arbeidsbesparende innovaties.”
D66 ziet technologische innovatie als essentieel voor het oplossen van maatschappelijke uitdagingen en het versterken van de Nederlandse en Europese autonomie. De partij wil gericht investeren in sleuteltechnologieën, een eigen bewindspersoon voor Technologie en Innovatie aanstellen, en de afhankelijkheid van grote buitenlandse techbedrijven verminderen door Europese alternatieven te stimuleren. Concrete voorstellen zijn onder andere het investeren in R&D, het stimuleren van innovatieve ondernemers, en het inzetten van de overheid als launching customer.
Gerichte investeringen in maatschappelijke sleuteltechnologieën
D66 wil technologie inzetten voor maatschappelijke missies zoals een circulaire economie, digitale weerbaarheid en veiligheid, en ziet kansen voor Nederland om hierin voorop te lopen. De partij pleit voor gerichte investeringen, samenwerking tussen kennisinstellingen en bedrijven, en het benutten van de overheid als eerste klant om innovatie te versnellen.
“We investeren in innovatie die écht het verschil maakt voor de samenleving en op de lange termijn loont. Daarom richten we ons op een aantal duidelijke maatschappelijke missies, zoals voor een circulaire economie, digitale weerbaarheid en fysieke veiligheid.”
“Voor de sleuteltechnologieën vormen we regio’s waarin kennisinstellingen, start-ups en gevestigde bedrijven elkaar sterker maken en samenwerken. Zo kunnen zij samen hun innovaties naar een volgend niveau tillen.”
“Door zelf de eerste klant te zijn (launching customer), kan de overheid invloed hebben op innovatie, het goede voorbeeld geven, nieuwe markten openen en de impact van investeringen groter maken.”
“We stimuleren onderzoek en ontwikkeling (R&D). We werken toe naar de Lissabon-overeenkomst van 3% van het bruto binnenlands product naar onderzoek en ontwikkeling.”
Aanstelling van een bewindspersoon voor Technologie en Innovatie
Om versnippering tegen te gaan en regie te voeren op technologische innovatie, wil D66 een aparte bewindspersoon met eigen begroting en mandaat. Deze functionaris moet zorgen voor focus binnen de overheid en de publieke sector minder afhankelijk maken van buitenlandse techbedrijven.
“D66 wil een bewindspersoon voor Technologie en Innovatie, met een eigen begroting en een stevig mandaat. Daarmee zorgen we voor focus en regie binnen de overheid om onze maatschappelijke doelen te bereiken.”
“Een bewindspersoon voor Technologie en Innovatie krijgt onder meer de taak om het Rijk en publieke sectoren los te maken van grote techbedrijven uit Amerika en China.”
Verminderen afhankelijkheid van grote buitenlandse techbedrijven
D66 ziet de afhankelijkheid van grote Amerikaanse en Chinese techbedrijven als een bedreiging voor democratie, veiligheid en autonomie. De partij wil inzetten op Europese alternatieven, strenge handhaving van Europese regels, en investeren in een sterke nationale en Europese ICT-sector.
“We kiezen voor Europese alternatieven en helpen vanuit de overheid door als eerste klant (launching customer) om producten op de markt te brengen.”
“D66 zet vol in op een sterke nationale en Europese ICT-sector. We maken onze positie in de halfgeleiderindustrie nog sterker: dat is de productie van bijvoorbeeld computerchips. We investeren in innovatieve start-ups en scale-ups in software.”
“Europa is wakker geschud: we zullen een eigen Europese techindustrie moeten bouwen, die goed is voor de maatschappij in plaats van die te verstoren.”
Innovatief ondernemerschap stimuleren
D66 wil barrières voor innovatieve ondernemers wegnemen, zoals gebrek aan kapitaal of toegang tot klanten, en zo de innovatiekracht van Nederland vergroten.
“D66 wil meer ruimte voor innovatief ondernemerschap. Veel innovatieve ondernemers komen nu vaak niet verder door een gebrek aan kapitaal of toegang tot klanten.”
NSC ziet technologie-innovatie als essentieel voor economische groei, strategische autonomie en maatschappelijke vooruitgang, met een sterke nadruk op sleuteltechnologieën als AI, chips en biotech. Ze willen investeren in innovatie via een Nationale Investeringsbank, stimuleren samenwerking tussen bedrijfsleven, kennisinstellingen en overheid, en zetten in op digitale soevereiniteit en bescherming tegen ongewenste buitenlandse invloed. Concrete voorstellen zijn onder meer het oprichten van een AI-fabriek, het versterken van innovatieclusters, en het waarborgen van digitale infrastructuur en cybersecurity.
Investeren in sleuteltechnologieën en innovatie-instrumenten
NSC wil Nederland technologisch concurrerend maken door gericht te investeren in strategische sectoren en sleuteltechnologieën. Ze pleiten voor een Nationale Investeringsbank, bundeling van innovatie-instrumenten, en het handhaven van fiscale voordelen voor R&D. Dit moet de achterstand op andere landen verkleinen en de economische weerbaarheid vergroten.
“Met de Nationale Investeringsbank leggen we een stevige basis voor risicodragende investeringen in sleuteltechnologieën zoals chips, AI en biotech.”
“We starten met het opstellen van een Nationale Groeimarktenstrategie. Hierin bepalen we om de tien jaar de vijf sectoren met de hoogste toekomstige verdienkansen voor Nederland. Per sector worden innovatie-instrumenten, onderwijsprogramma’s en investeringen gebundeld, zodat beleid, financiering en infrastructuur elkaar versterken.”
“De Wet bevordering speur- en ontwikkelingswerk (WBSO) en de Innovatiebox zijn instrumenten die het voor grotere bedrijven aantrekkelijk maken om hun innovaties en R&D in Nederland te concentreren. We handhaven deze belastingvoordelen en zien ze als essentieel voor het innovatieve mkb en grote bedrijven.”
Regionale innovatieclusters en samenwerking stimuleren
NSC wil regionale samenwerking tussen bedrijfsleven, kennisinstellingen en overheden versterken, met speciale aandacht voor innovatieclusters buiten de Randstad. Dit moet leiden tot meer marktgerichte productontwikkeling en een betere aansluiting van technische opleidingen op de arbeidsmarkt.
“We ondersteunen marktgerichte productontwikkeling en regionale innovatieclusters, zoals in Groningen, Enschede, Delft en Eindhoven. Naast financiering gaat het hierbij vooral om gezamenlijke inzet op strategie, internationalisering en digitalisering.”
“We investeren in technisch talent. Daarbij zetten we extra in op de instroom in mbo-, hbo- en wo-opleidingen voor strategische sectoren die echt om mensen staan te springen zoals de halfgeleiderindustrie, AI en energietechnologie.”
Oprichting AI-fabriek en digitale infrastructuur
NSC wil een AI-fabriek in Groningen realiseren en investeren in digitale infrastructuur om het mkb en strategische sectoren te ondersteunen. Ze benadrukken het belang van digitale autonomie en het verminderen van afhankelijkheid van buitenlandse technologie.
“We steunen de oprichting van een AI-fabriek in Groningen die rekenkracht, data en talent beschikbaar maakt voor het mkb en strategische sectoren.”
“We ondersteunen daarnaast de ontwikkeling van GPT-NL als Nederlands taalmodel.”
“De risicovolle afhankelijkheid van de Nederlandse overheid van de Amerikaanse cloud moet daarom met spoed worden afgebouwd. In ICT-aanbestedingen moet onze digitale autonomie zwaarder meewegen. Er moet meer gebruik worden gemaakt van lokale en Europese (cloud)oplossingen.”
Innovatie in zorg en cybersecurity
NSC wil innovatie in de zorg versnellen en structureel financieren, mits deze aantoonbaar kwalitatief en kostenefficiënt is. Ook pleiten ze voor meer ruimte voor innovatie op het gebied van cybersecurity.
“Voor innovaties die de zorg aantoonbaar kwalitatief verbeteren en goedkoper maken moet sneller structurele financiering komen. Goede ICT en technologie moeten ruim baan krijgen, waarbij duidelijk moet zijn wie deze ICT-voorzieningen en technologie financiert.”
“Ook moet er meer ruimte zijn voor innovatie op het vlak van cybersecurity.”
50PLUS ziet technologie en innovatie vooral als middel om het leven van ouderen te verbeteren, digitale veiligheid te vergroten en economische kansen te benutten. De partij pleit voor betere digitale vaardigheden bij ouderen, stimulering van technologische toepassingen zoals AI in de zorg, en investeringen in energie-innovatie zoals kerncentrales. Concrete voorstellen richten zich op digitale inclusie, coördinatie van AI door de overheid, en het oplossen van knelpunten in het elektriciteitsnet om high-tech ontwikkelingen mogelijk te maken.
Digitale vaardigheden en inclusie voor ouderen
50PLUS wil dat ouderen volwaardig kunnen meedoen in de digitale samenleving en dat technologische innovatie hun zelfstandigheid en welzijn vergroot. De partij ziet digitale vaardigheden en inclusie als essentieel, met een belangrijke rol voor gemeenten en lokale organisaties.
“Digitale cursussen voor ouderen om hun vaardigheden te verbeteren, met specifieke aandacht voor internetgebruik, online bankieren en sociale media door lokale gemeenschappen, bibliotheken en seniorenverenigingen.”
“Digitale inclusie: een gemeentelijke plicht. Gemeenten krijgen de wettelijke taak om digitale inclusie van ouderen te waarborgen.”
“Kunstmatige Intelligentie (AI) in dienst van ouderen. AI biedt enorme kansen voor ouderen. 50PLUS omarmt technologie die het leven makkelijker maakt, zorg verbetert en ouderen langer zelfstandig laat wonen.”
Overheidscoördinatie en digitale veiligheid
De partij benadrukt het belang van overheidsregie bij de implementatie van digitale technologieën en AI, en wil investeren in digitale veiligheid om onafhankelijk te zijn van commerciële en buitenlandse partijen.
“Digitale zaken en AI-implementatie worden door de overheid beter gecoördineerd.”
“Digitale veiligheid heeft grote urgentie. Er komen digitaal steeds sneller en meer bedreigingen op ons af. We willen dat er extra geïnvesteerd wordt in de veiligheid van onze systemen om onafhankelijk te worden van commerciële en buitenlandse partijen.”
Energie-innovatie voor high-tech economie
50PLUS koppelt technologische innovatie aan de noodzaak om het elektriciteitsnet te versterken en te investeren in nieuwe energiebronnen, zodat Nederland kan blijven meedoen in de high-tech en AI-revolutie.
“Meer elektriciteit opwekken is nodig als Nederland wil meedoen met de revolutie van high-tech en artificiële intelligentie. Door het oplossen van knelpunten kunnen we grote bedrijven behouden en aantrekken.”
“Snelle voortgang met de bouw van 4 nieuwe kerncentrales.”
“Versnelde introductie van kleine kerncentrales (SMR’s).”
“Stimulering van het gebruik van thuisbatterijen, zodat burgers die hun eigen elektriciteit opwekken hier ook optimaal van kunnen profiteren.”
JA21 ziet technologie en innovatie als cruciale motoren voor economische groei, strategische autonomie en het behoud van welvaart. De partij wil ondernemers meer ruimte geven om te innoveren, investeringen in R&D fiscaal stimuleren, en Nederland minder afhankelijk maken van buitenlandse technologie. Concrete voorstellen zijn onder meer het vereenvoudigen van regelgeving, investeren in digitale vaardigheden, stimuleren van AI-toepassingen, en het inzetten op technologische innovatie in sectoren als zorg, energie, defensie en landbouw.
Ondernemers ruimte geven voor technologische innovatie
JA21 vindt dat ondernemers de ruimte moeten krijgen om te innoveren en te digitaliseren, omdat dit essentieel is voor economische groei en concurrentiekracht. De partij wil regelgeving vereenvoudigen, versnipperd beleid tegengaan en innovatie fiscaal stimuleren, met een focus op productiviteit en minder op ethische kaders.
“Ondernemers de ruimte geven om voorop te lopen in digitalisering door eenvoudige en eenduidige regelgeving.”
“Innovatie stimuleren door bedrijfskosten voor R&D direct aftrekbaar te maken, wat een impuls geeft aan innovatie en investeringen in onderzoek en ontwikkeling.”
“Het gebruik van AI in de praktijk stimuleren, vooral in het mkb, door in te zetten op slimme data-analyse, automatisering en AI-oplossingen die ondernemers echt helpen. Aan ethische kaders hebben we niet genoeg, het uitgangspunt is productiviteit.”
Investeren in digitale vaardigheden en strategische technologie
JA21 wil investeren in digitale vaardigheden van de beroepsbevolking en inzetten op digitale soevereiniteit, zodat Nederland minder afhankelijk wordt van buitenlandse techbedrijven. Dit moet de arbeidsmarkt voorbereiden op de digitale revolutie en de strategische autonomie van Nederland versterken.
“Investeren in digitale vaardigheden. Onze arbeidsmarkt moet klaargestoomd worden voor de nieuwe digitale revolutie waar wij nu middenin zitten. Werknemers moeten bijblijven.”
“Zorgen voor digitale soevereiniteit. Europa en Nederland mogen niet volledig afhankelijk zijn van Amerikaanse of Chinese techbedrijven. We investeren in strategische technologie en digitale veiligheid.”
Technologische innovatie in de zorg en defensie
JA21 wil technologische innovatie actief inzetten in sectoren als zorg en defensie, met name door het stimuleren van kunstmatige intelligentie en het toepassen van de nieuwste technologieën. Dit moet bijdragen aan kostenbeheersing, efficiëntie en veiligheid.
Technologie en innovatie als basis voor energie- en landbouwbeleid
JA21 ziet technologische innovatie als sleutel voor een betaalbaar, betrouwbaar en concurrerend energie- en landbouwsysteem. De partij wil alleen duurzame technologieën ondersteunen als ze rendabel zijn en benadrukt het belang van innovatie voor voedselzekerheid en lage milieudruk.
“Dat betekent gerichte investeringen in waterbeheer en dijken, een energievoorziening die betaalbaar én betrouwbaar is, en technologische innovaties die Nederland weerbaar maken.”
“Dankzij technologische efficiëntie, korte ketens en sterke samenwerking tussen boeren en kennisinstellingen, weet Nederland bovengemiddelde hoge opbrengsten per hectare en per dier te realiseren.”
FVD ziet technologie en innovatie als motoren voor economische groei, vrijheid en efficiëntie, en wil belemmerende regelgeving en bureaucratie drastisch verminderen. De partij zet concreet in op het stimuleren van blockchain, AI, hyperloop-technologie en glasvezelinternet, en wil innovatie bevorderen door regelgeving te versoepelen en investeringen te doen in infrastructuur en onderwijs. Hun visie is dat technologische vooruitgang hand in hand moet gaan met meer individuele vrijheid en minder overheidsbemoeienis.
Versoepelen regelgeving en stimuleren blockchain/cryptotechnologie
FVD wil innovatie in de financiële sector stimuleren door regelgeving voor blockchain- en cryptobedrijven te versoepelen. Dit moet financiële vrijheid vergroten en Nederland aantrekkelijker maken voor technologische bedrijven.
“We versoepelen regels voor crypto- en blockchainbedrijven, zodat innovatie wordt gestimuleerd en financiële vrijheid wordt vergroot.”
“Cryptocurrencies en blockchain zijn innovaties die meer financiële vrijheid brengen, en kunstmatige intelligentie kan de overheid efficiënter maken. Zo kiezen we voor een toekomst waarin vrijheid en innovatie hand in hand gaan.”
Investeren in hyperloop-technologie en glasvezelinternet
FVD wil Nederland toekomstbestendig maken door te investeren in innovatieve vervoersoplossingen zoals hyperloop en door het hele land te voorzien van supersnel glasvezelinternet. Dit moet de bereikbaarheid, digitale economie en internationale concurrentiepositie versterken.
“We investeren in de ontwikkeling van hyperloop-technologie, zodat Nederland vooroploopt in de ontwikkeling van supersnel en innovatief vervoer.”
“We zorgen voor supersnel glasvezelinternet in het hele land, zodat de digitale economie en communicatie optimaal functioneren.”
“Een nieuwe luchthaven in de Noordzee en innovaties zoals hyperloops en supersnel glasvezelinternet maken Nederland toekomstbestendig.”
Integreren van AI en technologie in overheid en onderwijs
FVD wil kunstmatige intelligentie breed inzetten binnen de overheid om de productiviteit te verhogen en het aantal ambtenaren te verminderen. Daarnaast moet AI en moderne technologie een vaste plek krijgen in beroepsopleidingen, zodat jongeren voorbereid zijn op de arbeidsmarkt van de toekomst.
“We zetten kunstmatige intelligentie in binnen de overheid, zodat productiviteit stijgt en minder ambtenaren nodig zijn.”
“We integreren nieuwe technologie en AI in beroepsopleidingen, zodat vakmensen leren werken met moderne tools en hun positie op de arbeidsmarkt wordt versterkt.”
Stimuleren van innovatie in landbouw via precisielandbouw
FVD wil innovatie in de landbouwsector stimuleren door subsidies te geven voor precisielandbouw, zodat boeren modern en duurzaam kunnen werken zonder extra bureaucratie.
“We geven subsidies voor precisielandbouw, zodat boeren modern en duurzaam kunnen werken zonder extra bureaucratie.”
De PVV is zeer kritisch over technologie-innovatie op het gebied van energie en klimaat, en verzet zich tegen technologische vernieuwingen die gericht zijn op verduurzaming of elektrificatie. Hun focus ligt op het behouden en uitbreiden van bestaande, traditionele energiebronnen zoals gas, kolen en kernenergie, en het stoppen van investeringen in hernieuwbare technologieën zoals wind- en zonne-energie. Innovatie wordt alleen omarmd als het gaat om kernenergie, met name kleine modulaire reactoren en thorium.
Stoppen met innovatie in duurzame energie
De PVV ziet technologische innovatie in duurzame energie (zoals wind, zon, warmtepompen) als onwenselijk en schadelijk voor leveringszekerheid en betaalbaarheid. Ze willen stoppen met de energietransitie en investeren niet in nieuwe technologieën voor hernieuwbare energie.
Innovatie alleen voor kernenergie
De enige technologische innovatie die de PVV expliciet ondersteunt, is op het gebied van kernenergie. Ze willen investeren in nieuwe kerncentrales, inclusief kleine modulaire reactoren en thoriumtechnologie.
“Nieuwe kerncentrales bijbouwen, ook kleine modulaire reactoren; inzet op thorium”
Afwijzen van technologische vernieuwing in mobiliteit en bouw
De PVV verzet zich tegen technologische innovatie gericht op elektrificatie van vervoer en verduurzaming van de bouw. Ze willen geen verplichting tot elektrisch rijden, geen zero-emissiezones, en geen nieuwe duurzaamheidseisen in de bouw.
“Geen gedwongen elektrificatie in de scheepvaart”
“Geen verplichte warmtepomp, niet verplicht van het gas af”
“Er komen geen verplichte warmtepomp en geen nieuwe duurzaamheidseisen; we gaan ook niet verplicht van het gas af.”
“Afschaffen van alle zero-emissiezones, overal in het land”
BVNL wil technologie-innovatie stimuleren door een innovatievriendelijk klimaat te creëren, met meer investeringen in onderzoek en ontwikkeling, en samenwerking tussen bedrijven, startups en academici. Ze leggen nadruk op digitale veiligheid, privacy, en het stimuleren van kunstmatige intelligentie en cybersecurity, waarbij marktwerking en minder bureaucratie centraal staan. Concrete voorstellen zijn onder andere investeringen in AI, blockchain, cybersecurity, en het waarborgen van encryptie.
Innovatievriendelijk klimaat en investeringen in technologie
BVNL ziet technologische innovatie als essentieel voor economische groei en internationale concurrentiepositie. Ze willen een omgeving creëren waarin bedrijven, startups en academici kunnen floreren door investeringen in onderzoek en ontwikkeling, en samenwerking tussen publieke en private partijen te bevorderen.
“We willen een innovatievriendelijk klimaat creëren waarin bedrijven, startups en academici kunnen gedijen. Door investeringen in onderzoek en ontwikkeling te vergroten en samenwerking tussen publieke en private partijen te bevorderen, zullen we onze positie als voorloper op het gebied van technologie versterken.”
“BVNL zet zich in voor de stimulering van onderzoek en innovatie op het gebied van kunstmatige intelligentie en andere digitale technologieën zoals quantumtechnologie.”
Stimuleren van cybersecurity-innovatie en digitale weerbaarheid
BVNL wil innovatie op het gebied van cybersecurity stimuleren via marktwerking, zelfregulering en technologieën zoals blockchain, met minder bureaucratie. Ze pleiten voor investeringen in nieuwe technologieën en methodologieën, en aftrekposten voor cybersecurity-investeringen.
“We gaan investeren in onderzoek naar nieuwe technologieën en methodologieën op het gebied van cybersecurity.”
“Een aantrekkelijk vestigingsklimaat voor cybersecurity-startups creëert banen en stimuleert veilige, transparante systemen.”
“BVNL biedt een visie op digitale weerbaarheid via marktwerking, zelfregulering en technologieën zoals blockchain, zonder bureaucratie.”
Waarborgen van encryptie en privacy bij technologische innovatie
BVNL beschouwt privacy en encryptie als fundamenteel bij technologische innovatie. Ze verzetten zich tegen het verzwakken van encryptie en willen investeren in veilige technologieën die privacy en online veiligheid bevorderen.
“BVNL is vastberaden om het behoud van encryptie te waarborgen, omdat dit essentieel is voor de bescherming van persoonlijke gegevens en het communicatiegeheim. We zullen ons verzetten tegen pogingen om encryptie te verzwakken of te verbieden, en in plaats daarvan investeren in veilige technologieën die privacy en online veiligheid bevorderen.”
Toepassing van kunstmatige intelligentie met waarborgen voor privacy
BVNL ziet kunstmatige intelligentie als welkome innovatie, mits zorgvuldig toegepast en met bescherming van privacy. Ze willen dat de overheid onderzoekt hoe AI verantwoord kan worden ingezet, bijvoorbeeld in het onderwijs.
“Artificial Intelligence (AI) is een welkome innovatie, mits er zorgvuldig mee wordt omgegaan. Het is een taak voor de overheid om na te gaan hoe AI bijvoorbeeld kan worden geïncorporeerd in het onderwijs. Privacy is een groot goed en AI mag geen gevaar worden voor onze privacy.”
DENK ziet technologie en innovatie vooral als onderwerpen die strenge regulering en bescherming van mensenrechten vereisen, met bijzondere aandacht voor privacy, digitale veiligheid en het voorkomen van discriminatie door algoritmen. Hun belangrijkste voorstellen zijn het invoeren van een algoritmewet, het versterken van toezicht op kunstmatige intelligentie, en het investeren in digitale veiligheid. Innovatie wordt vooral gewaardeerd als deze bijdraagt aan vergroening in de landbouw, maar technologische vooruitgang moet altijd gepaard gaan met waarborgen voor mensenrechten en privacy.
Strenge regulering van algoritmen en kunstmatige intelligentie
DENK wil technologische innovatie rondom algoritmen en AI streng reguleren om mensenrechten, privacy en non-discriminatie te waarborgen. Ze zien risico’s in machtsmisbruik door technologie en willen transparantie, toezicht en wettelijke waarborgen afdwingen.
“Er komt een algoritmewet. In deze wet worden waarborgen voor mensenrechten bij algoritmen verplicht. Het gebruik van afkomstgerelateerde kenmerken in algoritmen en risicoprofielen wordt verboden. Ook worden strenge eisen ingevoerd die verplicht stellen dat algoritmes op non discriminatoire wijze worden ontworpen, getest én gecontroleerd.”
“Algoritmes worden transparant. Er komt een verplicht algoritmeregister, dat geldt voor zowel overheden als bedrijven die algoritmen inzetten.”
“Sterker toezicht door de Autoriteit Persoonsgegevens. De AP krijgt extra middelen, bredere bevoegdheden en diepgaande expertise op het gebied van kunstmatige intelligentie.”
Investeren in digitale veiligheid en privacy
DENK benadrukt het belang van digitale veiligheid en privacybescherming als randvoorwaarde voor technologische innovatie. Ze willen investeren in veilige infrastructuur en onafhankelijkheid van buitenlandse technologie, en de macht van grote techbedrijven inperken.
“Betere bescherming privacy. Wij willen inzetten op betere waarborgen van de online privacy. Dat betekent dat handel in persoonsgegevens aan banden wordt gelegd en de macht van de bigtech bedrijven Europees moet worden ingeperkt.”
“Veilige infrastructuur. Er moet meer geïnvesteerd worden in digitale veiligheid. We moeten ook inzetten op onafhankelijkheid van onze systemen van andere landen en grote bedrijven.”
Ondersteunen van bewezen technologische innovaties voor vergroening landbouw
Technologische innovatie wordt door DENK ondersteund als deze bewezen effectief is voor vergroening in de landbouw. Innovatie is hier een middel om duurzaamheid te bevorderen, mits het daadwerkelijk bijdraagt aan milieudoelen.
“Bewezen en effectieve innovaties in de landbouw die tot vergroening leiden moeten worden ondersteund.”
BIJ1 ziet technologie en innovatie niet als doel op zich, maar als middelen die onder democratische controle en ten dienste van sociale en ecologische rechtvaardigheid moeten staan. Ze zijn kritisch op technologische innovatie die vooral winst of militarisering dient, en pleiten voor publieke inzet van technische kennis, massale investeringen in schone energie en automatisering waar dit werk ten goede komt. Innovatie moet bijdragen aan collectieve bevrijding, duurzaamheid en inclusiviteit, niet aan ongelijkheid of vervuiling.
Stop op militaire AI en civiele inzet technische kennis
BIJ1 verzet zich tegen technologische innovatie voor militaire doeleinden, met name AI, en wil technische kennis uit de wapenindustrie inzetten voor civiele toepassingen. Dit standpunt adresseert het risico dat technologische vooruitgang vooral de oorlogsindustrie en surveillance ten goede komt, en pleit voor een radicale heroriëntatie richting vreedzame, maatschappelijke innovatie.
“We moedigen de inzet aan van ontwikkelde technische kennis in de wapenindustrie voor de civiele industrie. Daarbij komt er direct een stop op het ontwikkelen en gebruiken van AI-systemen voor militaire doeleinden.”
Energietransitie als publieke, niet-technocratische innovatie
BIJ1 beschouwt de energietransitie niet als een puur technocratisch of marktgedreven innovatieproject, maar als een machtsvraag die collectieve, democratische controle vereist. Innovatie op het gebied van energie moet gericht zijn op publieke belangen, niet op winstmaximalisatie of greenwashing door multinationals.
“De energietransitie is geen technocratisch moderniseringsproject, maar een machtsvraag: breken met de groene kapitalisten, stoppen met westers industrieprotectionisme, en de energievoorziening in handen brengen van arbeiders en bewoners — lokaal én mondiaal.”
“De energietransitie wordt een publieke taak, geen winstmachine. De overheid investeert massaal in klimaatneutrale, -positieve en circulaire infrastructuur, woningverduurzaming en publieke energieproductie — onder collectief eigendom en democratische controle.”
Automatisering productieprocessen onder democratische controle
BIJ1 staat open voor technologische innovatie in de vorm van automatisering, maar alleen als dit onder democratische controle gebeurt en niet leidt tot baanonzekerheid. Automatisering moet het menselijk leven verrijken en niet enkel dienen om kosten te besparen of winsten te verhogen.
“We automatiseren productieprocessen waar mogelijk, terwijl we baanzekerheid blijven garanderen. Dit evenwicht behouden we door democratisch te kiezen over de productie.”