Verkiezingsprogramma's 2025 overstikstof voor woningbouw separaat verhogen en landbouwn niet
FVD wil het volledige stikstofbeleid afschaffen en maakt geen onderscheid tussen stikstofruimte voor woningbouw en landbouw: beide sectoren moeten niet langer beperkt worden door stikstofregels. Zij pleiten voor het schrappen van alle stikstof- en milieuregels die woningbouw en landbouw belemmeren, zodat zowel bouwen als boeren vrij kunnen plaatsvinden zonder extra stikstofrestricties.
Volledig schrappen van stikstofbeleid voor álle sectoren
FVD verwerpt het idee van een stikstofcrisis en wil het hele stikstofbeleid, inclusief Kritische Depositiewaarden en rekenmodellen, volledig afschaffen. Zij zijn tegen het verhogen van stikstofruimte voor woningbouw terwijl landbouw beperkt blijft; in plaats daarvan willen ze dat zowel woningbouw als landbouw geen enkele stikstofbeperking meer kennen. Dit moet leiden tot meer ruimte voor woningbouw én het behoud van de agrarische sector.
“We vegen het hele stikstofbeleid van tafel en halen de Kritische Depositiewaarden (KDW) uit de wet en uit de vergunningverlening, omdat er geen stikstofcrisis is en boeren gewoon kunnen blijven boeren.”
“Milieu- en stikstofregels die bouw vertragen schaffen we af, en ook verplichte duurzaamheids- en energielabel eisen verdwijnen.”
“We schrappen het stikstofbeleid volledig, heffen de zogeheten landbouwkalender op...”
“We schrappen beknellende klimaat- en stikstofregels, en stoppen gedwongen verduurzaming om kapitaal vrij te maken voor nieuwbouw.”
“Met het schrappen van de KDW’s vervalt ook het AERIUS-model, dat niet geschikt is voor het nauwkeurig bepalen van stikstofdepositie en daarom niet langer moet worden gebruikt.”
Geen aparte stikstofruimte voor woningbouw ten koste van landbouw
FVD wijst het principe af waarbij stikstofruimte voor woningbouw wordt vergroot door landbouw te beperken. Zij willen juist dat beide sectoren worden bevrijd van stikstofrestricties, zodat er geen concurrentie of afruil tussen woningbouw en landbouw ontstaat.
“Boeren worden ten onrechte aangewezen als veroorzakers van een crisis die er niet is. De gevolgen zijn desastreus: het beleid zet druk op de voedselproductie, bedreigt het bestaansrecht van boerengezinnen en leidt tot kaalslag in het Nederlandse platteland.”
“Boeren moeten kunnen blijven boeren, vrij van onzinnige regels en (semi-)gedwongen onteigeningen.”
“Bouwen doen we met oog voor schoonheid en menselijke maat, zonder natuur of landbouwgrond op te offeren.”
Volt wil de stikstofuitstoot structureel en rechtvaardig verminderen, zonder uitzonderingen voor woningbouw of landbouw. Ze pleiten voor het strikt naleven van Europese stikstofnormen en het hanteren van gebiedsgericht maatwerk, waarbij geen sector – dus ook woningbouw of landbouw – een aparte, ruimere stikstofruimte krijgt.
Geen aparte stikstofruimte voor woningbouw
Volt is expliciet tegen het verhogen van de stikstofruimte voor woningbouw ten koste van landbouw of natuur. Ze willen dat alle sectoren, inclusief woningbouw en landbouw, binnen de bestaande wettelijke stikstofnormen blijven en dat er geen uitzonderingen worden gemaakt.
“Volt gaat gericht en rechtvaardig toewerken naar toekomstbestendige landbouw binnen de wettelijke stikstofnormen, met een duidelijke en eerlijke behandeling voor alle boeren.”
“Nederland moet zich zo snel mogelijk gaat houden aan bestaande Europese richtlijnen wat betreft stikstof- en nitraatemissies, de Vogel- en de Habitatrichtlijn, de Kaderrichtlijn Water (KRW) en de Natuurherstelwet.”
“De stikstofuitstoot moet omlaag. De Adviescommissie Stifstofproblematiek heeft concrete instrumenten aangedragen, zoals maatwerk door op gebiedsniveau normen vast te stellen...”
“De effecten van deze aanpak zijn positief en breed: Nederland kan weer bouwen, onze lucht wordt schoner en zorgkosten dalen. De natuur herstelt, waardoor ons land mooier en veerkrachtiger wordt. Boeren krijgen weer zekerheid en een goed inkomen, gebaseerd op hun cruciale rol in voedselvoorziening, natuur- en landschapsbeheer.”
Gebiedsgericht maatwerk binnen wettelijke normen
Volt kiest voor gebiedsgericht maatwerk, waarbij per regio wordt gekeken naar de stikstofruimte, maar altijd binnen de bestaande Europese en nationale normen. Er is geen sprake van het separaat verhogen van stikstofruimte voor woningbouw.
“De Adviescommissie Stifstofproblematiek heeft concrete instrumenten aangedragen, zoals maatwerk door op gebiedsniveau normen vast te stellen...”
“Regionale verschillen in Nederland vragen om maatwerk. Volt stelt voor om hiervoor een gestructureerd co-creatieproces in te zetten, waarin alle betrokken partijen, zoals veehouders, banken, veevoerbedrijven, zuivelcoöperaties, natuur- en milieuorganisaties, gezondheidszorg en verschillende overheden, gelijkwaardig deelnemen.”
“In dit proces staat toekomstperspectief voor alle partijen binnen de wettelijke normen centraal.”
GroenLinks-PvdA wil het stikstofslot voor woningbouw doorbreken door gericht stikstofruimte vrij te maken voor maatschappelijke projecten zoals woningbouw, terwijl de landbouw – met name de intensieve veehouderij – juist verder moet inkrimpen. De partij stelt voor om stikstofruimte via een stikstofbank te reserveren voor woningbouw en andere publieke doelen, en zet in op het uitkopen van piekbelasters in de landbouw om vergunningverlening voor woningbouw te versnellen. De kern van hun visie is dat natuurherstel en woningbouw prioriteit krijgen boven het behoud van stikstofruimte voor de landbouw.
Stikstofruimte prioriteren voor woningbouw en maatschappelijke projecten
GroenLinks-PvdA wil stikstofruimte die vrijkomt door het terugdringen van landbouwemissies inzetten voor woningbouw en andere maatschappelijke doelen, niet voor het behoud van de huidige landbouwproductie. Dit betekent dat woningbouw sneller mogelijk wordt, terwijl de landbouwsector verder moet verduurzamen en inkrimpen. De partij ziet natuurherstel als voorwaarde om het stikstofslot op te heffen en woningbouw te versnellen.
“Vrijgekomen stikstofruimte komt in een stikstofbank waar de overheid eerste recht van koop heeft voor projecten met een maatschappelijk belang zoals woningbouw, de energietransitie, defensie en infrastructuur.”
“We nemen maatregelen zodat de woningbouw weer vlot getrokken wordt. We maken vergunningverlening voor woningbouw eenvoudiger. De intensieve veehouderij zal meer moeten doen om vervuiling terug te dringen. Daarbij hoort ook een kleinere veestapel, en zo nodig met dwingende maatregelen als stok achter de deur.”
“Rondom natuurgebieden als de Veluwe en de Peel starten we direct met het uitkopen van intensieve veehouders zodat binnen een half jaar de vergunningverlening voor woningbouw weer loopt.”
“We halen Nederland van het stikstofslot.”
Landbouw moet inkrimpen, geen extra stikstofruimte
De partij is expliciet: de landbouw, vooral de intensieve veehouderij, krijgt geen extra stikstofruimte. In plaats daarvan moet deze sector krimpen en verduurzamen, zodat de vrijgekomen ruimte gebruikt kan worden voor natuurherstel en woningbouw.
“Om de natuur te laten herstellen is het als eerste van belang piekbelasters gericht uit te kopen, te verplaatsen, of te begeleiden naar een vorm van landbouw die minder druk legt op de omgeving. Als stok achter de deur zijn we bereid tot gedwongen uitkoop zodat de natuur voldoende kan herstellen en het land van het slot kan.”
“Daarbij kiezen wij voor een grondgebonden landbouw, waarbij het aantal landbouwdieren wordt aangepast aan de hoeveelheid veevoer die in de directe omgeving kan worden geproduceerd, en de hoeveelheid mest die daar kan worden uitgereden. Dat leidt onvermijdelijk tot een krimp van de veestapel.”
NSC wil de vergunningverlening voor woningbouw versnellen, ook waar stikstof een belemmering vormt, maar kiest niet voor het separaat verhogen van stikstofruimte voor woningbouw ten koste van landbouw. In plaats daarvan pleit NSC voor een sectorbrede, gebiedsgerichte aanpak waarbij alle sectoren bijdragen aan stikstofreductie en boeren meer bestuurlijke speelruimte krijgen. Er wordt geen expliciet onderscheid gemaakt waarbij woningbouw meer stikstofruimte krijgt dan landbouw; beide sectoren moeten binnen gezamenlijke doelen opereren.
Vergunningverlening woningbouw versnellen, ook bij stikstof
NSC erkent dat stikstofregels woningbouw belemmeren en wil vergunningverlening voor woningbouwprojecten versnellen, inclusief prioriteit voor circulaire bouwinitiatieven. Dit betekent echter niet dat er expliciet meer stikstofruimte voor woningbouw wordt gecreëerd ten koste van landbouw, maar dat procedures soepeler moeten verlopen.
“We verlenen hoge prioriteit aan vergunningverlening voor woningbouwprojecten, ook in relatie tot stikstof. Circulaire bouwinitiatieven voor jongerenwoningen verdienen extra aandacht en versnelde procedures.”
Sectorbrede stikstofreductie, geen aparte ruimte voor woningbouw
NSC kiest voor een integrale, sectorbrede aanpak van stikstofreductie, waarbij alle sectoren – inclusief woningbouw en landbouw – bijdragen aan de doelen. Er wordt geen aparte of verhoogde stikstofruimte voor woningbouw voorgesteld; boeren krijgen juist meer ruimte om zelf aan doelen te voldoen en er komt bestuurlijke speelruimte voor activiteiten met weinig uitstoot.
“De stikstofuitstoot moet omlaag door beleid dat zich op alle sectoren richt, een gebiedsgerichte aanpak en meer ruimte bij doelsturing.”
“Alle sectoren – industrie, verkeer, zee- en luchtvaart en landbouw – dragen bij aan die doelstelling en nemen maatregelen.”
“Dit betekent dat bij het afgeven van vergunningen er bestuurlijke speelruimte moet zijn om activiteiten toe te staan die maar weinig stikstof uitstoten.”
Geen expliciete prioritering van woningbouw boven landbouw bij stikstofruimte
Er is geen voorstel gevonden waarin NSC expliciet pleit voor het separaat verhogen van stikstofruimte voor woningbouw en niet voor landbouw. De partij benadrukt juist het belang van een evenwichtige, juridisch houdbare aanpak en het vermijden van modelmatige detailsturing die beide sectoren belemmert.
“We stoppen met de huidige aanpak en opkoop van piekbelasters die gebaseerd is op het neerslagmodel Aerius.”
“Activiteiten met de geringste stikstofuitstoot krijgen nu vaak geen vergunning meer vanwege de modelmatige detailsturing in Nederland. Dit heeft een desastreus effect op agrarische bedrijven en op mensen in het landelijke gebied.”
De Partij voor de Dieren wil de stikstofruimte niet separaat verhogen voor woningbouw terwijl de landbouw ongemoeid blijft; in plaats daarvan pleiten zij voor een forse krimp van de veehouderij om zo stikstofruimte te creëren voor natuurherstel én woningbouw. Hun kernvoorstel is dat woningbouw alleen mogelijk wordt gemaakt door het terugdringen van de stikstofuitstoot uit de landbouw, niet door uitzonderingen of aparte stikstofregels voor woningbouw.
Geen aparte stikstofruimte voor woningbouw, eerst landbouw krimpen
De PvdD is expliciet tegen het verhogen van de stikstofruimte voor woningbouw zonder eerst de landbouw fors te laten krimpen. Zij zien de veehouderij als de hoofdoorzaak van de stikstofcrisis en willen dat stikstofruimte voor woningbouw uitsluitend ontstaat door het verminderen van het aantal dieren, niet door uitzonderingen voor de bouwsector. Dit voorkomt dat natuurherstel in het gedrang komt en dwingt tot structurele keuzes.
“Door een krimp van het aantal dieren in de veehouderij komt er landbouwgrond vrij voor natuur en woningbouw.”
“Door te kiezen voor een krimp met 75% van het aantal dieren dat wordt gefokt en gedood in de veehouderij wordt de stikstofcrisis opgelost, komt er veel landbouwgrond en agrarische bebouwing vrij. Naast herstel van de natuur ontstaat zo ruimte voor woningen.”
“Het verplaatsen van megastallen en het inzetten van technische lapmiddelen, zoals luchtwassers, zogenaamde emissiearme stalsystemen en koeientoiletten, lossen het stikstofprobleem niet op, zijn peperduur en leiden tot extra dierenleed. Daarom zijn ze voor de Partij voor de Dieren onacceptabel.”
“Het totale aantal dieren dat in de bio-industrie wordt gefokt en gedood, krimpt met minstens 75% in de komende twee jaar.”
Woningbouw alleen mogelijk na natuurherstel en binnen ecologische grenzen
De partij stelt dat woningbouw alleen verantwoord is als dit niet ten koste gaat van natuur en biodiversiteit. Nieuwe woningen mogen pas worden gebouwd als de stikstofuitstoot structureel is verminderd en natuurherstel is gerealiseerd, niet door tijdelijke of sectorale uitzonderingen.
“Verreweg het grootste deel daarvan zetten we om naar natuur zodat de biodiversiteit kan herstellen. Zo ontstaat ruimte voor woningen aan de rand van bestaande woonkernen, zonder dat dit ten koste gaat van leefbaarheid, landschaps- en cultuurhistorie en de natuur.”
“De bebouwde omgeving moet daarnaast slimmer, duurzamer en eerlijker worden benut.”
BBB erkent dat de huidige stikstofregels zowel woningbouw als landbouw belemmeren, maar pleit niet expliciet voor het separaat verhogen van stikstofruimte voor woningbouw en niet voor landbouw. Hun kernvoorstel is het versoepelen van vergunningverlening voor beide sectoren door het invoeren van drempelwaarden en het vervangen van kritische depositiewaarden, zodat zowel woningbouw als landbouwontwikkeling mogelijk blijft. BBB verzet zich tegen het voortrekken van één sector en wil juist juridische en praktische ruimte creëren voor beide.
Vergunningverlening versoepelen voor álle sectoren, niet alleen woningbouw
BBB ziet de stikstofwetgeving als een blokkade voor zowel woningbouw als landbouw en wil deze versoepelen door het invoeren van drempelwaarden en het loslaten van de kritische depositiewaarde. Zij pleiten niet voor het separaat verhogen van stikstofruimte voor woningbouw, maar willen juist dat beide sectoren profiteren van ruimere regels. Het doel is om vergunningverlening voor álle maatschappelijke ontwikkelingen, inclusief woningbouw én landbouw, weer mogelijk te maken.
“De stikstofwetcrisis belemmert niet alleen boeren en woningbouwers, maar ook onze krijgsmacht. Defensie loopt vast op dezelfde stikstofregels als andere sectoren.”
“De invoering van een rekenkundige ondergrens van minimaal 1 mol. Dit is een belangrijke eerste stap maar niet genoeg om de vergunningverlening volledig uit het slop te trekken. Invoering van een drempelwaarde. Is de tweede stap. Onder gelijktijdige geborgde emissie reductie. Bij voorkeur in een vorm waarbij het gebruik van AERIUS niet meer nodig is. Dit is van belang zowel voor de legalisering van PAS melders, interimmers en interne saldeerders (18 december uitspraak) als voor de broodnodige bedrijfsontwikkeling.”
“BBB kiest voor een koers waarbij juridische houdbaarheid, innovatie en praktische uitvoerbaarheid centraal staan. Doel is het lostrekken van de vergunningverlening, herstel van vertrouwen in de rechtsstaat en een einde aan krimp als standaardoplossing.”
Geen aparte stikstofruimte voor woningbouw ten koste van landbouw
BBB is expliciet tegen het bevoordelen van woningbouw boven landbouw als het gaat om stikstofruimte. Zij willen geen aparte stikstofruimte voor woningbouw creëren die ten koste gaat van de landbouwsector. Beide sectoren moeten volgens BBB gelijkwaardig behandeld worden.
BVNL wil het stikstofbeleid volledig afschaffen en ziet het stikstofprobleem als een bureaucratische fictie die zowel de woningbouw als de landbouw onnodig belemmert. Zij pleiten ervoor om voor beide sectoren de stikstofregels te schrappen, vergunningen weer af te geven en geen onderscheid te maken tussen woningbouw en landbouw; beide moeten profiteren van het beëindigen van het stikstofbeleid.
Stikstofbeleid volledig afschaffen voor álle sectoren
BVNL stelt dat het stikstofprobleem niet bestaat en dat het huidige beleid een kunstmatige belemmering vormt voor zowel woningbouw als landbouw. Zij willen het stikstofbeleid in zijn geheel afschaffen, zodat vergunningen weer kunnen worden afgegeven en boeren en bouwers niet langer worden gehinderd. Er wordt dus géén pleidooi gehouden voor het separaat verhogen van stikstofruimte voor woningbouw en niet voor landbouw; beide sectoren moeten juist profiteren van het schrappen van het beleid.
“BVNL wil dat het “stikstofprobleem” van tafel gaat. Technisch gezien is er geen stikstofprobleem en we moeten stoppen met het lastigvallen van boeren, vissers en andere ondernemers op grond van een zelf gecreëerd bureaucratisch probleem.”
“Stop met het onnodige stikstofbeleid en geef weer vergunningen af.”
“Het stikstofbeleid gaat per direct de prullenbak in, zodat boeren weer rustig kunnen boeren en vissers weer gewoon kunnen vissen.”
Geen onderscheid tussen woningbouw en landbouw in stikstofruimte
BVNL maakt geen onderscheid tussen sectoren als het gaat om stikstofruimte; zij willen dat zowel woningbouw als landbouw niet langer door stikstofregels worden beperkt. Er wordt dus niet gepleit voor het separaat verhogen van stikstofruimte voor woningbouw en niet voor landbouw, maar juist voor het afschaffen van de regels voor iedereen.
“Door alle beperkende overheidsmaatregelen, zoals de bureaucratische stikstofbouwstop... werden er in de afgelopen jaren te weinig woningen gebouwd waardoor het aanbod achterbleef op de vraag. Deregulering en minder overheidsbemoeienis is de oplossing.”
“Het stikstoffonds van € 25 miljard wordt ontmanteld.”
De ChristenUnie wil de stikstofruimte voor woningbouw versneld vergroten door een aparte bouwvrijstelling voor NOx (stikstofoxiden) in te voeren, zodat woningbouwprojecten sneller kunnen doorgaan. Tegelijkertijd blijft de landbouw gebonden aan sectorale en bedrijfsspecifieke emissienormen voor ammoniak (NH3), zonder extra stikstofruimte voor boeren. De partij maakt dus expliciet onderscheid tussen stikstofruimte voor woningbouw en landbouw, met als doel de bouw te versnellen zonder de landbouw extra te belasten.
Bouwvrijstelling voor NOx bij woningbouw, niet voor landbouw
De ChristenUnie pleit voor een aparte, versnelde bouwvrijstelling voor stikstofoxiden (NOx) bij woningbouw en infrastructuur, zodat deze projecten sneller kunnen doorgaan. Dit onderscheidt zich van het beleid voor landbouw, waar geen extra stikstofruimte wordt gecreëerd, maar juist wordt gestuurd op emissiereductie via normen. Het doel is om de woningbouw uit het slot te trekken zonder de landbouwsector verder te belasten met extra eisen of beperkingen.
“Om de bouw van woningen en wegen los te trekken voeren we een houdbare NOx-bouwvrijstelling in. Dit alles gaat samen met ambitieus emissiereductiebeleid.”
“In het stikstofbeleid gaan we daarom onderscheid maken tussen stikstofoxiden uit de pijp of uitlaat (NOx) en ammoniak uit dieren (NH3). Op die manier kan vergunningverlening voor bijvoorbeeld woningbouw en de aanleg van elektriciteitsnetten versneld worden.”
“Daarnaast zorgt het onderscheiden van NOx en NH3 in het beleid voor bescherming van boerenbedrijven tegen de jacht naar stikstofruimte door grote spelers als Schiphol en Rijkswaterstaat.”
Landbouw blijft gebonden aan emissienormen, geen extra ruimte
Voor de landbouwsector kiest de ChristenUnie niet voor extra stikstofruimte, maar voor bindende sectorale en bedrijfsspecifieke emissienormen gericht op daadwerkelijke emissiereductie. Dit beleid is bedoeld om boeren perspectief te bieden zonder dat hun stikstofruimte wordt opgeofferd aan andere sectoren zoals woningbouw.
“Daarom moeten er landelijke, sectorale en uiteindelijk bedrijfsspecifieke emissienormen worden vastgelegd.”
“Alle sectoren dragen naar rato bij. We stappen af van ingewikkelde berekeningen over waar stikstof precies terechtkomt en richten ons op het verminderen van de daadwerkelijke uitstoot.”
De PVV wil de stikstofregels voor zowel woningbouw als landbouw versoepelen, maar maakt geen onderscheid waarbij stikstofruimte voor woningbouw wél wordt verhoogd en voor landbouw níet. Hun kernvoorstel is het direct verhogen van de rekenkundige ondergrens voor stikstof en het schrappen van kritische depositiewaarden uit de wet, zodat woningbouw snel kan doorgaan zonder dat landbouw extra wordt beperkt. De partij verzet zich tegen het opofferen van landbouw voor woningbouw en pleit voor algemene versoepeling van stikstofregels voor beide sectoren.
Rekenkundige ondergrens stikstof verhogen voor álle sectoren
De PVV wil de stikstofregels versoepelen door de rekenkundige ondergrens te verhogen en kritische depositiewaarden te schrappen, zodat zowel woningbouw als landbouw niet langer worden belemmerd. Dit is een generieke maatregel, niet specifiek voor woningbouw, en expliciet bedoeld om beide sectoren te ontlasten.
“Tot die tijd verhogen we direct de rekenkundige ondergrens naar minimaal 1 mol en halen we de kritische depositiewaarden uit de wet. Wij willen immers als de wiederweerga nieuwe woningen bouwen!”
“Rekenkundige ondergrens voor stikstof ophogen. Kritische depositiewaarden uit de wet.”
Geen stikstofruimte overhevelen van landbouw naar woningbouw
De PVV is tegen het idee om stikstofruimte van de landbouw af te nemen ten gunste van woningbouw. Ze verwerpen gedwongen uitkoop of onteigening van boeren en willen dat beide sectoren kunnen blijven functioneren zonder extra beperkingen voor de landbouw.
Algemeen: Stikstofregels zijn het probleem, niet stikstof zelf
De partij ziet de huidige stikstofregels als het echte probleem en wil deze voor alle sectoren versoepelen, zonder onderscheid te maken tussen woningbouw en landbouw.
“Voor de PVV is niet stikstof, maar zijn de stikstofregels hét probleem: Brusselse regels en nationale regels. Landbouw, woningbouw en wegenbouw zitten klem, omdat Nederland veel te veel Natura 2000-gebieden heeft aangewezen én zichzelf veel te strenge stikstofdoelen heeft opgelegd.”
D66 kiest niet voor het separaat verhogen van stikstofruimte voor woningbouw ten opzichte van landbouw. In plaats daarvan wil D66 structureel de stikstofuitstoot verminderen met juridisch vastgelegde doelen voor álle sectoren, zodat natuurherstel en woningbouw beide mogelijk worden. Specifieke uitzonderingen of versoepelingen voor woningbouw ten koste van landbouw worden niet voorgesteld; de doelen voor landbouw blijven onverminderd staan.
Structurele stikstofreductie voor álle sectoren, geen uitzondering woningbouw
D66 wil de stikstofuitstoot snel en structureel verminderen via heldere, juridisch vastgelegde doelen die voor alle sectoren gelden. Het doel is natuurherstel én het weer mogelijk maken van woningbouw, zonder de landbouwdoelen te verlagen of uitzonderingen te maken voor woningbouwprojecten. D66 wijst het idee af om stikstofruimte voor woningbouw separaat te verhogen en landbouw te ontzien.
“D66 wil snelle vermindering van de stikstofuitstoot, op basis van een plan met duidelijke doelen, die niet vrijblijvend zijn en die juridisch vastliggen. Zo kunnen we weer vergunningen verlenen.”
“Het idee dat we landbouw en natuur tegen elkaar zouden moeten afwegen, heeft voor beide grote negatieve gevolgen gehad.”
“De doelstellingen voor de landbouw blijven staan en worden niet verlaagd.”
Geen versoepeling stikstofregels voor woningbouw
D66 benoemt expliciet dat de stikstofdoelen voor landbouw niet worden verlaagd om ruimte te maken voor woningbouw. Er wordt geen aparte stikstofruimte voor woningbouw gecreëerd; natuurherstel en het halen van de doelen staan voorop.
“We houden ons aan stikstofdoelstellingen voor 2030. We geven voorrang aan de meest kwetsbare gebieden. Het hoger beroep dat de Staat in de Greenpeace-zaak heeft aangespannen, wordt ingetrokken. De doelstellingen voor de landbouw blijven staan en worden niet verlaagd.”
De VVD wil de stikstofruimte voor woningbouw verruimen door een hogere drempelwaarde specifiek voor de bouwsector mogelijk te maken, omdat deze sector slechts tijdelijk en beperkt stikstof uitstoot. Voor de landbouw blijft de partij vasthouden aan sectorale emissieplafonds en afrekenbare doelen, zonder een vergelijkbare versoepeling als voor de bouw. De kern van hun visie is dat woningbouw versneld moet worden door stikstofregels voor de bouw te versoepelen, terwijl de landbouw aan striktere, meetbare reductiedoelen blijft voldoen.
Hogere stikstofdrempelwaarde voor woningbouw, niet landbouw
De VVD pleit voor het verhogen van de stikstofdrempelwaarde voor de bouwsector om woningbouw te versnellen, omdat de uitstoot daar tijdelijk en gering is. Voor de landbouw wordt deze versoepeling niet voorgesteld; daar blijft men sturen op sectorale emissieplafonds en afrekenbare reductiedoelen. Dit onderscheid is bedoeld om de bouw uit het slot te halen zonder de landbouw extra ruimte te geven.
“We willen per sector bekijken of een hogere drempelwaarde mogelijk is – om te beginnen voor de bouw, die slechts tijdelijk een geringe uitstoot veroorzaakt.”
“Er moeten weer vergunningen komen voor agrariërs om aan de slag te gaan met stikstofreducerende innovaties.”
“We gaan per sector sturen op emissies zodat alle sectoren evenredig bijdragen, bijvoorbeeld met elektrificatie, technische innovatie of extensivering.”
“Op basis van een nationaal stikstofemissieplafond krijgen landbouwbedrijven een reductiedoelstelling met afrekenbare normen per hectare of per dier.”
BIJ1 pleit voor een drastische en rechtvaardige reductie van de stikstofuitstoot, met een sterke nadruk op het halveren van de veestapel en het versneld uitkopen van boeren. Er wordt geen onderscheid gemaakt waarbij stikstofruimte voor woningbouw separaat wordt verhoogd ten opzichte van landbouw; in plaats daarvan wil BIJ1 de stikstofproblematiek integraal aanpakken door de landbouwsector structureel te hervormen. Het programma wijst het vertragen van de stikstofaanpak af en koppelt het oplossen van de stikstofcrisis direct aan natuurherstel, woningbouw en industrie.
Drastische reductie veestapel en integrale stikstofaanpak
BIJ1 ziet de stikstofcrisis als een urgent probleem dat niet selectief opgelost moet worden door bijvoorbeeld alleen voor woningbouw extra stikstofruimte te creëren. In plaats daarvan pleit de partij voor een snelle, structurele vermindering van de veestapel en een rechtvaardige transitie voor boeren, zodat natuur, woningbouw en industrie allemaal kunnen profiteren van de stikstofreductie. Het programma noemt expliciet dat vertraging van de stikstofaanpak Nederland "op slot" zet, en kiest voor een integrale benadering in plaats van uitzonderingen voor specifieke sectoren.
“Het is onacceptabel dat de zittende politiek de aanpak van de stikstofcrisis blijft vertragen. Deze vertraging zet Nederland op slot en heeft een grote impact op onze natuur, woningbouw en industrie. Er is een drastische reductie van de veestapel nodig: deze moet met grote snelheid minstens gehalveerd.”
“We pleiten voor het direct openstellen van een sociaal verantwoorde uitkoopregeling en rechtvaardigheid voor getroffen boeren.”
“De bio-industrie moet afgebouwd worden en uiteindelijk verdwijnen. De hoeveelheid vee gaat omlaag, de hoeveelheid boeren omhoog. In 2030 hebben we 50% minder vee, in 2035 is dit 75%.”
Het CDA wil het stikstofbeleid zo aanpassen dat woningbouw sneller mogelijk wordt, onder andere door het hanteren van een hogere rekenkundige ondergrens voor vergunningverlening bij bouwprojecten. Er wordt niet expliciet gepleit voor het separaat verhogen van stikstofruimte voor woningbouw ten opzichte van landbouw, maar wel voor het creëren van meer ruimte voor bouwprojecten via wetenschappelijke onderbouwing en innovatie. De partij benadrukt dat emissiereductie in álle sectoren nodig is, met wettelijke doelen en monitoring, zonder een duidelijke voorkeursbehandeling voor woningbouw boven landbouw.
Hogere rekenkundige ondergrens voor bouwprojecten
Het CDA stelt voor om een hogere rekenkundige ondergrens te hanteren, gesteund door de wetenschap, zodat vergunningen voor onder andere woningbouw sneller verleend kunnen worden. Dit moet de impasse rond bouwprojecten door stikstofregels doorbreken, maar geldt niet exclusief voor woningbouw en wordt niet expliciet uitgesloten voor landbouw.
“Het genoemde geborgde pakket leidt tot het kunnen toepassen van een hogere rekenkundige ondergrens, gesteund door de wetenschap, zodat vergunningen kunnen worden verleend voor onder andere bouwprojecten, de aanpak van netcongestie en stikstof verlagende innovaties.”
Emissiereductie en vergunningverlening in álle sectoren
Het CDA benadrukt dat het stikstofslot voor zowel woningbouw, infrastructuur als landbouw moet worden opgeheven door emissiereductie in alle sectoren, met wettelijk geborgde doelstellingen. Er wordt geen onderscheid gemaakt waarbij woningbouw meer stikstofruimte krijgt dan landbouw.
“Voor woningbouw en andere bouwprojecten, infrastructurele projecten en landbouw is het van het grootste belang dat de vergunningverlening weer op gang komt.”
“Deze beweging moet leiden tot emissiereductie in alle sectoren op zeer korte en langere termijn, via wettelijk geborgde doelstellingen, zodat er weer vergunningen kunnen worden verleend...”
DENK erkent het belang van het terugdringen van stikstofuitstoot en handhaving van de bestaande doelen, maar doet geen concreet voorstel om de stikstofruimte voor woningbouw separaat te verhogen ten opzichte van landbouw. Het programma richt zich vooral op het versnellen van woningbouwprocedures en het inzetten op vrijwillige uitkoopregelingen in de landbouw, zonder expliciet onderscheid te maken in stikstofruimteverdeling tussen woningbouw en landbouw. Er is geen aanwijzing dat DENK pleit voor het verhogen van stikstofruimte voor woningbouw zonder dit ook voor landbouw te doen.
Handhaving stikstofdoelen en vrijwillige uitkoop landbouw
DENK wil vasthouden aan de bestaande stikstofreductiedoelen en zet in op vrijwillige uitkoopregelingen voor de landbouw, maar noemt nergens het separaat verhogen van stikstofruimte voor woningbouw. De partij adresseert het stikstofprobleem vooral vanuit het perspectief van natuurbehoud en verduurzaming van de landbouw, niet vanuit het versoepelen van regels voor woningbouw ten koste van landbouw.
Versnellen woningbouwprocedures, geen aparte stikstofruimte
DENK wil procedures voor woningbouw versnellen en belemmerende regelgeving verminderen, maar maakt geen melding van het apart verhogen van stikstofruimte voor woningbouw. De focus ligt op het wegnemen van juridische en procedurele obstakels, niet op het aanpassen van milieunormen of stikstofruimte.
“We gaan drastisch procedures versnellen. Dat betekent dat overbodige en belemmerende regelgeving verdwijnt. Ook wordt er gekeken naar de mogelijkheden om bezwaarmogelijkheden tegen woningbouwprojecten te verminderen, de termijnen te versnellen en door middel van het vergroten van de capaciteit procedures sneller te doorlopen.”
JA21 wil het stikstofbeleid versoepelen om woningbouw sneller mogelijk te maken, onder andere door het schrappen van de kritische depositiewaarde (KDW) en het tijdelijk vrijstellen van woningbouwprojecten van stikstofregels. Tegelijkertijd verzet JA21 zich tegen het gedwongen beperken van stikstofruimte voor de landbouw en pleit voor technologische innovatie en regionale maatwerkaanpak in die sector. De partij kiest dus niet voor het separaat verhogen van stikstofruimte voor woningbouw ten koste van landbouw, maar voor versoepeling en maatwerk voor beide sectoren.
Schrappen van kritische depositiewaarde (KDW) voor meer maatwerk
JA21 wil af van de KDW, zodat er meer ruimte ontstaat voor maatwerk en minder juridische blokkades, wat woningbouwprojecten kan versnellen. Dit is bedoeld om de vergunningverlening voor woningbouw en andere projecten vlot te trekken zonder landbouw extra te benadelen.
“JA21 wil af van de kritische depositiewaarde (KDW), die wettelijk voorschrijft hoeveel stikstof een natuurgebied aankan zonder dat de natuur er verslechtert. Op deze manier kan er meer ruimte gevonden worden voor maatwerk, zal er minder kans zijn op juridische blokkades en bovenal zal dit ons minder afhankelijk maken van gebrekkige modellen.”
Tijdelijke vrijstelling van woningbouw en infrastructuur van stikstofregels
JA21 pleit voor het tijdelijk vrijstellen van woningbouw en infrastructuur van stikstofregels via een herziening van de crisis- en herstelwet, om zo de bouwproductie te versnellen. Dit is een directe maatregel om het woningtekort aan te pakken.
“JA21 pleit voor een herziening of uitbreiding van de crisis- en herstelwet specifiek voor stikstof waarbij woningbouw en infrastructuur als dringend belang projecten worden aangewezen en tijdelijk kunnen worden vrijgesteld.”
Geen extra beperkingen voor landbouw, maar innovatie en maatwerk
JA21 is tegen het gedwongen beperken van stikstofruimte voor de landbouw en kiest voor technologische innovatie, regionale maatwerkaanpak en vrijwillige regelingen. De partij wil niet dat stikstofruimte voor woningbouw wordt gecreëerd door landbouw extra te beperken.
“JA21 is en blijft fel gekant tegen de gedwongen uitkoop van agrariërs. De weg van pragmatisme biedt daarentegen wel handelingsperspectief. Wij kiezen voor een bredere inzet van technologische innovaties, fiscale regelingen die bijdragen aan een solide voedselproducerende sector, gecombineerd met vrijwillige extensivering- en beëindigingsregelingen nabij Natura2000-gebieden.”
De SGP wil de stikstofregels voor woningbouw versoepelen door een specifieke vrijstelling voor woningbouwprojecten te introduceren, zodat de bouw sneller kan doorgaan ondanks de stikstofproblematiek. Tegelijkertijd pleit de partij voor een terughoudende en doelgerichte stikstofaanpak voor de landbouw, zonder extra generieke beperkingen of aparte verhogingen voor deze sector. De kern van hun visie is dat woningbouw prioriteit krijgt via uitzonderingen, terwijl de landbouw niet extra wordt belast.
Stikstofvrijstelling voor woningbouw, niet voor landbouw
De SGP vindt dat de woningnood vraagt om uitzonderingen op stikstofregels voor woningbouw, zodat projecten niet onnodig worden vertraagd. Voor de landbouwsector wil de partij juist geen extra generieke beperkingen of aparte verhogingen van stikstofruimte, maar een doelgerichte aanpak en bescherming van bestaande rechten. Dit onderscheid betekent dat de SGP stikstofruimte voor woningbouw separaat wil verhogen, maar niet voor de landbouw.
“Er komt een stikstofvrijstelling voor woningbouwprojecten.”
“De SGP verzet zich tegen gedwongen opkoop of het intrekken van op juiste wijze verleende vergunningen. Dat mag geen uitgangspunt van beleid zijn.”
“Individuele bedrijven worden niet afgerekend op onmeetbare depositiebijdragen. Daar is het landelijk beleid voor reductie van de stikstofuitstoot voor bedoeld.”
De SP wil de stikstofuitstoot stevig terugdringen, vooral door de intensieve veehouderij aan te pakken, maar zonder boeren onnodig te benadelen. In het verkiezingsprogramma wordt geen voorstel gedaan om de stikstofruimte voor woningbouw separaat te verhogen of landbouw te ontzien; de nadruk ligt op het verminderen van stikstof in beide sectoren, met duidelijke grenzen voor de landbouw. Er is geen aanwijzing dat de SP pleit voor een uitzonderingspositie voor woningbouw ten opzichte van landbouw op het gebied van stikstofruimte.
Strenge stikstofreductie voor landbouw, geen uitzonderingen voor woningbouw
De SP kiest voor een stevige reductie van stikstofuitstoot, met name door het terugdringen van de intensieve veehouderij en het stellen van duidelijke grenzen aan het aantal dieren per hectare. Er wordt geen onderscheid gemaakt waarbij woningbouw extra stikstofruimte krijgt ten koste van landbouw; beide sectoren moeten bijdragen aan de stikstofreductie. De partij wijst technologische schijnoplossingen af en wil boeren ondersteunen bij de omschakeling naar duurzame landbouw, maar zonder uitzonderingen of versoepelingen voor woningbouw.
“De SP wil de stikstofuitstoot stevig terugdringen, maar niet over de rug van boeren. Geen schijnoplossingen zoals luchtwassers of technologische trucs die niet werken, maar een aanpak die het echte probleem aanpakt: de doorgeschoten intensieve veehouderij.”
“We kiezen voor duidelijke en eerlijke grenzen aan het aantal dieren per hectare. De maximumgrens gaat omlaag, van twee naar 1,5 grootveeeenheid per hectare.”
“Stikstofreductie is geen keuze meer, maar noodzaak voor onze natuur, onze gezondheid én voor het voortbestaan van de landbouw.”
50PLUS doet in haar verkiezingsprogramma geen concrete voorstellen om de stikstofruimte voor woningbouw separaat te verhogen en die voor landbouw niet. Het programma bevat geen expliciete passages waarin een onderscheid wordt gemaakt tussen stikstofbeleid voor woningbouw versus landbouw, noch wordt er gepleit voor een uitzonderingspositie voor woningbouw ten opzichte van landbouw op het gebied van stikstofruimte. De partij richt zich vooral op Europese afstemming en het herzien van Natura 2000-gebieden, zonder specifieke prioritering van woningbouw boven landbouw in het stikstofdossier.
Geen onderscheid stikstofruimte woningbouw versus landbouw
50PLUS benoemt nergens expliciet dat de stikstofruimte voor woningbouw verhoogd moet worden terwijl die voor landbouw ongemoeid blijft. Het programma pleit voor Europese afstemming en minder strenge nationale regels, maar maakt geen onderscheid tussen sectoren. Er is geen voorstel om woningbouw te bevoordelen ten opzichte van landbouw in het stikstofbeleid.
“Dezelfde regels voor iedereen binnen Europa. Dus geen nationale CO2-heffingen en geen extra regels bovenop de Europese afspraken.”
“Herziening van de indeling van Natura 2000-gebieden. Grote aaneengesloten en grensoverschrijdende natuurgebieden worden bevorderd en er wordt minder obsessief omgegaan met kleine natuurgebieden.”