Verkiezingsprogramma's 2025 overstartups en klimaat en migratie
JA21 kiest voor een restrictief migratiebeleid, waarbij alleen hoogopgeleide kennismigranten welkom zijn en laaggeschoolde arbeidsmigratie wordt beperkt. Op klimaatgebied verwerpt JA21 nationale klimaatheffingen en zet in op betaalbare energie, kernenergie en klimaatadaptatie in plaats van strenge CO2-reductiedoelen. Voor startups en innovatie wil JA21 minder regeldruk, een aantrekkelijk fiscaal klimaat en ruimte voor technologische groei, vooral door digitalisering en AI. De partij benadrukt economische groei, technologische innovatie en nationale autonomie boven internationale verplichtingen of symboolpolitiek.
Beperken van migratie tot hoogopgeleide kennismigranten
JA21 wil migratie sterk beperken en alleen ruimte bieden aan hoogopgeleide kennismigranten die economische en maatschappelijke meerwaarde hebben. Laaggeschoolde arbeidsmigratie en gezinsmigratie worden ontmoedigd, omdat deze volgens JA21 leiden tot sociale en economische problemen.
“Hoogopgeleide kennismigranten met economische en maatschappelijke meerwaarde voor Nederland welkom heten.”
“Geen laaggeschoolde arbeidsmigratie van buiten de EU.”
“Arbeidsmigratie mag niet leiden tot Nederland als lagelonenland. JA21 wil arbeidsmigratie daarom beperken en reguleren en inzetten op het beter benutten van het Nederlandse arbeidspotentieel.”
“Het maatschappelijke debat over migratie in Nederland wordt gedomineerd door asielmigratie... JA21 wil migratie weer beheersbaar maken en beperken tot migranten die óns iets te bieden hebben in plaats van andersom.”
Geen nationale klimaatheffingen, focus op betaalbare energie en kernenergie
JA21 verwerpt extra nationale klimaatmaatregelen bovenop Europese regels en kiest voor een energiebeleid gericht op betaalbaarheid, betrouwbaarheid en technologische innovatie (zoals kernenergie). Klimaatadaptatie (aanpassing aan gevolgen) krijgt prioriteit boven CO2-reductie.
“Bovenop Europese regels introduceren we geen nationale klimaatheffingen of andere klimaatregelgeving.”
“Kiezen voor aanpassing aan het klimaat door investeringen in dijken, watermanagement en klimaatbestendig bouwen.”
“Onze energiesector beschermen door in te zetten op betaalbare en betrouwbare kernenergie.”
“Duurzaamheid alleen ondersteunen als het rendeert.”
Minder regeldruk en aantrekkelijk fiscaal klimaat voor innovatie en startups
JA21 wil het ondernemersklimaat verbeteren door regeldruk te verminderen, nationale koppen op EU-regels af te schaffen en investeren in digitalisering en technologische innovatie te stimuleren. Dit moet startups en innovatieve bedrijven meer ruimte geven om te groeien.
“Ondernemen weer lonend maken door de lasten op ondernemers en familiebedrijven te verlagen en een fiscaal aantrekkelijk klimaat te creëren.”
“Mkb maximaal faciliteren door het eenvoudiger te maken om te investeren in het mkb, en regeldruk en rapportageverplichtingen te verminderen.”
“Ondernemers de ruimte geven om voorop te lopen in digitalisering door eenvoudige en eenduidige regelgeving.”
“Het gebruik van AI in de praktijk stimuleren, vooral in het mkb, door in te zetten op slimme data-analyse, automatisering en AI-oplossingen die ondernemers echt helpen.”
Geen extra nationale CO2-heffingen, gelijk speelveld voor industrie
JA21 wil dat Nederlandse bedrijven niet worden benadeeld door strengere nationale klimaatregels dan in buurlanden. Er komen geen extra nationale CO2-heffingen bovenop Europese afspraken, om zo de concurrentiepositie van industrie en startups te beschermen.
BVNL wil een innovatievriendelijk klimaat voor startups en bedrijven door minder regels, lagere belastingen en het stimuleren van technologische ontwikkeling, maar is zeer kritisch op klimaatbeleid en migratie. Op klimaatgebied kiest BVNL voor technische en economische haalbaarheid boven streng beleid, is tegen windmolens en subsidies, en wil inzetten op kernenergie en gas. Op migratiegebied pleit BVNL voor een asielstop, het opzeggen van verdragen en het beperken van immigratie, met het argument dat migratie de woningmarkt en economie onder druk zet. Startups worden vooral genoemd in de context van technologische innovatie en cybersecurity, niet als aparte doelgroep binnen klimaat- of migratiebeleid.
Innovatievriendelijk klimaat voor startups en bedrijven
BVNL wil het vestigingsklimaat verbeteren door minder regels, lagere belastingen en meer ruimte voor innovatie, zodat startups en bedrijven kunnen groeien. Dit wordt gezien als essentieel voor economische groei en technologische vooruitgang, maar niet specifiek gekoppeld aan klimaat- of migratievraagstukken.
“We willen een innovatievriendelijk klimaat creëren waarin bedrijven, startups en academici kunnen gedijen. Door investeringen in onderzoek en ontwikkeling te vergroten en samenwerking tussen publieke en private partijen te bevorderen, zullen we onze positie als voorloper op het gebied van technologie versterken.”
“Innovatie via vrije markt: Een aantrekkelijk vestigingsklimaat voor cybersecurity-startups creëert banen en stimuleert veilige, transparante systemen.”
“Het vestigingsklimaat moet worden verbeterd door lagere belastingen (vlaktaks van 25%) in te voeren, minder overheidsbemoeienis, lage energiekosten en versoepeling van het arbeidsrecht.”
Klimaatbeleid: Technisch en financieel rendement leidend, tegen windmolens en subsidies
BVNL verwerpt streng klimaatbeleid en kiest voor technische en economische haalbaarheid. Ze zijn tegen windmolens, grootschalige zonneparken en subsidies, en willen inzetten op kernenergie, gas en innovatie, zonder startups specifiek te benoemen als klimaatoplossers.
“Wij zijn tegen windmolens op land en zee, of het opofferen van bouwgrond of landbouwgrond ten behoeve van zonne-akkers. Maar minder energie verbruiken door woningen goed te isoleren is een keus van de gebruiker zelf. Zonnepanelen op woningen en kantoren plaatsen is prima. Duurzaamheid mag nooit een obsessie worden. Technisch en financieel rendement is leidend.”
“Stoppen met zinloos klimaatbeleid en waar nodig inzetten op adaptatie.”
“Subsidies worden zoveel mogelijk gestopt.”
“Het gasveld in Groningen kan veilig opengehouden worden door te produceren op een laag productieniveau...”
Strenge beperking van migratie en asiel
BVNL wil immigratie fors beperken, met een asielstop, het opzeggen van verdragen en het ontmoedigen van economische migratie. Migratie wordt gezien als oorzaak van druk op de woningmarkt, sociale voorzieningen en economie, maar er is geen directe koppeling met startups.
“Per direct een asielstop invoeren.”
“We zeggen het vluchtelingenverdrag uit 1951 op.”
“Eventuele opvang is sober. Dit bespaart geld en heeft een afschrikkende werking voor gelukszoekers/economische migranten.”
“We zetten actief in op remigratie door terugkeer financieel te stimuleren. Iedereen die voor altijd afstand doet van zijn of haar Nederlands paspoort en permanent vertrekt uit Nederland, krijgt een vergoeding van €25.000,-.”
“De vraag naar woningen is geëxplodeerd door een netto migratiesaldo van meer dan 100.000 mensen gemiddeld per jaar.”
De SGP kiest voor een restrictief migratiebeleid, een pragmatische en industriegerichte klimaatstrategie, en stimuleert startups vooral via betere financiering en minder regeldruk. Ze willen migratie fors beperken, klimaatmaatregelen niet doorschieten en innovatie vooral inzetten voor economische versterking en verduurzaming van bestaande sectoren. Concrete voorstellen zijn onder meer het terugbrengen van de durfkapitaalregeling voor startups, het afschaffen van nationale CO2-heffingen, en het invoeren van migratiequota.
Streng migratiebeleid met quota en beperking arbeidsmigratie
De SGP wil migratie fors beperken door het invoeren van quota, strikte voorwaarden voor arbeids- en studiemigratie, en een bovengrens aan het migratiesaldo. Ze zien migratie niet als oplossing voor vergrijzing en willen dat ondernemers verantwoordelijk worden gehouden voor arbeidsmigranten.
“De SGP wil een sturend richtgetal met een duidelijk bovengrens voor het migratiesaldo inclusief bandbreedtes voor alle migratiesoorten met bijbehorend langjarig, integraal migratiebeleid waarbij alle domeinen van de samenleving in ogenschouw worden genomen.”
“Voor arbeidsmigratie van buiten de EU, en ook studiemigratie, gaan strikte voorwaarden en quota gelden om overbelasting en uitbuiting tegen te gaan.”
“Het aantal arbeidsmigranten moet daarom omlaag.”
Startups stimuleren via durfkapitaal en betere financiering
De SGP wil investeren in startups aantrekkelijker maken door de terugkeer van de durfkapitaalregeling en betere toegang tot financiering, met name voor mkb en innovatieve bedrijven. Ze willen ook non-bancaire financiers en crowdfunding beter toegankelijk maken.
“De durfkapitaalregeling keert terug, zodat het verstrekken van financiering aan startups en snelgroeiende bedrijven wordt gestimuleerd.”
“Het wordt aantrekkelijker slapend spaargeld te steken in een bedrijf van familie of vrienden door introductie van de win-win-lening.”
“Er wordt werk gemaakt van een eerlijk financieringsspeelveld, zodat ook non-bancaire financiers beter toegankelijk zijn voor mkb-bedrijven.”
Klimaatbeleid: geen nationale koppen, focus op industrie en innovatie
De SGP verzet zich tegen extra nationale klimaatmaatregelen bovenop Europese regels, wil nationale CO2-heffingen afschaffen en zet in op innovatie en verduurzaming van de industrie zonder de concurrentiepositie te schaden. Ze pleiten voor een eerlijk speelveld en investeren in infrastructuur om netcongestie op te lossen.
“De CO2-heffing van tafel. Beter groen hier, dan grijs elders.”
“Nationale koppen op het Europese emissiehandelssysteem voor CO2 worden zoveel mogelijk voorkomen.”
“De nettarieven moeten omlaag, de CO2-heffing van tafel.”
“De concurrentiepositie van de Nederlandse industrie verslechtert zienderogen. Zelfs de kostenverschillen met omliggende landen lopen op door stijgende nettarieven en een nationale CO2-heffing boven op het Europese emissiehandelssysteem.”
Arbeidsbesparende innovatie als alternatief voor arbeidsmigratie
De SGP wil dat bedrijven die veel laagbetaalde buitenlandse werknemers inzetten, meer investeren in arbeidsbesparende technologie en slimmer werken, zodat de afhankelijkheid van migratie afneemt.
“Ondernemingen die veel gebruikmaken van laagbetaalde, veelal buitenlandse medewerkers stimuleren we in te zetten op arbeidsbesparende technologie en slimmer werken.”
FVD verwerpt het huidige klimaatbeleid volledig, wil stoppen met de energietransitie en CO₂-reductiedoelen, en kiest voor fossiele energie en kernenergie. Op migratiegebied pleit FVD voor een volledige asielstop, remigratie van laagopgeleide migranten, en alleen tijdelijke toelating van hoogopgeleide, economisch waardevolle migranten via een streng GreenCard-systeem. Specifiek beleid voor startups wordt nauwelijks genoemd, behalve algemene steun voor ondernemerschap en innovatie. De kern van hun visie is: nationale autonomie, lage lasten, en een restrictief migratie- en klimaatbeleid.
Stoppen met klimaatbeleid en energietransitie
FVD wil alle klimaatmaatregelen schrappen, fossiele brandstoffen blijven gebruiken, en investeringen in wind- en zonne-energie beëindigen. Ze zien klimaatbeleid als schadelijk voor de economie en concurrentiekracht, en willen in plaats daarvan inzetten op adaptatie (zoals dijkenbouw). Dit raakt startups in de klimaat- en energietransitiesector direct, omdat subsidies en stimulansen verdwijnen.
“We stoppen volledig met de energietransitie, zodat ons land niet langer wordt opgezadeld met onbetaalbaar en zinloos klimaatbeleid.”
“We zeggen het Klimaatakkoord van Parijs op en trekken de klimaatwet in, zodat we weer ongeremd fossiele brandstoffen kunnen gebruiken en geen windturbines en zonneakkers hoeven aanleggen.”
“We laten CO₂-reductie los als uitgangspunt, zodat beleid weer wordt gericht op betaalbaarheid en betrouwbaarheid van energie.”
“We verbieden de aanleg van zonneparken op grond of water, zodat ruimte behouden blijft voor landbouw en natuur. Elke vorm van subsidie op de aanleg van zonnepanelen op daken wordt ingetrokken.”
“We werken in Europees verband aan het afschaffen van de Green Deal; en tot die tijd negeert Nederland de daarin vervatte regels en beperkingen - inclusief het CO₂-handelssysteem (ETS).”
Streng migratiebeleid: asielstop, remigratie en GreenCard-systeem
FVD wil een volledige asielstop, remigratie van laagopgeleide migranten, en alleen tijdelijke, economisch waardevolle migranten toelaten via een streng gereguleerd GreenCard-systeem. Dit beleid beperkt de toegang tot talent uit het buitenland, behalve voor hoogopgeleiden met specifieke vaardigheden, wat relevant is voor startups die afhankelijk zijn van internationaal talent.
“We stoppen volledig met asielopvang in Nederland, investeren in opvang in de regio en stellen illegaal verblijf in Nederland strafbaar.”
“We introduceren een streng gereguleerd GreenCard-model voor tijdelijke werkvergunningen, zodat alleen economisch waardevolle migranten - die cultureel compatibel zijn - tijdelijk kunnen bijdragen zonder uitzicht op naturalisatie.”
“Een hoogopgeleide IT-er uit Toronto heeft een netto positief effect op onze welvaart, een analfabeet uit Nigeria een negatief effect. Cultuurverschillen doen ertoe. Wanneer je zegt: wij willen een volledige stop op immigratie uit Afrika en het Midden-Oosten en een aanzienlijke remigratie tot stand brengen van - zeg - 100.000 laagopgeleiden, maar tegelijkertijd willen we ruimte laten voor hoogopgeleide, Westerse migranten met specifieke vaardigheden waaraan wij behoefte hebben...”
Algemene ruimte voor ondernemerschap en innovatie
Hoewel startups niet expliciet worden genoemd, benadrukt FVD het belang van ondernemerschap, lastenverlichting en minder regels. Dit schept in theorie ruimte voor startups, maar zonder specifieke stimulansen of beleid gericht op innovatieve (duurzame) bedrijven.
“Forum voor Democratie ziet een bruisend Nederland voor zich waar ambitie wordt beloond en hard werken altijd loont. Extra inspanning moet direct voelbaar zijn in de portemonnee, vrij van hoge belastingen of verstikkende regels.”
“Een kleine, dienstbare overheid en minder bureaucratie maken de weg vrij voor ondernemers om te innoveren en te groeien.”
De PVV verwerpt vrijwel alle klimaatmaatregelen en -subsidies, wil uit internationale klimaatakkoorden stappen en zet in op goedkope, betrouwbare energie via gas, kolen en kerncentrales. Op migratiegebied pleit de partij voor een totale asielstop, sluiting van azc’s en het stopzetten van subsidies voor migratiegerelateerde organisaties. Specifiek beleid voor startups ontbreekt volledig; het programma richt zich vooral op het schrappen van klimaatbeleid en het drastisch beperken van migratie. De kern van hun visie is: geen geld en ruimte voor klimaat- of migratiebeleid, maximale focus op nationale belangen en betaalbaarheid.
Schrappen van alle klimaatmaatregelen en -subsidies
De PVV ziet klimaatbeleid als onzinnig en onbetaalbaar, en wil alle bestaande en toekomstige klimaatmaatregelen, subsidies en internationale verplichtingen beëindigen. Dit raakt direct de context voor startups in de klimaat- en energietransitie, omdat alle stimulansen en ondersteuning verdwijnen.
“SDE++ en andere klimaatsubsidies schrappen”
“Terugtrekken uit het VN-Klimaatakkoord van Parijs; Klimaatwet intrekken”
“Klimaatfonds schrappen; Klimaatberaad opdoeken”
“We stoppen met de energietransitie en gaan netcongestie oplossen: geen windturbines, geen zonneparken of andere weersafhankelijke wiebelstroom.”
Geen nieuwe windturbines, zonneparken of elektrificatie
De PVV wil geen nieuwe duurzame energieprojecten meer toestaan en bestaande windturbines waarover klachten zijn zelfs afbreken. Dit beperkt de ruimte voor startups in de duurzame energiesector en remt innovatie op dit vlak.
Totale asielstop en beëindigen migratiegerelateerde subsidies
De PVV wil de grenzen sluiten voor asielzoekers, azc’s sluiten en subsidies voor organisaties die met migratie te maken hebben stopzetten. Dit heeft directe gevolgen voor migratie, internationale talenten en mogelijk voor startups die afhankelijk zijn van migratie of divers talent.
Het CDA ziet startups als een essentieel onderdeel van regionale economische groei en innovatie, vooral in samenwerking met het MKB en kennisinstellingen. Op klimaatgebied kiest het CDA voor een ambitieuze, Europese aanpak met nadruk op groene industriepolitiek, innovatie en investeringen in sleuteltechnologieën. Wat migratie betreft, wil het CDA migratie beperken, maar erkent het de noodzaak van kennismigranten en snelle arbeidsmarkttoegang voor kansrijke asielzoekers, met aandacht voor integratie en arbeidsmarktbehoeften.
Investeren in regionale ecosystemen met startups en scale-ups
Het CDA wil economische groei en innovatie stimuleren door regionale ecosystemen te versterken, waarin startups, scale-ups, MKB, grote bedrijven en kennisinstellingen samenwerken. Dit moet leiden tot meer innovatie, een sterker vestigingsklimaat en het benutten van talenten in sectoren van de toekomst.
“Samen met grote bedrijven, MKB en start ups en met onderwijsinstellingen laten we economische clusters groeien die de regio sterker maken.”
“We stimuleren regionale ecosystemen, samenwerkingen tussen onderwijsinstellingen, grote bedrijven, beginnende start-ups, lokale overheden en de regionale ontwikkelingsmaatschappijen.”
“Voor een aantrekkelijk vestigingsklimaat is betrouwbaar en stabiel overheidsbeleid cruciaal, met een concurrerend investeringsklimaat, aantrekkelijk voor familiebedrijven, voor groot- en kleinbedrijf, voor onze maakindustrie, voor innovatieve en snelgroeiende starters en voor investeerders.”
Europese groene industriepolitiek en innovatie voor klimaat
Het CDA kiest voor een ambitieuze Europese aanpak van het klimaatvraagstuk, gericht op groene industriepolitiek, innovatie en investeringen in sleuteltechnologieën. Startups en innovatieve bedrijven worden gezien als motoren voor deze transitie, met ondersteuning via een nationale investeringsbank en gerichte investeringsagenda’s.
“We kiezen voor Europees ambitieus klimaatbeleid en groene industriepolitiek en passen onze Klimaatwet daarop aan.”
“Er komt een gezamenlijke strategische investeringsagenda, waarin heel gericht en in samenhang met bedrijven en kennisclusters aan missies en sleuteltechnologieën voor klimaatverandering en transitie wordt gewerkt.”
“We ontwikkelen Invest NL, Invest International en onderdelen van de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO) door tot een Nationale Investeringsbank: één sterke overheidsinvesteringspartner, een brede nationale financierings- en ontwikkelingsinstelling.”
Beperken migratie, maar snelle arbeidsmarkttoegang voor kansrijke asielzoekers en kennismigranten
Het CDA wil migratie fors beperken, maar erkent de noodzaak van kennismigranten voor de economie en pleit voor snelle arbeidsmarkttoegang voor kansrijke asielzoekers. Integratie en het tegengaan van misstanden bij arbeidsmigratie zijn belangrijke aandachtspunten.
“Omdat de belangrijkste oorzaak migratie is, zal die fors moeten worden beperkt. Wij willen dat op alle vormen van migratie streng en stevig wordt gestuurd, in lijn met het scenario ‘gematigde bevolkingsgroei’ dat de Staatscommissie Demografische Ontwikkelingen schetst.”
“Alle kansrijke asielzoekers moeten na één maand toegang tot de arbeidsmarkt krijgen. Dat kan ook via leer-werktrajecten waarbij taallessen worden gecombineerd met een vakopleiding en werkervaring.”
“Om onze economie en samenleving draaiende te houden kunnen we niet zonder bepaalde kennismigranten. Ook voor onze industrie en vakkrachten zijn we deels afhankelijk van mensen van buiten de EU.”
De ChristenUnie ziet startups als belangrijke motor voor innovatie en verduurzaming, en wil hun toegang tot groeikapitaal verbeteren, vooral in het licht van de klimaattransitie. Op klimaatgebied kiest de partij voor ambitieuze doelen, Europese samenwerking en stimulering van duurzame innovatie, met aandacht voor een eerlijk speelveld. Migratie wordt kritisch benaderd: arbeidsmigratie mag innovatie niet remmen en moet strenger worden gereguleerd, terwijl studiemigratie en asielmigratie worden beperkt en beter geïntegreerd. De kern van hun visie is een duurzame economie met ruimte voor ondernemerschap, maar zonder overmatige afhankelijkheid van migratie.
Verbeteren toegang tot groeikapitaal voor startups en scale-ups
De ChristenUnie wil dat startups en scale-ups makkelijker aan groeikapitaal kunnen komen, onder andere via non-bancaire financiers. Dit moet innovatie en verduurzaming versnellen, en jonge ondernemers stimuleren om bij te dragen aan de klimaattransitie.
Innovatie en verduurzaming centraal in economie en industrie
De partij koppelt innovatie direct aan klimaatdoelen en ziet startups als onderdeel van een missiegedreven innovatieagenda. Er wordt ingezet op samenwerking tussen kennisinstellingen en bedrijven, met nadruk op verduurzaming en circulaire economie.
“Om onze toekomstige welvaart zeker te stellen is het van belang om nu te investeren in innovatie en productiviteit. Dat vraagt om een beter samenspel van wetenschap, kennisinstituten, opleidingen en bedrijven.”
“We subsidiëren innovatie, zoals via schoon- en emissieloos bouwen.”
“Circulaire bedrijven hebben het zwaar terwijl de circulaire economie de toekomst is. Circulaire producten zijn duurder dan wegwerpproducten en de vraag blijft achter. Normering van de vraag op Europees niveau is noodzakelijk om het circulair maken van de economie te laten slagen.”
Strengere regulering van arbeidsmigratie om innovatie te stimuleren
De ChristenUnie stelt dat Nederland te afhankelijk is van goedkope arbeidsmigranten, wat innovatie en robotisering afremt. Ze pleiten voor strengere regulering van arbeidsmigratie, betere arbeidsvoorwaarden en het stimuleren van innovatie als alternatief voor laagbetaalde arbeid.
“De groei van laagbetaalde arbeid en het aanbod van arbeidsmigranten remt innovatie en robotisering en legt een te grote druk op voorzieningen die schaars zijn.”
“Binnen de Europese Unie pleiten we voor de invoering van tewerkstellingsvergunningen, in eerste instantie voor bepaalde sectoren zoals de bouw of uitzendsector.”
Beperken en reguleren van studiemigratie
Studiemigratie wordt beperkt om de druk op voorzieningen te verminderen en het opleiden van Nederlandse studenten centraal te stellen. Integratie van internationale studenten wordt gestimuleerd via taallessen en huisvesting.
“Het opleiden van Nederlandse studenten vormt de kerntaak van Nederlandse universiteiten; we zetten daarom in op vermindering van het aantal studiemigranten.”
“We stimuleren integratie van studenten via verplichte taallessen en meer studentenkamers in traditionele studentenhuizen, georganiseerd door de ontvangende onderwijsinstellingen.”
De VVD wil startups en scale-ups stimuleren als motor voor economische groei en innovatie, met speciale aandacht voor hun rol in verduurzaming en het aantrekken van internationaal talent. Ze pleiten voor minder belemmerende regelgeving, meer investeringsmogelijkheden en een aantrekkelijker ondernemersklimaat, waarbij klimaatbeleid realistisch en concurrerend moet zijn. Migratie wordt vooral gezien als een middel om toptalent aan te trekken, maar met strengere toelatingseisen. De kern van hun visie is dat economische groei, innovatie en verduurzaming hand in hand moeten gaan, zonder dat Nederland zijn concurrentiepositie verliest.
Meer investeringsmogelijkheden en ondersteuning voor startups
De VVD wil startups en scale-ups ondersteunen met groeikapitaal, fiscale stimulansen en een betere samenwerking met kennisinstellingen. Ze zien deze bedrijven als essentieel voor innovatie en verduurzaming, en willen belemmeringen wegnemen zodat Nederland aantrekkelijk blijft voor techbedrijven en talent.
“We richten een investeringsmaatschappij op gericht op het verstrekken van groeikapitaal aan start- en scale-ups in het hele land. Zij kunnen dan tegen gunstige voorwaarden geld lenen of garanties krijgen om in Nederland door te groeien.”
“We willen het fiscaal stimuleren dat alle Nederlanders kunnen investeren in start- en scale-ups en kijken daarbij bijvoorbeeld naar een aftrekpost in de inkomstenbelasting.”
“De rode loper voor start- en scale-ups gaat uit.”
“We versterken de samenwerking met universiteiten en kennisinstellingen zodat hun innovaties bijdragen aan duurzame economische groei.”
Minder belemmerende regelgeving voor innovatie en verduurzaming
De VVD vindt dat Europese en nationale regelgeving innovatie en verduurzaming te vaak belemmert, vooral voor startups. Ze willen regelgeving versoepelen en flexibeler maken, zodat bedrijven sneller kunnen groeien en verduurzamen.
“De regelgeving uit Brussel heeft vaak goede doelen, zoals het inzichtelijk maken van verborgen milieukosten, maar regelgeving remt tegelijkertijd vaak innovatie. ... We maken ons daarom in de EU hard voor onder andere het versoepelen van de Artificiële Intelligentie-verordening (AI-act), General Data Protection Regulation (GDPR), Corporate Sustainability Reporting Directive (CSRD), Corporate Sustainability Due Dilligence Directive en de Regulation on Deforestation-free products (EUDR).”
“We willen regelluwe proeftuinen en adequate financiering via, onder andere, een investeringsmaatschappij voor start- en scale-ups.”
Kennismigratie beperken tot toptalent voor groeitechnologieën
De VVD wil migratie van buitenlands talent beperken tot hooggekwalificeerde kennismigranten die essentieel zijn voor kennisintensieve sectoren en startups, met strengere toelatingseisen om misbruik te voorkomen.
“We bouwen de regeling daarom om tot een Toptalentenregeling, gericht op buitenlands talent dat essentieel is voor onze kennisintensieve economie en groeitechnologieën. ... We hebben expliciet oog voor de positie van start- en scale-ups.”
Realistisch klimaatbeleid met focus op economische groei en concurrentiekracht
De VVD koppelt klimaatbeleid expliciet aan economische groei en het behoud van de internationale concurrentiepositie, waarbij startups en innovatie een sleutelrol spelen. Ze willen geen nationale koppen op Europees beleid en schrappen de nationale CO2-heffing.
“We bouwen aan een schone én weerbare economie. ... Daarom passen we de Klimaatwet aan naar Klimaat- en groeiwet en voegen we de pijlers energie-onafhankelijkheid en betaalbaarheid toe.”
“We schrappen de CO2-heffing: Nederland kent als enige land binnen de EU een nationale CO2-heffing. Dit creëert een ongelijk speelveld voor bedrijven.”
D66 ziet startups en innovatieve ondernemers als cruciale motoren voor een groene economie en wil hen actief ondersteunen bij het ontwikkelen van duurzame oplossingen. De partij zet in op het verlagen van regeldruk, betere toegang tot financiering en het stimuleren van technologische innovatie gericht op maatschappelijke missies, waaronder klimaat. Arbeidsmigratie wordt door D66 gezien als noodzakelijk voor sectoren waar innovatie en vergroening centraal staan, maar moet eerlijk, gericht en zonder uitbuiting plaatsvinden.
Meer ruimte voor startups en innovatieve ondernemers in de groene economie
D66 wil dat startups en innovatieve ondernemers de ruimte krijgen om te groeien en te verduurzamen, omdat zij bijdragen aan de transitie naar een groene economie. De partij wil regeldruk verminderen, financiering toegankelijker maken en het vestigingsklimaat versterken, zodat vernieuwers sneller kunnen inspelen op klimaatuitdagingen.
“Van winkelstraat tot startup, van grafisch ontwerper tot elektricien: D66 helpt ondernemers groot en klein vooruit met een bruisend ondernemersklimaat. We maken ruimte om te ondernemen zonder schade aan mens en milieu. En we maken ruimte voor vernieuwers: door innovatieve starters de plek in te laten nemen van onproductieve stoppers.”
“We zorgen voor sterke voorwaarden: van makkelijkere toegang tot financiering tot eenvoudigere regels.”
“D66 maakt het aantrekkelijker om een bedrijf te starten of te laten groeien. Veel ondernemers maken zich zorgen over de regeldruk en de verlening van vergunningen. Dat gaan we simpeler maken.”
Stimuleren van technologische innovatie voor klimaatoplossingen
D66 richt innovatiebeleid expliciet op maatschappelijke missies zoals klimaat, en wil dat startups, kennisinstellingen en gevestigde bedrijven samenwerken aan sleuteltechnologieën. De overheid moet als launching customer optreden en barrières voor innovatieve ondernemers wegnemen.
“Voor de sleuteltechnologieën vormen we regio’s waarin kennisinstellingen, start-ups en gevestigde bedrijven elkaar sterker maken en samenwerken. Zo kunnen zij samen hun innovaties naar een volgend niveau tillen.”
“D66 wil meer ruimte voor innovatief ondernemerschap. Veel innovatieve ondernemers komen nu vaak niet verder door een gebrek aan kapitaal of toegang tot klanten.”
Arbeidsmigratie gericht op vergroening en innovatie, zonder uitbuiting
D66 ziet arbeidsmigratie als noodzakelijk voor sectoren waar vergroening en innovatie centraal staan, maar stelt strenge eisen aan werkgevers en wil uitbuiting tegengaan. Arbeidsmigratie moet gericht, menselijk en bijdragen aan een groene toekomst.
“We kiezen voor vakkrachten en kenniswerkers die ons vooruit helpen naar een groene en leefbare toekomst, bij bedrijven en sectoren waar innovatie en eerlijk werkgeverschap vooropstaan.”
“We stellen strenge voorwaarden aan werkgevers als die arbeidsmigranten inzetten. Als zij niet zorgen voor fatsoenlijke huisvesting en arbeidsvoorwaarden kunnen ze hun vergunning kwijtraken.”
“Arbeidsmigratie zonder uitbuiting. Te vaak werken arbeidsmigranten in slechte omstandigheden en wonen ze onder mensonterende omstandigheden. Dit is Nederland onwaardig. D66 wil dat arbeidsmigranten hier veilig en eerlijk kunnen werken en wonen.”
50PLUS kiest voor een streng migratiebeleid met duidelijke beperkingen voor asiel, arbeids- en studiemigratie, en maakt alleen een uitzondering voor arbeidsmigratie in de zorg. Op klimaatgebied wil de partij nationale maatregelen afbouwen en pleit zij voor Europees beleid, met nadruk op betaalbaarheid en concurrentiekracht. Specifiek beleid voor startups ontbreekt volledig in het programma.
Streng migratiebeleid met uitzondering voor zorg
50PLUS wil de instroom van migranten beperken door onderscheid te maken tussen asiel, arbeids- en studiemigratie, en legt verantwoordelijkheden bij werkgevers en onderwijsinstellingen. Alleen voor personeelstekorten in de zorg wordt een uitzondering gemaakt.
“50PLUS kiest voor een streng migratiebeleid dat onderscheid maakt tussen vormen van migratie en voorkomt dat systemen overbelast raken.”
“Bij arbeidsmigratie dient de verantwoordelijkheid mede bij de werkgevers gelegd te worden. Bij studiemigratie zijn de universiteiten en hogescholen medeverantwoordelijk.”
“Gerichte arbeidsmigratie voor de zorg. Het personeelstekort in de zorg groeit naar 240.000 mensen in 2030. Zonder actie krijgen ouderen straks geen zorg meer. 50PLUS erkent dat dit vraagt om een uitzondering op ons strenge migratiebeleid.”
Klimaatbeleid alleen Europees, nationale maatregelen afbouwen
50PLUS wil stoppen met nationaal klimaatbeleid en pleit voor gezamenlijke Europese CO2-beprijzing, om de concurrentiepositie van Nederland te beschermen en symboolpolitiek te vermijden.
“Gezamenlijk klimaatbeleid op Europees of wereldwijd niveau, anders is het niet effectief.”
“Uitfasering van het nationale klimaatbeleid, nadat gezamenlijk is besloten om het Europese beprijzen van CO2 op te schalen.”
“Het optimaal beprijzen van CO2 op Europees niveau, zodat CO2-reductie wordt versneld zonder de concurrentiepositie van Nederland aan te tasten.”
“Stoppen met actieve industriepolitiek op nationaal en op Europees niveau, omdat dit beleid altijd eindigt in tranen.”
Volt ziet startups als cruciale motor voor innovatie en de aanpak van klimaatverandering, en wil hun rol versterken via gerichte investeringen, durfkapitaal en het wegnemen van bureaucratische barrières. Klimaatbeleid en verduurzaming zijn leidend in hun economische visie, met nadruk op het stimuleren van duurzame technologieën en het ondersteunen van ondernemers bij de transitie. Migratie wordt vooral benaderd vanuit internationale samenwerking en arbeidsmigratie, met aandacht voor eerlijke kansen en integratie, maar er is nauwelijks directe koppeling tussen startups, klimaat en migratie in hun voorstellen.
Meer Europese investeringen en durfkapitaal voor klimaat-startups
Volt wil dat startups en scale-ups makkelijker toegang krijgen tot Europese financiering, met speciale aandacht voor innovaties op het gebied van klimaat en duurzaamheid. Ze pleiten voor een groot Europees durfkapitaalfonds, vereenvoudigde procedures en actieve overheidsinvesteringen in strategische technologieën, zodat startups sneller kunnen opschalen en bijdragen aan de groene transitie.
“Volt zich hard voor één groot, Europees durfkapitaalfonds waarmee nieuwe, pan-Europese innovaties op het gebied van bijvoorbeeld klimaat en duurzaamheid aangejaagd kunnen worden.”
“We verbeteren de toegang van start-ups en scale-ups tot Europese financiering door procedures bij het European Investment Fund (EIF) en andere investeringsinstrumenten binnen de EIB-groep te vereenvoudigen en versnellen.”
“De overheid neemt een leidende en sturende rol op zich in de ontwikkeling van een volwassen start-upklimaat door niet alleen gerichter maar ook méér te investeren in start-ups.”
“Nederland sluit actief aan bij Europese programma’s zoals STEP, IPCEI en het toekomstige European Sovereignty Fund, zodat we samen met andere lidstaten investeren in strategische technologieën voor een duurzame en concurrerende Europese economie.”
Klimaat als voorwaarde voor ondernemerschap en subsidies
Volt koppelt ondernemerschap en subsidies expliciet aan klimaatdoelen: bedrijven moeten klimaatplannen opstellen en naleven, en subsidies worden gericht op duurzame, maatschappelijk relevante projecten. Startups en ondernemers krijgen ondersteuning bij verduurzaming, maar alleen als ze bijdragen aan de klimaattransitie.
“We verbinden voorwaarden aan subsidies voor grote maatschappelijke uitdagingen, zoals verduurzaming, veiligheid, gezondheid en innovatie.”
Migratie: focus op arbeidsmigratie en internationale samenwerking, geen directe koppeling met startups/klimaat
Volt behandelt migratie vooral via arbeidsmigratie en internationale samenwerking, met aandacht voor eerlijke procedures en integratie, maar zonder concrete koppeling aan startups of klimaatinnovatie. Ze willen migratie structureel en humaan organiseren, maar bieden geen specifieke voorstellen op het snijvlak van startups, klimaat en migratie.
“We bouwen een Europese job-tinder (Europese talent pool) zodat arbeidsmigranten van buiten de EU een goed overzicht hebben van de beschikbare banen in de EU.”
“Door te investeren in werk, onderwijs en stabiliteit in landen van herkomst helpen we mensen lokaal vooruit. Op die manier kan internationale samenwerking gedwongen migratie voorkomen.”
BBB kiest voor een pragmatische en kritische benadering van klimaat, migratie en ondernemerschap. Startups en innovatie worden gewaardeerd, maar klimaatbeleid moet haalbaar, betaalbaar en niet ideologisch zijn. Migratie wordt strikt gestuurd op economische meerwaarde, met nadruk op circulaire arbeidsmigratie en het tegengaan van misstanden. BBB wil ruimte voor ondernemerschap en innovatie, maar zonder extra lasten of ondoordachte klimaatmaatregelen.
Startups en innovatie praktisch ondersteunen
BBB erkent het belang van startups en jonge bedrijven voor de Nederlandse economie, maar ziet dat doorgroeien lastig is door regeldruk en fiscale belemmeringen. De partij wil praktische innovatie stimuleren en fiscaal aantrekkelijk maken voor werknemers van startende bedrijven.
“Startups en jonge bedrijven zijn onmisbaar voor de vernieuwingskracht van Nederland. Maar doorgroeien is vaak moeilijk. BBB wil ruimte voor praktische innovatie, met echte maakwaarde voor Nederland. Mede dankzij BBB is het voor werknemers van startende bedrijven fiscaal aantrekkelijker”
Klimaatbeleid: nuchter, haalbaar en zonder ideologie
BBB verwerpt ideologisch klimaatbeleid en pleit voor een rationele, kosten-baten benadering. Klimaatmaatregelen moeten uitvoerbaar en betaalbaar zijn, zonder extra nationale eisen bovenop Europese regels. Innovatie en verduurzaming worden gestimuleerd, maar zonder afhankelijkheid van subsidies of onrealistische doelen.
“Klimaatbeleid moet haalbaar, uitvoerbaar en betaalbaar zijn. We herzien afspraken als ze leiden tot onrealistische ambities of onbetaalbare oplossingen. Geen nationale koppen op Europees beleid.”
“BBB is kritisch op de opstelling van Nederland als “klimaatkoploper” binnen Europa. Wij willen geen nationale kop bovenop Europese regelgeving, zoals aanvullende CO2 heffingen of overhaaste sluiting van kolencentrales.”
“Vanaf 2026 beëindigen we de SDE++ regeling. Subsidies op verlieslatende technieken worden afgebouwd. In plaats daarvan stimuleren we innovatie, energiebesparing en slimme infrastructuur.”
Strikte, selectieve en circulaire arbeidsmigratie
BBB wil migratie beperken en strikt sturen op economische en maatschappelijke meerwaarde. Arbeidsmigratie wordt alleen toegestaan voor sectoren met structurele tekorten, met nadruk op vakmanschap en tijdelijke, circulaire migratie. Misstanden worden hard aangepakt, en er is geen ruimte voor generieke migratie.
“Gerichte en doelmatige arbeidsmigratie. Voor sommige sectoren, zoals de bouw, techniek, zorg en horeca, zijn arbeidsmigranten noodzakelijk. Binnenlandse arbeid en migratie binnen de EU volstaan daarvoor niet altijd. BBB wil daarom een zorgvuldig, selectief en circulair arbeidsmigratiebeleid van buiten de EU, gericht op vakmensen met aantoonbare economische en maatschappelijke meerwaarde; van verpleegkundigen tot elektriciens en van lassers tot gespecialiseerde koks.”
“Geen generiek uitzendverbod per sector, maar wij pakken misstanden bij malafide uitzendconstructies hard aan. Oneerlijke concurrentie, uitbuiting en malafide praktijken worden bestreden, zonder het hele systeem plat te leggen.”
GroenLinks-PvdA ziet startups als motor voor innovatie en verduurzaming, en wil Nederland aantrekkelijk maken voor deze bedrijven binnen een rechtvaardig klimaatbeleid. Ze koppelen de aanpak van klimaatverandering aan het stimuleren van innovatieve bedrijvigheid, en sturen op minder laagbetaalde arbeidsmigratie door de economie te richten op hoogwaardige, duurzame sectoren. Concrete voorstellen zijn het aantrekkelijker maken van Nederland voor startups en scale-ups, investeren in groene innovatie, en het beperken van arbeidsmigratie tot noodzakelijke vakkrachten voor de klimaattransitie.
Nederland aantrekkelijk maken voor startups en scale-ups
GroenLinks-PvdA erkent het belang van startups en scale-ups voor de toekomstbestendigheid van de economie, vooral op het gebied van innovatie en verduurzaming. Ze willen het ondernemersklimaat voor deze bedrijven verbeteren en staan open voor nieuwe vormen van werknemersbeloning, met speciale aandacht voor innovatieve regio’s.
“Nieuwe innovatieve bedrijven hebben de toekomst. We maken Nederland aantrekkelijk voor startups en bieden scale-ups de mogelijkheid om uit te breiden. We kijken met een open houding naar nieuwe manieren van het betalen van werknemers voor deze bedrijven.”
“We investeren in de komst van een AI-fabriek in Groningen, waar start-ups en overheden vrijuit kunnen experimenteren met nieuwe toepassingen.”
Investeren in groene innovatie en verduurzaming van industrie
De partij koppelt het stimuleren van startups direct aan de klimaatopgave: innovatie moet bijdragen aan de verduurzaming van industrie en economie. Investeringen en regelgeving zijn gericht op het versnellen van de klimaattransitie en het creëren van banen in duurzame sectoren.
Minder laagbetaalde arbeidsmigratie, focus op noodzakelijke vakkrachten
GroenLinks-PvdA wil de economie zo inrichten dat de vraag naar laagbetaalde arbeidsmigratie afneemt, onder meer door innovatie en verduurzaming. Arbeidsmigratie wordt alleen gefaciliteerd voor sectoren die essentieel zijn voor de klimaattransitie, zoals de bouw en energietransitie.
“Bedrijvigheid die alleen kan bestaan bij de gratie van laagbetaald, slecht werk en uitbuiting moet innoveren of verdwijnen.”
“Soms is arbeidsmigratie nodig om een personeelsvraag in belangrijke sectoren op te vullen, zoals de bouw, zorg en de energietransitie. Wij faciliteren dit waar nodig en moedigen deze werkgevers aan om gebruik te maken van de bestaande mogelijkheden om vakkrachten tijdelijk in Nederland te laten werken.”
NSC wil het vestigingsklimaat en innovatie in Nederland versterken, met speciale aandacht voor strategische groeisectoren en verduurzaming van de economie. Ze koppelen prioriteit voor netcapaciteit en investeringen aan bedrijven die bijdragen aan brede welvaart, en willen arbeidsmigratie beperken tot wat echt nodig is voor innovatie. Op klimaatgebied zet NSC in op een betaalbare, uitvoerbare energietransitie en circulaire economie, met nadruk op technologische innovatie en het mkb.
Prioriteit voor innovatieve groeibedrijven en strategische sectoren
NSC wil startups en innovatieve bedrijven in strategische sectoren ondersteunen door gericht beleid, investeringen en prioriteit bij netcapaciteit. Dit moet Nederland concurrerend houden en technologische voorsprong stimuleren, met een duidelijke selectie van sectoren met de hoogste verdienkansen.
“We starten met het opstellen van een Nationale Groeimarktenstrategie. Hierin bepalen we om de tien jaar de vijf sectoren met de hoogste toekomstige verdienkansen voor Nederland. Per sector worden innovatie-instrumenten, onderwijsprogramma’s en investeringen gebundeld, zodat beleid, investeringen, opleidingscapaciteit, verduurzaming en het verminderen van regeldruk.”
“We geven strategische industrieën en groeibedrijven prioriteit bij het toewijzen van netcapaciteit. Hiervoor wordt in samenwerking met de Autoriteit Consument & Markt (ACM) en netbeheerders een landelijk netverdelingskader opgesteld.”
Energietransitie en circulaire economie gericht op innovatie en mkb
NSC koppelt klimaatbeleid aan innovatie en economische kansen, met nadruk op een circulaire economie, technologische ontwikkeling en ondersteuning van het mkb. Ze willen de energietransitie uitvoerbaar en betaalbaar houden, en stimuleren investeringen in duurzame technologieën.
“We geloven dat op de fundamenten van de oude maakindustrie een nieuwe economie kan ontstaan, waarbij we minder of geen nieuwe grondstoffen nodig hebben en vooral gebruikmaken van biobased en hergebruikte materialen.”
“De energietransitie moet voor huishoudens en bedrijven uitvoerbaar en betaalbaar zijn. Financiële steun kan nodig zijn als private investeringen een te lange terugverdientijd hebben of niet van de grond komen, zoals bij huurwoningen, publieke gebouwen, de energie-intensieve industrie en het mkb.”
Beperking arbeids- en kennismigratie, alleen voor innovatie noodzakelijk
NSC wil arbeids- en kennismigratie beperken tot gevallen waarin deze echt bijdraagt aan innovatie en de Nederlandse economie. Ze versoberen voordelen voor kennismigranten en stellen strengere eisen aan bedrijven die migranten aantrekken, om misbruik en druk op voorzieningen te voorkomen.
“Verdere versobering van de voordelen voor kennismigranten. Bedrijven moeten zelf kennismigranten eerlijk belonen en hun komst moet de innovatie in Nederland stimuleren.”
“We worden selectiever bij het aantrekken van nieuwe bedrijven die een groot beslag leggen op fysieke en milieuruimte (zoals de ‘distributiedozen’) en waarbij vacatures vooral bezet zullen worden door nieuwe groepen arbeidsmigranten. Bedrijven die zich vestigen moeten toegevoegde waarde hebben voor de brede Nederlandse welvaart en niet alleen voor zichzelf.”
De Partij voor de Dieren (PvdD) legt in haar verkiezingsprogramma een sterke nadruk op het aanpakken van de klimaatcrisis en het eerlijker maken van migratiebeleid, maar noemt startups nauwelijks expliciet. Hun beleid richt zich vooral op het stimuleren van circulaire, lokale economieën en het aanpakken van de oorzaken van migratie, met nadruk op internationale solidariteit en het weren van vervuilende sectoren. Concrete voorstellen zijn onder meer het verplichten van klimaatplannen voor bedrijven, het stimuleren van lokale ketens, en het aanpakken van migratieoorzaken door internationale samenwerking.
Klimaatplicht en klimaatplannen voor bedrijven
PvdD wil dat bedrijven, inclusief financiële instellingen, verplicht worden om hun uitstoot in de hele keten terug te dringen via onderbouwde en toetsbare klimaatplannen. Dit is bedoeld om de transitie naar een duurzame economie te versnellen en grote vervuilers aan te pakken. Startups worden niet expliciet genoemd, maar het beleid raakt alle bedrijven die aanspraak willen maken op klimaatsubsidies.
“De grote vervuilers en financiële instellingen krijgen een klimaatplicht. Dit betekent dat zij een overtuigend klimaatplan maken om hun uitstoot in de hele keten terug te dringen.”
“We zetten in op klimaatsubsidies. Bedrijven ontwikkelen een onderbouwd en toetsbaar klimaatplan om hiervoor in aanmerking te komen.”
Stimuleren van circulaire, lokale en regionale economieën
De partij wil Nederland minder afhankelijk maken van mondiale toeleveringsketens door het stimuleren van kortere ketens en het ondersteunen van lokale en regionale samenwerkingsverbanden. Dit biedt kansen voor lokale startups die zich richten op circulaire economie en duurzaamheid, maar wordt niet expliciet als startupbeleid gepresenteerd.
“Nederland wordt minder afhankelijk van mondiale toeleveringsketens door het stimuleren van kortere ketens en het ondersteunen van lokale en regionale samenwerkingsverbanden en gemeenschappen.”
Grondoorzaken van migratie aanpakken en eerlijk migratiebeleid
PvdD richt zich op het aanpakken van de oorzaken van migratie, zoals klimaatverandering en conflicten, en wil dat ontwikkelingssamenwerking niet wordt ingezet voor Nederlands migratiebeleid. Ze pleiten voor meer invloed voor landen in het Mondiale Zuiden en het direct betrekken van lokale organisaties bij klimaatbeleid.
“De Partij voor de Dieren wil de grondoorzaken aanpakken zodat mensen zich niet langer genoodzaakt voelen om hun thuis te verlaten.”
“Geld voor ontwikkelingssamenwerking wordt niet aangewend voor migratie- en asielbeleid in Nederland.”
“Voor effectieve en duurzame besteding van internationale klimaatgelden is het cruciaal dat deze groepen direct worden betrokken bij beleidsvorming en besteding van middelen.”
De SP koppelt klimaatbeleid direct aan sociale rechtvaardigheid en ziet het kapitalisme als oorzaak van de klimaatcrisis. Ze pleit voor een sterke publieke regie, het beëindigen van fossiele subsidies, en een focus op klimaatrechtvaardigheid, waarbij de lasten niet bij de werkende klasse terechtkomen. Op migratiegebied wil de SP vooral de oorzaken van migratie aanpakken, arbeidsmigratie reguleren en integratie centraal stellen. Specifiek beleid voor startups ontbreekt volledig in het programma.
Klimaatbeleid: Publieke regie en klimaatrechtvaardigheid
De SP wil de klimaatcrisis aanpakken door het kapitalistische systeem terug te dringen en publieke zeggenschap te vergroten. Ze verwerpen marktwerking, willen fossiele subsidies afschaffen en stellen dat klimaatmaatregelen niet mogen leiden tot tweedeling of lastenverzwaring voor de werkende klasse. Innovatie wordt alleen genoemd in algemene zin, zonder specifieke aandacht voor startups.
“Een crisis die in zijn kern veroorzaakt wordt door het kapitalisme. Want zolang winst boven alles gaat, blijft het kapitalisme de bron van deze crisis en moeten we het kapitalisme dus terugdringen om ons klimaat en onze toekomst te redden.”
“Wij stoppen die [fossiele] subsidies zo snel mogelijk en geven steun voor vergroening als daar publieke zeggenschap tegenover staat.”
“Tweedeling door klimaatbeleid staan wij niet toe. Daarvoor komt er een klimaatrechtvaardigheidstoets. Al het gevoerde beleid op klimaat moet zorgen dat we de uitstoot verminderen en de bestaanszekerheid vergroten.”
Migratie: Oorzaken aanpakken en arbeidsmigratie reguleren
De SP richt zich op het verminderen van migratiedruk door de oorzaken aan te pakken, zoals oorlog, klimaatrampen en ongelijkheid. Arbeidsmigratie wordt kritisch benaderd: bedrijven mogen arbeidsmigranten alleen inzetten als het echt nodig is, en er komen strengere eisen en bescherming voor arbeidsmigranten.
“Nederland moet dus in de eerste plaats inzetten op het voorkomen van de oorzaken van vertrek, zoals oorlog, klimaatrampen, ongelijkheid en dictatoriale regimes, waar ook ter wereld.”
“Werkgevers worden verplicht om aan te tonen dat zij beslist mensen uit andere landen nodig hebben en er voldoende en goede huisvesting beschikbaar is.”
“De vele misstanden rondom lage beloningen, slechte werkomstandigheden en geen of vreselijke huisvesting zijn een teken van foute bedrijfsvoering. We gaan arbeidsmigranten beschermen tegen werkgevers door niet langer toe te staan dat die ook hun huisbaas zijn.”
BIJ1 kiest radicaal voor klimaatrechtvaardigheid en een publieke aanpak van de energietransitie, waarbij grote vervuilers en multinationals worden aangepakt en de samenleving collectief verantwoordelijkheid draagt. Startups worden niet expliciet genoemd, maar nieuwe bedrijven moeten standaard werknemerscoöperaties zijn. Op migratiegebied pleit BIJ1 voor open, solidaire grenzen en volledige gelijkwaardigheid van migranten, met nadruk op mensenrechten en het tegengaan van uitbuiting. De partij verwerpt marktgerichte oplossingen en kiest voor structurele, collectieve maatregelen.
Nieuwe bedrijven als werknemerscoöperaties
BIJ1 wil dat nieuwe bedrijven (waaronder startups) standaard als werknemerscoöperaties worden opgericht, om economische macht eerlijker te verdelen en uitbuiting te voorkomen. Dit raakt direct aan de structuur van startups en hun rol in de economie, en is een fundamenteel andere benadering dan het stimuleren van traditionele, op winst gerichte startups.
“Nieuwe bedrijven worden standaard opgericht als werknemerscoöperaties.”
Klimaattransitie: geen markt, maar publieke taak
De energietransitie en klimaatmaatregelen moeten volledig in publieke handen komen, zonder ruimte voor private winst of greenwashing. BIJ1 verzet zich tegen technocratische en kapitalistische benaderingen, en wil dat de kosten en baten eerlijk worden verdeeld, met prioriteit voor klimaatrechtvaardigheid en collectief eigendom.
“De energietransitie wordt een publieke taak, geen winstmachine. De overheid investeert massaal in klimaatneutrale, -positieve en circulaire infrastructuur, woningverduurzaming en publieke energieproductie — onder collectief eigendom en democratische controle. Geen subsidies aan greenwashed multinationals, geen publiek-private schijnconstructies, maar volledige ontmarkting van de energievoorziening.”
“De energietransitie is geen technocratisch moderniseringsproject, maar een machtsvraag: breken met de groene kapitalisten, stoppen met westers industrieprotectionisme, en de energievoorziening in handen brengen van arbeiders en bewoners — lokaal én mondiaal.”
Radicaal open en solidaire migratie
BIJ1 pleit voor een fundamenteel andere benadering van migratie: mensen moeten vrij zijn te kiezen waar ze wonen en werken, zonder discriminatie of uitsluiting. Migratie wordt gezien als positief voor diversiteit, economie en samenleving, en arbeidsmigranten krijgen volledige rechten en bescherming.
“Wij willen bouwen aan een wereld waarin mensen kunnen kiezen waar zij willen wonen, werken en leven. Ongeacht nationaliteit, religie, gender, verblijfsstatus of achtergrond, geen mens is illegaal en iedereen verdient wat zij nodig hebben.”
“Arbeidsmigranten mogen voor meerdere werkgevers werken en mogen alle soorten werk verrichten, niet alleen werk dat niet door Nederlanders kan worden gedaan. Ze kunnen zelfstandig woningen huren of gemeentelijke opvang gebruiken en hebben recht op sociale voorzieningen, gelijk loon, gelijke contracten en arbeidsrechten.”
DENK koppelt klimaat en migratie vooral aan internationale rechtvaardigheid en het creëren van legale migratieroutes, maar doet geen concrete voorstellen specifiek gericht op startups. Hun klimaatbeleid focust op investeringen in duurzaamheid, energietransitie en internationale klimaatrechtvaardigheid, met aandacht voor de impact op migratie. Startups worden niet expliciet genoemd in relatie tot klimaat of migratie, en concrete maatregelen voor deze doelgroep ontbreken.
Investeren in internationale klimaatrechtvaardigheid en legale migratieroutes
DENK ziet klimaatverandering als een mondiale uitdaging die migratie beïnvloedt, en pleit voor investeringen in klimaatrechtvaardigheid en het creëren van legale migratieroutes. Ze leggen nadruk op het aanpakken van de oorzaken van migratie, zoals klimaatverandering en economische ongelijkheid, in plaats van het sluiten van grenzen.
“De oplossing ligt niet in een Europa dat zichzelf afsluit achter muren, maar in het creëren van legale migratieroutes en te investeren in klimaatrechtvaardigheid, het voorkomen van conflicten en het bevorderen van globale economische gelijkheid.”
“Wij erkennen dat het Westen (historisch) verantwoordelijk is voor een groot deel van de wereldwijde CO2 uitstoot, terwijl de zwaarste gevolgen vandaag de dag vooral landen in het Mondiale Zuiden treffen. Ons land moet, samen met andere Westerse landen, het Mondiale Zuiden actief ondersteunen in het klimaatbeleid.”
Investeren in duurzaamheid en energietransitie
DENK wil forse investeringen in duurzaamheid en energietransitie, met als doel een schone economie en het behalen van klimaatdoelen. Dit beleid is breed geformuleerd en niet specifiek gericht op startups, maar raakt wel het ondernemersklimaat in algemene zin.
“Om onze natuur, onze aarde en onze gezondheid te beschermen staat DENK voor investeringen in duurzaamheid, in de energietransitie en in een schone economie.”
“DENK staat pal voor voldoende investeringen in de vergroening van onze economie en in de energietransitie. De uitgaven uit dit fonds moeten aantoonbaar de duurzaamheid bevorderen.”