Verkiezingsprogramma's 2025 overreferenda
FVD pleit voor het invoeren van bindende referenda naar Zwitsers model, zodat burgers direct kunnen beslissen over belangrijke kwesties en politieke besluiten. Ze zien referenda als essentieel om de kloof tussen burger en politiek te dichten en de democratie te versterken. Daarnaast willen ze referenda mogelijk maken bij gemeentelijke fusies, zodat burgers meer directe zeggenschap krijgen over hun leefomgeving.
Bindende referenda naar Zwitsers model invoeren
FVD wil bindende referenda invoeren naar het voorbeeld van Zwitserland, zodat burgers rechtstreeks invloed kunnen uitoefenen op belangrijke politieke besluiten. Dit wordt gepresenteerd als een oplossing voor het gebrek aan directe democratie en als middel om de macht terug te geven aan de bevolking, in plaats van aan een politieke elite.
“We voeren bindende referenda in naar Zwitsers model, zodat u direct zelf kunt beslissen over belangrijke kwesties.”
“Wij willen: » Bindende referenda naar Zwitsers model. We voeren bindende referenda in, zodat burgers zich rechtstreeks kunnen uitspreken over belangrijke politieke besluiten.”
“Daarom pleiten wij voor het invoeren van bindende referenda en rechtstreeks gekozen bestuurders. Referenda, naar Zwitsers model, geven burgers de mogelijkheid zich direct uit te spreken over belangrijke onderwerpen en besluiten te nemen waar de politiek niet omheen kan.”
“We voeren bindende referenda in naar Zwitsers model, zodat burgers direct zélf kunnen beslissen over belangrijke kwesties.”
“We willen bindende referenda, direct gekozen burgemeesters en versterking van het vrije, ongecensureerde publieke debat om hier tegenwicht aan te kunnen bieden.”
Referenda bij gemeentelijke fusies verplicht stellen
FVD wil dat gemeentelijke fusies alleen kunnen plaatsvinden na een referendum, zodat de betrokken burgers directe inspraak hebben in deze ingrijpende bestuurlijke veranderingen. Dit voorstel is onderdeel van hun streven naar meer kleinschaligheid en het herstellen van de menselijke maat in het bestuur.
“Geen gedwongen samenvoegingen van gemeenten; fusies kunnen alleen na een referendum.”
De Partij voor de Dieren wil het raadgevend referendum opnieuw invoeren, maar met duidelijke waarborgen om populisme en simplificatie te voorkomen. Ze geven de voorkeur aan meerkeuze-referenda (preferenda) en burgerberaden, en willen een correctief bindend referendum mogelijk maken bij ingrijpende besluiten zoals handelsverdragen.
Raadgevend referendum herinvoeren, met waarborgen
De PvdD wil het raadgevend referendum terugbrengen, maar alleen bij belangrijke besluiten en met strikte criteria om te voorkomen dat complexe kwesties worden gereduceerd tot simpele ja/nee-keuzes. Ze geven de voorkeur aan preferenda en burgerberaden om genuanceerdere participatie te stimuleren.
“Het raadgevend referendum wordt heringevoerd en krijgt een plaats bij belangrijke besluiten. Omdat beraadslaging en overleg essentieel zijn voor een gezonde democratie, wordt per geval bekeken welke vorm van burgerparticipatie het meest geschikt is, zoals een burgerberaad, internetconsultatie of een meerkeuze-referendum (preferendum).”
“Het terugbrengen van complexe vraagstukken tot een simpele voor/tegen-keuze maakt referenda namelijk kwetsbaar voor ophitspolitiek. Daarom heeft een preferendum de voorkeur. Als er toch een klassiek raadgevend referendum wordt gehouden, gebeurt dat pas na een goed gefaciliteerd burgeroverleg.”
Correctief bindend referendum bij verstrekkende besluiten
De partij wil een correctief bindend referendum invoeren voor besluiten met grote impact op de democratie, zoals internationale handelsverdragen. Dit geeft burgers de mogelijkheid om ingrijpende besluiten daadwerkelijk tegen te houden.
“We voeren een correctief bindend referendum in bij verstrekkende besluiten die bijvoorbeeld onze democratie kunnen aantasten, zoals handelsverdragen.”
Burgerberaden en preferenda als alternatief of aanvulling
De PvdD ziet burgerberaden en preferenda als waardevolle alternatieven of aanvullingen op klassieke referenda, om meer draagvlak en genuanceerde besluitvorming te bevorderen.
“Er worden meer burgerberaden ingevoerd, waarin door loting geselecteerde dwarsdoorsneden van de Nederlandse bevolking serieus gaan meepraten en meebeslissen over belangrijke nationale kwesties, als aanvulling op en verrijking van de huidige parlementaire democratie. We koppelen verdiepende burgerberaden met bredere vormen van inspraak zoals inwonersraadplegingen of referenda.”
BVNL is voorstander van het invoeren van bindende referenda, zodat burgers direct invloed kunnen uitoefenen op belangrijke politieke besluiten. Ze willen specifiek een bindend referendum over het EU-lidmaatschap en pleiten in bredere zin voor meer directe democratie, waarbij de politiek dichter bij de mensen komt.
Bindend referendum invoeren
BVNL wil dat burgers buiten de reguliere verkiezingen directe zeggenschap krijgen over belangrijke onderwerpen via bindende referenda. Dit moet de democratie versterken en de afstand tussen politiek en burger verkleinen.
Bindend referendum over EU-lidmaatschap
BVNL wil een specifiek bindend referendum organiseren over het Nederlandse lidmaatschap van de Europese Unie. Hiermee willen ze burgers directe invloed geven op deze fundamentele kwestie van nationale soevereiniteit.
“Een bindend referendum over het EU-lidmaatschap.”
JA21 pleit voor het invoeren van het correctief bindend referendum om burgers meer directe invloed te geven op belangrijke politieke besluiten. Ze willen referenda organiseren over complexe en impactvolle onderwerpen zoals asiel, bevolkingsgroei en natuurbeleid, met als doel het vertrouwen in de politiek te vergroten en de kloof tussen burger en overheid te verkleinen.
Invoering van het correctief bindend referendum
JA21 wil het correctief bindend referendum zo snel mogelijk invoeren, zodat burgers direct invloed kunnen uitoefenen op belangrijke politieke dossiers. Dit wordt gezien als een manier om de betrokkenheid van burgers te vergroten en het vertrouwen in de politiek te herstellen, vooral bij onderwerpen waar al jaren om meer burgerinvloed wordt gevraagd.
“Daarnaast dient deze minister zorg te dragen voor de snelst mogelijke invoering van het correctief bindend referendum. Vervolgens moet hij zorgen voor de organisatie van referenda over dossiers die al jaren om meer invloed van burgers vragen, zoals asiel, bevolkingsgroei, en de manier waarop wij omgaan met natuur in ons land.”
Meer referenda over grote maatschappelijke thema’s
JA21 wil structureel meer referenda organiseren, specifiek over thema’s als migratie, bevolkingsgroei en natuur, zodat burgers directe zeggenschap krijgen over deze onderwerpen. Dit wordt gepresenteerd als antwoord op de groeiende kloof tussen burger en politiek en als middel om de democratische controle te versterken.
“JA21 wil dus meer referenda, minder EU, meer economische vrijheid en meer invloed op ons grensbeleid.”
“Meer zeggenschap van burgers over hun eigen leefomgeving door te focussen op decentralisatie en referenda over onder meer het migratiebeleid, de bevolkingsgroei en de natuur in Nederland te organiseren.”
De PVV wil directe democratie versterken door het invoeren van een bindend correctief referendum en het mogelijk maken van laagdrempelige landelijke en lokale referenda. Hiermee wil de partij burgers meer directe inspraak geven en afstand nemen van wat zij zien als ineffectieve burgerberaden. De kern van hun visie is dat de stem van de gewone Nederlander zwaarder moet wegen in het politieke besluitvormingsproces.
Bindend correctief referendum invoeren
De PVV pleit voor het invoeren van een bindend correctief referendum, waarmee burgers direct invloed kunnen uitoefenen op wetgeving. Dit wordt gezien als een krachtig middel om de kloof tussen burger en politiek te verkleinen en om de representatie van de burger te versterken, in tegenstelling tot niet-bindende burgerberaden die volgens de PVV weinig voorstellen.
Meer landelijke en lokale referenda mogelijk maken
Naast het bindend correctief referendum wil de PVV burgers meer inspraak geven via laagdrempelige referenda op zowel nationaal als lokaal niveau. Dit voorstel is bedoeld om de directe betrokkenheid van burgers bij politieke besluiten te vergroten en het gevoel van vertegenwoordiging te herstellen.
“Daarnaast willen we zoveel mogelijk inspraak via laagdrempelige landelijke én lokale referenda.”
De SP is voorstander van het invoeren van bindende referenda, zodat burgers direct invloed kunnen uitoefenen op belangrijke politieke besluiten. Ze willen een bindend correctief referendum op nationaal, provinciaal en lokaal niveau, en pleiten ervoor dat grote Europese verdragen en EU-uitbreidingen altijd aan de bevolking worden voorgelegd via een referendum. Hiermee wil de SP de democratie versterken en het vertrouwen van burgers in de politiek herstellen.
Bindend correctief referendum op alle niveaus
De SP wil burgers het recht geven om politieke besluiten terug te draaien via een bindend correctief referendum, zowel nationaal als lokaal. Dit moet de representatieve democratie daadwerkelijk representatief houden en de invloed van gewone mensen vergroten.
“Er komt een bindend correctief referendum. Met een bindend correctief referendum krijgen we zeggenschap over wat ons allemaal aangaat. De bevolking krijgt het recht om de politiek terug te fluiten op het moment dat zij besluiten nemen tegen de wil van de mensen. Op deze manier zorgen we ervoor dat de representatieve democratie representatief blijft. Er komt een bindend correctief referendum op nationaal, provinciaal en lokaal niveau.”
Referenda over Europese verdragen en EU-uitbreiding
De SP vindt dat belangrijke Europese besluiten, zoals nieuwe verdragen of uitbreiding van de EU met nieuwe lidstaten, altijd via een referendum aan de Nederlandse bevolking moeten worden voorgelegd. Dit waarborgt directe democratische controle over ingrijpende internationale keuzes.
NSC is voorstander van het invoeren van correctieve referenda als aanvulling op de representatieve democratie, zowel op nationaal als lokaal niveau. Zij willen burgers meer directe inspraak geven bij aangenomen wetten en lokale besluiten, mits er voldoende draagvlak is. De partij ziet referenda als een manier om de band tussen overheid en burger te versterken en tegenmacht te organiseren.
Invoering van een correctief wetgevingsreferendum nationaal
NSC wil een correctief wetgevingsreferendum invoeren waarmee burgers kunnen beslissen of een door het parlement aangenomen wet wel of niet van kracht moet worden. Dit wordt gezien als een aanvulling op de representatieve democratie en bedoeld om de macht van burgers te vergroten.
“We steunen de invoering van een correctief wetgevingsreferendum. We beschouwen zo’n referendum als een aanvulling op de representatieve democratie. Het referendum wordt ingezet om de vraag te beantwoorden of een door het parlement aangenomen wet wel of niet van kracht moet worden.”
Bindend correctief referendum op lokaal niveau
Op lokaal niveau wil NSC burgers meer directe inspraak geven via een bindend correctief referendum, zodat belangrijke besluiten niet zonder draagvlak kunnen worden genomen. Dit moet bijdragen aan een beter functionerende lokale democratie en het behoud van de menselijke maat.
“Ook moet er voldoende inspraak zijn voor burgers, bijvoorbeeld via een bindend correctief referendum op lokaal niveau.”
Volt is tegen het invoeren van een bindend correctief referendum waarmee wetten achteraf kunnen worden teruggedraaid. In plaats daarvan wil Volt inwoners vroegtijdig betrekken bij het wetgevingsproces via burgerberaden, zodat hun inbreng structureel en inhoudelijk wordt meegenomen in de besluitvorming. Volt ziet referenda als polariserend en onvoldoende zorgvuldig voor complexe wetgeving.
Tegen bindend correctief referendum
Volt wijst het bindend correctief referendum af omdat het volgens de partij zorgvuldig ingevoerde wetgeving reduceert tot een simpele ja/nee-vraag, wat de verdeeldheid vergroot en de verantwoordelijkheid van volksvertegenwoordigers ondermijnt. Volt pleit voor andere vormen van burgerparticipatie die eerder in het proces plaatsvinden.
“Volt is tegen een bindend correctief referendum, waarmee nieuwe wetten achteraf kunnen worden teruggedraaid. Wij vinden dat je zorgvuldig ingevoerde wetgeving niet kunt vervangen door een ja/nee-vraag. Dit vergroot de verdeeldheid en het ontslaat volksvertegenwoordigers van hun verantwoordelijkheid om samen tot goede wetten te komen.”
Vroegtijdige burgerparticipatie via burgerberaden
In plaats van referenda wil Volt dat inwoners al vroeg in het wetgevingsproces kunnen meepraten via burgerberaden, zodat hun inbreng daadwerkelijk invloed heeft op nieuwe wetten en het draagvlak wordt vergroot.
“Volt vindt het belangrijk dat inwoners al vroeg in het wetgevingsproces kunnen meepraten met de overheid en zo hun inbreng en steun kunnen geven aan nieuwe wetten.”
50PLUS spreekt zich in haar verkiezingsprogramma uit voor meer directe democratie, maar noemt referenda niet expliciet als instrument. Het programma benadrukt het belang van meer burgerinspraak en directe betrokkenheid bij besluitvorming, zonder concrete voorstellen of details over referenda te geven. Kiezers moeten er rekening mee houden dat het standpunt beperkt blijft tot algemene steun voor directe democratie.
Pleidooi voor meer directe democratie
50PLUS wil de invloed van burgers op het bestuur vergroten en pleit daarom voor directe democratie. Dit wordt gepresenteerd als een manier om meer inspraak van de burger te realiseren, maar het programma specificeert niet welke instrumenten (zoals referenda) daarvoor worden ingezet.
“Verder is meer inspraak van de burger van groot belang; wij pleiten voor directe democratie.”
De ChristenUnie wijst referenda expliciet af en beschouwt ze als een vorm van schijninvloed die niet thuishoort in de Nederlandse democratie. De partij kiest nadrukkelijk voor de representatieve democratie en pleit ervoor om referenda niet in de Grondwet op te nemen. Hun visie is dat echte invloed van burgers via gekozen volksvertegenwoordigers moet verlopen, niet via directe volksraadplegingen.
Referenda horen niet thuis in de Grondwet
De ChristenUnie verwerpt het instrument van referenda omdat deze volgens hen slechts schijninvloed bieden en de relatie tussen burger en politiek niet versterken. Zij zien de representatieve democratie als de juiste manier om burgers invloed te geven en willen daarom referenda uitsluiten van de Grondwet.
“Referenda bieden schijninvloed en horen dus niet thuis in de grondwet.”
D66 wil referenda mogelijk maken als instrument om wetgeving te stoppen, waarmee burgers directe invloed krijgen op belangrijke besluiten. Dit voorstel is onderdeel van een bredere visie om de democratie te vernieuwen en participatie te vergroten, zodat mensen niet alleen via verkiezingen, maar ook tussentijds invloed kunnen uitoefenen op beleid.
Referenda mogelijk maken om wetgeving te stoppen
D66 stelt voor om referenda in te voeren waarmee burgers wetgeving kunnen tegenhouden. Dit wordt gepresenteerd als een manier om de invloed van burgers op de politiek te vergroten, vooral wanneer zij zich niet gehoord voelen door de representatieve democratie. Het voorstel richt zich specifiek op het versterken van participatie en het corrigeren van besluiten waar onvoldoende draagvlak voor is.
“We maken referenda mogelijk om wetgeving te stoppen.”
GroenLinks-PvdA is voorstander van het correctief referendum als middel om burgers directe invloed te geven op landelijk beleid. Het programma noemt expliciet het invoeren van het correctief referendum als concrete maatregel om de democratie te versterken en de betrokkenheid van burgers te vergroten.
Invoering van het correctief referendum
GroenLinks-PvdA wil het correctief referendum invoeren zodat burgers direct invloed kunnen uitoefenen op landelijke wetgeving. Dit wordt gepresenteerd als een manier om de democratie te versterken en de stem van burgers zwaarder te laten wegen bij belangrijke besluiten.
“Het correctief referendum stelt burgers daarnaast in staat invloed uit te oefenen op landelijk beleid.”
De VVD is uitgesproken tegenstander van referenda en wil het huidige systeem van representatieve democratie behouden. Zij vinden dat belangenafwegingen thuishoren bij gekozen volksvertegenwoordigers en niet via directe volksraadplegingen zoals referenda. Concrete beleidsvoorstellen over referenda ontbreken; het standpunt is vooral principieel en afwijzend.
Tegenstander van referenda
De VVD wijst referenda expliciet af omdat zij vinden dat besluitvorming en belangenafwegingen bij gekozen volksvertegenwoordigers horen, niet bij directe volksraadplegingen. Dit standpunt is onderdeel van hun bredere visie op een stabiele, representatieve democratie waarin de politiek verantwoordelijkheid draagt voor het maken van afgewogen keuzes.
“We zijn tegenstander van referenda.”
Niet expliciet genoemd in verkiezingsprogramma
Niet expliciet genoemd in verkiezingsprogramma
Niet expliciet genoemd in verkiezingsprogramma
Niet expliciet genoemd in verkiezingsprogramma
Niet expliciet genoemd in verkiezingsprogramma