Verkiezingsprogramma's 2025 overstaatsschuld
BVNL wil de staatsschuld beperken door fors te snijden in overheidsuitgaven, het overheidsapparaat te verkleinen en begrotingsdiscipline af te dwingen. De partij pleit voor het beëindigen van fondsen buiten de Rijksbegroting, het invoeren van een vlaktaks en het tegengaan van collectieve schulden binnen de EU. BVNL ziet een kleine, transparante overheid en het vermijden van nieuwe schulden als essentieel voor economische vrijheid en soevereiniteit.
Forse beperking van overheidsuitgaven en begrotingsdiscipline
BVNL wil de staatsschuld terugdringen door structureel te bezuinigen op de overheid, het aantal ambtenaren te verminderen en strikte begrotingsdiscipline af te dwingen. De partij ziet een krimpende overheid als noodzakelijk om toekomstige schulden te voorkomen en economische ruimte te creëren voor burgers.
“Iedere overheidsdienst wordt jaarlijks verplicht tot 5% kostenreductie, zonder automatische groei van ambtelijke staf of budgetten.”
“Politici, bestuurders en topambtenaren worden hoofdelijk aansprakelijk bij structurele budgetoverschrijding of inefficiëntie.”
“Budgetoverschrijding van meer dan 10% zonder parlementaire toestemming leidt automatisch tot: terugbetalingsplicht, ontslag uit de functie, uitsluiting van herbenoemingen en opname in een openbaar register.”
“Kostenreductie bij de overheid is een fundamenteel doel van BVNL. 'Het huishoudboekje van de overheid' geldt niet als leidraad; de overheid moet krimpen, niet sturen of herverdelen.”
Stoppen met fondsen buiten de Rijksbegroting
BVNL wil dat alle uitgaven via de Rijksbegroting lopen en onder parlementaire controle vallen, om verborgen schulden en begrotingsrisico’s te voorkomen.
“Er wordt een einde gemaakt aan het gebruik van fondsen, zoals het stikstoffonds en het klimaatfonds. Alle bedragen moeten via de Rijksbegroting lopen en onderworpen zijn aan parlementaire controle. Zonder deugdelijke financiële dekking wordt er geen beleid gemaakt.”
Tegen collectieve schulden binnen de EU
BVNL verzet zich tegen het aangaan van gezamenlijke schulden binnen de eurozone, omdat dit de Nederlandse staatsschuld en financiële risico’s vergroot.
“BVNL is tegen collectieve schulden van de eurozone. Nederland moet niet meebetalen aan de Zuid Europese schuldenlast en BVNL is tegen EU-fondsen en EU-belastingen.”
Eerst bezuinigen, dan vlaktaks invoeren
De partij koppelt het invoeren van een vlaktaks aan het eerst fors terugbrengen van de overheidsuitgaven, om te voorkomen dat belastingverlagingen leiden tot hogere staatsschuld.
GroenLinks-PvdA kiest voor een verantwoord en trendmatig begrotingsbeleid waarbij investeringen in publieke voorzieningen, economie en klimaat voorrang krijgen boven het strikt verlagen van de staatsschuld op korte termijn. De partij wil financiële ruimte creëren voor noodzakelijke investeringen, waarbij incidentele uitgaven deels uit schuld gefinancierd mogen worden, zolang dit bijdraagt aan brede welvaart en lange termijn stabiliteit. Ze pleiten voor een herziening van Europese begrotingsregels zodat duurzame investeringen mogelijk blijven, en wijzen harde bezuinigingen af.
Investeren gaat vóór snelle schuldafbouw
GroenLinks-PvdA vindt dat Nederland nu moet investeren in publieke voorzieningen, economie en klimaat, ook als dat tijdelijk leidt tot een hogere staatsschuld. Ze verwerpen harde bezuinigingen op korte termijn en willen incidentele uitdagingen deels met schuld financieren, zolang dit verantwoord gebeurt en bijdraagt aan de lange termijn welvaart.
“Wie denkt dat harde bezuinigingen op de korte termijn verstandig zijn, heeft het mis. Onze verworvenheden zijn juist het beschermen waard.”
“Voor het oplossen van budgettaire opgaven kiezen we een verantwoord tijdpad, en voor eenmalige uitdagingen gebruiken we ruimte in de schuld.”
“We voeren een trendmatig begrotingsbeleid om de economie te stabiliseren. Financiële meevallers geven we niet zomaar uit; bij tegenvallers hoeven we niet te bezuinigen.”
Lange termijn en brede welvaart centraal in begrotingsbeleid
De partij wil af van een eenzijdige focus op het begrotingssaldo en de staatsschuld op korte termijn. In plaats daarvan moet het begrotingsbeleid gericht zijn op het vergroten van brede welvaart, waarbij ook welzijn en leefomgeving worden meegewogen.
“Het uitgangspunt van ons beleid is niet puur financieel, maar gericht op het vergroten van de welvaart in brede zin. Dat betekent dat we de impact op onze leefomgeving en het welzijn van burgers meewegen, binnen en buiten Nederland, op de korte en lange termijn.”
“De laatste jaren is er alleen maar oog geweest voor de korte termijn en zijn alle belangrijke maatschappelijke en financiële keuzes doorgeschoven. Wij kiezen voor een blik op de lange termijn en kiezen voor hervormingen die ons land sterker en socialer maken.”
Europese begrotingsregels moeten investeringen mogelijk maken
GroenLinks-PvdA steunt de vernieuwing van Europese begrotingsregels zodat duurzame investeringen en hervormingen niet worden belemmerd door te strikte schuld- en tekortnormen.
“We zijn voorstander van de vernieuwing van de Europese begrotingsregels, waarbij meer nadruk komt te liggen op duurzame investeringen en hervormingen.”
“De mogelijkheid om uitgaven voor defensie tijdelijk uit te zonderen van het tekort, juichen we toe en zetten we nationaal in.”
50PLUS pleit voor een behoedzaam begrotingsbeleid waarbij de staatsschuld laag blijft en Nederland niet wordt meegezogen in schuldsanering van zwakkere eurolanden. Ze willen besparingen realiseren door fraude, verspilling en ondoelmatigheden aan te pakken, en pleiten voor uitgavenbeheersing binnen de Europese begrotingsafspraken. Hun visie is gericht op financiële stabiliteit en het beschermen van de Nederlandse positie binnen Europa.
Behoedzaam begrotingsbeleid binnen Europese afspraken
50PLUS wil dat de staatsschuld beheersbaar blijft door het begrotingstekort binnen de Europese grenzen te houden en uitgaven te beperken. Dit moet voorkomen dat Nederland, met zijn relatief lage staatsschuld, financieel wordt geschaad door problemen in andere eurolanden. De partij ziet een zuinig uitgavenbeleid als noodzakelijk om inflatie te beteugelen en financiële stabiliteit te waarborgen.
“Een behoedzame ontwikkeling van het begrotingstekort binnen de grenzen van de Europese begrotingsafspraken.”
“Het monetaire beleid van de ECB wordt genormaliseerd om te voorkomen dat Nederland met zijn lage staatsschuld wordt meegezogen in een pijnlijke schuldsanering van zwakkere eurolanden.”
“Een zuiniger uitgavenbeleid om de ECB te helpen de inflatie zo snel mogelijk onder controle te krijgen.”
Bestrijden van verspilling en fraude om staatsschuld te beperken
Om de staatsschuld niet te laten oplopen, wil 50PLUS fors inzetten op het opsporen en terugdringen van fraude, verspilling en ondoelmatigheden in de overheidsuitgaven. Ze stellen voor om een topteam in te zetten dat minimaal 10 miljard euro aan inefficiënties opspoort, en willen 5 miljard besparen op belastingfaciliteiten.
“Een topteam ambtenaren en ondernemers onderzoekt alle overheidsuitgaven van alle ministeries op effectiviteit met als doel ten minste 10 miljard euro aan fraude, verspilling en ondoelmatigheden op te sporen aan de uitgavenkant van de collectieve sector.”
“Besparing van, per saldo, 5 miljard op fraude, verspilling en ondoelmatigheden binnen het woud van belastingfaciliteiten.”
BIJ1 pleit voor het kwijtschelden van schulden, zowel voor individuen als voor landen die door kolonialisme zijn benadeeld, en verzet zich tegen het gebruik van schulden als politiek of economisch dwangmiddel. De partij wil dat Nederland actief schulden kwijtscheldt, met name richting het Caribisch deel van het Koninkrijk en andere landen die door westers beleid zijn uitgebuit, en stelt dat schuldhulpverlening een publieke taak moet zijn zonder winstoogmerk.
Onvoorwaardelijk kwijtschelden van (internationale) schulden
BIJ1 vindt dat schulden niet als machtsmiddel mogen worden gebruikt en pleit voor het onvoorwaardelijk kwijtschelden van schulden van landen die door kolonialisme of imperialisme zijn uitgebuit, inclusief de Caribische eilanden binnen het Koninkrijk. Dit standpunt is een reactie op de rol van schuldenlast in het ondermijnen van politieke en economische zelfstandigheid.
“Nederland pleit ervoor om alle schulden van landen die zijn uitgebuit door koloniaal of imperialistisch beleid onvoorwaardelijk kwijt te schelden. Ook de schulden die westerse staten en instellingen het noodlijdende Oekraïne oplegden.”
“Alle schulden van de eilanden worden kwijtgescholden. Hier mogen geen eisen aan verbonden worden.”
Schuldhulpverlening als publieke taak, verbod op incassobureaus
BIJ1 wil dat schuldhulpverlening volledig in publieke handen komt en dat commerciële schuldhulp en incassobureaus worden verboden. Hiermee wil de partij voorkomen dat mensen verder in de schulden raken door winstgedreven partijen en de overheid verantwoordelijk maken voor het oplossen van problematische schulden.
“De gedeelde verantwoordelijkheid van schuldeisers voor schulden leggen we vast in de wet en incassobureaus worden verboden. Schuldhulporganisaties die geld verdienen aan andermans schulden bannen we uit. De overheid neemt zelf de schuldhulpverlening weer in handen.”
“Het opkopen van schulden door commerciële bedrijven verbieden we. Ook gaat de overheid vaker schulden kwijtschelden, zodat mensen een nieuwe start kunnen maken.”
Kwijtschelding van studieschulden
BIJ1 wil studieschulden van de zogenoemde ‘pechgeneratie’ kwijtschelden, waarmee de partij zich uitspreekt tegen het belasten van jonge mensen met langdurige schulden als gevolg van het leenstelsel.
“Studieschulden van de ‘pechgeneratie’ schelden we kwijt.”
De ChristenUnie pleit voor solide en houdbare overheidsfinanciën, waarbij het beperken van de staatsschuld en het begrotingstekort centraal staat. Consumptieve uitgaven mogen niet met extra schuld worden gefinancierd; investeringen moeten zichzelf terugverdienen. Transparantie, budgettaire degelijkheid en het vermijden van eurobonds zijn kernpunten in hun visie op staatsschuld.
Geen consumptieve uitgaven financieren met meer schuld
De ChristenUnie wil voorkomen dat de staatsschuld oploopt door het financieren van lopende uitgaven met geleend geld. Alleen investeringen die zich terugverdienen, zoals woningbouw en infrastructuur, zijn acceptabel. Dit beleid moet zorgen voor houdbare overheidsfinanciën en het tegengaan van inflatie.
“In tegenstelling tot het huidige kabinet gaan we geen consumptieve uitgaven financieren met meer schuld, maar stoppen we juist geld in investeringen die zich terugverdienen, zoals woningbouw, infrastructuur en energienetten.”
“Een overheid die veel consumptieve uitgaven doet in een oververhitte economie, jaagt de inflatie aan. De ChristenUnie kiest er daarom niet voor om met geleend geld onnodige financiële cadeautjes uit te delen.”
Begrotingstekort en staatsschuld binnen Europese normen houden
De partij onderschrijft het belang van het Stabiliteits- en Groeipact en wil begrotingstekorten en de staatsschuld beheersbaar houden, bij voorkeur lager dan de Europese norm. Transparantie en onafhankelijke doorrekening zijn hierbij essentieel.
“De ChristenUnie onderstreept het Stabiliteits- en Groeipact, en de bijbehorende richtlijnen voor begrotingstekorten en de overheidsschuld. Liever koersen we op een lager (structureel) tekort.”
“In deze doorrekening is gedetailleerd te zien wat de gevolgen zijn van ons programma voor zaken als de staatsschuld, belastingdruk, armoedecijfers en klimaatindicatoren.”
Tegen structurele eurobonds en gezamenlijke schulden
De ChristenUnie is tegen het structureel invoeren van eurobonds of het gezamenlijk aangaan van schulden binnen de EU, behalve in strikt afgebakende noodgevallen. Dit moet voorkomen dat Nederland onnodig risico loopt op een hogere staatsschuld door Europese verplichtingen.
“Dit alles mag echter geen aanleiding zijn voor het doorvoeren van eurobonds als vaststaand onderdeel van de Europese begroting. Als er onverhoopt toch wordt gekozen voor het gezamenlijk aangaan van schulden, dan moet dat duidelijk afgebakend zijn in tijd en omvang, en gebonden zijn aan een noodgeval.”
JA21 wil de Nederlandse staatsschuld structureel beperken door begrotingsdiscipline, het verlagen van de collectieve lasten en het beperken van overheidsuitgaven. De partij streeft naar een houdbare staatsschuld onder de 60% van het bbp, zodat er bij crises voldoende ruimte is om in te grijpen, en verzet zich tegen gezamenlijke Europese schulden. Structurele uitgaven mogen alleen plaatsvinden bij structurele dekking, en meevallers worden gebruikt voor het verlagen van de lasten en het stabiliseren van de staatsschuld.
Structurele beperking van de staatsschuld en begrotingsdiscipline
JA21 ziet een groeiende staatsschuld als een bedreiging voor de concurrentiepositie en toekomstige welvaart van Nederland. De partij wil begrotingsdiscipline centraal stellen, structurele uitgaven alleen bij structurele dekking toestaan en zich houden aan Europese begrotingsregels (staatsschuld <60% bbp, tekort <3%). Meevallers worden prioritair ingezet voor het verlagen van de lasten en het stabiliseren van de staatsschuld.
“Daarnaast groeit de staatsschuld: het CPB waarschuwt dat de Nederlandse staatsschuld naar 126% van het bbp gaat in 2060. Deze combinatie zet onze concurrentiepositie en toekomstige welvaart onder druk.”
“Structurele uitgaven alleen bij structurele dekking.”
“Ons houden aan de Europese begrotingsregels. Dat betekent een houdbare staatsschuld onder de 60% van het bbp zodat er bij crises voldoende begrotingsruimte is om in te grijpen, en een begrotingstekort dat onder de 3% blijft.”
“Onze prioriteiten liggen bij het verlagen van de lasten, een stabiele staatsschuld, en daarna investeren in strategische voorzieningen zoals defensie, infrastructuur en energie.”
Afwijzing van gezamenlijke Europese schulden
JA21 verzet zich tegen het aangaan van gezamenlijke Europese schulden en wil dat Nederland zich kan distantiëren van dergelijke constructies. De partij vindt dat Nederland niet moet opdraaien voor tekorten van andere landen en eist een opt-out bij gezamenlijke schulden.
“Mocht er ooit tijdelijk sprake zijn van gezamenlijke schulden, dan moet Nederland het recht hebben om zich hiervan te distantiëren. Indien gezamenlijke Europese schulden een realiteit zouden worden, moet Nederland een opt-out bedingen.”
BBB wil voorkomen dat toekomstige generaties worden opgezadeld met (Europese) staatsschuld en is daarom tegen gezamenlijke schulden, Eurobonds en giften binnen de EU. De partij pleit voor een solide begrotingsbeleid, waarbij Nederland zich aan Europese begrotingsnormen houdt, maar zelf de regie behoudt over het eigen financiële beleid.
Geen gezamenlijke Europese schulden of giften
BBB verzet zich tegen het aangaan van gezamenlijke schulden binnen de EU, zoals Eurobonds, omdat zij niet willen dat Nederland of toekomstige generaties opdraaien voor de schulden van andere landen. Dit standpunt is ingegeven door de wens om financiële verantwoordelijkheid te waarborgen en te voorkomen dat Nederland financieel aansprakelijk wordt voor landen die minder strikt omgaan met hun begrotingsregels.
“BBB wil geen giften, gemeenschappelijke schulden, Eurobonds en Europese belastingen om uitgaven mee te financieren zoals voor klimaat of Defensie. BBB wil namelijk niet dat toekomstige generaties opdraaien voor de schulden van landen die het niet zo nauw nemen met hun boekhoudregels en die gewend zijn geraakt om via Brussel de hand op te houden voor ons belastinggeld.”
“BBB wil geen giften, gemeenschappelijke schulden, Eurobonds of soortgelijke gezamenlijke schulden en Europese belastingen om uitgaven mee te financieren zoals voor klimaat of Defensie. BBB wil namelijk niet dat toekomstige generaties opdraaien voor de schulden van landen die het niet zo nauw nemen met hun boekhoudregels en die gewend zijn geraakt om via Brussel hun hand op te houden voor ons belastinggeld.”
Solide begrotingsbeleid, maar nationale regie
BBB streeft naar een solide meerjarenbegroting en houdt zich aan Europese begrotingsnormen, maar wil dat Nederland zelfstandig bepaalt hoe het aan deze normen voldoet. De partij wijst het idee van een transferunie af en wil dat investeringen en begrotingsbeleid gericht zijn op brede welvaart, zonder dat Nederland financieel afhankelijk wordt van andere landen.
“BBB houdt zich aan de Europese begrotingsnormen, maar Nederland bepaalt wat ons betreft zelfstandig het pad daarbinnen. We verwerpen het idee van een transferunie, waarmee geldstromen en andere middelen worden overgedragen van de ene naar de andere lidstaat.”
“BBB zorgt voor een solide meerjarenbegroting met ruimte voor noodzakelijke investeringen in onder meer woningbouw, zorg, infrastructuur en veiligheid.”
Het CDA wil de staatsschuld beheersen door vast te houden aan solide, trendmatig begrotingsbeleid, waarbij investeringen in toekomstig verdienvermogen onder voorwaarden ten laste van de staatsschuld mogen komen. Ze maken onderscheid tussen investeringen die economische groei stimuleren en consumptieve uitgaven, en benadrukken dat gezonde overheidsfinanciën essentieel zijn om lasten niet door te schuiven naar volgende generaties. Het CDA wil alleen in uitzonderlijke gevallen de staatsschuld laten oplopen, mits dit bijdraagt aan structurele versterking van de economie.
Investeringen in groei mogen tijdelijk ten laste van staatsschuld
Het CDA maakt onderscheid tussen investeringen die de economie structureel versterken en andere uitgaven. Ze zijn bereid om voor groeibevorderende investeringen de staatsschuld tijdelijk te laten oplopen, omdat deze investeringen zichzelf op termijn terugverdienen en de schuld uiteindelijk kunnen verlagen.
“Zulke investeringen doen we zo nodig ten laste van de staatsschuld, omdat deze uiteindelijk de staatsschuld zullen verlagen. Het gaat met name om investeringen in publieke kapitaalgoederen, die groeibevorderend zijn: bijvoorbeeld in het stroomnet, in de aanleg en het onderhoud van infrastructuur of in grootschalige onderzoekfaciliteiten.”
Vasthouden aan trendmatig en solide begrotingsbeleid
Het CDA benadrukt het belang van een prudent, trendmatig begrotingsbeleid om de staatsschuld beheersbaar te houden. Dit beleid zorgt voor financiële stabiliteit, voorkomt het doorschuiven van schulden naar volgende generaties en maakt het mogelijk om in crisistijden te kunnen bijspringen.
“Het CDA wil verantwoord, zuinig en netjes omgaan met de overheidsfinanciën. Het is geld van ons allemaal. Als we goed met onze overheidsfinanciën omgaan, voorkomen we dat we de rekening onnodig doorschuiven naar een volgende generatie. Schulden van vandaag zijn de lasten van morgen.”
“We houden vast aan het zogenaamde ‘trendmatig begrotingsbeleid’. Dit brengt rust in de Nederlandse overheidsfinanciën, zo laat ook onze historisch lage staatsschuld zien.”
Strenge voorwaarden voor gezamenlijke Europese schulden
Het CDA staat alleen in uitzonderlijke situaties open voor het aangaan van gezamenlijke Europese schulden (zoals eurobonds), en dan uitsluitend onder strikte voorwaarden van tijdelijkheid, beperkte omvang en afdwingbare terugbetaling.
“Wij staan open voor het aangaan van gemeenschappelijke schulden (eurobonds) in noodsituaties en voor specifieke investeringen in Europese publieke goederen die onze veiligheid en open strategische autonomie versterken. Dit kan alleen onder strenge voorwaarden zoals tijdelijkheid, een beperkte omvang en stevige afbakening, concrete en afdwingbare afspraken over terugbetaling en een duidelijk aantoonbare Europese inzet.”
De SGP wil de staatsschuld beperken en vindt het belangrijk dat toekomstige generaties niet worden opgezadeld met hoge schulden. Ze pleiten voor het naleven van strikte begrotingsregels, het beperken van overheidsuitgaven en het vermijden van gezamenlijke Europese schulden. Concrete voorstellen zijn het handhaven van de schuldnorm van 60% van het BBP, het sparen in goede jaren en het kritisch bekijken van overheidsuitgaven.
Strikte naleving van begrotings- en schuldnormen
De SGP vindt dat de overheid zich strikt moet houden aan bestaande begrotingsregels om te voorkomen dat de staatsschuld oploopt. Dit is volgens hen essentieel om de financiële houdbaarheid te waarborgen en toekomstige generaties niet te belasten met hoge schulden. Ze benadrukken het belang van sparen in goede jaren en het beperken van uitgaven.
“De hand moet stevig op de knip. In goede jaren wordt gespaard voor magere jaren. Het zou namelijk heel onrechtvaardig zijn om toekomstige generaties met een torenhoge schuld op te zadelen. Dat gaan we dus ook niet doen. De begrotingsregels, zoals de schuldnorm van 60% van het BBP en de tekortnorm van maximaal 3% van het BBP, moeten nageleefd worden zodat het financieel beleid degelijk en houdbaar is.”
Beperken van overheidsuitgaven en efficiëntere overheid
De SGP wil de groei van de overheidsuitgaven beperken, vooral gezien de stijgende investeringen in Defensie en andere grote opgaven. Ze pleiten voor een kleinere, efficiëntere overheid en het kritisch bekijken van uitgaven aan zorg, sociale zekerheid en subsidies.
“Wij willen dat er goed gekeken wordt hoe de groei van de overheidsuitgaven beperkt kan worden, zeker nu de Defensie-investeringen gaan stijgen. De SGP kijkt daarom kritisch naar de uitgaven aan (onnodige) zorg, sociale zekerheid en de uitgaven bij de overheid zelf.”
“Om de overheidsuitgaven te kunnen beteugelen, is een kleinere en daadkrachtige overheid nodig. Een overheid die haar grenzen kent.”
Geen gezamenlijke Europese schulden of extra leningen
De SGP is tegen het aangaan van gezamenlijke schulden binnen de EU, zoals eurobonds, en wil geen extra opkoopprogramma’s of leningen in Europees verband. Belastingen moeten nationaal blijven.
“Er komen daarnaast in Europees verband geen extra opkoopprogramma’s, geen extra leningen en geen gemeenschappelijke schulden (eurobonds). Belastingen blijven een nationale aangelegenheid.”
De VVD wil de staatsschuld beheersen door begrotingsdiscipline, het naleven van Europese begrotingsregels en het voorkomen van het doorschuiven van schulden naar toekomstige generaties. De partij kiest expliciet voor minder overheidsuitgaven in plaats van hogere belastingen, en vraagt dit ook van andere EU-landen. Investeringen in veiligheid en defensie worden gecombineerd met bezuinigingen elders om de overheidsfinanciën gezond te houden.
Begrotingsdiscipline en geen schulden doorschuiven
De VVD vindt het belangrijk dat de overheid zich houdt aan strikte begrotingsregels om te voorkomen dat de staatsschuld uit de hand loopt en toekomstige generaties met de rekening worden opgezadeld. Dit geldt zowel voor Nederland als voor andere EU-lidstaten, waarbij de VVD pleit voor strengere handhaving van Europese afspraken.
“We begroten trendmatig en houden ons aan de Zalm-norm (scheiden van inkomsten en uitgaven). De overheid moet zich houden aan de Europese begrotingsregels en -normen en het begrotingstekort beheersbaar maken, zodat de rekening niet wordt doorgeschoven naar volgende generaties. We vragen dit ook van andere EU-landen. Zij moeten hoge schulden afbouwen en terugkeren naar begrotingsdiscipline. De Europese Commissie moet sneller optreden tegen lidstaten die de afspraken niet nakomen.”
“We blijven inzetten op een gezond en prudent macro-economisch beleid door alle EU-lidstaten binnen de EU. We willen dat alle lidstaten werk maken van het afbouwen van hoge schulden en terugkeren naar begrotingsdiscipline. De Europese Commissie treedt daarbij sneller op tegen lidstaten die begrotingsafspraken niet nakomen.”
Minder uitgeven in plaats van belastingen verhogen
Om de staatsschuld te beperken, kiest de VVD ervoor om overheidsuitgaven te verminderen in plaats van de belastingen te verhogen. Zo wordt voorkomen dat de lasten bij werkenden en ondernemers terechtkomen en blijft het huishoudboekje van de overheid op orde.
“Om het huishoudboekje van de overheid op orde te houden, kiest de VVD voor minder uitgeven in plaats van hogere belastingen. Zo leggen we de rekening niet bij hardwerkende Nederlanders of ondernemers neer, maar bij de overheid zelf.”
“Wij kiezen voor investeren in veiligheid, van je eigen straat tot wereldwijd. We maken geld vrij om de economie flink te laten groeien, zodat we ook in de toekomst een welvarend land zijn. Om dat te kunnen betalen, kiest de VVD voor minder uitgeven in plaats van hogere belastingen.”
D66 erkent dat de staatsschuld kan oplopen als er geen actie wordt ondernomen en wil daarom verantwoord investeren binnen de Europese begrotingsregels. De partij kiest ervoor om investeringen in klimaat, onderwijs, woningbouw en natuur te prioriteren, terwijl ze de stijging van zorgkosten wil beperken om toekomstige generaties niet met een te hoge schuld op te zadelen.
Investeren binnen Europese begrotingsruimte, staatsschuld beperken
D66 wil voorkomen dat de staatsschuld uit de hand loopt en toekomstige generaties hiervoor laten opdraaien. Ze beloven hun plannen binnen de door Europa gestelde begrotingsruimte te houden en maken duidelijke keuzes in investeringen, met beperking van de zorgkosten als expliciet aandachtspunt. De partij koppelt het beperken van de staatsschuld direct aan intergenerationele rechtvaardigheid en verantwoord financieel beleid.
“We staan in Nederland voor een grote budgettaire opgave. Als we niets doen, loopt de staatsschuld op. Onze kinderen en kleinkinderen moeten dat betalen.”
“De plannen van D66 blijven binnen de door Europa gestelde begrotingsruimte, zodat Nederland verantwoord investeert in de toekomst.”
“We beperken de stijging van de zorgkosten. We investeren in het klimaat, in het bouwen van huizen, in het onderwijs, en in het herstel van de natuur en daarmee het doorbreken van de stikstofimpasse.”
DENK staat open voor het laten oplopen van de staatsschuld als dit nodig is voor investeringen in publieke diensten en het klimaat, zolang dit verantwoord gebeurt en niet ten koste gaat van toekomstige generaties. Ze willen uitzonderingen op de begrotingsregels niet alleen voor defensie, maar ook voor maatschappelijke investeringen, en benadrukken dat sociale zekerheid, zorg en onderwijs altijd op peil moeten blijven. Extra inkomsten willen ze halen uit hogere belastingen voor grote bedrijven en superrijken, en door doelmatiger overheidsuitgaven.
Staatsschuld mag oplopen voor maatschappelijke investeringen
DENK vindt dat de staatsschuld mag stijgen als dit nodig is om te investeren in publieke diensten en klimaatmaatregelen, vergelijkbaar met de uitzonderingen die nu voor defensie gelden. Ze willen echter voorkomen dat de rekening onverantwoord wordt doorgeschoven naar toekomstige generaties en pleiten voor een evenwichtige benadering binnen de Europese begrotingsregels.
“Binnen de bestaande Europese begrotingsregels is het dan ook bespreekbaar voor ons om de staatsschuld te laten oplopen, om investeringen in onze samenleving mogelijk te maken. Nu er op defensiegebied uitzonderingen op de begrotingsregels gemaakt worden, willen wij deze uitzonderingen ook voor investeringen in bijvoorbeeld publieke diensten die de brede welvaart van de samenleving vergroten en in het klimaatbeleid.”
“Wij willen onze maatregelen op een goede manier financieren. Dat betekent dat wij niet toestaan dat rekeningen op een onverantwoorde manier doorgeschoven worden naar komende generaties. Tegelijkertijd is het van belang dat we het land niet besturen als kille boekhouders.”
Sociale uitgaven blijven altijd op peil, bezuinigen elders
DENK stelt dat bij eventuele begrotingstekorten eerst gezocht moet worden naar doelmatiger overheidsuitgaven, waarbij sociale zekerheid, zorg en onderwijs worden ontzien en op peil blijven. Dit betekent dat bezuinigingen niet op deze essentiële sectoren mogen drukken, zelfs als de staatsschuld stijgt.
“Tot slot heeft bij optredende begrotingstekorten het altijd eerst de voorkeur om in te zetten op een doelmatigere overheid, waarbij de uitgaven voor de sociale zekerheid, de zorg en het onderwijs worden ontzien en altijd op peil blijven.”
FVD noemt de staatsschuld niet expliciet in haar verkiezingsprogramma en doet geen concrete uitspraken over het terugdringen of beheersen van de staatsschuld. Wel pleit de partij voor structurele verlaging van de overheidsuitgaven en een kleinere overheid, wat indirect kan bijdragen aan beperking van de staatsschuld. De nadruk ligt op lastenverlichting, minder overheidsbemoeienis en het schrappen van grote uitgavenposten zoals klimaatbeleid.
Structurele krimp van de overheidsuitgaven
FVD wil de overheid jaarlijks verplicht laten krimpen met 3%, met als doel een kleinere en efficiëntere overheid. Dit kan indirect leiden tot minder groei van de staatsschuld, omdat lagere uitgaven de noodzaak tot lenen verkleinen. De partij koppelt dit aan haar bredere visie van lastenverlichting en minder overheidsbemoeienis.
“De Rijksoverheidsuitgaven moeten verplicht ieder jaar 3% krimpen, zodat de overheid niet groter maar kleiner wordt.”
Schrappen van grote uitgavenposten (zoals klimaatbeleid)
FVD stelt voor om miljarden aan klimaatbeleid en internationale verplichtingen te schrappen, waardoor er volgens de partij veel geld vrijkomt. Hoewel dit niet expliciet aan de staatsschuld wordt gekoppeld, impliceert het programma dat deze besparingen ruimte bieden voor lastenverlichting en investeringen zonder extra schulden.
NSC wil de Nederlandse staatsschuld beheersen door vast te houden aan Europese normen en een structureel evenwichtige begroting op de lange termijn. Ze zijn tegen gezamenlijke Europese schulden en pleiten voor consequenties als EU-lidstaten de afgesproken schuldnormen overschrijden. Op korte termijn accepteren ze een tijdelijk hoger tekort om te kunnen investeren, zolang de staatsschuld binnen de perken blijft.
Handhaven Europese schuldnormen en begrotingsdiscipline
NSC benadrukt het belang van het naleven van de Europese normen voor staatsschuld (maximaal 60% van het bbp) en begrotingstekort (maximaal 3%). Ze willen dat er consequenties volgen voor landen die deze normen overschrijden, zoals het inhouden van EU-gelden. Dit moet voorkomen dat de Nederlandse belastingbetaler opdraait voor de schulden van andere landen.
“Verder pleiten we voor herstel en handhaving van de Europese normen voor gezonde overheidsfinanciën (dat wil zeggen een maximaal begrotingstekort van 3% en een maximale staatsschuld van 60%). Als landen zich daar niet aan houden moeten daar consequenties aan verbonden worden zoals het achterhouden van EU-gelden.”
Tegen gezamenlijke Europese schulden en eurobonds
NSC verzet zich tegen het aangaan van gezamenlijke schulden op EU-niveau, zoals eurobonds, omdat dit het risico vergroot dat Nederland financieel opdraait voor de schulden van andere lidstaten. Ze vinden dat belastingheffing een nationale bevoegdheid moet blijven.
“We zijn tegen nieuwe gezamenlijke Europese schulden, tegen “eurobonds” en andere constructies waarmee schulden van EU-lidstaten gemeenschappelijk worden.”
Structureel evenwichtige begroting, tijdelijk ruimte voor investeringen
Op de lange termijn wil NSC een structureel evenwichtige begroting, maar op korte termijn accepteren ze een begrotingstekort tot -2,8% van het bbp om noodzakelijke investeringen te kunnen doen. Ze benadrukken dat de overheidsschuld daarmee binnen de Europese kaders blijft.
“Het begrotingssaldo moet op de lange termijn structureel in evenwicht zijn. Op korte termijn geven we prioriteit aan hoognodige investeringen, zonder dat dit ten koste gaat van de sociale zekerheid of gezondheidszorg in ons land. We geven daarom minder prioriteit aan het terugdringen van het begrotingstekort en accepteren dat het tekort in 2030 ongeveer -2,8% van de economie bedraagt. Hiermee blijven we binnen de Europese kaders en houden we ook de overheidsschuld binnen de perken.”
De SP vindt dat Nederland verantwoord kan investeren, ook als dat betekent dat de staatsschuld tijdelijk iets oploopt, zolang dit ten goede komt aan de samenleving. Ze verwerpen een "neoliberale staatsschuld- en bezuinigingsobsessie" en willen de lage huidige staatsschuld benutten voor publieke investeringen, zoals in volkshuisvesting. Tegelijkertijd zijn ze tegen gezamenlijke Europese schulden en willen ze nationale zeggenschap over de begroting behouden.
Staatsschuld mag tijdelijk stijgen voor publieke investeringen
De SP stelt dat Nederland nu ruimte heeft om te investeren, zelfs als de staatsschuld daardoor iets stijgt, omdat de huidige schuld historisch laag is. Ze zien dit als een noodzakelijke investering in mensen en samenleving, met name voor betaalbare woningen, en verwerpen het idee dat de staatsschuld koste wat kost laag moet blijven.
“Wij richten een Nationaal Woonfonds op en investeren 30 miljard euro in volkshuisvesting. Dit komt bovenop de al bestaande investeringen en dit doen we door de staatsschuld iets op te laten lopen. Momenteel heeft ons land de laagste staatsschuld in 50 jaar, terwijl veel mensen nu geen betaalbare woningen kunnen vinden.”
“Zonder ons over te geven aan de neoliberale staatsschuld en bezuinigingsobsessie van andere partijen.”
Tegen gezamenlijke Europese schulden
De SP is principieel tegen het aangaan van gezamenlijke Europese schulden en wil dat Nederland zelf zeggenschap houdt over de eigen begroting en staatsschuld. Ze zien Europese schulden als een risico voor nationale democratische controle en sociale voorzieningen.
“De SP verzet zich tegen meer monetaire bevoegdheden voor de EU. Dat betekent ook dat wij tegen gemeenschappelijke Europese schulden zijn.”
De PVV noemt de staatsschuld niet expliciet in haar verkiezingsprogramma en presenteert geen direct beleid gericht op het verlagen of beheersen van de staatsschuld. In plaats daarvan richt de partij zich op het beperken van overheidsuitgaven door te snijden in internationale betalingen, subsidies en ambtenaren, met als doel meer geld beschikbaar te maken voor Nederlandse burgers. Concrete voorstellen over de staatsschuld als macro-economisch vraagstuk ontbreken volledig.
Overheidsuitgaven fors beperken om geld vrij te maken
De PVV wil de uitgaven van de overheid drastisch verminderen door te stoppen met internationale betalingen (zoals ontwikkelingshulp en EU-afdrachten), het ambtenarenapparaat te verkleinen en subsidies te schrappen. Dit wordt gepresenteerd als manier om geld vrij te maken voor binnenlandse bestedingen, maar er wordt geen expliciete koppeling gemaakt met het terugdringen van de staatsschuld.
“We dekken onze voorstellen door elders de uitgaven te beperken. ... Ook willen we miljarden minder afdragen aan de Europese Unie. ... Verder zetten we het mes in het uitdijende ambtenarenapparaat. ... Ook snijden we fors in de vele ondoelmatige fiscale subsidies voor het bedrijfsleven.”
“Stop met de verspilling van onze zuurverdiende belastingcenten. Stop met de export van onze miljarden. Besteed het geld in Nederland, aan de Nederlanders.”
De Partij voor de Dieren (PvdD) vindt dat de Nederlandse staatsschuld momenteel historisch laag is en ziet ruimte om deze iets te laten oplopen als alternatief voor bezuinigingen op essentiële publieke voorzieningen zoals klimaat, natuur, sociale zekerheid, zorg en onderwijs. De partij kiest er bewust voor om maatschappelijke investeringen te beschermen, zelfs als dat betekent dat de staatsschuld tijdelijk stijgt, en wil de lasten eerlijker verdelen door de rijksten en grote vervuilers extra te belasten.
Staatsschuld mag stijgen om publieke voorzieningen te beschermen
De PvdD stelt dat het verantwoord is om de staatsschuld te laten oplopen in plaats van te bezuinigen op belangrijke maatschappelijke posten. Dit standpunt is gebaseerd op de huidige lage staatsschuld en de noodzaak om te blijven investeren in publieke sectoren. De partij wil voorkomen dat investeringen in defensie, klimaat, natuur, sociale zekerheid, zorg en onderwijs onder druk komen te staan door een te strikte focus op schuldreductie.
“De Nederlandse staatsschuld is nog nooit zo laag geweest als nu. We kiezen er liever voor om die iets te laten oplopen dan om te bezuinigen op deze posten.”
Rijksten en grote vervuilers dragen extra bij aan investeringen
Om te voorkomen dat een hogere staatsschuld leidt tot oneerlijke lastenverdeling, wil de PvdD dat vooral de rijksten en grote vervuilers extra bijdragen aan noodzakelijke investeringen. Dit zorgt ervoor dat de sterkste schouders de zwaarste lasten dragen en dat maatschappelijke investeringen niet ten koste gaan van kwetsbare groepen.
“De sterkste schouders moeten de zwaarste lasten dragen. Daarom worden de grote vervuilers en de rijksten ook extra belast om investeringen in defensie te bekostigen.”
Niet expliciet genoemd in verkiezingsprogramma