Verkiezingsprogramma's 2025 overprivatisering
BIJ1 is radicaal tegen privatisering van publieke sectoren en wil essentiële diensten zoals wonen, zorg, energie en openbaar vervoer volledig nationaliseren. De partij stelt voor om private belangen uit deze sectoren te weren, bestaande privatiseringen terug te draaien en publieke controle en eigendom te herstellen. Hun visie is dat basisvoorzieningen niet winstgedreven mogen zijn, maar in dienst moeten staan van mensen en het algemeen belang.
Nationaliseren van essentiële sectoren
BIJ1 wil dat belangrijke sectoren als wonen, zorg, energie en openbaar vervoer volledig in publieke handen komen, om zo de negatieve gevolgen van privatisering en marktwerking terug te draaien. Ze zien privatisering als oorzaak van hoge prijzen, slechte toegankelijkheid en winstbejag ten koste van het algemeen belang.
“De belangrijke sectoren van de economie komen daarom volledig in publieke handen. Zoals banken, energiebedrijven, netbeheerders, het onderwijs, de zorg en het ov.”
“We zetten een stop op private zorginstellingen, nemen alle zorginstellingen weer in publieke handen en werken organisatiebelangen weg.”
“Ov-bedrijven nationaliseren we en plaatsen we onder democratische controle van werknemers.”
“De overheid richt een nationaal publiek bouwbedrijf op dat zich volledig toelegt op de grootschalige bouw van kwalitatieve, duurzame sociale huurwoningen. Dit bouwbedrijf werkt zonder winstoogmerk en blijft permanent in publieke handen, met democratische zeggenschap van bewoners en huurdersorganisaties.”
“De energietransitie wordt een publieke taak, geen winstmachine. De overheid investeert massaal in klimaatneutrale, -positieve en circulaire infrastructuur, woningverduurzaming en publieke energieproductie — onder collectief eigendom en democratische controle.”
Terugdraaien en verbieden van privatisering in wonen
BIJ1 wil privatisering in de volkshuisvesting terugdraaien door private beleggers en huisjesmelkers te onteigenen, woningcorporaties te nationaliseren en publieke controle te herstellen. Ze zien privatisering als oorzaak van hoge huren, slechte kwaliteit en uitbuiting van huurders.
“We beginnen met grond en gebouwen terugpakken van de grootste private beleggers en particuliere huisjesmelkers.”
“Alle bestaande woningcorporaties worden genationaliseerd.”
“De ‘vrije’ huursector schaffen we af. Alle huurwoningen vallen onder een bindend en algemeen puntensysteem dat de maximale huur bepaalt op basis van de kwaliteit van een woning.”
Zorg volledig uit de markt halen
BIJ1 wil de zorg volledig uit de markt halen en privatisering terugdraaien, omdat marktwerking volgens hen leidt tot hogere kosten, bureaucratie en slechtere zorg. Ze pleiten voor een Nationaal Zorgfonds en publieke apotheekketen zonder winstoogmerk.
“We hebben de zorg lange tijd overgelaten aan de verwoestende vrije markt. Het heeft ervoor gezorgd dat zorginstellingen gericht zijn op het eindeloos vergroten van hun winsten, wat de zorg alleen maar duurder heeft gemaakt.”
“We zetten een Nationaal Zorgfonds op dat de zorgverzekeraars gaat vervangen.”
“De overheid subsidieert zo snel mogelijk een publieke apotheekketen met transparante standaardprijzen en zonder winstoogmerk.”
Energievoorziening volledig ontmarkten
BIJ1 wil de energievoorziening volledig ontmarkten en privatisering terugdraaien, zodat de energietransitie en leveringszekerheid niet langer afhankelijk zijn van private winstbelangen.
“Om de afbouw van fossiele brandstoffen en een rechtvaardige energietransitie vorm te geven worden de Nederlandse energievoorzieningen in publieke handen gebracht.”
“Geen subsidies aan greenwashed multinationals, geen publiek-private schijnconstructies, maar volledige ontmarkting van de energievoorziening.”
Openbaar vervoer nationaliseren
BIJ1 wil het openbaar vervoer nationaliseren en concurrentie afschaffen, omdat privatisering volgens hen leidt tot hogere prijzen, slechtere dienstverlening en minder toegankelijkheid.
“Vervolgens werken wij aan concurrentie in het ov afschaffen door ov-bedrijven volledig te nationaliseren: de NS fuseert met alle andere personenvervoerders op het spoor en ProRail samen tot één overheidsdienst die verantwoordelijk is voor het hele Nederlandse spoornetwerk.”
“Ov-bedrijven nationaliseren we en plaatsen we onder democratische controle van werknemers. Het openbaar vervoer wordt gratis en toegankelijk, en is uiterlijk in 2035 volledig elektrisch.”
NSC is kritisch over privatisering in publieke sectoren en wil de negatieve gevolgen van marktwerking en private equity in onder meer zorg, kinderopvang en huisvesting terugdringen. Ze pleiten voor meer publieke verankering, strengere regulering van private investeerders en het herstellen van publieke controle waar privatisering tot problemen heeft geleid. Hun voorstellen richten zich op het beschermen van publieke belangen en het beperken van de invloed van commerciële partijen in essentiële diensten.
Terugdraaien en beperken van privatisering in de zorg en publieke sector
NSC ziet privatisering en marktwerking in de zorg en andere publieke sectoren als problematisch, omdat dit leidt tot hogere prijzen, minder menselijke maat en verlies van publieke controle. Ze willen de invloed van private equity en commerciële investeerders terugdringen en publieke functies maatschappelijk verankeren.
“We onderzoeken de invloed van private equity en buitenlandse ketens in eerstelijnszorg, kinderopvang en dierenartsenpraktijken. Op basis van dit onderzoek scherpen we eigendomstoetsen, toezichtregels en fiscale prikkels aan om publieke functies maatschappelijk verankerd te houden.”
“We willen de groeiende greep van commerciële investeerders op huisartsenpraktijken, tandartspraktijken, apotheken, verpleeghuizen, fysiotherapieketens en privéklinieken terugdringen.”
“We willen een gezondheidsstelsel waarin de mens centraal staat, er voldoende handen aan het bed zijn en marktwerking wordt tegengegaan.”
Strengere regulering van private equity en commerciële partijen
NSC wil de fiscale voordelen en het winstbejag van private equity in publieke sectoren beperken, omdat dit leidt tot prijsopdrijving en verlies van publieke waarden. Ze pleiten voor een gelijk speelveld tussen familiebedrijven en private equity, en voor eerlijke belasting van private-equity managers.
“We zorgen ervoor dat er een gelijk speelveld ontstaat tussen deze twee groepen en zullen dus een aantal belastingvoordelen van private equity terugdringen.”
“We laten private-equity managers eerlijk bijdragen over de gelden die zij verdienen, en stellen een fiscale regeling in zodat hun belangen net zo belast worden als de belangen van andere burgers in box 3.”
“In sectoren zoals de dierenartsenzorg hebben nieuwe spelers op de markt, vaak gefinancierd door private equity, in korte tijd de prijzen opgedreven.”
“Dit geldt bijvoorbeeld voor de kinderopvang en dierenartsen, waar private equity de prijzen fors heeft opgedreven.”
Herstel en versterking van publieke controle
NSC wil publieke functies en nutsvoorzieningen weer onder publieke controle brengen waar privatisering tot verlies van zeggenschap of publieke waarden heeft geleid. Ze zijn voorstander van tijdelijke staatsingrepen in strategische sectoren en het waarborgen van publieke belangen via eigendom en toezicht.
“Er zijn situaties waarin de staat tijdelijk ingrijpt in private bedrijven, met het oog op het nationaal belang of strategische betekenis van een bedrijf of cluster voor onze economie. Denk aan de steun voor Damen, Volksbank, IHC of ABN-AMRO. In alle gevallen moeten dan ook de zeggenschap en het financiële belang van de staat geborgd zijn via aandelen, converteerbare obligaties of golden shares.”
“Het Inlichtingenbureau (IB) ... wordt omgevormd tot een publieke uitvoeringsorganisatie onder het Ministerie van Sociale Zaken, met duidelijke toezichtstructuren en publieke verantwoording over het gebruik van algoritmen en modellen.”
De Partij voor de Dieren is uitgesproken tegen privatisering en marktwerking in publieke sectoren zoals zorg, onderwijs, energie en huisvesting. Zij willen publieke diensten en voorzieningen zoveel mogelijk in overheidshanden houden, marktprikkels terugdringen en essentiële voorzieningen organiseren als publieke basisvoorzieningen. Concrete voorstellen zijn het terugdraaien van marktwerking in zorg, onderwijs en openbaar vervoer, het nationaliseren van het energiesysteem, en het beschermen van huisvesting tegen speculatie en winstprikkels.
Publieke diensten terug in overheidshanden
De PvdD wil dat publieke diensten niet worden overgelaten aan de markt, maar in handen van de overheid blijven om het algemeen belang te dienen. Privatisering en marktwerking worden gezien als schadelijk voor toegankelijkheid, betaalbaarheid en kwaliteit.
“De EU stopt met regels die marktwerking opdringen aan de publieke sector. Publieke diensten blijven wat ons betreft zoveel mogelijk in overheidshanden om het algemeen belang te dienen.”
“We draaien de doorgeslagen marktwerking terug in publieke diensten zoals zorg, onderwijs en openbaar vervoer. Publieke voorzieningen zijn er voor iedereen en horen niet afhankelijk te zijn van winstprikkels.”
Zorg als publieke basisvoorziening, geen marktwerking
De partij verzet zich expliciet tegen privatisering en marktwerking in de zorg. Zij willen zorg organiseren als een publieke basisvoorziening, zonder winstprikkels of private investeerders, en met publieke regie.
“De zorg is geen markt, maar een basisvoorziening. Marktwerking hoort niet thuis in de zorg. Het jaagt kosten op, legt druk op zorgverleners en leidt af van waar het echt om zou moeten draaien: goede zorg voor iedereen. We halen marktwerking daarom zo veel als kan uit de zorg en verdelen de kosten eerlijk.”
“Essentiële zorg – zoals ouderenzorg of huisartsenzorg – hoort niet afhankelijk te zijn van marktprikkels. We organiseren deze zorg daarom als publieke basisvoorziening, lokaal en toegankelijk voor iedereen.”
“Private investeerders en malafide zorgaanbieders hebben niets te zoeken in de zorg.”
Energievoorziening in publieke handen
De PvdD wil het energiesysteem nationaliseren en uit private handen halen, zodat burgers zeggenschap krijgen en de opbrengsten lokaal kunnen worden ingezet.
“Ons energiesysteem komt in publieke handen. Omwonenden hebben zeggenschap over het soort opwekking en de locatie. Ook zijn zij de eerste afnemers en bepalen zij wat er met de opbrengsten gebeurt.”
Huisvesting beschermen tegen privatisering en speculatie
De partij verzet zich tegen het behandelen van woningen als handelswaar en wil huisvesting beschermen tegen privatisering, speculatie en winstprikkels. Woningcorporaties krijgen meer ruimte, particuliere verhuur wordt beperkt en huren worden gereguleerd.
“Huizen zijn geen handelswaar. Huizen zijn om in te wonen, niet om een slaatje uit te slaan.”
“We beperken het aantal panden dat een particuliere verhuurder mag verhuren. Toegelaten instellingen zoals woningcorporaties krijgen meer investeringsmogelijkheden voor realisering van huurwoningen in het middensegment.”
“Er blijven mogelijkheden om de huurprijzen te maximeren. We maken het woningwaardenstelsel (WWS) dwingend, zodat we excessieve huurprijzen tegengaan en voorkomen dat huisbazen het puntensysteem voor kamers omzeilen.”
De SP is fel tegen privatisering van publieke diensten en wil essentiële sectoren zoals zorg, energie, onderwijs, afvalverwerking en openbaar vervoer weer in publieke handen brengen. Ze stellen dat privatisering leidt tot hogere kosten, slechtere dienstverlening en verlies van democratische controle. De partij pleit voor het nationaliseren van cruciale voorzieningen en het verbieden van private equity in de publieke sector.
Geen privatisering van publieke diensten en sectoren
De SP verwerpt privatisering omdat het volgens hen leidt tot onzekerheid, hogere prijzen en verlies van publieke zeggenschap. Ze willen publieke controle herstellen over essentiële sectoren om betaalbaarheid, kwaliteit en democratische invloed te waarborgen.
“We accepteren daarom geen privatiseringen. Die maken op de lange termijn de veiligheid en leveringszekerheid van cruciale producten en diensten onzeker, waardoor de schokbestendigheid van onze economie onder druk komt te staan. Waar nodig pakken we zeggenschap weer terug.”
“Stabiel beleid boven privatiseringen. Een sterke economie is gebaat bij een overheid die een stabiel beleid voert voor de lange termijn, zodat burgers en bedrijven die investeringen doen de zekerheid hebben dat ze deze op termijn kunnen terugverdienen. We accepteren daarom geen privatiseringen.”
Nationaliseren van energie, warmte en afvalverwerking
De SP wil energiebedrijven, warmtebedrijven en afvalverwerking terugbrengen in publieke handen om publieke waarden, betaalbaarheid en duurzaamheid te garanderen. Privatisering van deze sectoren wordt gezien als oorzaak van winstbejag en slechte dienstverlening.
“De SP nationaliseert de energievoorzieningen en maakt ze daarmee weer betaalbaar én duurzaam, met publieke zeggenschap en solidariteit als uitgangspunt.”
“Wij gaan de drie grote private warmtebedrijven (Eneco, Vattenfall en Ennatuurlijk) overnemen en omvormen tot vier publieke, regionale warmtebedrijven.”
“Afvalinzameling en verwerking terug in publieke handen. Afvalinzameling en verwerking is een maatschappelijke taak, die wat ons betreft niet overgelaten kan worden aan de markt. Door deze taak te privatiseren zijn er te veel negatieve financiële prikkels voor bedrijven om winst boven hun maatschappelijke taken te stellen met veel negatieve gevolgen van dien.”
Verbod op private equity en privatisering in de zorg en andere publieke sectoren
De SP wil private equity en commerciële overnames in de zorg en andere publieke sectoren verbieden, omdat deze leiden tot winstbejag, risico’s voor werknemers en slechtere zorg.
“Er komt een totaalverbod op private equity in de zorg. Commerciële bedrijven Private investeerders (private equity) die zorgorganisaties opkopen en kaal bezuinigen terwijl hun aandeelhouders er met de winst vandoor gaan, horen niet thuis in onze gezondheidszorg.”
“We verbieden private equity in de publieke sector. Cruciale en publieke sectoren zoals de zorg, farmacie, kinderopvang, volkshuisvesting, energie, openbaar vervoer en ons onderwijs moeten beschermd worden tegen overnames door private equitybeleggers.”
Onderwijs en verbod op privé-onderwijs
De SP beschouwt onderwijs als een publieke taak en wil privatisering tegengaan door privé-onderwijs te verbieden en publieke regie te herstellen.
“Privé-onderwijs wordt verboden. Onderwijs is een publieke taak. Privéscholen waar alleen wie het kan betalen goed onderwijs krijgt, worden afgeschaft.”
Collectieve organisatie van publieke voorzieningen
De SP wil publieke voorzieningen collectief organiseren en de markt terugdringen, zodat kosten dalen en zeggenschap toeneemt.
“Door de markt terug te dringen en publieke voorzieningen collectief te organiseren vergroten we de zeggenschap en verlagen we de kosten. Omdat winst voor aandeelhouders niet meer nodig is, kunnen we zaken als woningbouw, zorg, openbaar vervoer, onderwijs, energievoorziening, internet en klimaatinvesteringen goedkoper organiseren.”
BVNL is uitgesproken voorstander van privatisering en het terugdringen van overheidsbemoeienis, waarbij zij pleiten voor meer marktwerking, individuele keuzevrijheid en het afschaffen van overheidsregulering in sectoren als zorg, wonen en pensioenen. De partij wil dat de overheid zich terugtrekt uit de woningmarkt, alle zorg via persoonsgebonden budgetten laat verlopen en deelnemers zelf hun pensioenuitvoerder laten kiezen. Hun visie draait om het vergroten van autonomie voor burgers en het minimaliseren van de rol van de overheid in publieke diensten.
Overheid trekt zich terug uit de woningmarkt
BVNL wil de woningmarkt verder privatiseren door de rol van de overheid sterk te beperken en regelgeving af te schaffen, zodat de marktwerking wordt versterkt. Dit moet leiden tot meer aanbod, minder bureaucratie en meer vrijheid voor zowel huurders als verhuurders.
“De overheid trekt zich terug uit de woningmarkt.”
“De Wet betaalbare huur wordt afgeschaft.”
“De Wet goed verhuurderschap wordt afgeschaft omdat het geen positieve effecten heeft en alleen maar leidt tot meer bureaucratie.”
“Contracten worden weer vrij en tijdelijke huurovereenkomsten worden weer toegestaan.”
“Corporaties bouwen sociale huurwoningen. De markt de overige sectoren.”
Zorg privatiseren via persoonsgebonden budgetten
BVNL wil de zorg verder privatiseren door zorg in natura af te schaffen en alle zorg via persoonsgebonden budgetten (PGB) te laten verlopen. Dit geeft zorgbehoevenden meer regie en autonomie, vermindert bureaucratie en sluit aan bij hun streven naar minder overheidsbemoeienis.
“Zorg in natura wordt afgeschaft en alle zorg gaat worden aangeboden via een Persoonsgebonden Budget (PGB). Dit geeft zorgbehoevenden regie over hun zorgtraject, vermindert bureaucratie en sluit aan bij het streven van BVNL naar minder overheidsbemoeienis en meer individuele autonomie.”
Vrije keuze van pensioenuitvoerder
BVNL wil privatisering en concurrentie in het pensioenstelsel door deelnemers het recht te geven hun eigen pensioenuitvoerder te kiezen, in plaats van verplichte deelname aan sectorale fondsen. Dit vergroot de keuzevrijheid en vermindert de invloed van collectieve, door de overheid gereguleerde fondsen.
“Deelnemers krijgen het recht om zelf hun pensioenuitvoerder te kiezen.”
Minder overheidsbemoeienis en deregulering in publieke sectoren
BVNL ziet privatisering als onderdeel van een bredere strategie om de overheid te verkleinen en te dereguleren, met meer ruimte voor marktwerking en individuele verantwoordelijkheid in sectoren als wonen, arbeid, pensioenen en zorg.
“Met name de woningmarkt, de arbeidsmarkt, de pensioensector en de zorg moeten worden gedereguleerd.”
FVD is kritisch op privatisering en schaalvergroting in publieke sectoren zoals energie, zorg, onderwijs en woningmarkt. Ze pleiten voor het terugdraaien van eerdere privatiseringen (zoals in de energiesector), het verkleinen van de rol van marktpartijen in essentiële diensten, en het herstellen van kleinschaligheid en publieke controle. Hun visie is dat privatisering heeft geleid tot verlies van grip, hogere kosten en minder betrokkenheid van burgers.
Energiesector nationaliseren
FVD wil de energiesector weer in publieke handen brengen, omdat privatisering volgens hen heeft geleid tot hogere kosten en minder controle. Door nationalisatie moeten winsten in Nederland blijven en de energievoorziening betrouwbaarder en betaalbaarder worden.
“We nationaliseren de energiesector, zodat winsten in Nederland blijven, blackouts kunnen worden voorkomen en kosten voor de gebruiker omlaag kunnen.”
Terugdraaien schaalvergroting en privatisering in zorg en onderwijs
FVD wijst schaalvergroting en privatisering in zorg en onderwijs af, omdat dit volgens hen heeft geleid tot bureaucratie, verlies van menselijke maat en minder betrokkenheid. Ze willen instellingen weer kleinschalig en lokaal maken, met meer zeggenschap voor ouders en professionals.
“Onderwijsinstellingen werden samengevoegd tot anonieme onderwijsfabrieken, zelfstandige zorgverleners en streekziekenhuizen verdwenen in grote zorgmolochen...”
“We hanteren een gezonde scepsis ten aanzien van schaalvergrotingen en fusies bij scholen, zorginstellingen, ziekenhuizen en politiebureaus en sturen waar mogelijk aan op schaalverkleining.”
“We houden kleine streekziekenhuizen open, de recent gesloten ziekenhuizen gaan we heropenen, zodat zorg dichtbij en toegankelijk blijft.”
“We geven schoolbesturen zoveel mogelijk terug in handen van ouders, zodat onderwijs weer wordt geleid door mensen die betrokken zijn bij de kinderen zelf, niet door beroepsbestuurders.”
Minder sociale huur, meer privaat woningbezit
FVD wil het aandeel sociale huur verkleinen en huurders meer kans geven om hun woning te kopen, waarmee ze privatisering van de woningvoorraad stimuleren. Ze zijn tegen overheidsdwang bij woningbouw en willen meer vrijheid voor particuliere verhuurders.
“We verkleinen het aandeel sociale huurwoningen, zodat de markt gezonder wordt en minder afhankelijk van de overheid.”
“We stoppen met de verplichting voor private projecten om sociale woningen te bouwen, zodat bouwen weer rendabel wordt.”
“We geven huurders de kans om hun woning van corporaties over te nemen zodat ook zij eigen woningbezit kunnen verwerven.”
GroenLinks-PvdA is uitgesproken tegen privatisering en verdere commercialisering van publieke sectoren zoals zorg, onderwijs, huisvesting en openbaar vervoer. Ze willen publieke belangen beschermen door winstbejag en private equity te weren, publieke regie te versterken en essentiële diensten weer in publieke handen te brengen. Concrete voorstellen zijn onder meer het aanscherpen van het winstverbod in de zorg, het weren van commerciële partijen uit schuldhulpverlening en het stimuleren van (her)publiek eigendom in het openbaar vervoer en woningbouw.
Winstbejag en private equity weren uit publieke sectoren
GroenLinks-PvdA ziet privatisering en commercialisering als bedreiging voor publieke belangen, vooral in zorg, onderwijs, huisvesting en schuldhulpverlening. Ze willen winstmotieven en private equity weren om publieke middelen en kwaliteit te beschermen.
“We strijden tegen commerciële investeerders en private equity die de huisartsenzorg, welzijnswerk en de kinderopvang overnemen en tegen detacheringsbureaus die leraren wegkapen op scholen. Provincies worden gestimuleerd en geholpen om het regionale openbaar vervoer weer in eigen hand te nemen.”
“We beschermen woningbezitters en weren private equity uit vve’s.”
“Schuldhulpverlening mag alleen nog worden uitgevoerd door partijen zonder winstoogmerk.”
“We strijden tegen commerciële partijen in de zorg voor wie winst het hoofddoel is. We scherpen daarom het winstverbod in de zorg aan.”
Publieke regie en eigendom herstellen in essentiële diensten
De partij wil publieke regie en eigendom versterken of herstellen in sectoren waar privatisering tot problemen heeft geleid, zoals openbaar vervoer en woningbouw. Dit moet leiden tot meer betaalbaarheid, toegankelijkheid en democratische controle.
“Provincies worden gestimuleerd en geholpen om het regionale openbaar vervoer weer in eigen hand te nemen.”
“Woningbouwcorporaties Nieuwe Stijl krijgen een grote rol bij nieuwbouwprojecten. Dat zijn investeerders zonder winstoogmerk, die betaalbare huurwoningen van topkwaliteit bouwen voor iedereen.”
Commercialisering in onderwijs en zorg tegengaan
GroenLinks-PvdA wil dat publieke middelen in het onderwijs en de zorg daadwerkelijk ten goede komen aan de primaire doelen, niet aan commerciële partijen of aandeelhouders. Ze willen de groei van commerciële adviesbureaus en marktwerking terugdringen.
“De commercialisering in het onderwijs moet stoppen. Publiek geld moet naar het onderwijs gaan, en niet naar winsten. We stoppen de steeds groter wordende schil van commerciële onderwijsadviesbureaus waardoor veel onderwijsgeld verloren gaat en leraren uit het onderwijs worden getrokken.”
“In de zorg is nog te vaak sprake van concurrentie in plaats van samenwerking. Dat is op termijn niet houdbaar, leidt tot bureaucratie en maakt preventie minder aantrekkelijk. We pakken de doorgeschoten marktwerking aan en passen het zorgstelsel aan.”
D66 is kritisch op doorgeschoten privatisering en marktwerking in publieke sectoren en wil de regie van de overheid versterken, vooral waar publieke belangen in het geding zijn. Ze pleiten voor minder uitbesteding aan consultants, meer publieke kennis en een duidelijke rol voor de overheid in essentiële diensten als zorg, ICT en infrastructuur. D66 wil dat publieke waarden voorop staan en dat private winsten niet ten koste gaan van het algemeen belang.
Minder marktwerking en commercie in de zorg
D66 wil af van prikkels die marktwerking en privatisering in de zorg stimuleren, omdat deze volgens hen leiden tot kwantiteit boven kwaliteit. De partij wil dat de zorg draait om de patiënt en publieke waarden, niet om commerciële belangen.
Minder uitbesteding, meer publieke kennis en regie
D66 is kritisch op het uitbesteden van overheidstaken aan private partijen en consultants. Ze willen dat de overheid zelf meer kennis en uitvoeringskracht in huis haalt om publieke belangen beter te waarborgen.
“Te veel taken zijn uitbesteed aan consultants. Hierdoor hebben ambtenaren zelf minder kennis, en weet de overheid grote problemen niet op te lossen. D66 breekt hiermee.”
“We verminderen de externe inhuur van dure consultants. We halen kennis en expertise weer in huis bij de overheid.”
Publieke regie op essentiële ICT en infrastructuur
D66 wil dat de overheid de regie houdt over essentiële ICT-systemen en infrastructuur, en deze niet overlaat aan private of buitenlandse partijen. Dit is belangrijk voor veiligheid, autonomie en publieke belangen.
“De ontwikkeling van AI in bijvoorbeeld de zorg, het onderwijs en overheidsdiensten is gevoelig. Daarom laten we dat niet over aan buitenlandse bedrijven die alleen uit zijn op winst en schaal.”
Sterke publieke rol in woningbouw en grondbeleid
D66 wil dat gemeenten en het Rijk meer regie nemen in woningbouw en grondontwikkeling, om te voorkomen dat private partijen en speculatie de publieke belangen schaden.
“We richten een Rijksgrondfaciliteit (een landelijke grondbank) op, zodat de grond die het Rijk in bezit heeft of krijgt, ingezet kan worden om sneller huizen te bouwen.”
“Gemeenten meer ruimte om zelf grond te kopen en te ontwikkelen. Ook krijgen gemeenten meer mogelijkheden om grondspeculaties te voorkomen...”
De SGP is kritisch over privatisering van publieke diensten en wil dat de overheid haar kerntaken behoudt, met name op het gebied van zorg, volkshuisvesting en infrastructuur. De partij pleit voor regulering van private financiering in de zorg en benadrukt dat essentiële voorzieningen zoals openbaar vervoer en volkshuisvesting publieke verantwoordelijkheid moeten blijven. Privatisering wordt niet als doel op zich gezien; waar private partijen betrokken zijn, moet dit onder duidelijke publieke regie en voorwaarden gebeuren.
Regulering van private financiering in de zorg
De SGP accepteert dat private financiering en winsten in de zorg mogelijk zijn, maar wil deze streng reguleren om publieke belangen te waarborgen. Het verbieden van private financiering gaat de partij te ver, maar ongereguleerde privatisering wordt afgewezen vanwege risico’s voor kwaliteit en toegankelijkheid.
“Winsten en private financiering in de zorg worden niet verboden, maar wel gereguleerd.”
Volkshuisvesting als publieke verantwoordelijkheid
De SGP vindt dat de markt niet in staat is om voldoende betaalbare woningen te leveren en wil daarom dat volkshuisvesting weer een kerntaak van de overheid wordt. Privatisering van sociale huurwoningen mag alleen onder strenge voorwaarden plaatsvinden, om het publieke belang te beschermen.
“Volkshuisvesting wordt daarom weer echt een verantwoordelijkheid van de overheid, uiteraard samen en met hulp van alle andere betrokkenen.”
“Sloop of verkoop van sociale huurwoningen door woningcorporaties mag alleen onder strenge voorwaarden, zo mogelijk gecompenseerd door nieuwbouw.”
Openbaar vervoer blijft publieke dienst
De SGP beschouwt openbaar vervoer als een publieke dienst die niet verder geprivatiseerd mag worden, zeker niet in landelijke gebieden waar de markt faalt. De overheid moet investeren om het aanbod op peil te houden.
“Het openbaar vervoer (ov) is een publieke dienst die overal op orde moet blijven.”
Overheid behoudt regie op essentiële infrastructuur
De SGP wil dat de overheid de regie houdt over essentiële infrastructuur zoals het elektriciteitsnet en vaarwegen. Privatisering of overdracht aan private partijen wordt niet voorgesteld; investeringen en beheer blijven een publieke taak.
De VVD kiest niet expliciet voor verdere privatisering van publieke diensten, maar pleit wel voor een grotere rol van private partijen, vooral in de woningmarkt en zorg. De partij wil de overheid terugdringen tot kerntaken, meer ruimte geven aan marktwerking en private investeerders, en belemmerende regelgeving voor private initiatieven schrappen. Concrete voorstellen zijn het stimuleren van private huurwoningen, het versoepelen van verkoop van sociale huurwoningen, en het beperken van overheidsbemoeienis in de zorg en woningmarkt.
Meer ruimte voor private huurwoningen en investeerders
De VVD wil het aandeel van private partijen op de huurmarkt vergroten door regels te schrappen die de bouw en verhuur van private huurwoningen belemmeren. Dit moet leiden tot meer aanbod, lagere prijzen en minder afhankelijkheid van woningcorporaties.
“We willen dat er veel meer private huurwoningen worden gebouwd, zodat de huurprijs omlaaggaat. We schrappen de Wet betaalbare huur, de lokale zelfbewoningsplicht en het verbod op tijdelijke contracten.”
“Ook voor particulieren moet het aantrekkelijk worden om te investeren in huurwoningen en verhuur moet weer lonen.”
Verkoop van sociale huurwoningen aan huurders stimuleren
De VVD wil huurders van sociale huurwoningen het recht geven hun woning te kopen, waardoor het bezit verschuift van (semi-)publieke woningcorporaties naar particulieren. Dit vergroot het aandeel van privaat woningbezit en vermindert de rol van corporaties.
Overheid beperken tot kerntaken, minder publieke bemoeienis
De VVD wil de overheid terugdringen tot kerntaken en pleit voor een kleinere, effectievere overheid. Dit betekent minder publieke bemoeienis en meer ruimte voor private initiatieven, zonder expliciet nieuwe privatiseringen te noemen.
“De effectieve overheid moet zich focussen op kerntaken en onnodige vertraging verbannen. We stoppen automatische uitdijing van de overheid met een opschoonwet.”
“Nederland staat voor een urgente en fundamentele keuze. Tussen een verder uitdijende overheid of een kleine en sterke overheid met een hart en die uitgaat van vertrouwen.”
Volt is kritisch op privatisering in sectoren met een groot publiek belang, zoals zorg, onderwijs, digitale infrastructuur en media. De partij wil publieke zeggenschap behouden of versterken, winstbejag en marktwerking beperken, en publieke investeringen beschermen tegen private belangen. Concrete voorstellen zijn onder meer het beperken van private winst in de zorg, het afschaffen van privéscholen, het stimuleren van publieke alternatieven voor digitale infrastructuur, en het tegengaan van mediamonopolies.
Beperken van private winst en marktwerking in de zorg
Volt ziet de opkomst van private investeerders in de zorg als een bedreiging voor kwaliteit, toegankelijkheid en solidariteit. De partij wil wettelijke beperkingen op winstuitkeringen en meer transparantie over eigendom, om te voorkomen dat publieke middelen in private winsten verdwijnen.
“De opkomst van investeringsmaatschappijen (private-equity) in de zorg kan op gespannen voet staan met de kwaliteit en toegankelijkheid van en de solidariteit in de zorg. Volt zet zich er voor in om de zorg minder interessant te maken voor investeringsmaatschappijen door wettelijke beperkingen op winstuitkeringen in de zorg in te voeren, zorginstanties wettelijk te verplichten transparant te zijn over hun eigendomsstructuren en de Nederlandse Zorgautoriteit hier actiever op te laten controleren, bijvoorbeeld met een speciale task force.”
Publieke zeggenschap over digitale infrastructuur
Volt wil voorkomen dat essentiële digitale infrastructuur in handen komt van private, vaak buitenlandse, bedrijven. De partij pleit voor publieke alternatieven, open source, en Europese oplossingen om digitale soevereiniteit en publieke controle te waarborgen.
“Overheidsdata en publieke infrastructuur moeten niet langer draaien op commerciële platforms zoals Microsoft, Amazon of Google.”
“De overheid geeft het goede voorbeeld en is in 2030 volledig overgestapt op EU-alternatieven voor haar digitale infrastructuur.”
Afschaffen van privéscholen en religieus onderwijs
Volt wil het onderwijs volledig publiek toegankelijk maken en privéscholen afschaffen, om gelijke kansen te bevorderen en privatisering van het onderwijs tegen te gaan.
“We schaffen privéscholen en de IGBO- en IGVO-regelingen af. Alle scholen worden publiek toegankelijk zonder financiële drempels.”
Publieke zeggenschap over innovaties en geneesmiddelen
Volt wil dat publieke investeringen in innovatie en geneesmiddelen niet leiden tot privaat winstbejag, maar ten goede komen aan de samenleving. De partij pleit voor publieke controle over de opbrengsten van met publiek geld ontwikkelde producten.
“Ontwikkelde medicijnen en therapieën blijven zo in handen van Nederlandse of Europese publieke instellingen en worden zo betaalbaar. Het loket ondersteunt ook het opstellen van licentie- en prijsafspraken. Op deze manier leiden publieke investeringen niet tot privaat winstbejag, maar vloeien ze terug naar de samenleving.”
Tegengaan van mediamonopolies
Volt ziet de concentratie van media in handen van grote private partijen als een bedreiging voor pluriformiteit en democratie, en wil fusies en overnames in de mediasector kritisch beoordelen.
“Door middel van overnames krijgen grote marktpartijen een steeds groter deel van ons medialandschap in handen. Zulke mediamonopolies ondermijnen de pluriformiteit van onze media en vormen een gevaar voor onze democratie.”
BBB is kritisch over privatisering van publieke en vitale sectoren en pleit voor meer publieke regie, vooral bij essentiële infrastructuur en zorg. Ze willen marktwerking beperken in de basiszorg, vitale digitale infrastructuur in publieke handen houden, en de wildgroei van commerciële partijen in de zorg tegengaan. BBB kiest voor centralere aansturing en publieke controle waar het publieke belang vooropstaat.
Marktwerking beperken in de basiszorg
BBB vindt dat marktwerking niet thuishoort in de meest noodzakelijke zorg en wil de basisverzekering publiek organiseren, met concurrentie alleen op aanvullende pakketten. Dit moet de toegankelijkheid en betaalbaarheid van zorg waarborgen en de negatieve gevolgen van privatisering tegengaan.
Vitale digitale infrastructuur in publieke handen houden
BBB wil voorkomen dat essentiële digitale infrastructuur wordt geprivatiseerd of in buitenlandse handen valt. Ze pleiten voor publiek of nationaal/Europees eigendom van vitale netwerken en data, om strategische autonomie en veiligheid te waarborgen.
“Vitale infrastructuur in eigen beheer. Publieke en vitale digitale netwerken blijven zoveel mogelijk in bezit van Nederlandse of Europese bedrijven of samenwerkingsverbanden.”
“We zijn er gezamenlijk steeds afhankelijker van geworden. Dit kan strategisch kwetsbaar zijn. Daarom moeten we voorkomen dat onze digitale infrastructuur volledig uitgeleverd wordt aan internationale techreuzen of buitenlandse cloudleveranciers.”
Wildgroei van commerciële partijen in de zorg tegengaan
BBB wil de opkomst van commerciële uitzendbureaus en andere niet-zorgverlenende partijen in de zorg beperken, omdat deze privatisering leidt tot hogere kosten en minder focus op het publieke belang.
“BBB wil een einde maken aan de wildgroei van uitzendbureaus die geen zorg verlenen, maar wel grote winsten maken.”
Het CDA is kritisch over doorgeschoten privatisering in de zorg en woningmarkt en wil meer publieke regie en waarborgen tegen excessen van commerciële partijen. Ze pleiten voor strengere eisen aan private zorgaanbieders, het tegengaan van excessieve winsten, en het behouden van publieke sturing bij sociale woningbouw. Privatisering wordt niet als doel op zich gezien; publieke belangen en kwaliteit staan voorop.
Strengere eisen aan private/commerciële zorgaanbieders
Het CDA wil de negatieve gevolgen van privatisering in de zorg tegengaan door strengere eisen te stellen aan commerciële partijen, met name private equity, en door publieke regie te versterken. Dit moet excessieve winsten en korte-termijnbelangen voorkomen en de kwaliteit van zorg waarborgen.
“We stellen aan zorgaanbieders en financiers van met name private equity-partijen extra eisen die waarborgen bieden voor langjarig commitment en kwaliteit van bestuurders. We willen geen excessieve winsten en beloningen in de zorg.”
“Commerciële zorgaanbieders, zoals commerciële huisartsenketens of private ggz-aanbieders, dienen mee te draaien in de reguliere weekend- en nachtdiensten.”
Publieke regie en rol woningcorporaties bij sociale woningbouw
Het CDA wil dat woningcorporaties een centrale rol behouden in de bouw van sociale en middenhuurwoningen, en dat privatisering van sociale huurwoningen alleen onder strikte voorwaarden plaatsvindt. De opbrengst van verkoop moet ten goede komen aan publieke doelen als nieuwbouw en verduurzaming.
“Woningcorporaties spelen hierin een belangrijke rol. We zorgen dat zij hiervoor – net als bij sociale huur – geborgde financiering via het Waarborgfonds Sociale Woningbouw krijgen.”
“Huurders mogen hun corporatiewoning kopen onder redelijke voorwaarden. De opbrengst gaat naar nieuwbouw, verduurzaming en herstructurering.”
Gelijk speelveld tussen publieke en private zorgaanbieders
Het CDA wil dat private zorgaanbieders aan dezelfde eisen voldoen als publieke instellingen, om oneerlijke concurrentie en negatieve effecten van privatisering te voorkomen.
“We willen een gelijker speelveld tussen ziekenhuizen en zelfstandige behandelcentra (zbc’s), die zich richten op laag-complexe zorg, door gelijke verantwoordelijkheden, transparantie over kwaliteit en meer differentiatie van de financiering op basis van de complexiteit en de kenmerken van patiënten.”
JA21 pleit niet expliciet voor verdere privatisering van publieke diensten, maar zet sterk in op het terugdringen van overheidsbemoeienis, het verkleinen van de overheid en het bevorderen van marktwerking waar mogelijk. Hun belangrijkste voorstellen zijn het beëindigen van onnodige overheidsinmenging in de economie, het herstellen van concurrentie en het beperken van de overheid tot kerntaken, zonder concrete plannen voor nieuwe privatiseringsrondes.
Overheidsinmenging beperken en marktwerking herstellen
JA21 vindt dat de overheid te sturend is in de economie en wil onnodige overheidsbemoeienis terugdringen om ruimte te geven aan marktwerking en concurrentie. Dit standpunt adresseert het probleem van een te grote, inefficiënte overheid en een verstikkende regeldruk, maar bevat geen expliciete oproep tot privatisering van publieke diensten. Het raakt aan privatisering door te pleiten voor minder overheid en meer markt, zonder concrete sectoren te noemen.
“Marktwerking herstellen door onnodige overheidsinmenging te beëindigen en concurrentie te bevorderen.”
“De overheid is veel te sturend in onze economie. Voor ieder probleem worden nieuwe regelingen en subsidies bedacht. Dit maakt mensen afhankelijk en belemmert hun keuzevrijheid.”
“De slanke overheid die dit beleid op moet leveren is niet alleen goedkoper, maar ook efficiënter.”
Overheid beperken tot kerntaken
JA21 wil dat de overheid zich concentreert op haar kerntaken en onnodige structuren afbouwt of samenvoegt. Dit standpunt adresseert bureaucratie en overregulering, en impliceert een voorkeur voor een kleinere publieke sector, maar noemt geen concrete privatiseringsmaatregelen.
De ChristenUnie is uitgesproken tegen privatisering en marktwerking in essentiële publieke sectoren zoals de zorg en kinderopvang. Zij willen marktprikkels en winstmotieven uit deze sectoren weren, publieke regie versterken en private partijen met winstoogmerk terugdringen. De partij pleit concreet voor het beëindigen van marktwerking in de zorg, het non-profit maken van kinderopvang en het beperken van private klinieken.
Einde aan marktwerking en privatisering in de zorg
De ChristenUnie vindt dat marktwerking en privatisering niet thuishoren in de zorg, omdat deze leiden tot verkeerde prikkels, winstuitkeringen en afnemende bereikbaarheid. Ze willen aanbestedingsregels loslaten, private klinieken afbouwen en alle medisch specialisten in loondienst brengen om publieke regie te herstellen.
“Marktwerking hoort niet thuis in de zorg. Het leidt tot prikkels die niet passen bij een samenleving waarin we omzien naar elkaar. Afnemende bereikbaarheid in combinatie met winstuitkeringen geeft een toenemend ongemak. Dit betekent ook dat we de aanbestedingsregels uit Brussel voor de zorg loslaten. Aanbestedingen en concurrentie leiden zelden tot betere zorg. Gespecialiseerde privéklinieken die hoogrenderende inkomsten bij de publieke zorgketen weghouden worden afgebouwd, doordat zorgverzekeraars alleen behandeling in ziekenhuizen vergoeden.”
“Alle medisch specialisten komen in loondienst. Dit vermindert de prikkel om zo veel mogelijk behandelingen uit te voeren.”
“De zorg is geen markt; daarom wordt de invloed van de markt in de zorg teruggedrongen. Dit betekent dat perverse prikkels worden weggenomen en dat het geld besteed wordt aan waar de zorg voor bedoeld is.”
Kinderopvang volledig non-profit maken
De ChristenUnie wil privatisering en winstbejag in de kinderopvang tegengaan door alle kinderopvangorganisaties non-profit te maken en private equity partijen te weren. Dit is volgens hen noodzakelijk vanwege de maatschappelijke functie en publieke financiering van kinderopvang.
“Een winstoogmerk is, gezien de maatschappelijke functie van kinderopvang en financiering met veel gemeenschapsgeld, niet gepast. Alle kinderopvangorganisaties worden daarom non-profit. Dit betekent ook een einde van private equity partijen in de kinderopvang.”
DENK is kritisch over privatisering van publieke voorzieningen en pleit voor een sterke rol van de overheid in sectoren als zorg, wonen en openbaar vervoer. De partij wil marktwerking en commerciële belangen in de zorg beperken, meer investeren in sociale huur en publieke voorzieningen, en de regie van de overheid herstellen om maatschappelijke ongelijkheid tegen te gaan. DENK ziet privatisering als een oorzaak van verminderde toegankelijkheid en betaalbaarheid, en stelt concrete maatregelen voor om publieke belangen te beschermen.
Marktwerking en commerciële belangen in de zorg beperken
DENK verzet zich tegen privatisering en marktwerking in de zorg, omdat dit volgens de partij leidt tot winstbejag en minder toegankelijke zorg. Ze willen de overheid meer regie geven, winsten beperken en commerciële activiteiten aan banden leggen om publieke middelen te beschermen.
“We gaan de marktwerking in de zorg beperken met meer marktmeesterschap. Door verplichte transparantie maken we inzichtelijk hoe het geld van zorgverzekeraars wordt besteed. We leggen de winsten van zorgverzekeraars wettelijk aan banden, gaan bonussen voor bestuurders tegen en willen dat reserves meer ingezet worden voor premieverlagingen. Door marketing en commercie aan banden te leggen blijft zorggeld beschikbaar voor de zorg...”
“Met een uitbreiding van het winstverbod zorgen wij ervoor dat geld beschikbaar blijft voor de zorg. We gaan ook de activiteiten van commerciële partijen beperken die de zorg alleen maar gebruiken om geld te verdienen.”
Overheid herstelt regie over publieke voorzieningen
DENK wil dat de overheid weer de regie neemt over essentiële sectoren zoals wonen, zorg, onderwijs en openbaar vervoer, en keert zich daarmee impliciet tegen verdere privatisering. De partij ziet een sterke publieke sector als noodzakelijk om ongelijkheid te bestrijden en basisvoorzieningen toegankelijk te houden.
“DENK wil een sterke verzorgingsstaat met dienstverlening van de hoogste kwaliteit voor alle Nederlanders. Wij zetten in op een overheid die de maatschappelijke ongelijkheid de komende periode fors verkleint. Wij staan daarom voor meer geld voor het onderwijs, voor betaalbare woningen, voor het openbaar vervoer, voor de zorg en voor andere publieke voorzieningen.”
Investeren in sociale huur en publieke woningbouw
DENK wil meer investeren in sociale huur en publieke woningbouw, en pleit voor het afschaffen van heffingen voor woningcorporaties. Dit is een duidelijke keuze tegen verdere privatisering van de woningmarkt en voor versterking van het publieke aanbod.
“Wij willen meer investeren in sociale huur. Dat betekent dat woningcorporaties meer budget krijgen. Heffingen voor woningcorporaties, zoals de ATAD, worden afgeschaft.”
De PVV is kritisch over privatisering en marktwerking in essentiële publieke sectoren zoals de zorg en infrastructuur. Ze willen marktwerking in de zorg terugdraaien, private winsten weren, en belangrijke infrastructuur in publieke handen houden. De partij pleit voor meer publieke regie en minder invloed van private partijen op vitale voorzieningen.
Marktwerking en privatisering uit de zorg halen
De PVV ziet privatisering en marktwerking als oorzaak van problemen in de zorg, zoals hoge kosten, tekorten en winsten voor private partijen. Ze willen de zorg weer meer publiek organiseren, met minder commerciële invloed en meer zeggenschap voor zorgverleners.
Kritieke infrastructuur in publieke handen houden
De PVV wil voorkomen dat vitale infrastructuur zoals havens en spoorwegen in private handen vallen. Ze pleiten expliciet voor een meerderheidsaandeel van de overheid in deze sectoren en voor het samenvoegen van NS en ProRail tot één publiek spoorbedrijf.
50PLUS is kritisch over privatisering in de zorg en stelt dat winstgevendheid nooit belangrijker mag worden dan de kwaliteit van zorg voor cliënten. Hun belangrijkste concrete voorstel is dat privatisering binnen de zorg niet mag leiden tot een focus op winst boven het belang van de patiënt, waarmee ze pleiten voor het beschermen van de publieke waarden in de zorgsector.
Privatisering in de zorg mag niet ten koste gaan van cliënten
50PLUS waarschuwt dat privatisering in de zorg niet mag betekenen dat winst belangrijker wordt dan goede zorg voor cliënten. Ze adresseren hiermee het risico dat commerciële belangen de kwaliteit en toegankelijkheid van zorg kunnen ondermijnen, en pleiten voor het centraal stellen van de primaire zorgbehoefte boven financiële motieven.
“Privatisering binnen de zorg mag er niet toe leiden dat winstgevendheid belangrijker wordt dan de primaire zorg aan cliënten zelf.”