Verkiezingsprogramma's 2025 overrusland
De Partij voor de Dieren veroordeelt krachtig de Russische agressie tegen Oekraïne en pleit voor stevige sancties, het volledig afbouwen van Europese afhankelijkheid van Russische olie en gas, en steun aan Oekraïne op humanitair en militair vlak (met inachtneming van internationale verdragen). Tegelijkertijd wil de partij Europese defensie versterken om onafhankelijker te worden van de VS, en benadrukt zij solidariteit met mensenrechtenactivisten in Rusland en andere door het Poetin-regime onderdrukte gebieden.
Stevige sancties en afbouw afhankelijkheid van Rusland
De PvdD ziet Russische agressie als een directe bedreiging voor vrede en veiligheid in Europa en wil daarom de druk op Rusland opvoeren met sancties en het beëindigen van de import van Russische olie en gas. Dit moet bijdragen aan het stoppen van de oorlog en het versterken van Europese autonomie.
“Nederland en Europa worden volledig onafhankelijk van de import van Russische olie en gas.”
“In Europees en internationaal verband maakt Nederland zich sterk voor grotere druk op Moskou met sancties om sneller een einde te maken aan de agressieoorlog.”
“Nederland pleit voor het aanscherpen van economische sancties richting Rusland en pleit voor vergelijkbare sancties tegen Israël.”
“Afhankelijkheid van landen zoals Rusland en de VS wordt afgebouwd. Sectoren zoals de energiesector en de economische sector moeten binnen Europa zoveel mogelijk zelfvoorzienend worden.”
Steun aan Oekraïne: humanitair, juridisch en militair
De partij ondersteunt Oekraïne met humanitaire hulp, wederopbouw, en legale wapenleveranties (geen verboden wapens), en steunt de oprichting van een speciaal tribunaal voor Russische oorlogsmisdaden. Oekraïne bepaalt zelf of en wanneer het onderhandelt over vrede.
“De Partij voor de Dieren veroordeelt de ongekende Russische agressie tegen Oekraïne.”
“We steunen de levering van wapens zodat Oekraïne zichzelf kan verdedigen. Wapens die door internationale verdragen verboden zijn zoals clusterbommen en anti-personeelsmijnen, worden niet geleverd.”
“Nederland steunt de oprichting van het Oekraïne-Hof in Den Haag.”
“Humanitaire hulp aan Oekraïne en de financiële noodpakketten kunnen vanzelfsprekend rekenen op onze steun. De EU helpt Oekraïne bij de wederopbouw van getroffen gebieden.”
“Daarbij moet altijd vooropstaan dat het aan Oekraïne is om te bepalen of en wanneer het bereid is te onderhandelen, en waarover.”
Solidariteit met onderdrukten en mensenrechtenactivisten in Rusland
De PvdD benadrukt solidariteit met mensen die door het Poetin-regime worden onderdrukt, zowel in Rusland zelf als in andere landen, en wil Nederland als veilige haven voor Russische mensenrechtenactivisten.
“We nemen krachtig stelling tegen het geweld van Poetin en zijn solidair met de mensen die door zijn regime worden onderdrukt. Niet alleen in Oekraïne, maar ook in landen als Estland, Letland en Litouwen en natuurlijk in Rusland zelf.”
“Nederland is een veilige vluchthaven voor Oekraïense en Russische mensenrechtenactivisten.”
Europese defensie versterken, onafhankelijk van VS en Rusland
De partij wil Europese defensie versterken om minder afhankelijk te zijn van de VS, mede vanwege de Russische dreiging. Investeringen in defensie moeten echter zorgvuldig en niet onbeperkt zijn.
“Nu is het moment om zo snel mogelijk onafhankelijk te worden van de VS. Extra investeren in de Europese defensie is helaas noodzakelijk om die onafhankelijkheid te realiseren. Alleen zo kunnen we voorkomen dat we vuile en illegale oorlogen worden ingeluisd en kunnen we Oekraïne blijven steunen in zijn verdediging tegen de aanhoudende Russische agressie.”
“Nederland moet inzetten op een onafhankelijk Europa. Afhankelijkheid van landen zoals Rusland en de VS wordt afgebouwd.”
Stop export van vee-industrie naar Rusland
De PvdD wil niet langer bijdragen aan de opbouw van de vee-industrie in Rusland en verbiedt export van fokdieren en stalsystemen naar dat land.
“Nederland stopt met het opbouwen en faciliteren van vee-industrie elders, zoals in Oekraïne, China en Rusland is gebeurd. De export van fokdieren of stalsystemen om in landen elders de vee-industrie op te bouwen wordt niet meer toegestaan.”
De VVD ziet Rusland als een directe militaire en geopolitieke dreiging voor Nederland en Europa, en pleit daarom voor structureel hogere defensie-uitgaven, onverminderde steun aan Oekraïne, en het afbouwen van afhankelijkheden van Rusland op het gebied van energie en economie. De partij wil Rusland hard aanpakken met sancties, speciale tribunalen voor oorlogsmisdaden, en versterkte cyberweerbaarheid. De kern van hun visie is dat veiligheid, economische kracht en onafhankelijkheid onlosmakelijk verbonden zijn in het tegengaan van Russische invloed.
Structureel verhogen defensie-uitgaven tegen Russische dreiging
De VVD beschouwt de militaire dreiging van Rusland als existentieel voor Europa en Nederland, en stelt dat alleen een fors gemoderniseerde krijgsmacht deze kan afschrikken. Daarom pleit de partij voor de grootste investering in defensie in decennia, met een structureel aandeel van 3,5% van het BNP.
“Om de Russische dreiging het hoofd te bieden en onze manier van leven veilig te stellen, moeten we beschikken over een technologisch superieure krijgsmacht. Een investering van 3,5% van ons Bruto Nationaal Product (BNP) is nodig om onze krijgsmacht te moderniseren.”
“Daarom kiezen we voor een krijgsmacht die geloofwaardig af kan schrikken. Daarvoor moeten de defensie-uitgaven fors omhoog. Niet later, maar nu. Niet tijdelijk, maar structureel.”
“Grootschalig optreden: Om Rusland beter af te schrikken moeten Europese landen samen in staat zijn om grootschalige operaties uit te voeren. Voor Nederland vraagt dit om forse investeringen in het Duits-Nederlandse Legerkorps.”
Onverminderde en meerjarige steun aan Oekraïne, sancties tegen Rusland
De VVD wil dat Nederland Oekraïne militair, financieel en humanitair blijft steunen zolang de Russische agressie voortduurt, en dat sancties tegen Rusland worden gehandhaafd en aangescherpt totdat Poetin bereid is tot echte onderhandelingen.
“We blijven Oekraïne onverminderd militair, financieel en humanitair steunen. We leggen deze steun meerjarig vast en sanctioneren Rusland.”
“Oekraïne vecht ook voor onze vrijheid en veiligheid en zal na de oorlog Westerse veiligheidsgaranties nodig hebben. Het afgesproken pad naar NAVO-lidmaatschap voor Oekraïne blijft voor de VVD overeind. Nederland staat constructief tegenover een bijdrage aan een eventuele vredesmacht, mits aan de juiste randvoorwaarden kan worden voldaan. We blijven Oekraïne onverminderd militair, financieel en humanitair steunen, en staan klaar om na de oorlog bij te dragen aan de wederopbouw. We leggen deze steun meerjarig vast en sanctioneren Rusland totdat Poetin echt wil onderhandelen.”
Hardere aanpak Russische oorlogsmisdaden en straffeloosheid
De VVD wil dat Russische oorlogsmisdaden niet onbestraft blijven en pleit voor speciale tribunalen, strengere sancties en het aanpakken van omzeiling daarvan.
“De VVD zet zich in om straffeloosheid van de Russische agressie zoals de annexatie van de Krim, de aanslag op MH17 en het bloedbad van Boetsja actief tegen te gaan. We willen speciale tribunalen gericht op Russische wandaden, versterken sancties tegen betrokkenen en pakken de omzeiling daarvan hard aan.”
“Samen met bondgenoten voeren we de politieke en financiële druk op, onder meer via secundaire sancties. Daarnaast verstoren we de samenwerking tussen de ‘as van het kwaad’ (Rusland, Iran en Noord-Korea) waar die onze veiligheid direct bedreigt.”
Energie-onafhankelijkheid van Rusland versnellen
De VVD ziet energiebeleid als veiligheidsbeleid en wil zo snel mogelijk af van afhankelijkheid van Russisch gas en olie, onder meer door in te zetten op kernenergie en eigen productie.
“We bouwen onze energie-afhankelijkheid van onbetrouwbare landen als Rusland zo snel mogelijk af. In plaats daarvan vergroten we onze eigen energieproductie en sluiten we strategische partnerschappen met bevriende landen als Noorwegen en Denemarken.”
“In een wereld waar Poetin de gaskraan als wapen gebruikt, moeten we zo snel mogelijk onze energie-afhankelijkheid verminderen.”
Versterken cyberweerbaarheid tegen Russische aanvallen
De VVD erkent dat Rusland Nederland ook digitaal aanvalt en wil daarom de opsporing, straffen en weerbaarheid tegen Russische cyberaanvallen fors verhogen.
“We bereiden ons voor op grootschalige digitale aanvallen op vitale sectoren: Om ons te wapenen tegen dagelijkse cyberaanvallen vanuit landen als Rusland, Iran en China en digitale uitval te voorkomen, bereidt de overheid zich actief voor op grootschalige cyberaanvallen en storingen.”
Afbouwen economische afhankelijkheid en invloed van Rusland
De VVD wil de economische banden met Rusland minimaliseren, onder meer door handelsverdragen met andere landen te sluiten en strategische sectoren te beschermen tegen Russische invloed.
“Het Mercosur-verdrag is een cruciaal wapen voor onze strategische soevereiniteit: het geeft ons toegang tot kritieke grondstoffen en bindt Zuid-Amerikaanse landen aan Europa in plaats van aan China of Rusland.”
“Bescherming van de rechtsstaat: Europese landen die afglijden op het gebied van de rechtsstaat zijn een makkelijk doelwit voor Chinese en Russische beïnvloeding. Daarmee hebben Xi en Poetin indirect een plek aan tafel in de EU.”
FVD wil de relatie met Rusland normaliseren door het opheffen van sancties en het beëindigen van steun aan Oekraïne. De partij pleit voor een neutrale positie in internationale conflicten, waarbij Nederlandse belangen voorop staan en economische samenwerking met Rusland wordt hersteld. FVD ziet de huidige sancties en betrokkenheid bij de oorlog in Oekraïne als schadelijk voor Nederland.
Sancties tegen Rusland opheffen en relatie normaliseren
FVD stelt dat de huidige sancties tegen Rusland de Nederlandse economie schaden en pleit daarom voor het opheffen ervan. De partij wil handels- en samenwerkingsrelaties met Rusland herstellen, uitgaande van het Nederlands belang en een neutrale internationale positie.
“normaliseren de relatie met Rusland door sancties op te heffen”
“We heffen de sancties tegen Rusland op, zodat handel en samenwerking kunnen worden hersteld.”
“Door sancties die onze economie schaden te schrappen, en ontwikkelingshulp te beperken tot noodhulp, investeren we in onze eigen veiligheid en welvaart”
Stoppen met steun aan Oekraïne en kiezen voor neutraliteit
FVD wil dat Nederland stopt met militaire en financiële steun aan Oekraïne en zich neutraal opstelt in het conflict met Rusland. De partij beschouwt de oorlog in Oekraïne als een "Amerikaanse proxy-oorlog" en vindt dat Nederland zich hier niet mee moet bemoeien.
“We stoppen met sancties die onze economie of belangen schaden en staken alle militaire en financiële steun aan Oekraïne.”
“geen belastinggeld meer voor zinloze militaire avonturen of Amerikaanse proxy-oorlogen zoals in Oekraïne.”
“We stoppen met miljardenuitgaven aan buitenlandse conflicten, zoals de oorlog in Oekraïne, en richten ons op vrede en samenwerking.”
“niet langer meegaat in een wezenloze proxy-oorlog tegen Rusland;”
NAVO-lidmaatschap heroverwegen en geen inzet in Oekraïne
FVD wil het NAVO-lidmaatschap via een referendum ter discussie stellen en garandeert dat Nederlandse militairen niet in Oekraïne zullen vechten. De partij benadrukt dat de inzet van militairen nooit door NAVO of EU bepaald mag worden.
“We leggen het lidmaatschap van de NAVO via een referendum voor aan de Nederlandse bevolking, zodat we als land zelf kunnen beslissen of we door willen op het huidige pad.”
“Nederlandse jongeren gaan niet vechten in Oekraïne.”
“We staan nooit toe dat de inzet van onze militairen door de EU of de NAVO wordt bepaald, zodat Nederland altijd zelf de controle houdt.”
BIJ1 verwerpt de westerse strategie van het isoleren van Rusland en pleit voor diplomatie en de-escalatie, zonder Ruslands verantwoordelijkheid voor de oorlog in Oekraïne te ontkennen. De partij wil afbouwen van wapenleveranties, inzet op neutrale vredesonderhandelingen en het beëindigen van economische en militaire afhankelijkheid van de VS. BIJ1 benadrukt dat vrede alleen mogelijk is door diplomatie, veiligheidsgaranties voor alle partijen (inclusief Rusland), en het loslaten van NAVO- en VS-belangen.
Stoppen met isolatie van Rusland en inzetten op diplomatie
BIJ1 vindt de door de VS opgelegde isolatiestrategie tegenover Rusland agressief en contraproductief. De partij wil dat Nederland afstapt van deze aanpak en in plaats daarvan diplomatieke kanalen opent om vreedzame de-escalatie mogelijk te maken, zonder Ruslands verantwoordelijkheid voor de oorlog te ontkennen.
“Nederland stapt af van de agressieve strategie van Rusland isoleren die de VS ons oplegt. En we openen diplomatieke kanalen om vreedzame de-escalatie mogelijk te maken. Dit gebeurt zonder Ruslands verantwoordelijkheid voor de invasie, oorlogsmisdaden en escalatie te ontkennen of goed te praten.”
“De door de Verenigde Staten opgelegde politiek van isolatie tegenover Rusland is agressief, werkt averechts en is een direct gevaar voor de veiligheid van miljoenen mensen. In Oekraïne, Rusland en daarbuiten voor ons allemaal.”
Afbouwen van wapenleveranties en NAVO-escalatie voorkomen
BIJ1 wil dat Nederland wapenleveranties aan Oekraïne geleidelijk afbouwt en inzet op het voorkomen van verdere NAVO-escalatie, omdat dit het risico op een kernwapenconflict vergroot en geen echte oplossing biedt.
“wapenleveranties geleidelijk af. En houdt de escalatie richting NAVO-inzet op Oekraïens grondgebied tegen, maar voorkomt daarbij dat de grond abrupt onder de onderhandelingspositie van de Oekraïeners wegvalt.”
“Oekraïne heeft geen echte kans op militaire overwinning zonder inzet van NAVO-grond, wat het risico op een directe confrontatie van grootmachten met kernwapens veel te groot maakt.”
Veiligheidsgaranties voor alle partijen, inclusief Rusland
BIJ1 erkent dat duurzame vrede alleen mogelijk is als er bindende veiligheidsgaranties zijn voor alle betrokken partijen, dus ook voor Rusland. Dit moet de basis vormen voor onderhandelingen en het beëindigen van het conflict.
“Nederland erkent de noodzaak van bindende garanties op veiligheid voor alle betrokken partijen, ook Rusland.”
Vredesonderhandelingen onder leiding van neutrale landen, zonder NAVO/VS
De partij pleit voor onmiddellijke vredesonderhandelingen onder leiding van neutrale, niet-NAVO-landen, waarbij de VS wordt uitgesloten vanwege hun eigenbelang en de NAVO als partij in de oorlog.
“Nederland zet zich in voor een onmiddellijk staakt-het-vuren in Oekraïne. En pleit voor vredesonderhandelingen onder leiding van neutrale, niet-NAVO-landen.”
“We blijven de Russische inval veroordelen en sluiten in internationaal verband de VS buiten de vredesonderhandelingen. De VS heeft namelijk andere belangen: zij willen Oekraïne plunderen voor grondstoffen en de Russische markt weer openen voor kapitalisten van de VS. Vredesonderhandelingen houden we met neergelegde wapens en faciliteren neutrale en dus niet-NAVO-landen. Omdat de NAVO partij is in de proxy-oorlog (conflict door grootmachten die zelf niet direct betrokken zijn) op Oekraïense grond.”
Stoppen met import van Russisch gas
BIJ1 wil de import van gas uit Rusland (en andere autocratische regimes) volledig stoppen als onderdeel van een bredere energietransitie.
“We stoppen de import van gas, en vloeibaar gas (LNG) in het bijzonder, uit autocratische regimes zoals Rusland, de Verenigde Staten en ‘Israël’.”
Het CDA veroordeelt de Russische agressie in Oekraïne scherp en pleit voor blijvende steun aan Oekraïne, strenge sancties tegen Rusland en het inzetten van bevroren Russische tegoeden voor wederopbouw. Daarnaast wil het CDA de Russische invloed en inmenging in Europa tegengaan, onder meer door versterking van cyberveiligheid en het afbouwen van strategische afhankelijkheden. De partij ziet Rusland als een directe bedreiging voor de internationale rechtsorde en de veiligheid van Nederland en Europa.
Blijvende steun aan Oekraïne en strenge sancties tegen Rusland
Het CDA vindt het moreel en strategisch noodzakelijk om Oekraïne te blijven steunen tegen de Russische agressie. Rusland moet zich verantwoorden voor oorlogsdaden, sancties moeten worden gehandhaafd en bevroren tegoeden ingezet voor wederopbouw. Dit standpunt adresseert zowel de directe oorlogsdreiging als de bredere internationale rechtsorde.
“De Russische agressie in Oekraïne moet stoppen. Het is onze morele plicht en in het belang van onze eigen veiligheid om Oekraïne te blijven steunen in de strijd voor vrijheid.”
“Rusland moet zich verantwoorden voor zijn oorlogsdaden en schending van het internationaal recht. Nederland blijft zich onvermoeibaar inzetten binnen internationale instellingen en de EU voor gerechtigheid als het gaat om Oekraïne en MH17.”
“Bevroren Russische tegoeden worden ingezet voor de wederopbouw van Oekraïne en we handhaven bestaande sancties strenger, bijvoorbeeld door de Russische schaduwvloot te weren uit onze havens.”
Versterken van weerbaarheid tegen Russische inmenging en hybride oorlogsvoering
Het CDA ziet Russische inmenging en hybride oorlogsvoering als een acute bedreiging voor de Nederlandse en Europese democratie en veiligheid. Daarom wil de partij investeren in cyberveiligheid, het versterken van democratische processen en het vergroten van de weerbaarheid van de samenleving.
“De afgelopen jaren zijn er tal van voorbeelden geweest van hybride oorlogsvoering en (pogingen tot) Russische inmenging in verkiezingscampagnes en andere publieke debatten in Westerse landen. We verbeteren op alle bestuurlijke niveaus onze cyberveiligheid tegen hacks, versterken onze democratische processen en zetten actief in op een grotere bewustwording in en weerbaarheid van de samenleving.”
“Kwaadwillende landen als Rusland, China en Iran raken met ontwrichtende acties alle onderdelen van de samenleving. Ze vormen een bedreiging voor Nederlandse belangen, ons verdienvermogen en sociale stabiliteit.”
Afbouwen van strategische afhankelijkheden van Rusland
Het CDA erkent dat Nederland te afhankelijk is geweest van Rusland, met name op het gebied van energie. De partij wil deze afhankelijkheden afbouwen om de nationale veiligheid en autonomie te vergroten.
“We hebben te lang onze energievoorziening uitbesteed aan Rusland, onze cruciale productie aan China en onze veiligheid aan de Verenigde Staten.”
Tegengaan van Russische invloed in Europa en buurlanden
Het CDA wil de Russische invloed in Europa en de omliggende regio’s actief tegengaan, onder meer via het EU-nabuurschapsbeleid en investeringen in alternatieven voor Russische invloed in Afrika en Latijns-Amerika.
GroenLinks-PvdA ziet Rusland als een directe bedreiging voor Europese veiligheid en de internationale rechtsorde, vooral vanwege de agressie tegen Oekraïne. De partij pleit voor stevige militaire, economische en diplomatieke tegenmaatregelen, waaronder structurele steun aan Oekraïne, het verhogen van het defensiebudget, het afbouwen van afhankelijkheden van Rusland, en het versterken van sancties en weerbaarheid tegen Russische invloed.
Structurele en leidende steun aan Oekraïne tegen Russische agressie
GroenLinks-PvdA wil dat Nederland een leidende rol speelt in het steunen van Oekraïne, zowel militair als financieel en humanitair, en ziet NAVO-lidmaatschap als de beste garantie tegen Russische agressie. Dit wordt als essentieel gezien voor de verdediging van Europese veiligheid en het internationaal recht.
“Nederland moet een leidende rol spelen in de militaire, financiële en humanitaire steun aan Oekraïne. We leggen deze steun voor de gehele kabinetsperiode vast. We bieden Oekraïne de hulp die nodig is om in aanmerking te komen voor EU-lidmaatschap. Het NAVO-lidmaatschap is de beste veiligheidsgarantie die we Oekraïne tegen Russische agressie kunnen bieden.”
Verdedigen van Europese veiligheid met sancties en afbouwen afhankelijkheden
De partij wil de Europese veiligheid en internationale rechtsorde actief verdedigen tegen Russische agressie, onder meer door nieuwe sancties, het sneller afbouwen van afhankelijkheden (zoals energie), en beleid tegen Russische desinformatie.
“We verdedigen de Europese veiligheid en de internationale rechtsorde tegen Russische agressie, onder meer via nieuwe sancties, het sneller afbouwen van afhankelijkheden en beleid tegen desinformatie.”
“Gebruik van fossiele brandstoffen zorgt voor afhankelijkheid van landen als Rusland, Saoedi-Arabië en Qatar. Met investeringen in schone energie van eigen bodem, zoals zon en wind, maken we ons minder afhankelijk van autoritaire regimes.”
Verhogen defensiebudget en versterken krijgsmacht vanwege Russische dreiging
GroenLinks-PvdA wil het defensiebudget fors verhogen naar 3,5% van het bbp, expliciet vanwege de Russische agressie, en de krijgsmacht versterken om afschrikking en bescherming te waarborgen.
“We committeren ons aan het verhogen van het defensiebudget naar 3,5% van het bbp vanwege de Russische agressie en de noodzaak om ons onafhankelijker te maken van de Verenigde Staten.”
“Hiermee schrikken we Russische agressie af, voldoen we aan onze NAVO-doelstellingen en kunnen we ons land beter beschermen.”
Investeren in weerbaarheid tegen Russische invloed in fragiele regio’s
De partij wil investeren in diplomatie, ontwikkelingssamenwerking en conflictpreventie om de Nederlandse en Europese invloed te behouden in regio’s waar Rusland oprukt, en zo stabiliteit en veiligheid te bevorderen.
“Met voldoende middelen voor ontwikkelingssamenwerking en diplomatie, conflictpreventie en wederopbouw bieden we mensen perspectief, voorkomen we conflicten en behouden we onze invloed in belangrijke regio’s waar Rusland en China oprukken.”
NAVO en Europese defensie versterken tegen Russische dreiging
GroenLinks-PvdA benadrukt het belang van de NAVO en Europese defensiesamenwerking specifiek als bescherming tegen dreigingen uit Rusland.
“De NAVO versterkt de collectieve veiligheid van Nederland en Europa tegen dreigingen uit Rusland en elders.”
JA21 ziet Rusland als een destabiliserende grootmacht die actief probeert het Westen te ondermijnen, wat vraagt om versterking van de Nederlandse defensie en internationale samenwerking met westerse bondgenoten. De partij pleit voor forse investeringen in de krijgsmacht en het versterken van de trans-Atlantische band om de Nederlandse belangen te beschermen tegen dreigingen uit onder andere Rusland. Concrete voorstellen richten zich op defensieversterking, NAVO-normen en het vergroten van strategische autonomie.
Forse defensieversterking tegen Russische dreiging
JA21 beschouwt Rusland als een actieve bedreiging voor de stabiliteit van Europa en het Westen. Om deze dreiging het hoofd te bieden, wil de partij fors investeren in de Nederlandse krijgsmacht, voldoen aan de NAVO-norm, en langdurige inzetbaarheid en innovatie binnen Defensie waarborgen. De nadruk ligt op het vergroten van de weerbaarheid tegen zowel conventionele als hybride dreigingen, waaronder cyberaanvallen en desinformatie.
“De wereld verschuift naar een instabielere multipolaire orde waarin grootmachten als Rusland en China actief proberen het Westen te ondermijnen, terwijl ook middenmachten steeds onafhankelijker opereren. Dit resulteert in een toename van conventionele, maar ook hybride dreigingen zoals cyberaanvallen, sabotage en desinformatiecampagnes.”
“China is uit op een technologische koppositie, en Rusland en Iran destabiliseren het Europese continent en haar grensregio’s.”
“De jarenlange verwaarlozing van Defensie heeft ons kwetsbaar gemaakt in een wereld die steeds instabieler wordt.”
“Met onze voorstellen versterken we onze defensiecapaciteit verder, met het oog op de toekomst.”
“JA21 heeft de afgelopen jaren bewezen dé defensiepartij van Nederland te zijn, met onder meer de hoogste doorgerekende defensie-uitgaven in het verkiezingsprogramma voor de Tweede Kamerverkiezingen van 2023, en het wettelijk verankeren van de 2% NAVO-norm.”
Versterken trans-Atlantische samenwerking als antwoord op Russische dreiging
JA21 ziet het versterken van de trans-Atlantische band met de Verenigde Staten, Canada en Latijns-Amerika als essentieel om de destabiliserende invloed van Rusland tegen te gaan. De partij wil dat Nederland zich achter bondgenoten schaart en strategische afhankelijkheden vermindert om de nationale veiligheid te waarborgen.
“Om deze uitdagingen aan te gaan wil JA21 dat de trans-Atlantische band met Canada, de Verenigde Staten en Latijns-Amerika wordt versterkt op basis van gelijkwaardigheid.”
“We scharen ons achter onze bondgenoten wanneer dat nodig is, ook als dat niet direct de populariteitsprijs oplevert.”
NSC veroordeelt de Russische agressie tegen Oekraïne krachtig en pleit voor blijvende sancties en steun aan Oekraïne, zowel militair als economisch. Ze willen dat oorlogsmisdaden van Rusland worden bestraft en dat Europa gezamenlijk optreedt tegen Russische dreiging. De partij koppelt deze inzet aan het belang van Europese samenwerking en het verminderen van afhankelijkheid van Rusland.
Blijvende sancties en steun aan Oekraïne
NSC ziet Rusland als een directe bedreiging voor Europese veiligheid en stabiliteit, en pleit daarom voor het handhaven van sancties en het bieden van brede steun aan Oekraïne. Dit omvat politieke, militaire, economische en humanitaire hulp, en het actief bijdragen aan de wederopbouw van Oekraïne.
“We blijven samen optrekken met andere (EU-)landen bij het opleggen en effectueren van sancties tegen Rusland.”
“We bieden actief politieke, militaire, economische, humanitaire en financiële steun. We vangen Oekraïense vluchtelingen tijdelijk op en willen actief bijdragen aan de sociale, economische, bestuurlijke en fysieke wederopbouw van Oekraïne.”
“We veroordelen met kracht de brute schending van de soevereiniteit van Oekraïne door Rusland.”
Bestraffen van Russische oorlogsmisdaden
NSC wil dat Russische oorlogsmisdaden, inclusief het neerhalen van MH17, worden vervolgd via een speciaal tribunaal. Hiermee onderstrepen ze het belang van internationale rechtsorde en gerechtigheid.
“De misdaden van de oorlog in Oekraïne moeten bestraft worden. Daarom zijn we voorstander van het Agressietribunaal in Den Haag. Het beginpunt van het onderzoek zou de aanvangsdatum van de Russische annexatie van de Krim in 2014 moeten zijn, zodat ook het neerhalen van MH17 onder de rechtsmacht van het tribunaal valt.”
Europese samenwerking tegen Russische agressie
NSC benadrukt dat alleen door stevige Europese samenwerking geopolitiek tegenwicht kan worden geboden aan Rusland. Ze koppelen dit aan het belang van het verminderen van afhankelijkheid van strategische goederen en het versterken van de Europese positie.
“Alleen samen kunnen we geopolitiek tegenwicht bieden tegen de agressie van Rusland en de assertiviteit van China en grip krijgen op migratie.”
“We moeten in Europa samen optrekken als het gaat om wereldhandel, het verminderen van de afhankelijkheid van strategische goederen en grondstoffen, het afdwingen van een gelijk speelveld voor onze bedrijven en het veiligstellen van technologie.”
De SGP veroordeelt de Russische agressie en stelt dat Rusland de soevereiniteit van Oekraïne moet respecteren. Nederland moet Oekraïne blijven steunen met geld, wapens en sancties tegen Rusland, en samen met Europese landen vasthouden aan een harde lijn zonder concessies op kernpunten van Oekraïense soevereiniteit. Daarnaast ziet de SGP de groeiende invloed van Rusland als een bedreiging voor de internationale rechtsorde en pleit zij voor tegenwicht in onder andere Afrika.
Rusland moet Oekraïense soevereiniteit respecteren en sancties blijven
De SGP vindt dat Rusland de internationale rechtsorde schendt door de aanval op Oekraïne en eist respect voor de soevereiniteit van Oekraïne. Nederland moet Oekraïne blijven steunen met financiële, militaire en diplomatieke middelen, en de sancties tegen Rusland moeten gehandhaafd blijven. Er mag niet worden toegegeven op essentiële punten van Oekraïense onafhankelijkheid; Nederland moet hierin optrekken met gelijkgestemde Europese landen.
“Rusland moet de internationale rechtsorde en dus de soevereiniteit en het zelfbeschikkingsrecht van Oekraïne respecteren. Nederland blijft Oekraïne steunen met geld, wapens, humanitaire en diplomatieke middelen. De sancties tegen Rusland blijven. Het Russische bloedvergieten moet stoppen. Om een rechtvaardige en duurzame vrede te bewerkstelligen trekt Nederland gezamenlijk op met gelijkgestemde (Europese) landen. Er wordt niet toegegeven op kernpunten van de Oekraïense soevereiniteit.”
Tegenwicht bieden aan Russische invloed wereldwijd
De SGP ziet de groeiende invloed van Rusland (en China) als een bedreiging voor stabiliteit en internationale rechtsorde, met name in Afrika en het Midden-Oosten. Nederland en de EU moeten daarom investeren in gelijkwaardige relaties met Afrikaanse landen en niet afwezig zijn waar Rusland zijn macht uitbreidt.
“Als tegenwicht tegen de toenemende invloed van Rusland en China in Afrika investeren Nederland en de EU verder in gelijkwaardige relaties met landen op dit continent.”
“Waar Rusland en China hun macht uitbreiden in Afrika en het Midden-Oosten mag Nederland daar niet ontbreken.”
“De internationale rol van de Verenigde Staten verandert, terwijl autoritaire staten als China en Rusland aan invloed winnen. Dit vergt het onderhouden van diplomatieke verbindingen en het behartigen van onze Nederlandse belangen wereldwijd.”
Russische agressie bedreigt Europese veiligheid en voedselzekerheid
De SGP noemt de Russische agressie expliciet als oorzaak van instabiliteit in Europa en als bedreiging voor voedselzekerheid door verstoring van export uit Oekraïne. Dit onderstreept volgens de partij het belang van een sterke defensie en meer aandacht voor nationale voedselvoorziening.
“De Russische agressie in Oost-Europa, oorlogen in het Midden-Oosten en Afrika en veranderende geopolitieke verhoudingen eisen meer defensie-inzet van Europa.”
“Door de Russische agressie kelderde opeens de export uit graanschuur Oekraïne. Internationale voedselketens zijn kwetsbaar voor handelsoorlogen. Grip op onze voedselvoorziening is daarom ook van geopolitiek belang.”
Volt neemt een uitgesproken standpunt in tegen de Russische agressie in Oekraïne en pleit voor strenge sancties tegen Rusland, steun aan Oekraïne en het inzetten van bevroren Russische tegoeden voor Oekraïne. Tegelijkertijd wil Volt een onderscheid maken tussen de Russische regering en de bevolking, en pleit het voor een toekomstig EU-Rusland beleid gericht op vrede en berechting van verantwoordelijken.
Strenge sancties tegen Rusland en inzet bevroren tegoeden
Volt wil dat de EU strenge sancties tegen Rusland handhaaft en bevroren Russische tegoeden inzet voor Oekraïne. Dit moet bijdragen aan de verdediging van Oekraïne en het bestraffen van de Russische agressie.
“De strenge sancties tegen Rusland blijven van kracht. De EU werkt aan een duidelijke strategie voor een overwinning van Oekraïne, een rechtvaardige en duurzame vrede met veiligheidsgaranties, het EU-lidmaatschap en de wederopbouw.”
“De 220 miljard euro aan bevroren Russische tegoeden wordt ingezet voor Oekraïne of als onderpand voor leningen voor de Oekraïense defensie.”
“Bedrijven die sancties ontwijken of zaken doen met Rusland worden aangepakt.”
Toekomstig EU-Rusland beleid gericht op vrede en berechting
Volt wil dat de EU werkt aan een plan voor de relatie met Rusland na de oorlog, met nadruk op vrede, berechting van verantwoordelijken en wederopbouw. Er wordt expliciet onderscheid gemaakt tussen de Russische regering en de bevolking.
“De EU moet werken aan een plan voor de relatie tussen Rusland en de EU na de oorlog. Centraal staan: het zorgen voor en het handhaven van de vrede, het berechten van de mensen die verantwoordelijk zijn voor de oorlog en het helpen bij de wederopbouw.”
“De EU maakt in haar buitenlandbeleid onderscheid tussen de Russische regering en haar bevolking, met oog voor de invloed van staatspropaganda. Verzoening na de oorlog moet plaatsvinden volgens internationaal recht.”
Dreiging van Rusland als motivatie voor Europese defensie
Volt ziet Rusland als een concrete militaire dreiging en gebruikt dit als argument voor het opbouwen van een Europese krijgsmacht en versterking van de defensiecapaciteit van de EU.
“Volgens de NAVO, kan Rusland binnen vijf jaar een Europees land aanvallen.”
BBB wil de afhankelijkheid van Rusland in vitale sectoren zoals voedsel volledig afbouwen en steunt Oekraïne actief tegen Russische agressie. De partij pleit voor versterking van de Nederlandse en Europese weerbaarheid, met nadruk op soevereiniteit en het vermijden van automatische NAVO- of EU-uitbreiding richting Oekraïne zolang de oorlog met Rusland voortduurt.
Volledige afbouw afhankelijkheid van Rusland in voedselketen
BBB ziet afhankelijkheid van Rusland (en China) als een risico voor de nationale veiligheid en voedselzekerheid. Daarom wil de partij deze afhankelijkheden volledig afbouwen en inzetten op maximale voedselonafhankelijkheid voor Nederland.
“We bouwen op termijn alle afhankelijkheden van Rusland, China en gelieerde landen in de voedselketen volledig af.”
Steun aan Oekraïne tegen Russische agressie
BBB steunt Oekraïne militair en politiek in de strijd tegen Rusland, maar blijft kritisch over NAVO- of EU-lidmaatschap zolang de oorlog duurt. De partij benadrukt het belang van onderhandelingen en wederopbouw, met behoud van Nederlandse soevereiniteit.
“BBB staat pal achter Oekraïne in de strijd tegen Russische agressie. Wij steunen militaire hulp, zoals levering van F 16’s en werken aan bredere Europese weerbaarheid.”
“BBB blijft zich sterk maken voor een veilig en stabiel Europa, met speciale aandacht voor landen aan de oostflank die grenzen aan (Wit)Rusland en Oekraïne. BBB blijft achter de steun aan Oekraïne staan, zoals BBB al doet vanaf het eerste uur.”
“Geen automatische lidmaatschappen. Lidmaatschap van Oekraïne van de NAVO is nu niet aan de orde; het land is in oorlog.”
Geen permanente NAVO-troepen of automatische uitbreiding richting Rusland
BBB is tegen permanente NAVO-troepen in Oekraïne en automatische uitbreiding van de NAVO of EU richting het Russische grensgebied zolang de oorlog voortduurt. Dit om escalatie te voorkomen en de Nederlandse soevereiniteit te waarborgen.
“geen permanente NAVOtroepen in Oekraïne, toetreding tot de NAVO is onder de huidige omstandigheden niet aan de orde en geen automatische uitbreiding van de EU zonder grondwettelijke instemming.”
D66 veroordeelt de Russische agressie tegen Oekraïne en pleit voor stevige Europese en internationale tegenmaatregelen. De partij wil Oekraïne versneld laten toetreden tot de EU, het NAVO-lidmaatschap van Oekraïne bevorderen, sancties tegen Rusland versterken en hybride oorlogsvoering van Rusland krachtig tegengaan.
Snellere toetreding Oekraïne tot EU en NAVO
D66 ziet de Russische oorlog tegen Oekraïne als een bedreiging voor Europese veiligheid en democratie. Daarom wil de partij Oekraïne versneld laten toetreden tot de EU en verdere integratie in de NAVO realiseren, om zo het land te steunen en Europa veiliger te maken.
“D66 steunt een snellere toetreding van Oekraïne tot de Europese Unie. Zo geven we het land dat vecht voor vrijheid en democratie uitzicht op een Europese toekomst.”
“We blijven Oekraïners zowel militair als humanitair steunen in hun dappere strijd tegen de Russische agressie. De verdere integratie van Oekraïne in de NAVO is van groot belang voor veiligheid op het Europese continent.”
Versterken en versnellen van sancties tegen Rusland
D66 vindt dat sancties tegen Rusland te makkelijk geblokkeerd kunnen worden binnen de EU en wil daarom het vetorecht afschaffen. Zo kan Europa sneller en effectiever optreden tegen Russische agressie.
“Eén land kan nu sancties tegen Rusland blokkeren, zoals Hongarije. Dat maakt Europa kwetsbaar. Daarom wil D66 af van het vetorecht.”
Tegengaan van Russische hybride oorlogsvoering
D66 erkent dat Rusland niet alleen militair, maar ook via desinformatie, cyberaanvallen en sabotage Europa ondermijnt. De partij wil dat Europa zich hiertegen weerbaarder maakt en deze dreiging actief bestrijdt.
“Ondertussen voert Poetin ook een hybride oorlog met desinformatie, cyberaanvallen en sabotage. Dat raakt ons, onze democratie en onze samenleving.”
Vervolgen van Russische oorlogsmisdaden
D66 wil dat Nederland organisaties ondersteunt die bewijsmateriaal verzamelen van Russische mensenrechtenschendingen, zoals de ontvoering van Oekraïense kinderen, zodat daders vervolgd kunnen worden.
“Nederland ondersteunt organisaties die bewijsmateriaal van schendingen van mensenrechten en humanitair oorlogsrecht opsporen, bijhouden en documenteren. ... En in Oekraïne, waar Rusland Oekraïense kinderen heeft ontvoerd...”
DENK veroordeelt de Russische inval in Oekraïne en steunt sancties tegen Rusland, maar is tegen het sturen van Nederlandse troepen en het financieren van wapensteun aan Oekraïne. De partij pleit voor humanitaire hulp, parlementaire controle op steunmaatregelen, en benadrukt dat EU- of NAVO-lidmaatschap voor Oekraïne pas na duurzame vrede aan de orde is. DENK wil vooral diplomatieke druk en juridische vervolging van Russische oorlogsmisdadigers, zonder Nederland direct militair te betrekken.
Geen Nederlandse troepen of wapensteun aan Oekraïne
DENK vindt het onverantwoord om Nederlandse troepen naar Oekraïne te sturen en is tegen het financieren van wapensteun, omdat dit Nederland tot doelwit kan maken. De partij wil dat alle steunmaatregelen aan Oekraïne vooraf parlementair gecontroleerd worden en is tegen blanco cheques.
“Geen Nederlandse troepen naar Oekraïne. Speculatie daarover is onverantwoord.”
“Wij zijn tegen het financieren van wapensteun die Nederland een mogelijk doelwit in de oorlog kan maken en willen bij alle steunmaatregelen parlementaire controle vooraf. Dat betekent geen blanco cheques voor Oekraïne.”
Steun voor sancties en vervolging van Russische oorlogsmisdadigers
DENK steunt aanvullende sancties tegen Rusland om oorlogsmisdaden niet onbestraft te laten en Poetin onder druk te zetten voor onderhandelingen. Ook ondersteunt de partij initiatieven om Russische oorlogsmisdadigers te berechten.
“Wij steunen aanvullende sancties tegen Rusland, zodat de Russische oorlogsmisdaden niet onbestraft blijven en Poetin onder druk wordt gezet om te onderhandelen. Initiatieven om Russische oorlogsmisdadigers te berechten steunen wij ook.”
Humanitaire hulp aan Oekraïne, geen voorbarig EU/NAVO-lidmaatschap
DENK wil humanitaire hulp bieden aan slachtoffers van de oorlog en steun voor het functioneren van de Oekraïense samenleving, maar is tegen snelle toetreding van Oekraïne tot de EU of NAVO zolang er geen duurzame vrede is.
“Wij steunen het bieden van humanitaire hulp aan de slachtoffers van de oorlog en het verlenen van steun om de samenleving te kunnen laten blijven functioneren.”
“Wij steunen geen voorbarige inzet op EU lidmaatschap en NAVO lidmaatschap van Oekraïne. Dit kan pas overwogen worden bij duurzame vrede en er aan alle criteria voldaan wordt.”
50PLUS ziet Rusland als een directe militaire dreiging voor Nederland en Europa, vooral door de oorlog in Oekraïne. De partij pleit daarom voor het versterken van het Nederlandse defensievermogen, het verhogen van defensie-uitgaven volgens NAVO-afspraken, en het verminderen van Europese afhankelijkheid van andere wereldmachten.
Versterking van defensie tegen dreiging Rusland
50PLUS benadrukt dat de oorlog in Oekraïne het veiligheidsbesef heeft veranderd en dat Nederland voldoende militair vermogen moet hebben om zichzelf en het NAVO-grondgebied te verdedigen tegen Rusland. De partij wil daarom de defensie-uitgaven verhogen, de nationale defensie-industrie versterken en Europa minder afhankelijk maken van andere grootmachten.
“De oorlog in Oekraïne heeft het besef teruggebracht dat Nederland bij een gewapend treffen met Rusland over voldoende militair vermogen moet beschikken om het eigen en het NAVO-grondgebied te verdedigen.”
“Uitbreiding van de defensie-uitgaven in lijn met de afspraken in NAVO-verband.”
“Versterking van de nationale defensie-industrie.”
“Europa als een grootmacht, dat minder afhankelijk is van andere wereldmachten.”
De ChristenUnie veroordeelt de Russische agressie tegen Oekraïne en pleit voor stevige sancties tegen Rusland en Russische oligarchen. Ze willen Oekraïne financieel en militair blijven steunen, streven naar berechting van Russische oorlogsmisdaden, en willen de invloed van Rusland in Europa en de Westelijke Balkan tegengaan. De partij ziet versterking van Europese defensie en strategische autonomie als noodzakelijk om minder afhankelijk te zijn van Rusland.
Zwaardere sancties en berechting Russische oorlogsmisdaden
De ChristenUnie wil Rusland en Russische oligarchen financieel en persoonlijk raken met zwaardere sancties, en zet in op internationale berechting van Russische oorlogsmisdaden. Dit is een reactie op de Russische agressie in Oekraïne en bedoeld om straffeloosheid te bestrijden en de internationale rechtsorde te handhaven.
“Nederland spant zich internationaal in voor verdere verzwaring van de sancties om Rusland en de Russische oligarchen financieel en persoonlijk te raken.”
“Nederland blijft zich inzetten voor hoofdstuk 7 van het Ukraine Peace Formula dat zich onder andere richt op het onderzoek doen naar schendingen en de berechting van daders door het opzetten van een tribunaal voor Russische oorlogsmisdaden.”
“We blijven Oekraïne financieel en militair steunen in de strijd tegen de wrede Russische agressie.”
Minder afhankelijkheid van Russische invloed in Europa
De partij ziet Russische invloed als een bedreiging voor democratie en stabiliteit in Europa, met name in de Westelijke Balkan. Ze pleiten voor versterking van de Europese strategische autonomie en het weerbaarder maken van kandidaat-lidstaten tegen Russische inmenging.
“Steun (al dan niet financieel) kan de Westelijke Balkan minder vatbaar maken voor invloeden van bijvoorbeeld China en Rusland.”
De PVV veroordeelt de Russische inval in Oekraïne expliciet en noemt Rusland een "agressor". Tegelijkertijd pleit de partij ervoor om de Nederlandse steun aan Oekraïne te beperken en andere landen meer te laten bijdragen, zodat er meer geld beschikbaar blijft voor Nederlanders. De NAVO blijft volgens de PVV de hoeksteen van het defensiebeleid, maar buitenlandse militaire missies worden afgewezen.
Rusland als agressor in Oekraïne
De PVV erkent Rusland als de agressor in de oorlog tegen Oekraïne en steunt Oekraïne vanwege het recht op soevereiniteit. Dit standpunt wordt gebruikt om de Nederlandse steun aan Oekraïne te legitimeren, maar de partij wil de financiële en militaire betrokkenheid beperken en andere landen meer laten bijdragen.
“Wij steunen Oekraïne, omdat het een soeverein land is dat door de Russische agressor onrechtmatig is binnengevallen.”
Beperken van Nederlandse steun aan Oekraïne
Hoewel de PVV Oekraïne steunt tegen de Russische agressie, vindt de partij dat Nederland al te veel heeft bijgedragen en dat andere landen meer moeten doen. De nadruk ligt op het terugdringen van financiële steun aan Oekraïne ten gunste van binnenlandse bestedingen.
“Ondertussen hebben we al ruim € 20 miljard aan Oekraïne betaald. Laat andere landen nu wat meer doen, dan hebben wij meer geld voor de Nederlanders.”
“De Oekraïne hebben we inmiddels met meer dan € 20 miljard ondersteund. Nederland staat altijd vooraan om anderen te helpen, maar vergeet zijn eigen mensen. De PVV zet de Nederlanders weer op 1!”
Geen buitenlandse militaire missies
De PVV wil geen Nederlandse militaire inzet buiten de eigen grenzen, ook niet in het kader van de oorlog tussen Rusland en Oekraïne. De focus ligt op defensie van het eigen grondgebied en grensbewaking.
“Wij willen dus geen buitenlandse militaire missies, maar militaire inzet aan onze eigen grenzen: grensbewaking.”
De SP erkent de Russische agressie tegen Oekraïne, maar waarschuwt tegen overdreven dreiging en oorlogstaal richting Rusland. Ze pleiten voor diplomatie, proportionele defensie en samenwerking binnen Europa, zonder militaire escalatie of dienstplicht, en benadrukken het belang van een rechtvaardige vrede via onderhandelingen.
Geen militaire escalatie of dienstplicht vanwege Rusland
De SP vindt het onnodig om de dienstplicht opnieuw in te voeren of te doen alsof een Russische invasie imminent is. Ze stellen dat Europese landen gezamenlijk al veel sterker zijn dan Rusland en dat angstzaaierij gevaarlijk is voor de samenleving.
“Politici en media willen ons laten geloven dat Nederland op het punt staat binnengevallen te worden. Het hoofd van de NAVO raadde zelfs mensen aan om Russisch te leren. Deze verhalen zijn niet op feiten gebaseerd. Bovendien zorgen ze ook nog eens voor veel onrust en angst in de samenleving. Dat is gevaarlijk. Het invoeren van de dienstplicht is dan ook onnodig.”
“De Europese NAVOlanden bijvoorbeeld vele malen hogere defensieuitgaven en een groter leger dan Rusland.”
Steun aan Oekraïne, maar focus op diplomatie en vrede
De SP steunt Oekraïne tegen de Russische agressie, maar wil vooral inzetten op diplomatie, vredesonderhandelingen en het voorkomen van een permanente oorlog. Ze zijn tegen militaire escalatie en pleiten voor een staakt-het-vuren.
“Wij steunen de verdediging van Oekraïne tegen de agressie van Rusland en tegelijkertijd moet altijd maximaal ingezet worden op het vinden van diplomatieke oplossingen. Daar zijn vredesonderhandelingen voor nodig.”
“We zetten ons in tegen militaire escalatie en voor een staakthet vuren om een permanente oorlog te voorkomen.”
Niet expliciet genoemd in verkiezingsprogramma