Verkiezingsprogramma's 2025 overpartijprogramma D66
D66 presenteert een partijprogramma dat inzet op gelijke kansen, een sterke democratische rechtsstaat, duurzaamheid, betaalbaar wonen en sociale vooruitgang. De partij wil structurele hervormingen op het gebied van wonen, klimaat, sociale zekerheid, onderwijs en Europa, met nadruk op eerlijkheid, inclusiviteit en innovatie. Concrete voorstellen zijn onder meer het bouwen van tien nieuwe steden, het afbouwen van de hypotheekrenteaftrek, forse investeringen in klimaatmaatregelen en het versterken van de democratische rechtsstaat.
Tien nieuwe steden bouwen en woningmarkt hervormen
D66 wil het woningtekort structureel aanpakken door grootschalige nieuwbouw, vooral bij bestaande steden en ov-knooppunten, en door hervorming van fiscale voordelen voor woningbezit. Dit moet zorgen voor meer betaalbare woningen en gemengde wijken.
“D66 wil tien nieuwe steden bouwen, vooral bij bestaande steden of kernen en bij grote ov-knooppunten.”
“We bouwen het belastingvoordeel van woningbezit af en gaan beleggers meer belasten.”
“We verkleinen de verschillen in fiscale voordelen tussen huurders en mensen met een koopwoning. Dit doen we onder andere via de afbouw van de hypotheekrenteaftrek...”
Klimaatdoelen versnellen en energietransitie sociaal maken
D66 wil Nederland versneld klimaatneutraal maken door ambitieuze reductiedoelen, investeringen in het elektriciteitsnet en ondersteuning van kwetsbare groepen bij de energietransitie. De partij legt nadruk op een eerlijke verdeling van kosten en opbrengsten.
“In 2030 is er 55% minder uitstoot van broeikasgassen... In 2040 is dat 90% minder... en in 2050 is Nederland klimaatneutraal.”
“We ondersteunen mensen met lage inkomens bij verduurzaming van hun woning. Denk aan subsidies, persoonlijk advies en energiecoaches.”
“Voor de vele mensen voor wie de rekening nú al onbetaalbaar is, maakt D66 het Noodfonds Energie structureel en het budget groter.”
Gelijke kansen en bestrijding van discriminatie
D66 zet zich in voor een samenleving waarin iedereen gelijke kansen krijgt en uitsluiting, racisme en discriminatie actief worden bestreden, ongeacht afkomst, geloof, huidskleur, beperking, seksuele oriëntatie of genderidentiteit.
“D66 wil alle vormen van uitsluiting, racisme en discriminatie doorbreken: of het nu gaat om afkomst of geloof... huidskleur... beperking, neurodiversiteit... seksuele oriëntatie of genderidentiteit...”
Democratische rechtsstaat versterken
D66 wil de democratie en rechtsstaat versterken door onafhankelijke toezichthouders, toetsing van wetten aan de Grondwet en het beschermen van grondrechten. Dit is volgens de partij de basis voor alle andere maatschappelijke doorbraken.
Europese samenwerking verdiepen en investeren
D66 kiest voor een krachtiger, besluitvaardiger Europa met meer gezamenlijke regels, een grotere Europese begroting en investeringen in publieke goederen als defensie, groene energie en infrastructuur.
“D66 wil vaker één gezamenlijke Europese regel die overal geldt: de verordening.”
“D66 wil jaarlijks €750 tot €800 miljard euro extra aan Europese investeringen. Dat financieren we met gezamenlijke leningen.”
“Met een Europese begroting die twee keer zo groot is, kunnen we samen écht een veranderende wereld aan.”
Innovatie en technologie voor maatschappelijke vooruitgang
D66 wil fors investeren in onderzoek, innovatie en technologie, met een eigen bewindspersoon voor Technologie en Innovatie, en bescherming tegen de negatieve effecten van grote techbedrijven.
Sociale zekerheid en eerlijk werk
D66 wil hogere lonen, lagere belastingen op arbeid, en meer kansen voor mensen met afstand tot de arbeidsmarkt. De partij pleit voor fundamentele hervorming van de WIA en uitbreiding van ouderschapsverlof.
“D66 zorgt daarom voor hogere lonen en lagere belastingen.”
“De Wia (Wet werk en inkomen naar arbeidsvermogen) werkt op dit moment onvoldoende... Fundamentele hervorming is nodig.”
“D66 wil het ouderschapsverlof uitbreiden en een wettelijke minimum stagevergoeding voor iedereen.”
BVNL positioneert zich als een tegenpool van D66 en verzet zich expliciet tegen het partijprogramma van D66, dat zij associëren met een grote, bemoeizuchtige overheid, collectivisme, woke-ideologie en supranationale inmenging. BVNL pleit juist voor een kleinere overheid, meer individuele vrijheid, het afschaffen van woke- en diversiteitsbeleid, en het terugdraaien van internationale en supranationale invloed op nationaal beleid.
Tegen grote overheid en supranationale inmenging
BVNL bekritiseert het D66-programma vanwege de nadruk op een grote overheid, centralisatie en internationale samenwerking, en stelt daar een radicaal andere koers tegenover: soevereiniteit, kleinschaligheid en het terugdringen van internationale organisaties en supranationale invloed.
“Daarnaast waait er een gure collectivistische wind door Nederland en neemt het woke-isme steeds extremere vormen aan, waardoor Nederlandse tradities en normen en waarden worden bedreigd.”
“Nederlanders voelen inmiddels elke dag de pijn van duurdere boodschappen, een hogere energierekening, wachtlijsten in de zorg, afkalvend onderwijs en onzekerheid over betaalbare woonruimte. Daarnaast waait er een gure collectivistische wind door Nederland...”
“Nederland verdient beter. Na jaren van politiek wanbeheer, onbehoorlijk bestuur, betutteling en cultuurafbraak kiest Belang Van Nederland voor de wederopbouw van een trots, vrij en welvarend land, waarin de vrijheid van het individu centraal staat. Wij geloven niet in een overheid die alles voor de burger bepaalt, maar in burgers die zelf aan het roer staan.”
“Wij kiezen voor Nederland, voor vrijheid, voor verantwoordelijkheid, en voor een toekomst waarin we niet geleid worden door angst of schuld, maar door trots en ambitie.”
“Nederland mag geen lid meer zijn van politieke, ondemocratische supranationale organisaties, zoals het World Economic Forum (WEF). Nederland geeft ook geen geld meer aan dit soort organisaties.”
Afschaffen woke- en diversiteitsbeleid
BVNL zet zich expliciet af tegen het woke- en diversiteitsbeleid, dat zij associëren met D66, en wil dit volledig beëindigen. Zij stellen dat beleid en kwaliteit leidend moeten zijn, niet identiteit of achtergrond.
“Er komt een einde aan al het woke- en diversiteitsbeleid. De overheid kiest voor kwaliteit ongeacht huidskleur, achtergrond of geaardheid of politieke affiliatie.”
“Genderneutrale toiletten worden in alle overheidsgebouwen en door de overheid gefinancierde instellingen verboden.”
“Biologische mannen worden niet toegelaten in vrouwensporten, vrouwenkleedkamers, vrouwengevangenissen en ander voor vrouwen bedoelde ruimten.”
Terugdraaien centralisatie en bindend referendum
BVNL verzet zich tegen de centraliserende tendens die zij in het D66-programma zien en pleit voor meer directe democratie en decentralisatie.
“BVNL wil een bindend referendum invoeren. Democratie moet weer terug naar de inwoners van Nederland. Over specifieke onderwerpen moet het volk zich buiten de verkiezingen kunnen uitspreken.”
“BVNL streeft kleinschaligheid na. Het doel is om zoveel mogelijk bottom-up te regelen. Dus vanuit de gemeente, dan de provincie en als het niet anders kan nationaal, maar bij voorkeur via de vrije markt.”
Stoppen met internationale verdragen en asielstop
BVNL wijst internationale verdragen en open grenzen, die zij associëren met D66-beleid, af en pleit voor een asielstop en het opzeggen van verdragen die nationale soevereiniteit beperken.
“Om de afbraak van Nederland te stoppen moeten we onmiddellijk stoppen met het toelaten van asielzoekers en kansarme migranten en niet accepteren dat onze eigen cultuur verdwijnt ten faveure van culturen en moralen die niet de onze zijn en die onze manier leven en onze waarden bedreigen. Hiertoe is het onvermijdelijk dat we een groot aantal internationale verdragen opzeggen.”
“BVNL wil een asielstop. Het absorptievermogen is bereikt en Nederland kan de eindeloze toestroom van asielzoekers niet meer aan.”
BIJ1 positioneert zich scherp tegenover het partijprogramma van D66, dat zij associëren met neoliberaal, marktgericht beleid en onvoldoende sociale rechtvaardigheid. BIJ1 pleit voor radicale publieke voorzieningen, het beëindigen van marktwerking in essentiële sectoren, en een fundamenteel andere koers op thema’s als wonen, zorg, onderwijs en democratie. Hun voorstellen zijn gericht op het terugdringen van marktinvloeden, het vergroten van collectieve zeggenschap en het centraal stellen van gelijkwaardigheid.
Publieke voorzieningen volledig in overheidshanden
BIJ1 verwerpt het marktdenken dat zij D66 toeschrijven en wil essentiële voorzieningen als zorg, onderwijs en openbaar vervoer volledig publiek maken. Dit is een directe tegenstelling tot het liberalere beleid van D66, dat marktwerking en private partijen in deze sectoren niet uitsluit.
“De zorg komt volledig in handen van de overheid, van ziekenhuis tot verzekeraar. Winst en markt-bureaucratie in de zorg worden zo verleden tijd.”
“We schaffen collegegeld af: al het onderwijs wordt gratis. Alle studieschulden van de ‘pechgeneratie’ schelden we volledig kwijt.”
“Gratis ov.”
Radicale aanpak van wooncrisis en marktwerking
BIJ1 stelt dat het D66-beleid te veel ruimte laat voor marktwerking en speculatie op de woningmarkt. Zij willen bindende maximumprijzen, massale sociale woningbouw en onteigening bij leegstand, waarmee ze zich expliciet afzetten tegen het meer gematigde woonbeleid van D66.
“We zorgen dat huisjesmelkers niet méér huur aan jou kunnen rekenen dan eerlijk is, met bindende maximumprijzen voor elke woning. Te hoge huren maken we lager. Ook in de vrije sector, met terugwerkende kracht.”
“Een Nationaal Bouwbedrijf bouwt woningen voor mensen, niet voor winst. Zo zetten wij de projectontwikkelaars die weigeren om betaalbaar te bouwen, omdat ze alleen verdienen aan te dure koopwoningen, buitenspel.”
“Wie een woning onnodig leeg laat staan, betaalt een boete van 2,8% van de WOZ-waarde per maand (100% van de waarde in 3 jaar). Na 3 jaar onteigenen (terugpakken) we de woning en wijzen die toe aan mensen om te wonen.”
Democratisering van economie en politiek
BIJ1 wil werknemers en burgers directe zeggenschap geven over bedrijven en beleid, in tegenstelling tot het D66-model van representatieve democratie en sociaal-liberale hervormingen. Dit betekent bindende burgerinspraak en vetorechten voor werknemersraden.
“Alle grote bedrijven worden verplicht om werknemers-raden aan te stellen met gekozen vertegenwoordigers van het personeel. Die raden hebben advies- en vetorecht over belangrijke beslissingen als ontslagen, investeringen en reorganisaties.”
“Burgers bepalen met landelijke gespreksrondes en inspraaksessies altijd actief mee met nieuwe wetten en regels van de overheid. Vooral bij grote politieke vraagstukken krijgt deze raadpleging een centrale, bindende rol.”
Kritiek op neoliberalisme en Europese koers
BIJ1 bekritiseert expliciet het neoliberale en imperialistische karakter van de EU, waar D66 juist een voorstander is van Europese integratie en marktwerking. BIJ1 wil een fundamenteel andere EU, gericht op solidariteit en gelijkwaardigheid.
“We willen de Europese Unie (EU) drastisch veranderen. Het liberale, imperialistische en racistische verlengstuk van de CEO’s en multinationals van deze wereld maken we tot een nieuwe unie die werkt voor mensen, dieren en de planeet.”
FVD positioneert zich expliciet als tegenpool van D66 en het partijprogramma van D66, dat zij zien als onderdeel van het "kartel" en de gevestigde politiek. FVD verwerpt de kernpunten van D66, zoals klimaatbeleid, immigratie, Europese integratie en bestuurlijke vernieuwing, en pleit voor radicale alternatieven: volledige stop op immigratie, afschaffing van klimaatbeleid, herstel van nationale soevereiniteit en bindende referenda. Hun visie is dat Nederland weer vrij, trots en soeverein moet worden, los van de koers die D66 voorstaat.
D66 als onderdeel van het partijkartel en gevestigde politiek
FVD ziet D66 als een van de hoofdrolspelers binnen het "partijkartel" dat volgens hen de democratie en diversiteit van het debat ondermijnt. Ze positioneren hun eigen programma als een fundamentele breuk met de koers van D66 en soortgelijke partijen.
“We breken het partijkartel open, stoppen partijpolitieke benoemingen en zorgen dat nieuwe ideeën en talenten weer een kans krijgen.”
“Dit partijkartel wordt bovendien in stand gehouden door een netwerk van subsidies, adviesraden en loterijen die jaarlijks miljarden euro’s rondpompen. Organisaties die nauwe banden hebben met de gevestigde politiek, ontvangen structureel financiering, terwijl kritische of onafhankelijke initiatieven geen kans maken.”
Radicale afwijzing van D66-standpunten op klimaat, immigratie en EU
FVD verwerpt expliciet de beleidslijnen die D66 kenmerkt: klimaatbeleid, open immigratie, Europese integratie en internationale verdragen. Zij presenteren hun eigen voorstellen als het tegenovergestelde van het D66-programma.
“We willen stoppen met het klimaat- en stikstofbeleid, de boeren en de industrie weer de ruimte geven, en via hervatte gasboringen in Groningen weer betaalbare energie terugbrengen voor iedereen.”
“We willen stoppen met de massale immigratie en remigratie tot stand brengen zodat ons volk ook in de komende tientallen, honderden jaren als zodanig kan blijven bestaan.”
“We willen stoppen met de excessieve uitdijing van het overheidsapparaat, de wirwar van regeltjes, heffingen en toeslagen, loskomen van de Europese regelzucht en een samenleving creëren waarin zelfredzaamheid, vrijheid en dynamiek weer centraal staan.”
Democratische vernieuwing tegenover D66’s bestuurlijke koers
FVD zet zich af tegen de bestuurlijke vernieuwing van D66 (zoals gekozen premier, meer macht voor de rechter en internationale verdragen) en pleit juist voor bindende referenda, gekozen bestuurders en het schrappen van internationale invloed.
“We voeren bindende referenda in naar Zwitsers model, zodat u direct zelf kunt beslissen over belangrijke kwesties. Burgemeesters en andere bestuurders worden niet langer benoemd door een kleine kring, maar rechtstreeks gekozen.”
“We schrappen de directe werking van internationale verdragen en stoppen toetsing aan vage begrippen zoals ‘algemeen belang’.”
Afschaffen van technocratische adviesorganen en subsidies voor D66-achtige organisaties
FVD wil technocratische adviesorganen en subsidiestructuren, die zij associëren met D66 en het kartel, volledig afschaffen.
“We schaffen achterhaalde adviesorganen zoals CPB, SCP, SER en PBL af, zodat beleid niet langer wordt bepaald door technocraten en lobbyclubs.”
“We stoppen alle subsidies voor organisaties die proefprocessen voeren tegen de staat. Ook niet-gouvernementele organisaties (NGO’s) krijgen geen subsidie meer.”
Volt noemt D66 niet expliciet in haar verkiezingsprogramma, noch vergelijkt zij zichzelf direct met het partijprogramma van D66. Wel positioneert Volt zich als een partij met nieuwe, progressieve ideeën en benadrukt zij zich te onderscheiden van traditionele partijen zoals D66 door meer Europese samenwerking, radicale democratische vernieuwing en een basisinkomen. Volt presenteert zich als alternatief voor gevestigde partijen en zet in op structurele hervormingen waar D66 doorgaans gematigder is.
Volt positioneert zich als alternatief voor traditionele partijen zoals D66
Volt profileert zichzelf als vernieuwend en progressiever dan traditionele partijen, waaronder D66, door te wijzen op haar unieke proces en nieuwe ideeën. De partij benadrukt dat zij verder gaat dan bestaande partijen in het aandurven van fundamentele vernieuwing en Europese samenwerking.
“Dit verkiezingsprogramma is tot stand gekomen dankzij de nieuwe ideeën van honderden leden in heel Europa, experts en andere betrokkenen. Een uniek proces, wat traditionele partijen niet aandurven.”
Volt kiest voor radicale democratische vernieuwing
Volt stelt vergaande democratische hervormingen voor, zoals het verlagen van de stemgerechtigde leeftijd naar 16 jaar, het invoeren van een Derde Kamer (jongerenberaad), en het uitbreiden van de Tweede Kamer naar 250 zetels. Dit zijn voorstellen die verder gaan dan wat D66 doorgaans bepleit.
“De generatie die het dichtst bij die toekomst staat, moet gehoord worden. Daarom verlagen we de leeftijd dat je mag stemmen naar zestien jaar. We voeren een Derde Kamer in: een jongerenberaad dat wetten beoordeelt en de politiek adviseert.”
“We breiden de Tweede Kamer uit van 150 naar 250 zetels. Onze Tweede Kamer is namelijk te klein,”
Volt pleit voor een onvoorwaardelijk basisinkomen
Volt stelt een onvoorwaardelijk basisinkomen voor dat alle toeslagen vervangt, wat een duidelijk onderscheidend punt is ten opzichte van D66, die inzet op hervorming van het toeslagenstelsel maar geen basisinkomen voorstelt.
“Er komt een maandelijks basisinkomen dat alle toeslagen vervangt. Dit bestaat uit een vaste”
Volt wil een Ministerie van Digitale Zaken
Volt stelt de oprichting van een Ministerie van Digitale Zaken voor, een concreet voorstel dat niet in het partijprogramma van D66 voorkomt.
“We willen dat er een minister van Digitale Zaken komt met een eigen ministerie van Digitale Zaken.”
JA21 positioneert zich expliciet als tegenpool van partijen als D66, waarbij het partijprogramma van D66 wordt gezien als symbool voor links beleid dat volgens JA21 niet aansluit bij de wensen van de rechtse meerderheid in Nederland. JA21 pleit voor minder EU-invloed, meer nationale zeggenschap, een kleinere overheid en een restrictiever migratiebeleid, in tegenstelling tot de koers die zij D66 toedichten. Hun visie is helder: Nederland moet weer zelf kunnen beslissen over zijn grenzen, wetten en cultuur, zonder de progressieve agenda van partijen als D66.
Afwijzing van links beleid en D66-koers
JA21 bekritiseert het partijprogramma van D66 impliciet door te stellen dat Nederland ondanks een rechtse stem links beleid kreeg, en positioneert zichzelf als alternatief voor deze koers. Ze zien D66 als vertegenwoordiger van een politiek die niet aansluit bij de wensen van de rechtse meerderheid en willen daar radicaal van afwijken.
“Voorheen stemde Nederland rechts en kreeg er links beleid voor terug. De afgelopen verkiezingen van 2023 stemde Nederland rechts maar kreeg er überhaupt geen beleid voor terug.”
“Als brede conservatief-liberale partij staan wij uniek in het politieke veld. Wij kiezen voor een kleinere overheid, grootse plannen en een open blik, zonder de menselijke maat en ons gemeenschapsgevoel uit het oog te verliezen.”
Meer nationale zeggenschap, minder EU-invloed
JA21 zet zich af tegen de pro-Europese en internationalistische koers die zij D66 toeschrijven. Ze willen minder invloed van de EU, meer referenda en nationale controle over beleid, in tegenstelling tot het partijprogramma van D66 dat juist meer Europese samenwerking nastreeft.
“JA21 wil dus meer referenda, minder EU, meer economische vrijheid en meer invloed op ons grensbeleid.”
Strenger migratie- en asielbeleid
JA21 positioneert zich tegenover het migratiebeleid van D66 door te pleiten voor striktere grenzen, beperking van migratie en het herzien van internationale verdragen, waar D66 juist een opener en humaner migratiebeleid voorstaat.
“Wij kiezen voor de toekomst, de cultuur en de welvaart van ons land, niet voor Nederland als opvangplek voor de hele wereld. Oude internationale verdragen zijn niet langer opgewassen tegen huidige migratievraagstukken in de totaal veranderde wereld van nu. JA21 herziet de knellende internationale verdragen en legt de soevereiniteit over onze grenzen weer waar hij hoort: bij ons Nederlandse parlement.”
Niet expliciet genoemd in verkiezingsprogramma
Niet expliciet genoemd in verkiezingsprogramma
Niet expliciet genoemd in verkiezingsprogramma
Niet expliciet genoemd in verkiezingsprogramma
Niet expliciet genoemd in verkiezingsprogramma
Niet expliciet genoemd in verkiezingsprogramma
Niet expliciet genoemd in verkiezingsprogramma
Niet expliciet genoemd in verkiezingsprogramma
Niet expliciet genoemd in verkiezingsprogramma
Niet expliciet genoemd in verkiezingsprogramma
Niet expliciet genoemd in verkiezingsprogramma
Niet expliciet genoemd in verkiezingsprogramma