Verkiezingsprogramma's 2025 overpublieke
De SP pleit voor sterke publieke zeggenschap over essentiële voorzieningen zoals energie, vervoer, zorg, onderwijs, afvalverwerking en financiële infrastructuur. Ze willen deze sectoren uit de markt halen of beschermen tegen commerciële belangen, zodat ze collectief, betaalbaar en toegankelijk blijven voor iedereen. De partij stelt concrete nationalisaties, verbod op private equity en het oprichten van publieke alternatieven voor als kern van hun visie.
Energievoorziening nationaliseren en publieke zeggenschap herstellen
De SP wil de energievoorziening nationaliseren om publieke grip, betaalbaarheid en duurzaamheid te waarborgen. Ze stellen dat solidariteit en publieke zeggenschap centraal moeten staan, zodat de energietransitie eerlijk verloopt en winsten niet langer naar aandeelhouders gaan.
“De SP nationaliseert de energievoorzieningen en maakt ze daarmee weer betaalbaar én duurzaam, met publieke zeggenschap en solidariteit als uitgangspunt.”
“Energiebedrijven komen weer in publieke of lokale handen, zodat we de kosten kunnen verlagen, de investeringen in schone energie steken en verspilling tegengaan.”
Publieke basisvoorzieningen collectief organiseren
De SP vindt dat basisvoorzieningen zoals zorg, huisvesting, openbaar vervoer, energie, onderwijs en post in publieke handen moeten zijn en niet aan de markt mogen worden overgelaten. Dit verlaagt de kosten, vergroot de zeggenschap en beschermt tegen winstbejag.
“Publieke basisvoorzieningen waar je op kunt vertrouwen. Goede zorg, trotse volkshuisvesting, openbaar vervoer, collectieve energievoorziening, verheffend onderwijs, post en pakketbezorging; dit zijn zaken die we samen beter, goedkoper en eerlijker kunnen organiseren.”
“Door de markt terug te dringen en publieke voorzieningen collectief te organiseren vergroten we de zeggenschap en verlagen we de kosten.”
Verbod op private equity in de publieke sector
De SP wil private equity verbieden in cruciale publieke sectoren zoals zorg, onderwijs, energie en vervoer, om te voorkomen dat winstbejag en financiële risico’s ten koste gaan van werknemers en publieke belangen.
“We verbieden private equity in de publieke sector. Cruciale en publieke sectoren zoals de zorg, farmacie, kinderopvang, volkshuisvesting, energie, openbaar vervoer en ons onderwijs moeten beschermd worden tegen overnames door private equitybeleggers.”
Publieke bank en financiële infrastructuur
De SP wil een nationale publieke bank oprichten en het betalingsverkeer publiek organiseren, zodat spaargeld veilig is en niet wordt gebruikt voor speculatie.
Afvalinzameling en verwerking terug in publieke handen
De SP wil afvalinzameling en verwerking weer onderdeel maken van de publieke sector, omdat privatisering leidt tot winst boven maatschappelijke taken en negatieve gevolgen voor de samenleving.
Publieke zeggenschap over onderzoek en onderwijs
De SP wil dat onafhankelijk onderzoek en onderwijs publieke taken blijven, vrij van commerciële belangen, zodat maatschappelijke waarde en toegankelijkheid voorop staan.
Publieke omroep en media beschermen
De SP wil investeren in een sterke, brede publieke omroep en regionale journalistiek, zodat deze onafhankelijk en toegankelijk blijft en niet wordt gedomineerd door commerciële belangen.
Sport als publieke voorziening
De SP wil dat sport geen luxe is, maar een publieke voorziening waarvoor de overheid verantwoordelijkheid draagt, zodat sport toegankelijk en betaalbaar is voor iedereen.
“Sport is een publieke voorziening, geen luxe. Sport moet een publieke voorziening zijn waar de overheid verantwoordelijkheid voor draagt.”
Publieke voedselvoorziening opzetten
De SP wil een publieke voedselvoorziening opbouwen, zodat gezond eten betaalbaar en bereikbaar is voor iedereen, en niet afhankelijk van commerciële markten.
“Daarom bouwen we aan een publieke voedselvoorziening. Goede volkskeukens, plekken waar mensen samen kunnen koken en eten, in de wijk, zorgen voor verbinding tussen mensen en zijn een betaalbare voorziening van gezond eten.”
Publieke alternatieven voor sociale media
De SP wil publieke alternatieven voor sociale media stimuleren, zodat publieke waarden, democratische controle en transparantie ook online gelden.
“We stimuleren de ontwikkeling van publieke alternatieven voor sociale media, waar democratische controle en transparantie wél centraal staan.”
BIJ1 pleit voor het terugbrengen van essentiële sectoren zoals zorg, energie, huisvesting en infrastructuur in publieke handen, onder democratische controle en zonder winstoogmerk. Ze willen publieke voorzieningen uitbreiden, marktwerking terugdringen en publieke diensten toegankelijker, betaalbaarder en eerlijker maken voor iedereen. De partij stelt concrete maatregelen voor zoals nationalisatie van OV, energie en zorg, en het opzetten van publieke bouwbedrijven en apotheekketens.
Essentiële sectoren nationaliseren en in publieke handen brengen
BIJ1 wil dat vitale sectoren zoals zorg, energie, openbaar vervoer en woningbouw volledig in publieke handen komen, onder democratische zeggenschap. Dit moet marktwerking en winstbejag tegengaan, de toegankelijkheid vergroten en publieke belangen centraal stellen.
“Daarom brengen we de zorg weer in publieke handen en zetten we ons in voor een betaalbaar, toegankelijk en rechtvaardig zorgsysteem.”
“De overheid subsidieert zo snel mogelijk een publieke apotheekketen met transparante standaardprijzen en zonder winstoogmerk.”
“Door het in publieke handen nemen van de zorg, wordt het aanbod daarbij beter afgestemd op de zorgvraag, worden prijzen laag gehouden en werken we lange wachtlijsten weg.”
“Om de afbouw van fossiele brandstoffen en een rechtvaardige energietransitie vorm te geven worden de Nederlandse energievoorzieningen in publieke handen gebracht.”
“De energietransitie wordt een publieke taak, geen winstmachine. De overheid investeert massaal in klimaatneutrale, -positieve en circulaire infrastructuur, woningverduurzaming en publieke energieproductie — onder collectief eigendom en democratische controle.”
“We werken aan concurrentie in het ov afschaffen door ov-bedrijven volledig te nationaliseren: de NS fuseert met alle andere personenvervoerders op het spoor en ProRail samen tot één overheidsdienst die verantwoordelijk is voor het hele Nederlandse spoornetwerk.”
“We richten een nationaal bouwbedrijf op dat zich volledig toelegt op de grootschalige bouw van kwalitatieve, duurzame sociale huurwoningen. Dit bouwbedrijf werkt zonder winstoogmerk en blijft permanent in publieke handen, met democratische zeggenschap van bewoners en huurdersorganisaties.”
Publieke voorzieningen en infrastructuur onder democratische controle
BIJ1 wil dat publieke voorzieningen niet alleen in overheidshanden zijn, maar ook onder democratische controle van burgers, werknemers en gebruikers. Dit moet zorgen voor meer transparantie, inspraak en rechtvaardigheid in het beheer van collectieve middelen.
“Dit bouwbedrijf werkt zonder winstoogmerk en blijft permanent in publieke handen, met democratische zeggenschap van bewoners en huurdersorganisaties.”
“De prioriteit ligt bij het realiseren van passende, betaalbare woningen voor jongeren, ouderen en mensen met lage inkomens. Woningcorporaties worden fors ondersteund om hun volkshuisvestelijke taak opnieuw waar te maken. Publieke samenwerking met commerciële projectontwikkelaars wordt zo veel mogelijk beperkt.”
“De bestuurstop van winstgedreven bedrijven als de NS onder directe democratische controle van de werknemers te brengen.”
Publieke omroep onafhankelijk en toegankelijk maken
BIJ1 wil dat de publieke omroep onafhankelijk blijft van overheid en commercie, met meer financiering en strengere eisen aan toegankelijkheid en inclusiviteit. De publieke omroep moet gratis, toegankelijk en representatief zijn voor de hele samenleving.
Geen publiek-private samenwerking bij essentiële taken
De partij verwerpt publiek-private samenwerking bij essentiële taken zoals energie, woningbouw en infrastructuur, om publieke belangen te beschermen tegen commerciële invloed.
“Geen subsidies aan greenwashed multinationals, geen publiek-private samenwerking, maar volledige ontmarkting van de energievoorziening.”
GroenLinks-PvdA stelt het publieke belang centraal en wil publieke voorzieningen versterken en beschermen tegen commercialisering. Ze pleiten voor investeringen in publieke zorg, onderwijs, media, digitale ruimte en infrastructuur, waarbij publieke regie en toegankelijkheid voor iedereen voorop staan. Concrete voorstellen zijn onder meer het in publieke handen houden van essentiële voorzieningen, het versterken van de publieke omroep, en het waarborgen van een publieke digitale ruimte.
Publieke voorzieningen versterken en in eigen hand houden
GroenLinks-PvdA wil dat essentiële voorzieningen zoals zorg, onderwijs, kinderopvang en openbaar vervoer niet worden overgelaten aan commerciële partijen, maar in publieke handen blijven. Dit moet de toegankelijkheid, kwaliteit en het algemeen belang waarborgen, en voorkomen dat winst boven publieke dienstverlening gaat.
“De overheid moet weer naast mensen gaan staan – met vertrouwen, in plaats van controle, en publieke voorzieningen in eigen hand houden.”
“In de zorg, het onderwijs, de kinderopvang en het openbaar vervoer moet het algemeen belang voorop staan, niet de winst voor investeerders.”
“Provincies worden gestimuleerd en geholpen om het regionale openbaar vervoer weer in eigen hand te nemen.”
Sterke publieke zorg voor iedereen
De partij zet in op een sterke publieke zorg, waarbij samenwerking en solidariteit centraal staan en marktwerking wordt teruggedrongen. Iedereen moet toegang hebben tot betaalbare, goede zorg, dichtbij huis.
“Dat is een sterke publieke zorg, waarin iedereen toegang heeft tot goede zorg, betaalbaar en dichtbij.”
Publieke digitale ruimte en alternatieven voor Big Tech
GroenLinks-PvdA wil een waardengedreven publieke digitale ruimte creëren als fundament voor een goed functionerende democratie. Ze pleiten voor alternatieve sociale media en opensourcesoftware die transparant en controleerbaar is.
“Daarom komt er meer aandacht voor een waardengedreven publieke digitale ruimte via alternatieve sociale media.”
“Door middel van aanbestedingen en subsidies ondersteunen we de ontwikkeling van betrouwbare opensourcesoftware en -hardware met broncodes die iedereen kan controleren,”
Sterke, onafhankelijke publieke omroep
De partij wil de publieke omroep hervormen en versterken, met pluriform aanbod, stabiele financiering en meer toegankelijkheid. De publieke omroep moet onafhankelijk zijn, een broedplaats voor talent vormen en toegankelijk zijn voor mensen met een beperking.
“We gaan voor een stevige publieke omroep, met een pluriform aanbod en een broedplaats voor talent.”
“Alle publieke programmering moet voorzien zijn van audiodescriptie om toegankelijk te zijn voor mensen met een (audiovisuele) beperking of handicap.”
“Een onafhankelijke en pluriforme publieke mediadienst is een onmisbaar onderdeel van ons democratisch bestel.”
Regie op grond en woningbouw in publieke handen
GroenLinks-PvdA wil de regie op grond en woningbouw terugbrengen in publieke handen, zodat het algemeen belang wordt gediend en speculatie wordt tegengegaan.
“We brengen de regie op grond weer in publieke handen, zodat we samen bepalen hoe ons landschap eruitziet in plaats van speculanten die uit zijn op winst.”
Investeren in publieke voorzieningen als basis voor de samenleving
De partij ziet investeren in publieke voorzieningen als essentieel voor het versterken van het fundament van de samenleving en het aanpakken van ongelijkheid, veiligheid en klimaatverandering.
“Wij kiezen ervoor om de komende jaren te investeren in onze publieke voorzieningen, economie, infrastructuur en veiligheid.”
Volt wil publieke waarden, transparantie en zeggenschap versterken door publieke infrastructuren, diensten en instellingen te beschermen en te verbeteren. Ze pleiten voor meer openbaarheid, publieke digitale infrastructuur, versterking van de publieke omroep en het waarborgen van publieke belangen bij innovatie en zorg. Hun voorstellen zijn concreet gericht op het vergroten van publieke controle, toegankelijkheid en betaalbaarheid.
Publieke digitale infrastructuur en diensten versterken
Volt ziet het als essentieel dat publieke infrastructuren en diensten onafhankelijk blijven van commerciële partijen en toegankelijk zijn voor iedereen. Dit geldt voor digitale infrastructuur, onderwijs, mobiliteit en sociale media, waarbij publieke waarden als privacy, democratische controle en betaalbaarheid centraal staan.
“Volt pleit voor een publieke digitale infrastructuur in het onderwijs, zodat scholen onafhankelijk worden van commerciële aanbieders. Door eigen publieke platforms kunnen digitale leermiddelen gratis beschikbaar worden gesteld.”
“Volt wil dat de overheid actief investeert in de doorontwikkeling van non-profit, Europese sociale netwerken waarin publieke waarden zoals privacy, interoperabiliteit en democratische controle centraal staan.”
“Zo werken we toe naar een publieke digitale infrastructuur. Platformen uit de Fediverse zoals Mastodon en PeerTube zijn voorbeelden die we nu al kunnen stimuleren.”
Transparantie en zeggenschap over publieke middelen en agenda’s
Volt wil dat publieke middelen en besluitvorming transparanter worden, zodat burgers meer controle en inzicht krijgen in hoe publiek geld en publieke macht worden ingezet. Dit betreft zowel de openbaarheid van agenda’s van bewindspersonen als burgerzeggenschap over publieke budgetten.
“We verbeteren de publieke agenda’s van bewindspersonen. De huidige agenda’s zijn vaak onvolledig, moeilijk doorzoekbaar en bevatten vage omschrijvingen. Daarom pleiten wij voor gestandaardiseerde, digitaal doorzoekbare en openbaar beschikbare agenda’s, waarin ook beleidsdossiers en gesprekspartners duidelijk zijn opgenomen.”
“We gaan grootschalig experimenteren met burgerbudgetten op (groot)stedelijk, regionaal en lokaal niveau, naar Antwerps of Parijs voorbeeld. We geven inwoners daarmee directe zeggenschap over de besteding van publiek geld ter verbetering van hun leefomgeving, zoals op het gebied van milieu of armoedebestrijding.”
Publieke belangen borgen bij innovatie en zorg
Volt wil dat publieke investeringen in innovatie en zorg niet leiden tot privaat winstbejag, maar ten goede komen aan de samenleving. Ze pleiten voor publieke zeggenschap over opbrengsten van innovaties en transparantie in zorgresultaten.
“Dit loket richt zich op bedrijven en instituten die publieke belangen centraal stellen: ontwikkelde medicijnen en therapieën blijven zo in handen van Nederlandse of Europese publieke instellingen en worden zo betaalbaar.”
“Op deze manier leiden publieke investeringen niet tot privaat winstbejag, maar vloeien ze terug naar de samenleving. Tegelijkertijd behouden we op deze wijze de publieke zeggenschap over de opbrengsten van die innovaties.”
“We zorgen ervoor dat de ontwikkelde geneesmiddelen en therapieën in publieke handen blijven, bijvoorbeeld via licentie-afspraken met Nederlandse instituten of gezamenlijke Europese fondsen.”
Onafhankelijke en toegankelijke publieke omroep
Volt wil de publieke omroep versterken als onafhankelijke, onpartijdige bron van informatie en cultuur, beschermd tegen politieke en commerciële invloeden. Ze pleiten voor meer budget, hervorming naar BBC-model en uitbreiding van Europese publieke media.
“Volt streeft naar een krachtige, onafhankelijke en onpartijdige publieke omroep. De publieke omroep moet aansprekend blijven en iedere burger informeren en mee kunnen nemen in onze democratische samenleving.”
“Er moet structureel meer budget vrijkomen voor de NPO, de taakomroepen en het productiehuis voor levende muziek om hun publieke taken op het gebied van onafhankelijke nieuwsvoorziening, kunst en cultuur, diversiteit, jeugd en educatie goed te vervullen.”
“We creëren een echte Europese publieke omroep, met Europese programmering. Zo brengen we inwoners van de EU dichter bij elkaars leefwereld.”
JA21 wil de publieke sector verkleinen en dienstbaarder maken, met een overheid die zich richt op kerntaken en publieke voorzieningen, en minder afhankelijkheid van structurele subsidies. De partij pleit voor een kleinere, efficiëntere overheid, een slankere publieke sector, en een publieke omroep die beperkt blijft tot twee zenders met nadruk op neutraliteit en objectiviteit. Publieke functies en voorzieningen moeten volgens JA21 vooral gericht zijn op het algemeen belang, met minder overheidsbemoeienis en meer ruimte voor particulier initiatief.
Publieke sector verkleinen en dienstbaarder maken
JA21 vindt dat de overheid zich moet beperken tot kerntaken en de publieke sector kleiner en efficiënter moet worden. Dit moet leiden tot meer vertrouwen in burgers en minder bureaucratie, waarbij publieke voorzieningen alleen worden ingezet waar ze echt nodig zijn.
NPO beperken tot twee publieke zenders, met nadruk op neutraliteit
JA21 wil de publieke omroep (NPO) beperken tot twee zenders die zich richten op nationale gebeurtenissen, sport, debat en cultuur, en eist strikte neutraliteit, objectiviteit en pluriformiteit in de nieuwsvoorziening. Louter entertainment moet aan commerciële omroepen worden overgelaten.
“Wat betreft JA21 moet de rol van de NPO worden teruggebracht tot twee publieke zenders met nieuws, satire, muziek, sport, documentaires, geschiedenis, debat, achtergrond en duiding. Louter entertainment kan aan de commerciële omroepen worden overgelaten.”
“De nieuwsvoorziening door de NPO moet neutraal, objectief en pluriform zijn. Van de NPO mag worden geëist dat zij consequent zelfkritisch is op deze aspecten van haar nieuwsvoorziening en maatregelen treft wanneer die neutraliteit, objectiviteit en pluriformiteit door grote delen van de bevolking in twijfel wordt getrokken. Dit heeft alles met de geloofwaardigheid van de Nederlandse publieke omroep te maken...”
“Dat de NPO tot twee zenders wordt teruggebracht voor nationale gebeurtenissen, sport, debat en cultuur met afschaffing van de ledenomroepen.”
Geen religieuze uitingen bij publieke functies
JA21 wil dat overheidsdienaren met een publieke functie geen religieuze uitingen dragen, om neutraliteit en scheiding van kerk en staat te waarborgen.
“Geen hoofddoekjes of andere religieuze uitingen bij politie, boa’s en andere overheidsdienaren die een publieke functie bekleden.”
Publiek-private samenwerking bij defensie
JA21 wil publiek-private samenwerking uitbreiden, specifiek via initiatieven rondom deeltijdreservisten uit het bedrijfsleven, om de effectiviteit van defensie te vergroten.
“Publiek-private samenwerking wordt uitgebreid via initiatieven rondom deeltijdreservisten uit het bedrijfsleven.”
Publiek debat over Europese wetgeving versterken
JA21 vindt dat Europese wetgeving die impact heeft op Nederland tijdig besproken moet worden in het publieke debat, zodat volksvertegenwoordiging sturing kan geven.
“Er moet onderzocht worden hoe de informatievoorziening verbeterd kan worden opdat deze wetgeving ook een grotere rol kan spelen in het publieke debat.”
BBB wil publieke voorzieningen en infrastructuur terugbrengen tot hun kern: nuchter, doelmatig en gericht op brede maatschappelijke behoeften, zonder onnodige concurrentie met marktpartijen of verspilling van middelen. De partij pleit voor een sobere publieke omroep, het beschermen van publieke digitale infrastructuur en data, en het waarborgen van publieke waarden in essentiële sectoren zoals zorg en media. BBB kiest voor minder bureaucratie, meer transparantie en een overheid die publieke belangen centraal stelt.
Hervorming publieke omroep: terug naar kernfuncties
BBB vindt dat de publieke omroep zich moet beperken tot neutrale nieuwsvoorziening, informatie, educatie en een bescheiden cultureel aanbod, en niet moet concurreren met commerciële zenders. Dit moet leiden tot een sobere, breed gedragen publieke voorziening die publieke waarden dient en verspilling tegengaat.
“De publieke omroep is van ons allemaal en hoort dus aan te sluiten bij brede maatschappelijke behoeften in plaats van bij een kleine, culturele bovenlaag. BBB wil de publieke omroep terugbrengen tot zijn kern: neutrale nieuwsvoorziening, informatie, educatie en een bescheiden cultureel aanbod.”
“Doel is een sobere, breed gedragen publieke voorziening die niet concurreert met marktpartijen, maar publieke waarden dient.”
Publieke digitale infrastructuur en data beschermen
BBB wil dat vitale digitale netwerken en publieke data zoveel mogelijk in Nederlandse of Europese handen blijven, om strategische kwetsbaarheid en afhankelijkheid van buitenlandse partijen te voorkomen. Publieke digitale diensten moeten bovendien volledig toegankelijk zijn.
“Vitale infrastructuur in eigen beheer. Publieke en vitale digitale netwerken blijven zoveel mogelijk in bezit van Nederlandse of Europese bedrijven of samenwerkingsverbanden.”
“Publieke data nationaal beschermen. Overheidsdata en privacygevoelige informatie worden opgeslagen bij Nederlandse of Europese partijen die de hoogste beveiligingsnormen hanteren.”
“Alle digitale loketten zijn begrijpelijk, veilig en toegankelijk voor iedere Nederlander, waarbij publieke en semipublieke digitale diensten 100% toegankelijk zijn voor mensen met een beperking conform de WCAGrichtlijnen.”
Ziekenhuizen als publieke kern van de zorg
BBB beschouwt ziekenhuizen als het publieke hart van de zorg en wil dat zij een betere vergoeding krijgen dan commerciële behandelcentra, om de publieke functie van ziekenhuizen te waarborgen.
“Ziekenhuizen vormen het publieke zorghart waarin alle zorg geleverd wordt; zij krijgen een betere vergoeding dan behandelcentra.”
Publieke doelen bij grondbeleid en woningbouw
BBB wil dat het Rijk gemeenten ondersteunt bij het realiseren van publieke doelen zoals betaalbare woningbouw, infrastructuur en klimaatadaptatie, door het instellen van een grondfaciliteit.
“Dit draagt bij aan het verwezenlijken van publieke doelen als betaalbare woningbouw, infrastructuur en klimaatadaptatie.”
D66 ziet sterke publieke voorzieningen als essentieel voor gelijke kansen, betrouwbare informatie en basisbehoeften. Ze willen investeren in een sterke publieke omroep, bouwen aan een brede publieke voorziening voor kinderen van 1 tot 15 jaar, en benadrukken dat water een publieke levensbehoefte is. Hun voorstellen richten zich op het versterken en toegankelijk maken van deze publieke sectoren voor iedereen.
Investeren in een sterke publieke omroep
D66 beschouwt een onafhankelijke, goed gefinancierde publieke omroep als cruciaal voor betrouwbare informatie en het bestrijden van desinformatie. Ze willen de kerntaak van de publieke omroep versterken en publiek geld zorgvuldig besteden.
“D66 investeert in een sterke publieke omroep met een divers en kwalitatief hoogstaand media-aanbod. We versterken de kerntaak van de publieke omroep: mensen voorzien van betrouwbare informatie. We bewaken dat publiek geld goed wordt besteed, ook bij bedrijven die buiten het bestel worden ingehuurd.”
“de publieke omroep krijgt meer middelen om desinformatie te bestrijden”
Eén publieke voorziening voor alle kinderen van 1 tot 15 jaar
D66 wil een brede publieke voorziening creëren die kinderopvang, peuteropvang en voor- en vroegschoolse educatie samenbrengt, zodat elk kind gelijke kansen krijgt vanaf jonge leeftijd.
“We bouwen aan één publieke voorziening voor alle kinderen van 1 tot 15 jaar. Daarin kan ieder kind, in eigen tempo en vanuit de eigen achtergrond, groeien. Zo verdwijnt ook het verschil tussen kinderopvang en peuteropvang of voor- en vroegschoolse educatie.”
“Op weg naar deze publieke voorziening maken we de kinderopvang bijna gratis.”
Water als publieke levensbehoefte
D66 erkent water als een publieke levensbehoefte en wil dat het zo behandeld wordt, met beleid gericht op bescherming en eerlijk gebruik.
“Water is een publieke levensbehoefte en moet ook zo behandeld worden.”
Investeren in publieke ruimte voor mentale gezondheid
D66 ziet investeren in de publieke ruimte als een manier om de mentale gezondheid en veerkracht van mensen te versterken.
“D66 investeert in wat mensen mentaal sterk maakt: sport, cultuur, goed onderwijs, publieke ruimte, bestaanszekerheid en gelijke kansen.”
Slimmer combineren van publiek vervoer
D66 wil verschillende vormen van publiek vervoer beter integreren om toegankelijkheid en efficiëntie te vergroten.
“We combineren verschillende soorten openbaar, publiek en doelgroepenvervoer slimmer.”
FVD wil publieke taken beperken tot kerntaken als veiligheid, infrastructuur, zorg en onderwijs, en pleit voor een kleinere overheid die zich terughoudend opstelt. Ze willen de publieke omroep hervormen tot een werkelijk pluriform medium, en social media-platformen wettelijk erkennen als publieke ruimte met waarborgen voor vrije meningsuiting. De partij benadrukt dat publieke middelen alleen aan essentiële, neutrale taken besteed moeten worden.
Beperking overheid tot kerntaken
FVD vindt dat de overheid zich moet beperken tot het uitvoeren van essentiële publieke taken en niet moet uitdijen richting herverdeling of ideologische projecten. Dit moet leiden tot lagere belastingen en meer individuele vrijheid.
“Wij kiezen ervoor, te investeren in gewone, ouderwetse publieke taken: veiligheid, woningbouw, infrastructuur, onderwijs, zorg en voorzieningen voor de oude dag.”
“Belastingen dienen enkel om met een goed functionerende, slanke overheid specifieke publieke taken te financieren – niet om inkomens of vermogens kunstmatig gelijk te trekken.”
Hervorming publieke omroep naar echte pluriformiteit
FVD stelt dat de publieke omroep te veel verweven is met de gevestigde politiek en te weinig divers is. Ze willen een grondige hervorming zodat de publieke omroep werkelijk alle Nederlanders representeert en het publieke debat breed voert.
“De publieke media zijn in ons land teveel verstrengeld geraakt met de gevestigde politiek... terwijl juist de publieke omroep — gefinancierd met belastinggeld — de taak heeft álle Nederlanders te vertegenwoordigen.”
“We willen een publieke omroep die werkelijk pluriform is en waar alle opvattingen eerlijk aan bod komen.”
Social media-platformen erkennen als publieke ruimte
FVD ziet dominante social media-platformen als een wezenlijk onderdeel van de publieke ruimte en wil dat dezelfde vrijheden gelden als offline, met wettelijke bescherming tegen censuur door private bedrijven.
Neutraliteit van de publieke ruimte
FVD wil dat de publieke ruimte neutraal blijft en niet wordt gebruikt voor ideologische of activistische uitingen door de overheid of onderwijsinstellingen.
“We verbieden het gebruik van activistische vlaggen door overheid en onderwijs, zodat de publieke ruimte neutraal blijft.”
De SGP vindt dat publieke voorzieningen en diensten, zoals de publieke omroep en het openbaar vervoer, compact, kwalitatief en toegankelijk moeten zijn, zonder commerciële of overbodige elementen. De partij wil de publieke omroep beperken tot kerntaken, reclamevrij maken en amusement en grote sportevenementen uitsluiten, terwijl het openbaar vervoer als publieke dienst overal op orde moet blijven, met extra investeringen in bereikbaarheid en betaalbaarheid.
Publieke omroep beperken tot kerntaken, reclamevrij maken
De SGP wil dat de publieke omroep zich richt op zaken van nationaal belang, cultuur en geschiedenis, en niet op amusement of grote sportevenementen. De omroep moet compact, van hoge kwaliteit en reclamevrij zijn, om zo tegenwicht te bieden aan commerciële belangen en de publieke taak te waarborgen.
“Amusement en het inkopen van uitzendrechten voor grote sporttoernooien is geen taak voor de publieke omroep. De NPO wordt reclamevrij.”
“De publieke omroep heeft de taak om tegenwicht te bieden tegen eenzijdige commerciële belangen en om zaken van nationaal belang, waaronder onze cultuur en geschiedenis, een podium te geven.”
“De publieke omroep dient compact te zijn en van hoogwaardige kwaliteit.”
Openbaar vervoer als publieke dienst, overal op orde
De SGP beschouwt het openbaar vervoer als een essentiële publieke dienst die in alle regio’s, ook op het platteland, bereikbaar en betaalbaar moet blijven. De partij pleit voor extra investeringen van het Rijk om verschraling tegen te gaan en de toegankelijkheid te waarborgen.
Beperking islamitische gebedsoproepen in publieke ruimte
De SGP wil dat islamitische gebedsoproepen met geluidsversterking niet in de publieke ruimte plaatsvinden, vanuit het oogpunt van openbare orde en de invulling van de publieke sfeer.
“Islamitische gebedsoproepen met geluidsversterking horen niet in de publieke ruimte.”
Kerken betrekken bij publieke taken
De SGP vindt dat kerken een rol kunnen spelen bij publieke taken zoals armoedebestrijding en maatschappelijke ondersteuning, en wil dat de overheid kerken hiervoor ruimte biedt.
“De overheid treedt actief in contact met kerken over de uitoefening van publieke taken. Zij biedt kerken waar mogelijk de ruimte om daaraan bij te dragen, bijvoorbeeld als het gaat om armoede, maatschappelijke ondersteuning of het zijn van een noodsteunpunt.”
De PVV wil publieke sectoren en voorzieningen nadrukkelijk in Nederlandse handen houden en benoemingen in de (semi-)publieke sector uitsluitend baseren op inhoudelijke kwaliteiten, met strikte beloningsnormen. Daarnaast pleit de partij voor het volledig stoppen van de financiering van de publieke omroep (NPO) en het tegengaan van politieke benoemingen en vriendjespolitiek in publieke functies. De kern van hun visie is het beschermen van nationale zeggenschap en het waarborgen van transparantie en integriteit in publieke instellingen.
Publieke infrastructuur en bedrijven in Nederlandse handen
De PVV vindt dat essentiële infrastructuur, zoals havens en andere kritieke voorzieningen, altijd onder Nederlandse publieke controle moet blijven. Dit standpunt is ingegeven door zorgen over nationale veiligheid en het voorkomen van buitenlandse invloed op vitale sectoren.
Benoemingen in (semi-)publieke sector op basis van kwaliteit, niet vriendjespolitiek
De PVV wil af van politieke benoemingen en vriendjespolitiek in de (semi-)publieke sector. Zij pleiten voor benoemingen uitsluitend op basis van inhoudelijke kwaliteiten en willen strikte beloningsnormen invoeren om misstanden en zelfverrijking tegen te gaan.
Financiering publieke omroep (NPO) volledig stoppen
De PVV wil de financiering van de publieke omroep volledig beëindigen, omdat zij vinden dat de NPO niet de mening van de gewone Nederlander vertegenwoordigt en te veel eenzijdige, linkse thema’s promoot.
De Partij voor de Dieren (PvdD) wil publieke voorzieningen en diensten zoveel mogelijk in overheidshanden houden en beschermen tegen marktwerking, met het publieke belang als uitgangspunt. Ze pleiten voor transparantie en verantwoorde besteding van publiek geld, betere toegankelijkheid van publieke sectoren, en het waarborgen van publieke normen bij gebruik van publieke middelen. Concrete voorstellen zijn onder meer het terugdraaien van marktwerking in zorg, onderwijs en OV, het beschermen van publieke diensten tegen privatisering, en het stellen van strikte eisen aan organisaties die met publiek geld werken.
Publieke diensten terug in overheidshanden, marktwerking terugdraaien
De PvdD stelt dat publieke diensten als zorg, onderwijs en openbaar vervoer niet afhankelijk mogen zijn van winstprikkels en pleit voor het terugdraaien van marktwerking. Ze willen publieke voorzieningen beschermen tegen privatisering en benadrukken het belang van het algemeen belang boven commerciële belangen.
“We draaien de doorgeslagen marktwerking terug in publieke diensten zoals zorg, onderwijs en openbaar vervoer. Publieke voorzieningen zijn er voor iedereen en horen niet afhankelijk te zijn van winstprikkels.”
“De EU stopt met regels die marktwerking opdringen aan de publieke sector. Publieke diensten blijven wat ons betreft zoveel mogelijk in overheidshanden om het algemeen belang te dienen.”
Strikte publieke normen en verantwoording bij gebruik publiek geld
De partij wil dat organisaties die (grotendeels) met publiek geld werken, zich houden aan publieke normen, waaronder beloningsnormen en transparantie. Dit moet misbruik en buitensporige beloningen tegengaan en het vertrouwen in de publieke sector versterken.
“We breiden de balkenendenorm uit naar semi-publieke instellingen en organisaties die in opdracht van de overheid werken. Buitensporige beloningen worden hierdoor begrensd. Ook dwingen we via aanbestedingen af dat bedrijven die voor meer dan 50% afhankelijk zijn van publieke middelen deze norm volgen. Als je werkt met publiek geld, gelden publieke normen.”
Transparantie en democratische controle op besteding publiek geld
De PvdD benadrukt het belang van transparantie over de besteding van publiek geld en het strikt naleven van het informatierecht van volksvertegenwoordigers. Dit moet democratische controle versterken en het vertrouwen van burgers in de overheid vergroten.
“De overheid is transparant over de totstandkoming van beleid. Burgers krijgen duidelijke en betrouwbare informatie van overheidsdiensten en bedrijven die publiek geld uitgeven. Het informatierecht van volksvertegenwoordigers wordt strikt nageleefd.”
Publiek gefinancierd onderzoek en vrije toegang tot resultaten
De partij vindt dat wetenschappelijk onderzoek dat met publiek geld wordt gefinancierd, vrij toegankelijk moet zijn voor iedereen. Dit bevordert kennisdeling en voorkomt dat publiek gefinancierde kennis achter betaalmuren verdwijnt.
“Wetenschappelijk onderzoek wordt publiek gefinancierd en moet dus toegankelijker worden. Daarom wordt de Open Access- en Open Science-beweging gesteund en gefinancierd. Ook wetenschappelijke artikelen en rapporten die (deels) met publiek geld zijn gefinancierd, zijn gratis en zonder belemmeringen in te zien.”
Duurzaam en rechtvaardig inkopen met publiek geld
De PvdD wil dat overheden publiek geld uitsluitend groen en rechtvaardig besteden, waarbij duurzame en eerlijke bedrijven worden gestimuleerd. Dit moet bijdragen aan maatschappelijk verantwoord ondernemen en het publieke belang dienen.
“Overheden besteden publiek geld groen en rechtvaardig, en stimuleren daarmee (kleine en middelgrote) bedrijven die duurzaam en eerlijk ondernemen.”
Het CDA benadrukt het belang van het beschermen van publieke waarden, het waarborgen van een sterke publieke sector en het bevorderen van transparantie en veiligheid in het publieke domein. Ze willen onder andere de publieke opinie beschermen tegen misinformatie, publieke waarden centraal stellen in overheidsoptreden, en de samenwerking tussen publieke en private partijen verbeteren. Concrete voorstellen zijn het verbieden van anonieme social media-accounts, het bewaken van publieke waarden door de overheid, en het versoepelen van regels voor publiek-private samenwerking.
Verbeteren van veiligheid en transparantie in het publieke domein
Het CDA wil de publieke opinie beschermen tegen negatieve invloeden en de veiligheid van publieke ambtsdragers en publieke figuren waarborgen. Dit doen ze door strengere regels voor social media en het tegengaan van intimidatie en geweld tegen publieke functionarissen.
“Social mediaplatforms oefenen ongekende invloed uit op de publieke opinie, informatievoorziening en zelfs sociale verhoudingen. Daarom willen we anonieme social media-accounts kunnen verbieden.”
“Het is onacceptabel dat publieke ambtsdragers worden bedreigd, geïntimideerd of gehinderd in hun functioneren. ... Wij strijden tegen haat zaaien, seksisme en intimidatie, met bijzondere aandacht voor vrouwelijke politici, journalisten en andere publieke figuren. Geweld tegen vrouwen in publieke functies wordt bestreden langs vier assen: preventie, bescherming, vervolging en beleidscoördinatie.”
Overheid bewaakt publieke waarden en stimuleert publiek-private samenwerking
Het CDA ziet het als kerntaak van de overheid om publieke waarden te bewaken en rechtvaardig te handelen. Tegelijkertijd willen ze belemmeringen voor publiek-private samenwerking wegnemen om maatschappelijke opgaven sneller aan te pakken.
“Een overheid die haar opdracht serieus neemt: publieke waarden bewaken, rechtvaardig handelen en – als het nodig is – corrigeren, herstellen en leren.”
“We herzien de Wet Markt en Overheid, ontdoen die van Nederlandse koppen op Europese regels waar dat kan en nemen belemmeringen in publiek-private samenwerking weg.”
“...ondersteuning bij het opzetten van publiek-private samenwerkingen en het aanpassen van administratieve regels.”
NSC benadrukt het belang van sterke publieke organisaties en publieke verantwoording, vooral waar het gaat om publieke omroep, publieke middelen en publieke functies. Ze willen publieke taken transparanter, democratischer en maatschappelijk verankerd maken, met concrete voorstellen voor de publieke omroep, uitvoeringsorganisaties en toezicht op publieke middelen.
Transparantie en verantwoording bij de publieke omroep
NSC wil meer transparantie en verantwoording bij de publieke omroep, met duidelijke eisen aan het gebruik van publieke middelen en de organisatie van het bestel. Dit moet zorgen voor een pluriform en transparant media-aanbod dat het publieke belang dient.
“We hechten aan pluriforme media daarom willen we een breed omroepbestel met ten minste vijf publieke omroepverenigingen. NOS en NTR fuseren we tot één taakomroep.”
“We willen dat er bij de publieke omroep meer transparantie is over nevenfuncties, beloningen en naleving van Wet normering topinkomens (WNT) en eisen inzicht in hoe publieke middelen worden besteed.”
“In het programma-aanbod van de publieke omroep komt de diversiteit van de samenleving tot uitdrukking.”
Publieke uitvoeringsorganisaties onder democratische controle
NSC wil dat organisaties met publieke taken onder directe democratische controle vallen en publiek verantwoording afleggen, om transparantie en betrouwbaarheid te waarborgen.
“Daarom wordt het Inlichtingenbureau omgevormd tot een publieke uitvoeringsorganisatie onder het Ministerie van Sociale Zaken, met duidelijke toezichtstructuren en publieke verantwoording over het gebruik van algoritmen en modellen.”
Publieke functies maatschappelijk verankeren
NSC wil publieke functies, zoals eerstelijnszorg en kinderopvang, beschermen tegen te veel private invloed en waarborgen dat deze in publieke handen blijven.
“Op basis van dit onderzoek scherpen we eigendomstoetsen, toezichtregels en fiscale prikkels aan om publieke functies maatschappelijk verankerd te houden.”
De VVD wil publieke middelen voor media en cultuur doelgerichter inzetten, met een duidelijke focus op kerntaken zoals journalistiek, nieuws en cultuur. De partij pleit voor een efficiëntere, transparantere publieke omroep en wil publieke investeringen en infrastructuur digitaal weerbaarder maken. De kern van hun visie is dat publieke middelen vooral moeten bijdragen aan een sterke, onafhankelijke en toekomstbestendige mediasector en infrastructuur.
Publieke middelen vooral naar journalistiek en kerntaken
De VVD vindt dat publieke middelen voor media en cultuur vooral besteed moeten worden aan journalistiek, nieuws, educatie en cultuur, en minder aan amusement of andere nevenactiviteiten. Dit moet de weerbaarheid en kwaliteit van de mediasector versterken en de publieke omroep terugbrengen naar haar kerntaken.
“Publieke middelen voor media moeten voor een groter deel aan de journalistiek besteed worden opdat zij sterker wordt.”
“We vinden dat de publieke omroep terug moet naar haar kerntaken: nieuws, educatie, journalistiek, cultuur en grote sportevenementen, met daarnaast enige ruimte voor amusement.”
Hervorming en efficiëntie van de publieke omroep
De VVD wil de publieke omroep hervormen zodat deze efficiënter, transparanter en toekomstbestendiger wordt. Dit betekent minder bestuurslagen, het opgaan van omroepen in 'huizen', en het afschaffen van het ledencriterium als toelatingseis.
“We zetten de hervorming van de NPO door, waarbij deze efficiënter, transparanter en toekomstbestendiger wordt.”
“We laten de omroepen opgaan in huizen, en verminderen het aantal bestuurslagen. Het ledencriterium is niet langer voldoende om aan te tonen dat een omroep van toegevoegde maatschappelijke waarde is, dat schaffen we af.”
Digitale weerbaarheid van publieke investeringen en infrastructuur
De VVD benadrukt het belang van digitale veiligheid bij publieke investeringen en essentiële infrastructuur. Publieke en private organisaties moeten ondersteund worden op het gebied van cybersecurity.
“We stellen hoge eisen aan digitale weerbaarheid van publieke investeringen en essentiële infrastructuur. We ondersteunen publieke en private organisaties, zoals gemeenten en OV-bedrijven, op het gebied van cybersecurity en willen dat digitale incidenten snel centraal gemeld en opgevolgd worden.”
De ChristenUnie ziet de publieke sector als essentieel voor een rechtvaardige, pluriforme en goed functionerende samenleving. Ze pleit voor een sterke, onafhankelijke publieke omroep zonder afhankelijkheid van reclame-inkomsten en wil excessieve beloningen in (semi-)publieke sectoren aanpakken. De partij benadrukt het belang van publieke dienstverlening en eerlijke arbeidsvoorwaarden, met bijzondere aandacht voor transparantie, pluriformiteit en maatschappelijke meerwaarde.
Sterke, onafhankelijke publieke omroep zonder reclame-inkomsten
De ChristenUnie beschouwt de publieke omroep als een waardevolle, onafhankelijke plek voor pluriform media-aanbod en levensbeschouwing. Ze wil dat de publieke opdracht van de NPO wordt gewaarborgd door stabiele financiering, onafhankelijk van reclame-inkomsten, en voldoende ruimte voor levensbeschouwelijke programma’s.
“De publieke omroep is waardevol als een plek van onafhankelijk en pluriform media-aanbod. Omroepen, en niet de NPO, gaan over de inhoud en de vorm van hun programma’s.”
“Om de publieke opdracht die de NPO heeft waar te kunnen maken is een stabiele financiering nodig, die onafhankelijk is van reclame-inkomsten. Levensbeschouwing is een pijler van de publieke omroep.”
Strakkere normering van topinkomens in (semi-)publieke sectoren
De partij vindt het onwenselijk dat topfunctionarissen in publieke en semipublieke sectoren zeer hoge inkomens verdienen en wil de Wet normering topinkomens (Wnt) strakker handhaven en uitbreiden naar meer sectoren.
“De Wet normering topinkomens (Wnt) moet strakker gehandhaafd worden en ook van toepassing worden op semi-publieke sectoren zoals pensioenfondsen (en -uitvoerders), overheidsbedrijven, de gehele gezondheidszorg en alle staatsdeelnemingen.”
Eerlijke verdeling en prioritering in publieke dienstverlening
De ChristenUnie benadrukt het belang van een gezamenlijke aanpak voor de arbeidsmarkt, waarbij publieke dienstverlening zoals zorg en defensie prioriteit krijgt. Ze pleit voor eerlijke keuzes en organisatie van arbeid in publieke sectoren.
“In goed polderoverleg maken we eerlijke keuzes over hoe we arbeid anders organiseren, arbeid eerlijker verdelen en welke prioriteiten we stellen in publieke dienstverlening.”
BVNL ziet publieke taken en voorzieningen vooral als zaken die zo veel mogelijk door private partijen of via samenwerking met de markt moeten worden uitgevoerd, met een minimale rol voor de overheid. Ze pleiten voor het beperken van publieke invloed in onder meer infrastructuur, media, religie en publieke ruimte, en benadrukken transparantie en keuzevrijheid voor burgers. Concrete voorstellen zijn onder andere het stimuleren van publiek-private samenwerking bij infrastructuur en het verbieden van religieuze uitingen in de publieke ruimte.
Publiek-private samenwerking bij infrastructuur
BVNL wil dat grote infrastructurele projecten bij voorkeur niet volledig door de overheid worden uitgevoerd, maar juist in samenwerking met private partijen. Dit moet leiden tot efficiëntere bouw en financiering, en minder overheidsbemoeienis.
“Infrastructurele werken worden bij voorkeur op basis van publiek private samenwerkingen gebouwd en gefinancierd.”
Verbod op religieuze uitingen in de publieke ruimte
De partij wil religieuze uitingen in de publieke ruimte verbieden, om neutraliteit te waarborgen en de invloed van religie op het publieke domein te minimaliseren.
“Geen religieuze diensten en geen azan in de publieke ruimte.”
Transparantie en zorgplicht bij publieke taken
BVNL benadrukt dat de overheid een zorgplicht heeft voor mensen met een publieke taak, zoals hulpverleners, en dat transparantie en openheid essentieel zijn bij het uitvoeren van publieke functies.
“De overheid heeft een zorgplicht naar mensen met een publieke taak, zoals politieambtenaren, ambulancemedewerkers, en brandweerlieden, die te”
DENK pleit voor versterking en uitbreiding van publieke voorzieningen, met nadruk op publieke diensten als onderwijs, zorg, openbaar vervoer en het beheer van koninklijke bezittingen. De partij wil meer investeren in deze publieke sectoren om maatschappelijke ongelijkheid te verkleinen en brede welvaart te bevorderen, en stelt voor om koninklijke paleizen en landgoederen tot publiek bezit te maken.
Meer investeren in publieke voorzieningen
DENK ziet publieke voorzieningen als essentieel voor het verkleinen van ongelijkheid en het versterken van de verzorgingsstaat. Ze willen meer geld uittrekken voor onderwijs, zorg, openbaar vervoer en andere publieke diensten, en vinden dat investeringen hierin prioriteit moeten krijgen boven bezuinigingen.
“Wij staan daarom voor meer geld voor het onderwijs, voor betaalbare woningen, voor het openbaar vervoer, voor de zorg en voor andere publieke voorzieningen.”
“Nu er op defensiegebied uitzonderingen op de begrotingsregels gemaakt worden, willen wij deze uitzonderingen ook voor investeringen in bijvoorbeeld publieke diensten die de brede welvaart van de samenleving vergroten en in het klimaatbeleid.”
Koninklijke paleizen en landgoederen worden publiek bezit
DENK wil dat koninklijke bezittingen niet langer privé zijn, maar publiek eigendom worden. Dit past in hun bredere visie op transparantie, gelijkheid en het beperken van privileges binnen de samenleving.
“Koninklijke paleizen en landgoederen worden publiek bezit.”
50PLUS vindt een sterke publieke omroep essentieel voor het beschermen van de vrijheid van meningsuiting en persvrijheid, vooral in een tijd waarin deze onder druk staan. Ze willen verspilling bij de publieke omroep tegengaan, maar benadrukken het belang van het behoud van waardevolle programma’s en regionale omroepen die dicht bij de burger staan.
Stevige publieke omroep behouden, verspilling tegengaan
50PLUS ziet de publieke omroep als een noodzakelijke waarborg voor een vrije samenleving, maar wil dat deze doelmatiger werkt en verspilling tegengaat. Tegelijkertijd moeten waardevolle programma’s en regionale omroepen behouden blijven, omdat zij bijdragen aan verbinding en informatievoorziening dicht bij de burger.
“In deze tijd dat de vrijheid van meningsuiting en persvrijheid overal bedreigd worden, is een stevige publieke omroep noodzakelijk. Verspilling bij de publieke omroep moet worden tegengegaan. Gelijktijdig is het van belang dat mooie programma’s, zoals die van bijvoorbeeld omroep Max, worden behouden.”
“Regionale omroepen staan dicht bij de burger en worden bevorderd.”