Verkiezingsprogramma's 2025 overrijksambtenaren
De VVD wil het aantal rijksambtenaren fors verminderen en de overheid effectiever en klantgerichter maken door te focussen op kerntaken, minder overhead en hogere eisen aan prestaties. Ze willen topambtenaren strenger beoordelen, meer toptalent aantrekken (ook uit het bedrijfsleven), en belonen op basis van functioneren. De partij pleit voor minder externe inhuur, meer transparantie over prestaties en een cultuur van resultaatgericht werken.
Fors minder rijksambtenaren en overhead
De VVD vindt dat het aantal rijksambtenaren te veel is gegroeid en dat te veel mensen in ondersteunende functies werken. Ze willen het aantal ambtenaren fors terugbrengen, vooral in overhead, en de overheid beperken tot kerntaken. Dit moet leiden tot een kleinere, efficiëntere overheid en besparingen.
“We stellen een strenge norm dat maximaal één op de vier medewerkers bij de Rijksoverheid mag werken in overheadfuncties. Nu is dat nog de helft. Met de operatie effectieve overheid zorgen we ervoor dat er flink minder ambtenaren nodig zijn.”
“We verminderen het aantal ambtenaren en willen fors besparen op overheadkosten.”
“Er komt een extra bezuinigingsronde op het overheidsapparaat met concrete besparingsdoelen per ministerie, zodat de norm van maximaal een vierde overhead gehaald wordt.”
Hogere eisen en resultaatgerichtheid voor topambtenaren
De VVD wil topambtenaren strenger beoordelen op prestaties, samenwerking en klanttevredenheid. Ze willen meer mensen uit het bedrijfsleven aantrekken, minder automatische roulatie tussen ministeries, en sneller ingrijpen bij disfunctioneren. Resultaatgerichtheid en het indammen van overlegcultuur staan centraal.
“We verhogen de lat voor topambtenaren: We hervormen de Algemene Bestuursdienst door meer te sturen op resultaat. We trekken meer mensen aan vanuit het bedrijfsleven en we stimuleren dat topambtenaren tijdelijk in het bedrijfsleven gaan werken.”
“We beoordelen topambtenaren ook op het indammen van de overlegcultuur en de productiviteit van hun teams, burger/klanttevredenheid en op samenwerken tussen departementen. Indien topambtenaren niet functioneren, moeten zij eerder vervangen worden.”
“We rekenen topambtenaren af op het verminderen van onnodig procesmatig papierwerk en afvinklijstjes bij nieuw beleid en we verkorten procedures die voorafgaan aan indiening van een wet.”
Toptalent aantrekken en beter belonen
De VVD wil de overheid aantrekkelijker maken voor toptalent door betere doorgroeimogelijkheden, hogere beloning voor specifieke expertise (ook boven de WNT-norm), en minder afhankelijkheid van externe consultants. Ze willen toptalentklassen op elk ministerie en meer voltijdscontracten.
“We trekken getalenteerde ambtenaren aan met toptalentklassen op elk ministerie, naar gelijkenis van ‘het klasje’ op Buitenlandse Zaken.”
“Salarisontwikkeling wordt meer gekoppeld aan functioneren, getalenteerde ambtenaren moeten sneller kunnen doorstromen in de organisatie en we geven ruimte om specifieke expertise beter te belonen, ook boven de huidige WNT-norm.”
“De overheid huurt fors minder consultants in en trekt zelf toptalent aan. We beperken de externe inhuur van zzp’ers door de salarissen in vaste dienst voor bijvoorbeeld top-ict-talent meer competitief te maken.”
Meetbare doelen en transparantie over prestaties
De VVD wil dat prestaties van ambtenaren meetbaar worden gemaakt, met openbaarheid van klanttevredenheidscijfers per ministerie. Ze willen een cultuur van hoge eisen en geen genoegen nemen met middelmaat.
NSC wil het aantal rijksambtenaren verminderen, vooral bij beleidsafdelingen en departementen, en de ambtelijke dienst hervormen om deskundigheid en binding met beleidsterreinen te versterken. Ze pleiten voor minder externe inhuur, betere arbeidsvoorwaarden voor vaste ambtenaren, en een spreiding van rijksambtenaren buiten de Randstad. De partij wil zo bureaucratie terugdringen, de overheid dichter bij de burger brengen en de kwaliteit van het ambtelijk apparaat verhogen.
Aantal rijksambtenaren verminderen, vooral bij departementen
NSC vindt dat het aantal rijksambtenaren te veel is gegroeid, vooral buiten de kern van de overheid, en wil dit terugbrengen. Uitvoerende organisaties worden hierbij zoveel mogelijk ontzien; de focus ligt op beleidsafdelingen en departementen. Dit moet leiden tot minder administratieve lasten en meer ruimte voor burgers en bedrijven.
“We streven naar een vermindering van het aantal rijksambtenaren. Tussen 2018 en 2024 is hun aantal met ruim 40.000 ambtenaren (fte) toegenomen, terwijl steeds minder van hen betrokken zijn bij de kernwerkzaamheden van de overheid. We ontzien hierbij expliciet de uitvoerende organisaties.”
“Aan de uitgavenkant kijken we in de eerste plaats naar de uitdijende Rijksoverheid zelf. Het aantal ambtenaren bij departementen wordt verminderd.”
“gaat verder omlaag. Hierbij worden uitvoerende organisaties en inspecties zoveel mogelijk ontzien. De taakstelling voor departementen wordt zoveel mogelijk gekoppeld aan het terugdringen van regels en administratieve lasten.”
Minder externe inhuur, meer vaste dienst en deskundigheid
NSC wil de afhankelijkheid van externe inhuur fors verminderen en flexwerkers waar nodig in vaste dienst nemen. Ze willen dat deskundigheid en ervaring binnen de overheid behouden blijven, en dat topambtenaren worden geselecteerd op basis van relevante ervaring en affiniteit met het beleidsterrein.
“We zetten een stevige rem op externe inhuur en nemen waar nodig flexwerkers in vaste dienst, zodat deskundigheid en ervaring binnen de overheidsorganisaties blijven.”
“De selectie van topambtenaren moet voortaan weer plaatsvinden op basis van affiniteit met en (ervarings)deskundigheid op het betreffende beleidsterrein. We verkleinen daarom de Algemene Bestuursdienst (ABD). Het baantjes-hoppen van de ene naar de andere dienst moet worden doorbroken.”
“We willen minder externe inhuur. Deze overschrijdt jaarlijks de norm van 10% van de totale personeelskosten; in 2024 was dat ruim 15,4% (circa € 3 miljard).”
Spreiding rijksambtenaren buiten de Randstad
NSC wil dat meer rijksambtenaren buiten de Randstad gaan werken, zodat beleid beter aansluit bij het hele land. Inspecties en eventueel ministeries moeten verhuizen naar regio’s buiten de Randstad, met een bindende verhuisnorm.
“De Rijksoverheid moet haar Randstad-focus doorbreken. In 2024 werkten ruim 210.000 ambtenaren (fte) van de 353.000 bij de Rijksoverheid in de Randstad, tegenover slechts 15.400 ambtenaren in Overijssel en 3.100 ambtenaren in Zeeland. Inspecties en eventueel ook ministeries moeten verhuizen naar de regio’s buiten de Randstad. Er moet een bindende verhuisnorm komen want anders verandert er niets.”
“Vooral bij ambtenaren die het beleid vormgeven is het belangrijk dat zij perspectieven uit het hele land meenemen.”
Strengere eisen aan integriteit en ambtseed
NSC wil dat de ambtseed voor ambtenaren niet vrijblijvend is, vooral voor topambtenaren. Schending van de ambtseed moet consequenties hebben, tot ontslag aan toe.
“De ambtenaren-eed mag niet vrijblijvend zijn. Dat geldt extra sterk voor topambtenaren; er moeten ook consequenties zijn wanneer zij de ambtseed schenden. Als uiterste maatregel raken zij hun baan kwijt.”
BVNL wil het aantal rijksambtenaren drastisch verminderen en het overheidsapparaat fors inkrimpen, met als doel een kleinere, efficiëntere en dienstbare overheid. Ze pleiten voor het laten afvloeien van een groot deel van de rijksambtenaren, een onmiddellijke aannamestop, en het beperken van externe inhuur. Essentiële publieke functies zoals politie en militairen worden uitgezonderd en juist beter beloond.
Drastisch verminderen van het aantal rijksambtenaren
BVNL ziet het huidige aantal rijksambtenaren als te groot en inefficiënt. Ze willen het overheidsapparaat saneren door een groot deel van de rijksambtenaren te laten afvloeien, met als doel deze mensen beschikbaar te maken voor de private sector. Dit moet leiden tot een kleinere, minder bureaucratische overheid.
“alle zittende Rijksambtenaren laten afvloeien zodat zij beschikbaar komen voor de echte economie. Externe inhuur bij de overheid wordt drastisch beperkt.”
“Het overheidsapparaat wordt gesaneerd en 30% van de Rijksambtenaren moet zo spoedig mogelijk afvloeien. Er komt een onmiddellijke aannamestop.”
“Een kleine overheid met minder ambtenaren. 50% van de ambtenaren controleert op dit moment de overige ambtenaren. We willen een groot deel van alle zittende Rijksambtenaren laten afvloeien zodat zij beschikbaar komen voor de echte economie.”
Directe aannamestop en beperking externe inhuur
Om het aantal rijksambtenaren snel te verminderen, stelt BVNL een onmiddellijke aannamestop voor en wil zij externe inhuur bij de overheid zo snel mogelijk stoppen. Dit moet voorkomen dat het apparaat weer aangroeit en zorgt voor directe kostenbesparing.
Gelijke ontslagbescherming en opheffen baantjescarrousel topambtenaren
BVNL wil dat ambtenaren dezelfde ontslagbescherming krijgen als gewone werknemers en de baantjescarrousel bij topambtenaren stoppen. Dit moet leiden tot meer gelijkheid en minder vriendjespolitiek binnen het rijksambtenarenapparaat.
De SP wil rijksambtenaren meer vertrouwen, ruimte en vakmanschap geven door te investeren in hun eigen kennis en kunde, het aantal managementlagen te verminderen en de afhankelijkheid van dure consultants te stoppen. Ambtenaren moeten directer contact hebben met bestuurders, uitvoerbare wetgeving kunnen signaleren en problemen daadwerkelijk oplossen. De menselijke maat, transparantie en vakmanschap staan centraal in hun visie op het ambtenarenapparaat.
Minder managers, meer vertrouwen in vakmensen
De SP wil af van het New Public Managementdenken en pleit voor minder managementlagen, zodat ambtenaren meer ruimte krijgen om hun werk te doen. Dit moet de overheid eenvoudiger, goedkoper en effectiever maken, en uitvoerende ambtenaren in directer contact brengen met bestuurders.
“Daarom stoppen we met het New Public Managementdenken en geven vertrouwen aan vakmensen. Met minder managers en minder controledrang geven we ambtenaren de ruimte om hun werk te doen. Organisaties worden platter gemaakt, waardoor uitvoerende ambtenaren makkelijker in direct contact komen met bestuurders of directeuren.”
Investeren in eigen kennis, stoppen met consultants
De SP wil dat de overheid investeert in de kennis en kunde van haar eigen medewerkers en specialistische kennis in huis haalt, in plaats van afhankelijk te zijn van dure consultants. Dit moet leiden tot beter beleid en minder verspilling van publieke middelen.
“Overheden investeren in de eigen kennis en kunde van medewerkers waardoor het beleid beter wordt. Ook specialistische kennis moet de overheid gewoon in huis hebben. De afhankelijkheid van allerlei dure consultants en adviseurs stopt en we gaan de Roemernorm handhaven en aanscherpen.”
“Wij willen dat mensen die voor de publieke dienst werken dit in dienst doen van het publiek. Door werknemers in vaste dienst te nemen bij publieke organisaties bouwen deze meer kennis en ervaring op om effectief de problemen van Nederland op te lossen. Dure consultants die met kortetermijnoplossingen komen en na een paar maanden weer weg zijn houden we mee op.”
Ambtenaren lossen problemen op en signaleren onuitvoerbare wetgeving
Ambtenaren krijgen de opdracht om problemen daadwerkelijk op te lossen en mogen onuitvoerbare wetgeving signaleren. Ze krijgen een oplosverplichting en mogen een 'rode kaart' uitdelen als beleid niet uitvoerbaar is, zodat de inhoud en oplossing centraal komen te staan.
“We organiseren een flexibel inzetbare groep ambtenaren die piek en ziek kunnen opvangen.”
“Uitvoeringsorganisaties krijgen de mogelijkheid om een ‘rode kaart’ uit te delen bij onuitvoerbaarheid van nieuw beleid.”
“Ambtenaren gaan problemen oplossen. Een advies krijgt binnen een maand navolging, met het ‘pas toe of leg uit’ principe. Voor de overheid komt er een oplosverplichting: een dossier doorschuiven of laten liggen kan niet meer. Ook als een probleem niet het domein van de ambtenaar is, helpt die toch tot er een oplossing is.”
Vakmanschap en menselijk contact centraal
De SP vindt dat ambtenaren vakmensen moeten zijn die tussen de mensen staan. Door meer training, praktijkervaring en direct contact met burgers wordt het vakmanschap versterkt en de menselijke maat gewaarborgd.
“Ambtenaren moeten vakmensen zijn die tussen de mensen staan. Door meer training, contact met mensen en praktijkervaring bouwen ambtenaren die nieuw zijn in het vak dit vakmanschap op. We vertrouwen daarna op hun kennis en kunde, daarom geven we ze het vertrouwen om het goede te doen.”
“De overheid is altijd een mens. In het contact met je overheid krijg je het recht om een mens te spreken over jouw zaak en word je nooit overgeleverd aan een digitaal systeem of algoritmische besluitvorming. Deze ambtenaar kan diens besluit altijd uitleggen.”
BBB wil het aantal rijksambtenaren en managementlagen structureel verminderen om bureaucratie en kosten terug te dringen, met uitzondering van uitvoerende diensten. Daarnaast stelt BBB voor om in 2028 een nullijn voor rijksambtenaren in te voeren, wat betekent dat er dat jaar geen loonstijgingen plaatsvinden. Neutraliteit van rijksambtenaren wordt benadrukt, met een verbod op politiek gekleurde uitingen.
Structurele vermindering van rijksambtenaren en management
BBB vindt dat de groei van beleidsmedewerkers en managementlagen bij het Rijk heeft geleid tot onnodige bureaucratie en kosten. Door structurele apparaatskortingen en digitalisering wil BBB het aantal rijksambtenaren terugbrengen, met uitzondering van uitvoerende diensten zoals politie en inspecties.
“De groei van beleidsmedewerkers, managementlagen en externe inhuur heeft geleid tot bureaucratisering zonder betere dienstverlening. Door het rijk te dwingen tot herprioritering en digitalisering, verbeteren we de uitvoerbaarheid én besparen we structureel honderden miljoenen, zo niet vele miljarden euro’s.”
“BBB stelt een structurele bezuiniging (apparaatskorting) voor op ministeries met uitzondering van Defensie, Infrastructuur en Waterstaat en Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening. Ook willen wij een structurele apparaatskorting op andere overheidsorganisaties, met uitzondering van uitvoerende diensten zoals, politie, inspecties en uitvoeringsorganisaties.”
Nullijn voor rijksambtenaren in 2028
BBB wil in 2028 een nullijn invoeren voor rijksambtenaren, inclusief ambtsdragers, wat betekent dat er dat jaar geen loonstijgingen worden doorgevoerd. Dit wordt gepresenteerd als een noodzakelijke bijdrage van het Rijk aan het op orde brengen van de overheidsfinanciën.
Neutraliteit van rijksambtenaren
BBB benadrukt dat rijksambtenaren, net als NVWA-medewerkers, neutraal moeten zijn en zich moeten onthouden van politiek gekleurde uitingen.
“NVWA-medewerkers zijn net als alle andere Rijksambtenaren neutraal en onthouden zich van politiek gekleurde uitingen.”
D66 wil de kennis en uitvoeringskracht van rijksambtenaren versterken door minder taken uit te besteden aan externe consultants en meer expertise in huis te halen. Ze pleiten voor een sterke, deskundige overheid die minder afhankelijk is van externen en meer ruimte geeft aan ambtenaren om maatwerk te leveren. De partij ziet het herstellen van vertrouwen in de overheid als essentieel en wil dat rijksambtenaren weer centraal staan in het oplossen van maatschappelijke problemen.
Minder uitbesteden aan consultants, meer kennis bij ambtenaren
D66 constateert dat te veel taken zijn uitbesteed aan consultants, waardoor rijksambtenaren kennis en slagkracht zijn kwijtgeraakt. De partij wil deze trend keren door kennis en expertise weer binnen de overheid te halen, zodat ambtenaren beter in staat zijn grote maatschappelijke uitdagingen aan te pakken.
Sterkere, deskundige en betrouwbare overheid
D66 wil een sterke, deskundige overheid die minder regels kent en meer ruimte biedt voor maatwerk door ambtenaren. Dit betekent dat rijksambtenaren meer vertrouwen en verantwoordelijkheid krijgen om beleid uit te voeren dat aansluit bij de menselijke maat.
“D66 wil een sterke, deskundige overheid die Nederland weer vooruitbrengt. Dat begint met minder regels, meer menselijkheid en meer ruimte voor maatwerk.”
Openheid, transparantie en minder regeldruk
D66 streeft naar een open en transparante overheid, waarbij rijksambtenaren minder worden belast met verstikkende regels en meer ruimte krijgen om af te wijken van regels waar nodig. Dit moet het werk van ambtenaren effectiever en menselijker maken.
“We bouwen een overheid die open en transparant is, met meer kennis en uitvoeringskracht, en minder verstikkende regels.”
“D66 maakt een einde aan verstikkende regeldruk. Regels die goed werken en publieke waarden beschermen, houden we. Regels die hoge lasten met zich meebrengen en niet goed werken, schaffen we af.”
JA21 wil het aantal rijksambtenaren en de omvang van de rijksoverheid structureel terugdringen door bureaucratie en overbodige overheidsstructuren af te bouwen. Ze pleiten voor een Minister voor Overheidsefficiëntie en Autonomie die specifiek belast wordt met het afslanken van de overheid en het efficiënter maken van ministeries en andere overheidsinstanties.
Structureel terugdringen van het aantal rijksambtenaren
JA21 ziet de groei van het aantal rijksambtenaren als een probleem dat leidt tot een inefficiënte, uitdijende overheid. Ze willen het aantal ambtenaren structureel verminderen door regels, instanties en adviesraden kritisch te evalueren en overbodige structuren af te bouwen of samen te voegen. Dit moet leiden tot een kleinere, goedkopere en efficiëntere overheid die zich op kerntaken richt.
“We willen de hoge collectieve lastendruk verlagen en het aantal ambtenaren structureel terugbrengen.”
“De minister voor Overheidsefficiëntie en Autonomie krijgt duidelijke taken: in de eerste plaats het terugdringen van de sluipende groei van de bureaucratie en het stoppen van de steeds snellere groei binnen ministeries en andere overheidsinstanties.”
“De minister dient regels, instanties en het woud aan ongekozen adviesraden en overheidsorganen kritisch tegen het licht te houden, zodat onnodige overheidsstructuren kunnen worden afgebouwd of samengevoegd.”
Minister voor Overheidsefficiëntie en Autonomie aanstellen
JA21 wil een specifieke minister aanstellen die verantwoordelijk is voor het afslanken en efficiënter maken van de rijksoverheid. Deze minister moet toezien op het terugdringen van bureaucratie, het naleven van het subsidiariteitsbeginsel en het vergroten van de autonomie van burgers ten opzichte van de rijksoverheid.
“Daarom pleit JA21 voor een Minister voor Overheidsefficiëntie en Autonomie. Dit is geen extra bestuurslaag, maar een instrument om de overheid kleiner en doeltreffender te maken.”
“Een Minister voor Overheidsefficiëntie en Autonomie die de inspraak van Nederlanders bewaakt en de overheid afslankt.”
De PVV wil het aantal rijksambtenaren fors verminderen en benoemingen uitsluitend baseren op inhoudelijke kwaliteiten, niet op geslacht, huidskleur of herkomst. Ze pleiten voor het afschaffen van de Algemene Bestuursdienst en het terugdringen van politieke benoemingen, met als doel een efficiënter en minder politiek gekleurd ambtenarenapparaat. De partij ziet het uitdijen van het aantal rijksambtenaren als een probleem en wil hier fors op bezuinigen.
Fors verminderen aantal rijksambtenaren
De PVV vindt het huidige aantal rijksambtenaren te hoog en wil het ambtenarenapparaat flink inkrimpen. Dit wordt gepresenteerd als een noodzakelijke bezuinigingsmaatregel en als antwoord op bureaucratische groei.
“Verder zetten we het mes in het uitdijende ambtenarenapparaat. Het aantal rijksambtenaren is van 100.000 fte (in 2012) doorgegroeid naar 150.000. Dat kan met zoveel minder.”
Benoemingen uitsluitend op inhoudelijke kwaliteiten, niet op diversiteit
De partij wil benoemingen van (top)ambtenaren en in de (semi-)publieke sector uitsluitend baseren op inhoudelijke geschiktheid, en niet op geslacht, huidskleur of herkomst. Dit standpunt is onderdeel van een bredere afwijzing van diversiteitsbeleid binnen de overheid.
Afschaffen Algemene Bestuursdienst en terugdringen politieke benoemingen
De PVV wil de Algemene Bestuursdienst afschaffen en het aantal politieke benoemingen bij de Raad van State verminderen, om zo de invloed van politieke netwerken op het ambtenarenapparaat te beperken.
“Algemene Bestuursdienst afschaffen, de RvS wordt ontdaan van politieke benoemingen”
GroenLinks-PvdA wil de afhankelijkheid van het Rijk van externe consultants fors verminderen en investeren in de eigen kennis en kunde van rijksambtenaren. Ze pleiten voor een maximum van 10% externe inhuur en willen ambtenaren meer ruimte geven voor professionele ontwikkeling en deelname aan het publieke debat. De partij ziet een sterke, deskundige en transparante rijksdienst als essentieel voor goed bestuur.
Minder afhankelijkheid van externe consultants
GroenLinks-PvdA vindt dat het Rijk te vaak afhankelijk is van dure consultants voor kerntaken, wat ten koste gaat van de deskundigheid en continuïteit binnen de rijksdienst. Door het maximum voor externe inhuur te stellen op 10% en te investeren in kennisdeling, wil de partij de positie van rijksambtenaren versterken en de overheid minder kwetsbaar maken.
“Het Rijk gaat zich houden aan het maximum van 10% externe inhuur.”
“We investeren fors in de eigen kunde en kennis van de overheid en zorgen dat de overheid minder afhankelijk wordt van dure consultants.”
Meer ruimte en vertrouwen voor rijksambtenaren
De partij wil dat rijksambtenaren meer ruimte krijgen om hun expertise te ontwikkelen en deel te nemen aan het publieke debat. Dit draagt bij aan een kritische, transparante en democratische overheid waarin ambtenaren niet alleen uitvoerders zijn, maar ook inhoudelijk bijdragen aan beleid en toezicht.
“We geven ambtenaren ruimte om deel te nemen aan het publieke debat en hun mening vrij te uiten.”
De Partij voor de Dieren wil een cultuuromslag bij de Rijksoverheid, waarbij vertrouwen in burgers en ambtelijk vakmanschap centraal staan. Ze pleiten voor hervorming van de ambtelijke organisatie, meer ruimte voor vrijwilligerswerk onder werktijd, en het inzetten van ervaringswerkers binnen de Rijksoverheid. Daarnaast willen ze de integriteit van topambtenaren waarborgen door duidelijke regels tegen belangenverstrengeling en draaideurconstructies.
Cultuuromslag en hervorming ambtelijke organisatie
De PvdD vindt dat de overheid moet handelen vanuit vertrouwen in burgers, met medemenselijkheid als uitgangspunt. Dit vereist een hervorming van de ambtelijke organisatie en versterking van het ambtelijk vakmanschap. Beleidsambtenaren krijgen meer ruimte voor vrijwilligerswerk en ervaringswerkers worden standaard ingezet binnen de Rijksoverheid.
“De overheid investeert in een cultuuromslag, van wantrouwen naar vertrouwen in burgers als uitgangspunt. Medemenselijkheid staat centraal in het handelen van overheidsinstanties, ondersteund door het ambtelijk vakmanschap dat daarvoor nodig is. De ambtelijke organisatie wordt daarop hervormd.”
“Beleidsambtenaren krijgen de ruimte om vrijwilligerswerk te doen onder werktijd, binnen hun eigen domein. Zo komen zij dichter bij de leefwereld van de burger. Ervaringswerkers worden standaard ingezet binnen de Rijksoverheid.”
Strengere integriteitsregels voor topambtenaren
Om belangenverstrengeling en draaideurconstructies te voorkomen, stelt de PvdD duidelijke integriteitsregels voor topambtenaren voor. Er komt een afkoelperiode van minimaal twee jaar voordat (voormalige) topambtenaren een lobbyfunctie mogen bekleden.
“We implementeren een gecoördineerde strategie voor de integriteit van bewindspersonen en ambtenaren in hoge functies. Belangenverstrengeling en draaideurconstructies gaan we tegen met duidelijke regels. Zo wordt een afkoelperiode van ten minste twee jaar ingesteld voordat (voormalige) bewindspersonen, Kamerleden of topambtenaren een lobbyfunctie mogen bekleden.”
Volt wil de deskundigheid, onafhankelijkheid en integrale samenwerking binnen de rijksdienst versterken. Ze pleiten voor een onafhankelijke commissaris voor de rijksdienst, meer interne expertise en minder afhankelijkheid van externe inhuur, en het stimuleren van roulatie en vakmanschap onder rijksambtenaren.
Onafhankelijke commissaris voor de rijksdienst
Volt ziet een gebrek aan deskundigheid en samenhang binnen de rijksdienst als een groot probleem en wil dit oplossen door een onafhankelijke commissaris aan te stellen. Deze commissaris krijgt het mandaat om cruciale expertise te borgen, topambtenaren te benoemen en rijksbreed organisatiebeleid te voeren, zodat de rijksdienst haar publieke taak professioneel en betrouwbaar kan blijven uitvoeren.
“Volt wil daarom een onafhankelijke commissaris voor de rijksdienst met het mandaat om cruciale expertise te borgen, topambtenaren te benoemen en rijksbreed organisatiebeleid te voeren. Zo zorgen we ervoor dat de rijksdienst haar publieke taak betrouwbaar, professioneel en in het algemeen belang kan blijven vervullen.”
Minder afhankelijkheid van externe inhuur, meer interne expertise
Volt vindt dat de overheid te veel leunt op externe consultants, wat de ambtelijke expertise ondermijnt. Ze willen dat het principe ‘zelf doen, tenzij’ leidend wordt, en het bespaarde geld inzetten voor het opbouwen en behouden van interne deskundigheid.
“De overheid leunt te veel op extern advies. Afhankelijkheid van externe inhuur, zoals consultants, ondermijnt de ambtelijke expertise en maakt de overheid kwetsbaar. Volt bepleit dat het principe ‘zelf doen, tenzij’ leidend wordt. Wanneer daarvan wordt afgeweken, moet dat publiekelijk worden verantwoord. Het geld dat we hiermee besparen, zetten we in voor het opbouwen en behouden van interne deskundigheid en expertise.”
Stimuleren van roulatie en vakmanschap onder rijksambtenaren
Volt wil dat ambtenaren meer rouleren tussen beleid, uitvoering en toezicht om brede kennis op te doen. Uitvoeringservaring moet zwaarder meewegen bij topbenoemingen, zodat vakmanschap en veldkennis meer ruimte krijgen in het personeelsbeleid.
“Het personeelsbeleid van de overheid [moet] meer ruimte biedt voor vakmanschap en veldkennis. Ambtenaren moeten gestimuleerd worden om meer te rouleren tussen werk in beleid, uitvoering én toezicht, zodat zij brede kennis opdoen binnen een beleidsdomein. Ook moet uitvoeringservaring zwaarder mee gaan wegen bij topbenoemingen.”
50PLUS is kritisch over de groei van het aantal rijksambtenaren en pleit voor meer efficiëntie en minder bureaucratie binnen de overheid. Ze willen een breed onderzoek naar overheidsuitgaven door een topteam van ambtenaren en ondernemers, met als doel verspilling, fraude en ondoelmatigheden te verminderen en zo miljarden te besparen. Hun visie is dat de overheid slanker en effectiever moet worden, zodat arbeidskrachten elders in de samenleving beter benut kunnen worden.
Groei aantal rijksambtenaren terugdringen
50PLUS signaleert dat het aantal rijksambtenaren fors is toegenomen zonder dat dit heeft geleid tot meer efficiëntie of productiviteit. Ze vinden dat deze arbeidskrachten elders harder nodig zijn en dat de overheid moet inkrimpen en effectiever moet werken.
“Sinds 2018 zijn er maar liefst 44.000 Rijksambtenaren bijgekomen, terwijl de arbeidsmarkt deze krachten op andere plekken heel hard nodig heeft.”
Onderzoek en besparing op overheidsuitgaven door topteam
Om verspilling en inefficiëntie tegen te gaan, wil 50PLUS dat een speciaal team van ambtenaren en ondernemers alle overheidsuitgaven kritisch doorlicht, met als doel minimaal 10 miljard euro aan ondoelmatigheden op te sporen.
“Een topteam ambtenaren en ondernemers onderzoekt alle overheidsuitgaven van alle ministeries op effectiviteit met als doel ten minste 10 miljard euro aan fraude, verspilling en ondoelmatigheden op te sporen aan de uitgavenkant van de collectieve sector.”
DENK wil discriminatie door rijksambtenaren en andere overheidsmedewerkers hard aanpakken en pleit voor een zero tolerance-beleid binnen de overheid. Ze stellen verplichte trainingen, strafontslag bij discriminatie en zwaardere straffen voor, om zo een inclusieve en rechtvaardige rijksdienst te waarborgen.
Zero tolerance en verplichte inclusietrainingen voor ambtenaren
DENK adresseert het probleem van discriminatie binnen de overheid door een streng beleid te voeren tegen rijksambtenaren en andere overheidsmedewerkers die zich hieraan schuldig maken. Het doel is een inclusieve, rechtvaardige overheid die het goede voorbeeld geeft en structureel discriminerend gedrag uitbant.
“Zero tolerance-beleid binnen de overheid. Overheidsmedewerkers die zich schuldig maken aan welke vorm van discriminatie dan ook, krijgen strafontslag. Daarnaast wordt elke ambtenaar verplicht om trainingen over inclusie en diversiteit te volgen.”
Zwaardere straffen voor beroepsmatige discriminatie door ambtenaren
Om structurele discriminatie tegen te gaan, wil DENK dat beroepsmatige discriminatie door ambtenaren zwaarder wordt bestraft. Dit moet het vertrouwen in de overheid herstellen en herhaling van schandalen zoals de toeslagenaffaire voorkomen.
“Beroepsmatige discriminatie door ambtenaren moet zwaarder worden bestraft en risicomodellen met afkomstgerelateerde gegevens worden verboden.”
FVD wil de macht van rijksambtenaren en de ambtelijke top drastisch inperken door de ambtelijke top te vernieuwen en de Algemene Bestuursdienst (ABD) af te schaffen. Ze stellen dat de huidige structuur een gesloten kring vormt die democratische controle belemmert, en willen daarom topambtenaren en ambassadeurs bij elke nieuwe regering opnieuw laten solliciteren.
Vernieuwing ambtelijke top en afschaffing ABD
FVD ziet de huidige ambtelijke top als een gesloten netwerk dat de macht concentreert en democratische vernieuwing tegenhoudt. Door de ABD af te schaffen en topambtenaren te dwingen opnieuw te solliciteren bij een nieuwe regering, wil FVD de ambtelijke macht openbreken en de overheid transparanter en dienstbaarder maken aan de burger.
“We laten topambtenaren en ambassadeurs opnieuw solliciteren bij de start van een nieuwe regering en schaffen de Algemene Bestuursdienst (ABD) af, zodat de ambtelijke macht niet langer in handen blijft van een gesloten kring.”
“Met een pakket aan maatregelen maken we de overheid kleiner, transparanter en weer dienstbaar maken aan de burger. Wij willen: Ambtelijke top vernieuwen We laten topambtenaren en ambassadeurs opnieuw solliciteren bij de start van een nieuwe regering en schaffen de Algemene Bestuursdienst...”
De SGP wil de werkgelegenheid van rijksambtenaren evenrediger over Nederland verdelen, met extra aandacht voor regio’s buiten de Randstad. Daarnaast pleit de partij voor een sterkere regierol van de Rijksoverheid in samenwerking met provincies en gemeenten, maar zonder de zelfstandigheid van decentrale overheden te beperken.
Evenredige spreiding van rijksambtenaren over regio’s
De SGP vindt dat de werkgelegenheid van de Rijksoverheid, en dus rijksambtenaren, eerlijker over het land moet worden verdeeld. Dit moet vooral regio’s buiten de Randstad, zoals Zeeland, Flevoland, Limburg, Friesland en Drenthe, meer kansen bieden en bijdragen aan regionale ontwikkeling.
“De werkgelegenheid van de Rijksoverheid wordt evenrediger verdeeld over de provincies, met name om Zeeland, Flevoland, Limburg, Friesland en Drenthe meer recht te doen.”
Rijksoverheid als regisseur, met ruimte voor decentrale overheden
De SGP ziet een duidelijke regierol voor de Rijksoverheid, maar wil dat provincies en gemeenten voldoende zelfstandigheid behouden. Dit raakt rijksambtenaren in hun rol als beleidsmakers en uitvoerders, waarbij samenwerking en faciliteren centraal staan.
“De SGP vindt dat de Rijksoverheid regie moet hebben, maar provincies en gemeenten houden nadrukkelijk ruimte voor zelfstandige afwegingen, waarbij provincies ruimhartig faciliteren.”
BIJ1 noemt "rijksambtenaren" nauwelijks expliciet in haar verkiezingsprogramma. Het enige concrete standpunt betreft het trainen van ambtenaren (en bewindslieden) die werken met het Caribisch deel van het Koninkrijk, met nadruk op antiracisme en dekolonisatie. Verdere beleidsvoorstellen of visies specifiek gericht op rijksambtenaren ontbreken.
Training voor ambtenaren over Caribisch Nederland
BIJ1 wil dat ambtenaren die werken met Aruba, Bonaire, Curaçao, Saba, Statia of Sint Maarten verplicht training krijgen in antiracisme en dekolonisatie. Hiermee wil de partij institutioneel racisme en koloniale denkpatronen binnen het rijksambtelijk apparaat tegengaan en de relatie met de Caribische delen van het Koninkrijk gelijkwaardiger maken.
“Bewindslieden en ambtenaren die met Aruba, Bonaire, Curaçao, Saba, Statia of Sint Maarten te maken hebben, krijgen training met antiracisme en dekoloniseren als basis.”
Het CDA noemt rijksambtenaren niet expliciet in haar verkiezingsprogramma, maar doet wel een concreet voorstel om rijkskantoren en daarmee rijksambtenaren over het land te spreiden. Dit moet bijdragen aan een betere regionale spreiding van overheidsdiensten en kansen in verschillende delen van Nederland. Verdere specifieke beleidsmaatregelen of diepgaande visies op rijksambtenaren ontbreken.
Spreiding van rijkskantoren over Nederland
Het CDA wil overheidsinstanties, en daarmee rijksambtenaren, beter over het land verspreiden om regionale kansen te vergroten en de aanwezigheid van de rijksoverheid buiten de Randstad te versterken. Dit moet bijdragen aan regionale ontwikkeling en een evenwichtiger verdeling van werkgelegenheid en overheidsdiensten.
“We verspreiden overheidsinstanties over het land, zodat er een netwerk van rijkskantoren ontstaat in verschillende delen van Nederland.”
De ChristenUnie wil het aantal rijksambtenaren verminderen door het radicaal vereenvoudigen van wet- en regelgeving, waardoor minder ambtelijke capaciteit nodig is. Hun kernvisie is dat een eenvoudiger overheid leidt tot minder bureaucratie en een kleinere, efficiëntere rijksdienst.
Minder rijksambtenaren door vereenvoudiging van regels
De ChristenUnie ziet de huidige overregulering en complexiteit van wetgeving als oorzaak van een te grote ambtelijke organisatie. Door kritisch te toetsen welke regels echt nodig zijn en jaarlijks te vereenvoudigen, willen ze het aantal rijksambtenaren structureel terugbrengen. Dit moet leiden tot een dienstbare overheid die burgers en organisaties ondersteunt in plaats van belast.
“Dit leidt tot minder knellende wetgeving, verlicht de administratieve druk en maakt dat we minder ambtenaren nodig hebben. Zo halen we Nederland weer van het slot.”