Verkiezingsprogramma's 2025 overpolitieke leiders
De PVV is zeer kritisch over de huidige politieke leiders en benoemingen in Nederland, die volgens hen vooral via vriendjespolitiek en partijbelangen tot stand komen. De partij wil benoemingen uitsluitend op basis van inhoudelijke kwaliteiten, forse salarisverlagingen voor politici, afschaffing van wachtgeldregelingen, en meer directe democratie met gekozen burgemeesters. Hiermee wil de PVV de macht teruggeven aan de burger en het vertrouwen in het politieke leiderschap herstellen.
Benoemingen op basis van inhoudelijke kwaliteiten, geen vriendjespolitiek
De PVV hekelt de benoeming van politieke leiders en bestuurders op basis van partijkaart en netwerk, en wil dat alleen inhoudelijke kwaliteiten nog tellen. Dit moet vriendjespolitiek en hoge salarissen tegengaan en het vertrouwen in het (semi-)publieke leiderschap herstellen.
“Steeds duiken afgedankte oud-politici op die alleen vanwege hun partijkaart en netwerk-vriendjes op zo’n post komen. Aan deze politieke vriendjespolitiek en hoge salarissen wil de PVV een eind maken: benoemingen in de (semi-)publieke sector vinden alleen nog plaats op grond van inhoudelijke kwaliteiten, en er komen veel strakkere beloningsnormen.”
“Bij werving en selectie van (top)ambtenaren telt alleen de inhoudelijke geschiktheid en niet geslacht, huidskleur en/of herkomst”
“Benoemingen in de (semi-)publieke sector alleen op grond van inhoudelijke kwaliteiten, en er komen zeer strikte beloningsnormen”
“De Algemene Bestuursdienst schaffen we af. De Raad van State wordt ontdaan van politieke benoemingen.”
Forse salarisverlaging en afschaffing wachtgeld voor politici
De PVV wil het aanzien en de beloning van politieke leiders beperken door salarissen te verlagen en de wachtgeldregeling af te schaffen. Dit moet het verschil tussen politiek en burger verkleinen en het politieke ambt minder aantrekkelijk maken voor carrièrepolitici.
“25% salarisverlaging voor bewindslieden, Kamerleden en Europarlementariërs; afschaffen wachtgeldregeling voor politici”
Meer directe democratie en gekozen burgemeesters
De PVV vindt dat politieke leiders te ver van de burger afstaan en pleit daarom voor meer directe democratie, waaronder bindende referenda en rechtstreeks gekozen burgemeesters. Hiermee wil de partij de macht van de gevestigde politieke klasse doorbreken en de burger meer zeggenschap geven.
“Wij willen échte directe democratie – geen onzinnige, nietszeggende burgerberaden. Wij steunen de nu in het parlement voorliggende Grondwetswijziging voor een bindend correctief referendum.”
“Daarnaast willen we zoveel mogelijk inspraak via laagdrempelige landelijke én lokale referenda.”
“De PVV wil rechtstreeks gekozen burgemeesters.”
“Gekozen burgemeesters”
“Eerste Kamer afschaffen”
Kritiek op huidige politieke leiders en hun legitimiteit
De PVV uit scherpe kritiek op de huidige politieke leiders, die volgens hen niet luisteren naar de burger en vooral met zichzelf bezig zijn. De partij positioneert zichzelf als alternatief dat de burger weer centraal stelt.
NSC vindt dat politieke leiders meer inhoud, open debat en integriteit moeten tonen, met minder focus op ophef en meer op het algemeen belang. Ze willen strengere integriteitsregels, meer transparantie over lobby-invloed, en een cultuur waarin Kamerleden en bewindspersonen kritisch, deskundig en dienstbaar zijn. Concrete voorstellen zijn onder meer een openbaar lobbyregister, sancties bij afwezigheid van Kamerleden, en het beperken van dichtgetimmerde coalitieakkoorden.
Meer inhoud en open debat, minder ophef
NSC stelt dat politieke leiders te veel gericht zijn op korte termijn en ophef, en pleit voor een cultuur van inhoudelijk debat en het dienen van het algemeen belang. Dit moet leiden tot betere oplossingen voor maatschappelijke problemen.
“De politiek is verworden tot een ophefmachine zonder richting. Langetermijnvisie en inhoudelijk debat ontbreken.”
“Goed bestuur begint met een andere politieke cultuur in de Kamer. Al jaren ontbreekt het aan voldoende inhoud en diepgaand debat in de Kamer.”
“We investeren in een andere politieke cultuur met meer inhoud en open debat.”
“We willen oplossingen, geen ophef.”
Strengere integriteitsregels en transparantie voor politieke leiders
NSC vindt dat politieke leiders strengere integriteitsregels moeten naleven en transparanter moeten zijn over hun contacten met lobbyisten. Dit moet het vertrouwen in de politiek herstellen en belangenverstrengeling tegengaan.
“De politiek is streng voor de burgers maar mild voor zichzelf bij kwesties rondom integriteit. Daarom werkt Nieuw Sociaal Contract aan een initiatiefwet voor integriteitsregels voor bewindspersonen.”
“We pleiten voor een verplicht en openbaar lobbyregister voor contacten met ministers, ambtenaren en Kamerleden. Het moet duidelijker worden hoe lobbykantoren hun invloed uitoefenen op de politieke besluitvorming.”
Kamerleden moeten deskundig, aanwezig en dienstbaar zijn
NSC benadrukt dat politieke leiders, en met name Kamerleden, hun werk serieus moeten nemen, deskundig moeten zijn en het algemeen belang moeten dienen. Afwezigheid en gebrek aan inhoudelijke kennis worden niet getolereerd.
“Kamerleden moeten hun werk serieus nemen en aanwezig zijn, anders functioneert het parlement niet. We zijn daarom streng voor Kamerleden die bijna nooit aanwezig zijn.”
“Onze Kamerleden zullen ministers en ambtenaren kritisch volgen op inhoud en resultaat, zonder politieke vooringenomenheid.”
“Alleen met kennis en inhoud kan de politiek problemen oplossen.”
Coalitieakkoorden beperken en ruimte voor vakministers
NSC wil dat politieke leiders coalitieakkoorden beperken tot hoofdlijnen, zodat er meer ruimte is voor debat en aanpassing. Ook moeten vakministers zonder partijlidmaatschap mogelijk zijn.
“Coalitieakkoorden moeten zich beperken tot hoofdlijnen van beleid en financiële kaders. Ze leggen niet precies vast hoe de doelen bereikt worden. Er moet ruimte zijn voor debat en om in te spelen op veranderende omstandigheden; geen dichtgetimmerde afspraken dus.”
“Het moet normaal zijn voor een regering om ook vakministers te hebben die geen lid zijn van een politieke partij.”
JA21 vindt dat politieke leiders het vertrouwen van de burger moeten herstellen door zich te beperken tot kerntaken, transparant te zijn en de zeggenschap terug te geven aan de bevolking. Ze pleiten voor meer directe democratie, gekozen burgemeesters en het terugdringen van bureaucratie via een Minister voor Overheidsefficiëntie en Autonomie. Politieke leiders moeten volgens JA21 dienstbaar zijn aan de burger, niet aan technocratische of internationale structuren.
Politieke leiders moeten zeggenschap teruggeven aan burgers
JA21 stelt dat politieke leiders te veel macht hebben overgedragen aan bureaucratie en internationale instanties, waardoor de invloed van burgers is afgenomen. Ze willen dat politieke leiders zich weer richten op nationale belangen en directe inspraak van burgers mogelijk maken, onder andere via referenda en decentralisatie.
“De overheid zit al jaren gevangen in juridische, technocratische en internationale structuren. Hierdoor hebben gekozen Nederlandse volksvertegenwoordigers steeds minder mogelijkheden om via nationale wet- en regelgeving beleid te maken dat aansluit bij de wil van de mensen en neemt de invloed van mensen op hun eigen leefomgeving steeds verder af.”
“JA21 wil invloed teruggeven aan de Nederlandse burger. Dat betekent dat burgers meer zeggenschap krijgen over grensbeleid, de totstandkoming van nieuwe wetten, en de manier waarop met (belasting)geld wordt omgegaan.”
“Meer zeggenschap van burgers over hun eigen leefomgeving door te focussen op decentralisatie en referenda over onder meer het migratiebeleid, de bevolkingsgroei en de natuur in Nederland te organiseren.”
Politieke leiders moeten transparanter en efficiënter besturen
JA21 vindt dat politieke leiders verantwoordelijk zijn voor een kleinere, efficiëntere overheid en pleit voor een Minister voor Overheidsefficiëntie en Autonomie die bureaucratie tegengaat en inspraak van burgers bewaakt. Dit moet leiden tot meer betrokkenheid van burgers en minder bemoeienis van de overheid op detailniveau.
“De minister dient regels, instanties en het woud aan ongekozen adviesraden en overheidsorganen kritisch tegen het licht te houden, zodat onnodige overheidsstructuren kunnen worden afgebouwd of samengevoegd.”
“De minister voor Overheidsefficiëntie en Autonomie krijgt duidelijke taken: in de eerste plaats het terugdringen van de sluipende groei van de bureaucratie en het stoppen van de steeds snellere groei binnen ministeries en andere overheidsinstanties.”
“Een Minister voor Overheidsefficiëntie en Autonomie die de inspraak van Nederlanders bewaakt en de overheid afslankt.”
Politieke leiders moeten gekozen en controleerbaar zijn
JA21 wil dat politieke leiders, zoals burgemeesters, direct gekozen worden om de democratische legitimiteit te vergroten en de afstand tot de burger te verkleinen.
“Gekozen burgemeesters.”
Politieke leiders moeten stoppen met symboolpolitiek en zich richten op kerntaken
JA21 bekritiseert politieke leiders die zich bezighouden met symboolpolitiek, diversiteitsprogramma’s en activisme, en wil dat zij zich weer richten op de kerntaken van de overheid, zoals veiligheid en rechtspraak.
“De politiek weer vierkant achter de politie: stoppen met antiracisme- en diversiteitsprogramma’s in de gehele strafrechtketen en weer vertrouwen op de professionaliteit van onze mensen in blauw.”
“De overheid is te onzichtbaar geworden op het terrein waarop zij het hardst nodig is.”
BBB vindt dat politieke leiders dienstbaar, betrouwbaar en herkenbaar moeten zijn, met de nadruk op waarden als authenticiteit, professionaliteit en het algemeen belang boven partij- of eigenbelang. De partij pleit voor politici die geworteld zijn in de samenleving, verantwoordelijkheid nemen, en zich onderscheiden door nuchterheid en betrokkenheid. BBB wil selectie van politieke leiders op basis van kwaliteiten en geschiktheid, en benadrukt het belang van een diverse vertegenwoordiging met praktijkervaring.
Dienstbaarheid en betrouwbaarheid als kernwaarden
BBB stelt dat politieke leiders niet moeten handelen uit macht of ego, maar uit dienstbaarheid aan de samenleving, met standvastigheid en betrouwbaarheid als leidraad. Politici moeten blijven staan voor hun waarden, ook onder druk, en het algemeen belang altijd vooropstellen.
“Bij BBB geloven we dat politiek niet moet draaien om macht of ego, maar om dienstbaarheid aan de samenleving. Onze vertegenwoordigers opereren vanuit onze kernwaarden; authentiek en professioneel.”
“Wij kiezen niet voor de makkelijkste weg, maar voor de juiste. Wij nemen verantwoordelijkheid, juist als het lastig wordt. Dat is waar politiek om zou moeten draaien: dienstbaarheid, standvastigheid en betrouwbaarheid.”
“Nederland verdient politici die blijven staan waar ze voor staan. Dat is wat u van ons mag blijven verwachten.”
Selectie op basis van kwaliteiten en praktijkervaring
BBB wil dat politieke leiders geselecteerd worden op basis van hun kwaliteiten, geschiktheid en praktijkervaring, niet op basis van afkomst, status of partijpolitieke belangen. De partij benadrukt het belang van mensen met praktijkkennis en bestuurlijke ervaring, die herkenbaar en benaderbaar zijn voor de samenleving.
“Nieuwe politiekrachten en selectie laten plaatsvinden op basis van kwaliteiten en geschiktheid.”
“Onze leden en vertegenwoordigers lopen uiteen van ervaren bestuurders tot mensen die met beide poten in de klei staan, ondernemers, zorgverleners, boeren, ouders, vakmensen.”
“We zijn een partij van mensen met én zonder bestuurlijke ervaring. Mensen met praktijkkennis, mensen die weten hoe het is om voor dag en dauw op te staan. Mensen die het verschil willen maken zonder politieke praat, maar met hart voor het land.”
Politieke leiders als volksvertegenwoordigers, niet als systeemdenkers
BBB vindt dat politieke leiders zich niet moeten blindstaren op systemen of cijfers, maar oog moeten hebben voor mensen en hun echte leven. Politici moeten herkenbaar en benaderbaar zijn, en beleid maken dat uitgaat van vertrouwen in mensen.
BVNL wil de macht van politieke leiders beperken en hun functioneren transparanter en deskundiger maken. Ze pleiten voor een maximumtermijn voor de premier, eisen relevante opleiding en ervaring voor ministers, en willen politieke leiders uitsluiten van dubbele nationaliteit en lidmaatschap van ondemocratische supranationale organisaties. Zo wil BVNL belangenverstrengeling voorkomen en de kwaliteit en integriteit van het bestuur waarborgen.
Maximumtermijn voor de premier
BVNL wil voorkomen dat één persoon te lang te veel macht heeft door een limiet te stellen aan het aantal termijnen dat iemand premier mag zijn. Dit moet de democratische vernieuwing bevorderen en machtsconcentratie tegengaan.
“Er moet een beperking komen aan de tijd dat iemand premier kan zijn. Bijvoorbeeld door een maximum in te voeren van 2 termijnen, of 8 jaar.”
Ministers moeten relevante opleiding en ervaring hebben
BVNL vindt dat politieke leiders, met name ministers, alleen benoemd mogen worden als zij aantoonbare relevante kennis en ervaring hebben. Dit moet de deskundigheid en het functioneren van het kabinet verbeteren en de 'baantjescarrousel' tegengaan.
“Bij de benoeming van ministers wordt gekeken naar opleiding, achtergrond en ervaring. Mensen zonder relevante opleiding of ervaring krijgen geen ministerspost.”
“Dit betekent dat de Minister van J&V minimaal rechten moet hebben gestudeerd, dat de Minister van Defensie bij voorkeur een oud-militair is, dat de Minister van Financiën minimaal een econoom of fiscalist is en dat de Minister van EZK bij voorkeur een ervaren ondernemer of econoom is en dat de Minister van I&W een ingenieur is.”
“Bij de benoeming van ministers moet worden gekeken naar opleiding, achtergrond en ervaring en het mag niet meer gebeuren dat mensen zonder relevante kennis en ervaring via de baantjescarrousel toch minister of staatssecretaris worden.”
Geen dubbele nationaliteit of lidmaatschap van supranationale organisaties
Om belangenverstrengeling en loyaliteitsconflicten bij politieke leiders te voorkomen, wil BVNL dat ministers en staatssecretarissen geen dubbele nationaliteit mogen hebben en geen lid mogen zijn van ondemocratische supranationale organisaties zoals het WEF.
“Ministers en Staatssecretarissen mogen geen dubbele nationaliteit hebben in verband met mogelijke belangenverstrengeling en loyaliteitsconflicten.”
“Ministers, Staatssecretarissen en andere provinciale of lokale bestuurders mogen geen lid meer zijn van politieke, ondemocratische supranationale organisaties, zoals het World Economic Forum (WEF).”
Politieke leiders hoofdelijk aansprakelijk bij wanbeleid
BVNL wil dat politici, bestuurders en topambtenaren persoonlijk verantwoordelijk worden gehouden voor structurele budgetoverschrijding of inefficiëntie, om zo beter bestuur en integriteit af te dwingen.
“Politici, bestuurders en topambtenaren worden hoofdelijk aansprakelijk bij structurele budgetoverschrijding of inefficiëntie.”
“Budgetoverschrijding van meer dan 10% zonder parlementaire toestemming leidt automatisch tot: terugbetalingsplicht, ontslag uit de functie, uitsluiting van herbenoemingen en opname in een openbaar register.”
FVD stelt dat politieke leiders in Nederland te vaak uit een kleine, gesloten kring komen en elkaar baantjes toeschuiven, waardoor vernieuwing en democratische controle ontbreken. Ze willen politieke leiders direct laten kiezen door de bevolking, benoemingen transparanter maken, en het mogelijk maken om falende bestuurders tussentijds te ontslaan. Zo wil FVD de macht teruggeven aan de burger en het partijkartel doorbreken.
Rechtstreekse verkiezing van politieke leiders
FVD vindt dat belangrijke politieke leiders zoals burgemeesters en Commissarissen van de Koning niet langer via politieke achterkamertjes benoemd mogen worden, maar direct gekozen moeten worden door de bevolking. Dit vergroot volgens hen de transparantie en zorgt ervoor dat leiders verantwoording afleggen aan de kiezer in plaats van aan politieke partijen.
“Burgemeesters en andere publieke functionarissen worden niet langer aangesteld, maar rechtstreeks gekozen door de bevolking.”
“We laten burgemeesters en Commissarissen van de Koning direct door de bevolking kiezen, zodat bestuurders verantwoording afleggen aan de kiezer in plaats van aan politieke partijen.”
“Burgemeesters en andere bestuurders worden niet langer benoemd door een kleine kring, maar rechtstreeks gekozen.”
Doorbreken van het partijkartel en baantjescultuur
FVD stelt dat een kleine groep bestuurders decennialang rouleert in dezelfde functies en elkaar baantjes toeschuift, waardoor nieuwe ideeën en talenten worden buitengesloten. Ze willen deze baantjescultuur doorbreken door benoemingen open te breken en de ambtelijke top te vernieuwen.
“Een kleine groep bestuurders rouleert al decennia in dezelfde functies, schuift elkaar baantjes toe en schermt de macht af voor nieuw talent en frisse ideeën.”
“We breken het partijkartel open, stoppen partijpolitieke benoemingen en zorgen dat nieuwe ideeën en talenten weer een kans krijgen.”
“We laten topambtenaren en ambassadeurs opnieuw solliciteren bij de start van een nieuwe regering en schaffen de Algemene Bestuursdienst (ABD) af, zodat de ambtelijke macht niet langer in handen blijft van een gesloten kring.”
Mogelijkheid tot tussentijds ontslag van falende bestuurders
FVD wil burgers de mogelijkheid geven om, met voldoende steun, via een referendum falende politieke leiders zoals burgemeesters of Commissarissen van de Koning tussentijds te ontslaan. Dit moet de macht van politieke leiders verder beperken en hun verantwoording aan de burger vergroten.
“We maken het mogelijk dat burgers, met voldoende steunbetuigingen, een referendum afdwingen om falende bestuurders zoals Burgemeesters of Commissarissen van de Koning tussentijds te ontslaan.”
Verbod op belangenverstrengeling met supranationale organisaties
FVD wil voorkomen dat politieke leiders functies vervullen bij ondemocratische supranationale organisaties, om belangenverstrengeling tegen te gaan en de onafhankelijkheid van Nederlandse politieke leiders te waarborgen.
“We verbieden bewindspersonen om functies te vervullen in ondemocratische supranationale organisaties zoals het World Economic Forum zodat belangenverstrengeling wordt tegengegaan”
De SP vindt dat politieke leiders dienstbaar moeten zijn aan het volk, transparant moeten handelen en geen financieel voordeel mogen halen uit hun positie. Ze willen privileges en financiële regelingen voor politici afschaffen, salarissen maximeren en belangenverstrengeling streng aanpakken om het vertrouwen in de politiek te herstellen.
Afschaffen van privileges en financiële regelingen voor politici
De SP wil een einde maken aan bijzondere regelingen en riante vergoedingen voor politieke leiders, zoals wachtgeld en hoge onkostenvergoedingen. Politici mogen niet meer verdienen dan de minister-president en moeten geen financieel voordeel halen uit hun functie. Dit moet het vertrouwen in politieke leiders herstellen en het graaien van belastinggeld tegengaan.
“Bijzondere regelingen voor politici schaffen we af, zoals de te ruime vergoedingen voor reizen, verblijf en onkostenvergoedingen. Dat geldt uiteraard ook voor alle andere politici die momenteel recht op wachtgeld hebben, zoals ministers, burgemeesters en wethouders.”
“We schaffen de wachtgeldregeling af. Jezelf riante vergoedingen toeschuiven terwijl grote delen van de bevolking in armoede en onzekerheid leven is niet normaal.”
“Daarom maken we het salarisniveau van de ministerpresident het maximum dat je kunt verdienen in de publieke sector en bij staatsbedrijven. Het overschrijden van deze WNT (Wet Normering Topinkomens) wordt strafbaar gesteld.”
Strenge aanpak van belangenverstrengeling en transparantie
De SP wil dat politieke leiders volledig transparant zijn over hun zakelijke belangen en verbiedt commerciële nevenfuncties. Grote donaties aan politieke partijen vanuit bedrijven worden verboden om politieke invloed te beperken. Dit alles om te voorkomen dat politieke leiders het publieke belang verwisselen voor eigen of commerciële belangen.
“Belangenverstrengeling of de schijn daarvan moet worden tegen gegaan. Door transparantie verplicht te stellen voorkomen we dat het grote geld politieke invloed koopt in ons land. Dat bereiken we onder andere door een verplicht lobbyregister en een verbod op draaideurfuncties.”
“Bij aantreden moeten ministers en staatssecretarissen inzicht geven over hun zakelijke belangen. Voor Tweede Kamerleden komt er een verbod op commerciële nevenfuncties en moeten ook zij inzicht geven in hun zakelijke belangen. Zij dienen enkel het belang van de mensen.”
“Grote donaties vanuit het bedrijfsleven stoppen we. Voortaan kunnen alleen natuurlijke personen doneren aan politieke partijen.”
Politieke leiders zijn dienaars van het volk, niet van het grote geld
De SP benadrukt dat bestuurders en volksvertegenwoordigers er zijn om het volk te dienen en niet om zichzelf te verrijken of zich te laten beïnvloeden door machtige belangen. Dit is essentieel om het vertrouwen in de democratie te herstellen.
De ChristenUnie benadrukt dat politieke leiders zich moeten richten op het algemeen belang, trouw moeten blijven aan hun principes en niet moeten vervallen in kortzichtigheid of eigenbelang. Ze verzetten zich tegen een politiek die draait om "poppetjes" in plaats van inhoud en pleiten voor een integere, dienstbare overheid die transparant en betrouwbaar is. Concrete voorstellen zijn gericht op het versterken van de partijdemocratie en het afwijzen van een districtenstelsel dat de focus op personen zou vergroten.
Politiek moet gericht zijn op algemeen belang en principes
De ChristenUnie vindt dat politieke leiders hun werk moeten doen vanuit principes en het algemeen belang, niet uit eigenbelang of populariteit. Ze bekritiseren politici die zich laten leiden door de waan van de dag en pleiten voor leiderschap dat trouw blijft aan waarden, zelfs als dat moeilijk of impopulair is.
“Mensen die zien wat we zijn kwijtgeraakt en daarom opstaan voor het goede. Die in de politiek het algemeen belang zoeken en hun principes trouw blijven.”
“Omdat we geloven dat elk mens telt. En politiek weer hoopvol kan zijn.”
“Politici zijn vooral bezig met de waan van de dag. Dit moet echt anders, want we zijn te veel kwijtgeraakt.”
Afwijzing van persoonsgerichte politiek (poppetjes) en focus op inhoud
De partij verzet zich tegen een politiek systeem dat draait om personen ("poppetjes") in plaats van inhoud. Ze wijzen het districtenstelsel af omdat dit de aandacht verschuift van inhoud naar personen en het moeilijker maakt voor minderheden om vertegenwoordigd te worden.
“In een districtenstelsel gaat het meer over poppetjes en minder over inhoud.”
Versterken van interne partijdemocratie en betrokkenheid
De ChristenUnie vindt dat politieke partijen leden moeten hebben en interne democratie moeten waarborgen, zodat politieke leiders verantwoording afleggen aan hun achterban en burgers meer betrokken raken bij de politiek.
“Interne partijdemocratie wordt een eis voor politieke partijen. Politieke partijen moeten leden hebben.”
Politiek leiderschap moet transparant en dienstbaar zijn
De partij benadrukt het belang van transparantie, betrouwbaarheid en dienstbaarheid van politieke leiders en de overheid als geheel. Politieke leiders moeten rekenschap geven van hun keuzes en handelen in het belang van publieke gerechtigheid.
“De ChristenUnie wil een overheid die dienstbaar is aan de samenleving en een hoeder van publieke gerechtigheid.”
“Dit vraagt een betrouwbare overheid die kwalitatief degelijke wetgeving maakt en daarbij rekenschap geeft van de kaders van grondrechten, mensenrechten en andere fundamentele waarborgen.”
GroenLinks-PvdA benadrukt het belang van integer, democratisch en beschermd leiderschap in de politiek. Ze willen politieke leiders beter beschermen tegen intimidatie en geweld, politieke dubbelfuncties verbieden om belangenverstrengeling te voorkomen, en transparantie en democratische controle versterken. Lokale en landelijke politici moeten hun werk veilig en onafhankelijk kunnen doen, met duidelijke regels en ondersteuning vanuit de overheid.
Bescherming van politieke leiders tegen intimidatie en geweld
GroenLinks-PvdA ziet dat politieke leiders steeds vaker te maken krijgen met bedreiging, intimidatie en zelfs geweld. Om de democratische rechtsstaat te beschermen, willen ze extra ondersteuning en beveiliging voor politici, zowel lokaal als landelijk, en voldoende capaciteit bij politie en ondersteunende teams.
“Intimidatie tegengaan. Volksvertegenwoordigers en bestuurders moeten hun democratische werk kunnen doen zonder bedreiging en intimidatie. We ondersteunen het Team Bedreigde Politici en zorgen dat zowel mensen die landelijk als lokaal politiek actief zijn ondersteund worden.”
“Bescherm lokale democratie. Het vrije debat staat lokaal steeds vaker onder druk door intimidatie en bedreiging. Relschoppers proberen hun zin te krijgen door burgemeesters en raadsleden te bedreigen en raadsvergaderingen te verstoren, tot gewelddadig verzet en brandstichting aan toe. We zorgen dat politie voldoende capaciteit hebben om daders op te sporen en raadsvergaderingen zo nodig te beveiligen. Lokale bestuurders en politici verdienen steun uit Den Haag.”
“Bewaken en beveiligen. Ambtsdragers van onze democratie en rechtsstaat staan zwaar onder druk. Het bijstaan en bewaken van deze groep is topprioriteit. We zorgen ervoor dat er altijd voldoende capaciteit en middelen zijn voor deze taak.”
Verbod op politieke dubbelfuncties en tegengaan van belangenverstrengeling
De partij wil politieke dubbelfuncties verbieden om belangenverstrengeling te voorkomen en de onafhankelijkheid van politieke leiders te waarborgen. Dit moet ervoor zorgen dat volksvertegenwoordigers hun taak zuiver en met beide benen in de samenleving kunnen uitvoeren.
“Verbod op politieke dubbelfuncties. We stoppen met politieke dubbelfuncties. Je mag nu bijvoorbeeld raadslid, Statenlid én Tweede Kamerlid tegelijk zijn. Dit kan belangenverstrengeling in de hand werken. Bovendien ondermijnt politieke banenstapeling het uitgangspunt dat lokale volksvertegenwoordigers parttimers zijn die met twee benen in de samenleving staan.”
Transparantie en democratische controle op politieke leiders
GroenLinks-PvdA wil de transparantie rondom politieke leiders vergroten door een lobbyregister en strengere regels voor donaties. Dit moet de invloed van grote geldschieters beperken en de controle op het handelen van politici versterken.
“Transparante politiek. Er komt een lobbyregister voor de Rijksoverheid waarin ambtenaren en politici vermelden met welke belangenorganisaties over welke onderwerpen contact is geweest voor het maken van beleid. In de eerste twee jaar dat bewindspersonen, Kamerleden en topambtenaren een nieuwe baan aanvaarden toetst het College Rechtspositie Politieke Ambtsdragers of er geen sprake is van belangenverstrengeling.”
“Maximum donaties politieke partijen. In een democratie is de kiezer de baas, niet het grote geld. Alleen natuurlijke personen mogen doneren en geen stichtingen, bedrijven of business clubs.”
Volt wil politieke leiders transparanter, eerlijker en meer verantwoordelijk maken, met strengere regels tegen belangenverstrengeling en meer openheid over hun handelen. Ze pleiten voor het verbieden van dubbelfuncties, het openbaar maken van financiële belangen en agenda’s van bewindspersonen, en het versterken van democratische controle op leiderschap. Volt ziet politieke leiderschap als een publieke taak die onder voortdurende publieke en wettelijke controle moet staan.
Verbod op dubbelfuncties voor politieke leiders
Volt wil voorkomen dat politieke leiders meerdere functies tegelijk bekleden, omdat dit de kwaliteit van het leiderschap en de democratische controle schaadt. Door dubbelfuncties te verbieden, moeten politieke leiders zich volledig kunnen richten op hun gekozen taak en wordt belangenverstrengeling tegengegaan.
“Er komt een verbod op dubbelfuncties in de politiek. Op dit moment is het mogelijk om tegelijkertijd gemeenteraadslid, Provinciale Statenlid én Tweede Kamerlid te zijn. Volt vindt dat dit verboden moet worden.”
Strengere transparantie en integriteit voor bewindspersonen
Volt wil dat politieke leiders, met name bewindspersonen, hun financiële belangen volledig openbaar maken en dat hun agenda’s transparant en controleerbaar zijn. Dit moet belangenverstrengeling voorkomen en het vertrouwen in politieke leiders herstellen.
“Bewindspersonen worden wettelijk verplicht hun financiële belangen openbaar te maken - inclusief eigendommen, aandelen, leningen en inkomsten uit nevenfuncties. Deze gegevens worden door een onafhankelijke instantie voorafgaand aan de benoeming, en vervolgens jaarlijks, gecontroleerd.”
“We verbeteren de publieke agenda’s van bewindspersonen. De huidige agenda’s zijn vaak onvolledig, moeilijk doorzoekbaar en bevatten vage omschrijvingen. Daardoor blijft onduidelijk welke gesprekken plaatsvinden, met wie en over welke wetgeving. Daarom pleiten wij voor gestandaardiseerde, digitaal doorzoekbare en openbaar beschikbare agenda’s, waarin ook beleidsdossiers en gesprekspartners duidelijk zijn opgenomen.”
Aanscherping lobbyverbod en aanpak draaideurpolitiek
Volt wil het lobbyverbod voor politieke leiders uitbreiden en beter handhaafbaar maken, zodat oud-politici niet direct hun invloed kunnen aanwenden voor privébelangen. Dit moet structurele belangenverstrengeling tegengaan.
“We scherpen het lobbyverbod voor politieke topfuncties verder aan. Mede dankzij Volt is er nu een wet die zorgt voor betere regulering van draaideurpolitiek en duidelijke lobbyregels voor oud-bewindspersonen. Maar we zijn er nog niet. Zo geldt het verbod niet voor topambtenaren, ontbreekt een onafhankelijke controle, en zijn zakelijke contacten tussen oud- en zittende bewindspersonen nog toegestaan. Volt wil het verbod uitbreiden en beter handhaafbaar maken, zodat belangenverstrengeling structureel wordt voorkomen.”
Europese leiders mogen niet het algemeen belang blokkeren
Volt wil dat nationale politieke leiders binnen de EU niet langer het gezamenlijke Europese belang kunnen blokkeren door het vetorecht. Dit moet voorkomen dat individuele leiders hun eigenbelang boven het collectief stellen.
“We schaffen het vetorecht af, zodat nationale leiders hun eigenbelang niet meer boven het belang van ons allemaal kunnen stellen.”
“Het Europees Parlement krijgt het recht om wetsvoorstellen te doen en het vetorecht verdwijnt. Zo kan één leider niet langer het gezamenlijk belang blokkeren.”
Het CDA benadrukt dat politieke leiders verantwoordelijkheid moeten nemen, fatsoenlijk moeten handelen en het algemeen belang moeten dienen, vooral in tijden van maatschappelijke onzekerheid en verharding. Ze pleiten voor versterking van het democratisch ethos, meer interne democratie binnen partijen en het bevorderen van diversiteit in politieke topfuncties. Concrete voorstellen zijn onder andere het verplicht stellen van interne partijdemocratie en het bevorderen van de doorstroom van vrouwen naar leidinggevende posities in de politiek.
Politieke leiders moeten verantwoordelijkheid nemen en fatsoenlijk handelen
Het CDA vindt dat politieke leiders het goede voorbeeld moeten geven door verantwoordelijkheid te nemen, moedige keuzes te maken en het algemeen belang te dienen. Dit is volgens hen noodzakelijk om het vertrouwen in de politiek te herstellen en de samenleving te verbinden in plaats van te verdelen.
“In zulke tijden verwacht je van de politiek dat zij verantwoordelijkheid neemt en moedige keuzes durft te maken. Je verwacht een politiek die begint bij waarden, gericht is op de lange termijn en oog heeft voor het gemeenschappelijk belang. Een politiek die in staat is om te verbinden in plaats van te verdelen.”
“Democratie verdwijnt niet in één klap; ze brokkelt af, stukje bij beetje, als moraal en fatsoen ontbreken.”
Verplichte interne democratie en diversiteit in politieke topfuncties
Het CDA wil dat politieke partijen verplicht intern democratisch georganiseerd zijn en dat de doorstroom van vrouwen naar topfuncties in de politiek wordt bevorderd. Dit moet het leiderschap binnen de politiek representatiever en meer betrokken maken.
“Wij bevorderen de doorstroom van vrouwen naar topfuncties in de politiek, overheid en het bedrijfsleven. We ondersteunen initiatieven die vrouwen begeleiden naar leidinggevende posities.”
“Interne partijdemocratie versterkt betrokkenheid van burgers en moedigt aan tot meedoen. Daarom wordt interne partijdemocratie een eis voor politieke partijen.”
Kritiek op populistisch leiderschap en politieke experimenten
Het CDA uit expliciet kritiek op politieke leiders die meebuigen met populisme of zich bezighouden met politieke experimenten, omdat dit volgens hen leidt tot chaos en spektakel in plaats van oplossingen.
“De afgelopen jaren hebben laten zien dat politieke experimenten en meebuigen met populistische politiek vooral nog meer chaos en spektakel opleveren. Maar de oplossingen en resultaten blijven uit.”
BIJ1 pleit voor het radicaal democratiseren van de politiek en het beperken van de macht van individuele politieke leiders ten gunste van collectieve, democratische controle en inspraak. Ze willen meer directe invloed van burgers en werknemers op besluitvorming, en stellen voor om de macht van posities als burgemeesters en Kamerleden te verkleinen en transparanter te maken. De kern van hun visie is dat politieke macht niet bij enkelen hoort te liggen, maar breed gedragen en gecontroleerd moet worden door de samenleving.
Meer democratische controle op politieke leiders
BIJ1 vindt dat politieke leiders, zoals burgemeesters en Kamerleden, onder strengere democratische controle moeten staan om machtsmisbruik en belangenverstrengeling te voorkomen. Ze willen de macht van deze posities verkleinen, transparanter maken en meer verantwoording afdwingen, vooral op het gebied van openbare orde en veiligheid.
“De macht van burgemeesters wordt onderhevig aan meer democratische controle, verantwoording en transparantie, in het bijzonder rond openbare orde, veiligheid, politieacties, surveillance en het sluiten van woningen.”
“Het aantal Kamerleden in de Tweede Kamer moet proportioneel meegroeien met het aantal inwoners in Nederland... Ook wordt het budget voor fractiemedewerkers verhoogd. Het salaris van voltijd volksvertegenwoordigers wordt herzien en verlaagd.”
Directe inspraak van burgers en werknemers in plaats van leiderschap van enkelen
BIJ1 wil dat politieke en economische macht niet langer bij een kleine groep leiders ligt, maar dat burgers en werknemers directe inspraak krijgen in belangrijke beslissingen. Dit moet gebeuren via bindende gespreksrondes, inspraaksessies en gekozen raden met vetorecht.
“Burgers bepalen met landelijke gespreksrondes en inspraaksessies altijd actief mee met nieuwe wetten en regels van de overheid. Vooral bij grote politieke vraagstukken krijgt deze raadpleging een centrale, bindende rol.”
“Alle grote bedrijven worden verplicht om werknemers-raden aan te stellen met gekozen vertegenwoordigers van het personeel. Die raden hebben advies- en vetorecht over belangrijke beslissingen als ontslagen, investeringen en reorganisaties.”
De Partij voor de Dieren vindt dat politieke leiders een grote verantwoordelijkheid dragen voor het beschermen van de democratische rechtsstaat, integriteit en transparantie. Ze pleiten voor strengere regels tegen belangenverstrengeling, meer transparantie over lobby-invloed, betere bescherming van klokkenluiders en versterking van de democratische controle op bestuur. Politieke leiders moeten integer handelen, openstaan voor burgerparticipatie en hun macht niet misbruiken.
Strengere integriteitsregels en transparantie voor politieke leiders
De PvdD wil belangenverstrengeling en draaideurconstructies bij politieke leiders tegengaan door duidelijke regels en een afkoelperiode. Ze eisen een openbaar lobbyregister en onafhankelijke controle op integriteit, zodat politieke besluitvorming transparanter en eerlijker wordt. Dit moet het vertrouwen in de politiek herstellen en misbruik van macht voorkomen.
“We implementeren een gecoördineerde strategie voor de integriteit van bewindspersonen en ambtenaren in hoge functies. Belangenverstrengeling en draaideurconstructies gaan we tegen met duidelijke regels. Zo wordt een afkoelperiode van ten minste twee jaar ingesteld voordat (voormalige) bewindspersonen, Kamerleden of topambtenaren een lobbyfunctie mogen bekleden.”
“Op alle niveaus van bestuur en volksvertegenwoordiging komt een openbaar lobbyregister. Bestuursstukken zoals wetsvoorstellen en beleidsmaatregelen vermelden welke invloed lobbyisten op de voorstellen hebben gehad. Een onafhankelijke autoriteit houdt toezicht op de integriteit van lobbyisten en politici.”
Versterking van democratische controle en ondersteuning van volksvertegenwoordigers
De partij vindt dat politieke leiders en volksvertegenwoordigers beter ondersteund moeten worden om hun controlerende taak goed uit te voeren en minder afhankelijk te zijn van lobbyisten. Dit draagt bij aan een gezondere democratie en meer tegenmacht tegenover de regering.
“De Tweede Kamer wordt versterkt door de ondersteuning van Kamerleden uit te breiden, met name bij kleine fracties. Zij krijgen meer capaciteit om eigen onderzoek te doen en wetsvoorstellen kritisch te beoordelen. Zo worden zij minder afhankelijk van lobbyisten.”
Politieke leiders moeten verantwoordelijkheid nemen voor het beschermen van de rechtsstaat
De PvdD benadrukt dat politici een grote verantwoordelijkheid dragen om de democratische rechtsstaat te beschermen tegen populisme, ondermijning en politieke willekeur. Politieke leiders moeten het vertrouwen in de overheid herstellen en zich inzetten voor rechtvaardigheid en grondrechten.
“Politici dragen een grote verantwoordelijkheid in het beschermen van de democratische rechtsstaat tegen ophitspolitiek, populisme en ondermijning.”
De SGP benadrukt dat politieke leiders en bestuurders hun gezag ontlenen aan hun verantwoordelijkheid als dienaren van God en het algemeen belang, niet aan eigenbelang of ideologie. Ze pleiten voor een betrouwbaar, dienstbaar bestuur dat zich houdt aan kerntaken, publieke gerechtigheid en klassieke vrijheden, met respect voor de christelijke traditie en constitutionele monarchie.
Politieke leiders als dienaren van God en het algemeen belang
De SGP ziet politieke leiderschap als een roeping tot dienstbaarheid, waarbij gezag voortkomt uit verantwoordelijkheid tegenover God en de samenleving. Politieke leiders moeten zich niet laten leiden door eigenbelang, maar het algemeen belang en publieke gerechtigheid centraal stellen. Dit onderscheidt zich van een puur seculiere of individualistische visie op leiderschap.
“Het is zoals koning Willem-Alexander schrijft als hij een wet ondertekent: ‘bij de gratie Gods’. We zien de overheid niet als zelfbedacht construct, maar als dienares van God. Dit onderstreept het grote gewicht van het landsbestuur. Dat verdient respect, maar schept ook verantwoordelijkheid.”
“De overheid is geroepen de publieke gerechtigheid te zoeken. Daarbij staat het algemeen belang centraal en niet een eenzijdig eigenbelang van een politieke leider of partij.”
Betrouwbaar, dienstbaar en begrensd bestuur
De SGP vindt dat politieke leiders betrouwbaar en dienstbaar moeten zijn, zich moeten beperken tot kerntaken en niet moeten afdwalen naar ideologische of overmatige regelgeving. Ze benadrukken het belang van klassieke vrijheden, gespreide verantwoordelijkheid en het respecteren van de constitutionele monarchie.
“We staan voor een betrouwbaar bestuur. Voor een overheid die haar grenzen kent, zich niet laat afleiden van haar kerntaken, zich dienstbaar opstelt, ruimte geeft aan de samenleving, maar wel het kwade beteugelt.”
“Onze rechtsstaat en democratie zijn stevig geworteld in de christelijke cultuur en geschiedenis van Europa. Nederland heeft een bijzondere geschiedenis als constitutionele monarchie met het Oranjehuis dat ons door God gegeven is.”
D66 vindt dat politieke leiders eerlijk, open en verantwoordelijk moeten zijn, en het goede voorbeeld moeten geven door te luisteren naar mensen en transparant te handelen. Ze willen dat politici respect tonen voor feiten, instituties en elkaar, en pleiten voor meer bescherming van vrouwelijke politici tegen haat en bedreigingen. D66 stelt concrete maatregelen voor om het vertrouwen in politiek leiderschap te herstellen en de veiligheid en representatie van politieke leiders te waarborgen.
Politici moeten eerlijk, open en voorbeeldig zijn
D66 benadrukt dat politieke leiders een voorbeeldfunctie hebben en verwacht van hen transparantie, integriteit en respect voor burgers en instituties. Dit is essentieel om het vertrouwen in de democratie te herstellen en te behouden.
“Van politici verwachten wij dat ze luisteren naar mensen, juist ook naar diegenen die zich buitengesloten voelen. Dat ze respect tonen voor feiten, instituties en elkaar. En dat ze zich niet verschuilen achter regels of systemen, maar het goede voorbeeld geven: eerlijk en open.”
Bescherming van vrouwelijke politici tegen haat en bedreigingen
D66 erkent dat vrouwelijke politieke leiders disproportioneel te maken krijgen met (online) haat en bedreigingen. Ze willen een actieplan om deze problematiek aan te pakken en staan voor gelijke vertegenwoordiging in de politiek.
“We willen een actieplan om de grote hoeveelheid (online) haat en bedreigingen tegen vrouwelijke politici, van gemeenteraad tot Tweede Kamer, tegen te gaan. Wij staan pal voor gelijke vertegenwoordiging in de politiek.”
Minder onmogelijke beloftes en meer realisme van politieke leiders
D66 bekritiseert het doen van onrealistische beloftes door politieke leiders, wat leidt tot teleurstelling en dalend vertrouwen. Ze willen breken met deze praktijk en pleiten voor een open, transparante overheid die eerst vertrouwen geeft aan burgers.
“Tegelijkertijd blijft de politiek onmogelijke beloftes doen, waardoor mensen teleurgesteld raken en het vertrouwen in het systeem verder daalt. D66 breekt hiermee.”
50PLUS benoemt politieke leiders vooral in de context van veiligheid en bescherming, waarbij zij pleiten voor strengere straffen en meer bescherming voor politieke ambtsdragers. Concrete beleidsvoorstellen richten zich op het verhogen van de veiligheid van deze groep, onder andere door zwaardere straffen bij geweld en agressie tegen hen. De partij ziet politieke leiders als een kwetsbare groep die extra waardering en bescherming verdient.
Zwaardere straffen en meer bescherming voor politieke ambtsdragers
50PLUS wil dat politieke ambtsdragers (waaronder politieke leiders) beter worden beschermd tegen fysiek, verbaal en digitaal geweld. Dit komt voort uit de constatering dat maatschappelijke verharding politieke leiders kwetsbaarder maakt. De partij stelt voor om zware straffen op te leggen aan plegers van geweld tegen deze groep en benadrukt het belang van waardering en bescherming van politieke ambtsdragers.
DENK pleit voor meer democratische legitimiteit en transparantie bij politieke leiders, met name door het direct verkiezen van burgemeesters en het vergroten van de controle op bestuurders. Daarnaast wil DENK de invloed van lobbyisten en draaideurconstructies bij politieke leiders beperken. Hun visie is gericht op het versterken van de inspraak van burgers en het tegengaan van belangenverstrengeling in het openbaar bestuur.
Rechtstreekse verkiezing van burgemeesters
DENK vindt dat politieke leiders als burgemeesters direct door de bevolking gekozen moeten worden om de democratische legitimiteit te vergroten en de afstand tussen burgers en bestuurders te verkleinen.
“Burgemeesters worden voortaan rechtstreeks gekozen door de bevolking.”
Strenger toezicht op lobby en draaideurconstructies
Om de integriteit van politieke leiders te waarborgen, wil DENK een verplicht lobbyregister en een volledig lobbyverbod voor oud-bewindspersonen. Dit moet belangenverstrengeling en ongewenste invloed op politieke leiders tegengaan.
“Er komt een verplicht lobbyregister voor de regering. Er komt meer toezicht op de draaideurconstructie en oud bewindspersonen krijgen een volledig lobbyverbod.”
De VVD vindt dat politieke leiders verantwoordelijkheid moeten nemen voor betere regelgeving en het functioneren van de democratie. Ze benadrukken dat politici zichzelf kritisch moeten beoordelen en de Tweede Kamer haar wetgevende taak serieus moet nemen, met minder aandacht voor dagelijkse ophef. De partij pleit voor meer transparantie, zelfreflectie en een sterke, goed functionerende democratie waarin politieke leiders keuzes durven te maken.
Politici moeten verantwoordelijkheid nemen voor betere regels
De VVD stelt dat politieke leiders niet de schuld bij burgers moeten leggen, maar kritisch naar zichzelf en de regels moeten kijken. Politici dienen te zorgen voor duidelijke, werkbare regelgeving en zichzelf verantwoordelijk te houden voor het verbeteren van het systeem.
“Wij wijzen met die vinger naar de regels en naar onszelf, als politici, om met betere regels te komen. Want iedereen die zich aan de regels houdt moet zich veilig voelen.”
Tweede Kamer moet wetgevende taak serieus nemen
De partij vindt dat politieke leiders in de Tweede Kamer zich minder moeten laten leiden door dagelijkse ophef en meer tijd moeten besteden aan wetgeving. Dit versterkt de democratie en zorgt ervoor dat politieke keuzes daadwerkelijk door gekozen vertegenwoordigers worden gemaakt.
“Dat betekent ook dat de Tweede Kamer zichzelf serieus moet nemen, meer tijd moet besteden aan wetgeving en minder aan de ophef van de dag.”