Verkiezingsprogramma's 2025 overoverwaarde
BIJ1 ziet overwaarde op woningen en grond als een maatschappelijk probleem dat leidt tot speculatie, ongelijkheid en onrechtvaardige verdeling van woonruimte. Hun belangrijkste voorstellen zijn het zwaar belasten van leegstand en speculatie, het terugpakken (onteigenen) van grond en woningen van speculanten en huisjesmelkers, en het inzetten van deze overwaarde voor sociale woningbouw en betaalbaar wonen. De kern van hun visie is dat overwaarde niet in handen van private partijen hoort te blijven, maar collectief ingezet moet worden voor het recht op wonen.
Overwaarde van woningen en grond terug naar de samenleving
BIJ1 wil dat de overwaarde van woningen en grond niet langer wordt opgepot door speculanten, beleggers of huisjesmelkers, maar wordt ingezet voor het algemeen belang. Dit doen ze door hoge boetes op leegstand, onteigening na langdurige leegstand, en het terugpakken van grond van grote speculanten. De partij ziet overwaarde als een collectief goed dat moet bijdragen aan betaalbaar wonen en sociale woningbouw, in plaats van private verrijking.
“Wie een woning onnodig leeg laat staan, betaalt een boete van 2,8% van de WOZ-waarde per maand (100% van de waarde in 3 jaar). Na 3 jaar onteigenen (terugpakken) we de woning en wijzen die toe aan mensen om te wonen.”
“Kostbare bouw- en landbouwgrond hoort niet in handen van speculanten zoals ASR, die 46.000 hectare oppotten en dat gebruiken om de overheid te chanteren. Deze grond pakken we terug en gebruiken we voor de bouw van sociale woningen.”
“Er komen hoge leegstandsboetes bij langdurige onnodige leegstand; als de eigenaar meerdere waarschuwingen negeert kan dit progressief oplopen tot 2,8% van de WOZ-waarde per maand, wat neerkomt op een boete van de volledige waarde van het pand in drie jaar. Er komen proactieve onteigeningsinstrumenten voor gemeenten met uitgebreide wettelijke grondslag.”
“We beginnen met grond en gebouwen terugpakken van de grootste private beleggers en particuliere huisjesmelkers.”
Overwaarde inzetten voor sociale woningbouw en betaalbaarheid
De partij wil de financiële middelen die vrijkomen uit het aanpakken van overwaarde direct inzetten voor sociale woningbouw, coöperatieve woonvormen en het betaalbaar maken van huren. Overwaarde wordt zo een bron voor collectieve investeringen in plaats van individuele winst.
“Die miljarden gaan naar sociale woningbouw op grote schaal, coöperatieve woonvormen, en bestaande huurwoningen circulair renoveren en verduurzamen. Onze staat geeft geen subsidies aan de rijken, maar geeft de mensen een thuis.”
Volt wil overwaarde en waardestijging van grond en vastgoed fiscaal belasten om speculatie tegen te gaan en maatschappelijke winsten terug te laten vloeien naar de samenleving. Hun belangrijkste voorstellen zijn het belasten van waardevermeerdering bij bestemmingswijziging van grond, het afschaffen van de landbouwvrijstelling, en het invoeren van gemeentelijke heffingen op stijgende grondwaarde. Volt ziet dit als een manier om huizenprijzen te drukken, betaalbaarheid te vergroten en speculatie te ontmoedigen.
Waardestijging van grond fiscaal belasten
Volt wil dat de overwaarde die ontstaat bij bestemmingswijziging van grond (bijvoorbeeld van landbouw- naar bouwgrond) wordt belast, zodat speculatie wordt ontmoedigd en grond sneller en goedkoper beschikbaar komt voor woningbouw. Dit moet bijdragen aan het oplossen van de wooncrisis en het eerlijker verdelen van maatschappelijke winsten.
“de waardevermeerdering van bijvoorbeeld landbouwgrond die voor bouwgrond bestemd wordt fiscaal te belasten, waardoor grond naar verwachting eerder beschikbaar komt voor een lagere prijs.”
“Om sneller meer ruimte beschikbaar te maken voor nieuwbouw en de kosten van bouwprojecten en nieuwe woningen te verlagen wil Volt het speculeren met bouwgrond tegengaan. Dat doen we door de waardevermeerdering van bijvoorbeeld landbouwgrond die voor bouwgrond bestemd wordt fiscaal te belasten, waardoor grond naar verwachting eerder beschikbaar komt voor een lagere prijs.”
Afschaffen landbouwvrijstelling bij verkoop grond
Volt wil dat winst op verkoop van landbouwgrond niet langer belastingvrij is, zodat ook de agrarische sector belasting betaalt over gerealiseerde overwaarde, net als andere sectoren.
“Er wordt nu geen belasting betaald over winst op verkoop van landbouwgrond. Volt wil de landbouwvrijstelling afschaffen, zodat de landbouw net als de rest van Nederland belasting betaalt over winst.”
Gemeentelijke heffing op stijging grondwaarde
Volt stelt voor om een gemeentelijke heffing op de stijging van grondwaarde in te voeren, zodat maatschappelijke investeringen in de omgeving ook leiden tot maatschappelijke baten en speculatie met grondbezit wordt ontmoedigd.
“Daarnaast voeren we een gemeentelijke heffing op de stijging van grondwaarde in, zodat maatschappelijke investeringen ook maatschappelijke winsten opleveren.”
Belasting op onbenutte fysieke ruimte of grond
Volt wil een belasting op elke vorm van (onbenutte) fysieke ruimte of grond invoeren, om speculatie met grondbezit te ontmoedigen en schaarse ruimte beter te benutten.
“We gaan daarom een belasting op elke vorm van (onbenutte) fysieke ruimte of grond invoeren, waardoor het niet meer zal lonen om te speculeren met grondbezit.”
Het CDA noemt "overwaarde" niet expliciet in haar verkiezingsprogramma, maar adresseert het thema indirect via voorstellen rondom woningmarkt, huisbezit en fiscale behandeling van woningen. De partij wil de hypotheekrenteaftrek geleidelijk afbouwen en de opbrengsten gebruiken om de inkomstenbelasting te verlagen, met oog voor de positie van huidige huizenbezitters en starters. Het CDA streeft naar een eerlijker en toegankelijker woningmarkt, waarbij fiscale verschillen tussen huren en kopen worden verminderd.
Hypotheekrenteaftrek geleidelijk afbouwen
Het CDA erkent dat de huidige fiscale voordelen voor huizenbezitters, zoals de hypotheekrenteaftrek, bijdragen aan prijsopdrijving en ongelijkheid op de woningmarkt. Door deze regeling over dertig jaar geleidelijk af te bouwen en de opbrengsten direct te gebruiken voor verlaging van de inkomstenbelasting, wil het CDA de woningmarkt eerlijker maken en de positie van starters verbeteren, zonder bestaande huizenbezitters te benadelen.
“Daarom bouwen we de hypotheekrenteaftrek geleidelijk af. De opbrengsten gebruiken we een op een om de inkomstenbelasting te verlagen.”
“De geleidelijke afbouw vindt plaats over een lange transitieperiode van dertig jaar, zodat huiseigenaren die met de aftrek rekening hebben gehouden in hun financiële planning, niet in de knel komen.”
Gelijkwaardiger maken van huren en kopen
Het CDA wil het verschil tussen huren en kopen verkleinen, omdat de huidige fiscale verschillen de huizenprijzen opdrijven en starters benadelen. Door het beleid rondom huisbezit en huren meer in balans te brengen, beoogt de partij een ontspannen woningmarkt en meer solidariteit tussen generaties.
“De huizenprijzen worden opgedreven door grote (fiscale) verschillen tussen huren en kopen, die in het nadeel uitpakken voor huurders en starters op de woningmarkt. Dit systeem is niet solidair met onze jongeren en niet houdbaar op de lange termijn.”
“Ontspannen woningmarkt: huren en kopen wordt gelijkwaardiger en de hypotheekrenteaftrek bouwen we langzaam af met gelijktijdige verlaging van de inkomstenbelasting.”
GroenLinks-PvdA wil dat overwaarde en speculatiewinsten op grond en woningen niet langer vooral bij particuliere eigenaren en speculanten terechtkomen, maar ten goede komen aan de samenleving. Ze stellen concrete maatregelen voor zoals het afromen van speculatiewinsten bij bestemmingswijziging van grond, het invoeren van opkoop- en leegstandsmaatregelen, en het beperken van prijsstijgingen op de woningmarkt. Hun visie is dat wonen geen middel tot snelle winst mag zijn, maar een basisrecht voor iedereen.
Speculatiewinsten op grond afromen ten gunste van samenleving
GroenLinks-PvdA wil dat de waardestijging van grond bij bestemmingswijziging (bijvoorbeeld van landbouw naar wonen) niet langer grotendeels naar grondspeculanten gaat, maar wordt afgeroomd en ingezet voor woningbouw. Dit voorkomt dat overwaarde door speculatie privé wordt opgestreken en draagt bij aan betaalbare woningen.
“Speculatiewinsten naar de samenleving. Zonder iets te hoeven doen, verdienen grondspeculanten veel geld als landbouwgrond een woonbestemming krijgt. Per jaar bedraagt deze waardestijging maar liefst acht miljard euro. We vinden dat deze speculatiewinsten ten goede moeten komen aan de samenleving. Een eerlijk deel van deze speculatiewinst vloeit terug naar de samenleving, zodat we het kunnen gebruiken voor woningbouw.”
Opkoopbescherming en leegstandsmaatregelen tegen speculatie met overwaarde
De partij wil voorkomen dat woningen worden opgekocht door speculanten die alleen uit zijn op waardestijging (overwaarde) en niet op bewoning. Ze stellen een opkoopbescherming en gemeentelijke heffingen op leegstand voor, zodat woningen daadwerkelijk gebruikt worden en overwaarde niet leidt tot leegstand of snelle doorverkoop met winst.
“Een opkoopbescherming tegen speculatie. Als je een woning koopt, is het de bedoeling dat je er ook gaat wonen. Met een opkoopbescherming zorgen we dat woningen naar mensen gaan die er gaan wonen, in plaats van naar speculanten die alleen woningen kopen om ze weer met winst door te verkopen.”
“Met een gemeentelijke heffing op langdurig leegstaande woningen gaan we ook leegstand tegen. ... zodat woningen die zonder goede reden langdurig leegstaan alsnog verhuurd worden.”
Huizenprijsstijgingen en hypotheekrenteaftrek beperken
GroenLinks-PvdA ziet de explosieve stijging van huizenprijzen en de rol van overwaarde als een probleem voor starters en doorstroming. Ze willen de hypotheekrenteaftrek stapsgewijs afbouwen om prijsopdrijving en ongelijkheid door overwaarde tegen te gaan.
“We willen koopwoningen weer bereikbaar maken voor starters. Daarom gaan we de huizenprijsstijgingen beperken. De hypotheekrenteaftrek drijft de prijzen op en mensen met de duurste huizen profiteren het meest. Daarom gaan we de hypotheekrenteaftrek stapsgewijs afbouwen.”
De SP benoemt "overwaarde" niet expliciet, maar adresseert het fenomeen via voorstellen die speculatie en prijsopdrijving op de woningmarkt tegengaan. De partij wil grondspeculatie en het profiteren van overwaarde door grondbezitters en speculanten zwaarder belasten of onteigenen, en de hypotheekrenteaftrek versneld afbouwen voor dure woningen. Zo wil de SP de woningmarkt eerlijker en betaalbaarder maken.
Grondspeculatie en profiteren van overwaarde aanpakken
De SP ziet het vasthouden van grond en het profiteren van overwaarde zonder te bouwen als een belangrijke oorzaak van de wooncrisis. Door grondeigenaren die wachten op prijsstijgingen zwaarder te belasten of te onteigenen, wil de partij deze praktijk ontmoedigen en bouwen stimuleren.
“Grondeigenaren die grond vasthouden om winst te maken belasten we zwaarder. Speculanten die onnodig wachten met bouwen en hun belang boven die van de samenleving zetten zullen wij onteigenen.”
“In Nederland wordt de prijs van een huis vaak vooral bepaald door de waarde van de grond eronder, soms wel 60 procent van de nieuwbouwwaarde. Terwijl de woningnood groeit, profiteren grondbezitters en speculanten hiervan met megawinsten, zonder ook maar één huis te bouwen. Wij pakken deze scheve situatie aan.”
Versneld afbouwen hypotheekrenteaftrek voor dure woningen
De SP stelt dat de hypotheekrenteaftrek prijsopdrijvend werkt en vooral overwaarde stimuleert bij duurdere woningen. Door deze regeling versneld af te bouwen boven een bepaalde woningwaarde, wil de partij de markt betaalbaarder maken en overwaarde minder aantrekkelijk.
“Voor de komende vier jaar garanderen we deze regeling voor woningen tot 600 duizend euro, maar boven dit bedrag bouwen we de hypotheekrenteaftrek direct versneld af.”
“Hoe meer belastingvoordeel je krijgt bij het kopen van een huis, hoe meer mensen kunnen lenen en hoe harder de huizenprijzen stijgen. Dat is precies wat de hypotheekrenteaftrek doet: ze maakt huizen niet goedkoper, maar juist duurder.”
De ChristenUnie wil dat de overwaarde die ontstaat bij het omzetten van grond naar bouwgrond eerlijker wordt verdeeld en niet alleen bij private eigenaren terechtkomt. Ze pleiten voor een belasting op deze waardestijging (planbatenheffing) en willen daarnaast het belastingstelsel hervormen zodat vermogen, waaronder overwaarde op vastgoed, eerlijker wordt belast. De partij ziet het aanpakken van overwaarde als een manier om speculatie tegen te gaan en de woningmarkt rechtvaardiger te maken.
Belasting op overwaarde bij bestemmingswijziging grond
De ChristenUnie wil dat de waardestijging (overwaarde) die ontstaat wanneer grond bouwrijp wordt gemaakt, niet alleen bij de private eigenaar terechtkomt, maar eerlijker wordt verdeeld met de samenleving. Dit moet speculatie tegengaan en bijdragen aan betaalbaarder wonen.
“Wanneer bouwrijp gemaakte grond sterk in waarde stijgt, profiteert hier vooral de private eigenaar van – de samenleving nauwelijks. De ChristenUnie wil dat deze waardestijging eerlijker wordt verdeeld. Daarom zijn we voor een belasting op de winst die ontstaat als grond bouwgrond wordt (planbatenheffing), we pakken hiermee ook grondspeculatie aan.”
Eerlijker belasten van vermogen, inclusief overwaarde vastgoed
De ChristenUnie wil het belastingstelsel hervormen zodat vermogen, waaronder overwaarde op vastgoed, eerlijker wordt belast. Ze willen verschillende vormen van vermogen die nu nauwelijks belast worden, beter in de heffingen betrekken, en de belasting op vastgoed in box 3 verlagen.
“We willen toe naar een belastingstelsel dat inkomen uit arbeid en de daadwerkelijke inkomsten uit vermogen zoveel als mogelijk op dezelfde manier belast. De hoge lastendruk op arbeid verlagen we flink. Daartegenover staat dat we verschillende vormen van vermogen die nu niet of nauwelijks belast worden, beter in de heffingen betrekken.”
“We verlagen de huidige belasting in box 3, met name voor vastgoed.”
JA21 noemt "overwaarde" niet expliciet in het verkiezingsprogramma, maar hun standpunten over vermogensbelasting en erf- en schenkbelasting raken indirect aan het thema: zij willen belasting heffen op daadwerkelijk gerealiseerd rendement en niet op fictieve waardestijgingen of overwaarde. Daarnaast pleiten ze voor het afschaffen van de erf- en schenkbelasting, zodat overwaarde bij vererving niet dubbel wordt belast.
Alleen werkelijk gerealiseerd rendement belasten
JA21 wil af van het huidige systeem waarin ook niet-gerealiseerde overwaarde (zoals papieren waardestijgingen van vermogen, waaronder huizen) wordt belast. Zij pleiten voor belasting op daadwerkelijk gerealiseerd rendement, zodat pas bij verkoop of consumptie van overwaarde belasting wordt geheven. Dit moet sparen, investeren en vermogensopbouw eerlijker en aantrekkelijker maken.
Erf- en schenkbelasting afschaffen
JA21 wil de erf- en schenkbelasting afschaffen, zodat overwaarde (bijvoorbeeld van een huis) bij vererving niet nogmaals wordt belast. In hun visie wordt alleen belasting geheven als het rendement daadwerkelijk wordt geconsumeerd door de erfgenaam.
“De erf- en schenkbelasting afschaffen, waardoor de bedrijfsopvolgingsregeling (BOR) niet meer nodig is; over consumptie van vermogensrendement wordt de erfgenaam immers belast.”
De Partij voor de Dieren ziet overwaarde en vermogensopbouw via woningen als een belangrijke oorzaak van ongelijkheid en woningnood. Ze willen het gebruik van woningen als beleggingsobject ontmoedigen door fiscale maatregelen en het belastingstelsel herzien, zodat huizen weer primair dienen als woonruimte en niet als middel voor vermogensgroei. Concrete voorstellen zijn onder meer het onderzoeken van een herziening van het belastingstelsel om extreme vermogensongelijkheid door woningbezit tegen te gaan en het beperken van fiscale voordelen voor huizenbezitters.
Herziening belastingstelsel om woningvermogensongelijkheid tegen te gaan
De PvdD wil het belastingstelsel aanpassen zodat het minder aantrekkelijk wordt om huizen als beleggingsobject te gebruiken en om extreme vermogensongelijkheid door woningbezit te verminderen. Dit moet ervoor zorgen dat huizen betaalbaarder worden en minder als middel voor het vergaren van overwaarde en speculatie dienen.
“We onderzoeken een herziening van het belastingstelsel om extreme vermogensongelijkheid door woningbezit tegen te gaan. Het wordt daarmee minder aantrekkelijk om huizen te gebruiken als belegging en daarmee worden huizen goedkoper.”
Beperken fiscale voordelen voor huizenbezitters
De partij stelt voor om de hypotheekrenteaftrek versneld af te bouwen voor bedragen boven de NHG-grens, zodat het opbouwen van overwaarde via hoge hypotheken wordt ontmoedigd. Dit draagt bij aan het terugdringen van ongelijkheid die ontstaat door overwaarde op woningen.
“De hypotheekrenteaftrek blijft mogelijk tot het Nationale Hypotheek Garantie (NHG)-bedrag. De hypotheekrenteaftrek voor bedragen daarboven wordt in een hoger tempo afgeschaft dan nu (0,5% per jaar).”
“De hypotheekrenteaftrek zorgt voor groeiende ongelijkheid en wordt daarom versneld afgebouwd voor bedragen boven de nationale hypotheek garantie (NHG).”
D66 wil de fiscale voordelen van woningbezit, waaronder het profiteren van overwaarde, afbouwen en de verschillen tussen huurders en kopers verkleinen. Ze stellen voor om de hypotheekrenteaftrek verder af te bouwen, het eigenwoningforfait voor dure huizen te verhogen en de opbrengsten hiervan te gebruiken voor lagere inkomstenbelasting voor iedereen. Zo wil D66 de huizenmarkt eerlijker maken en de prijsstijgingen afremmen.
Fiscale voordelen woningbezit afbouwen
D66 vindt dat de huidige fiscale voordelen voor woningbezitters, zoals het profiteren van overwaarde, zorgen voor ongelijkheid en prijsopdrijving op de huizenmarkt. Door deze voordelen af te bouwen en de opbrengsten te herverdelen, willen ze de verschillen tussen huurders en kopers verkleinen en de huizenmarkt toegankelijker maken.
“We verkleinen de verschillen in fiscale voordelen tussen huurders en mensen met een koopwoning. Dit doen we onder andere via de afbouw van de hypotheekrenteaftrek, verlaging van het btw-tarief op nieuwbouw en aanscherping van het eigenwoningforfait voor de duurste huizen. We ontzien mensen die net een hypotheek hebben afgesloten. We steken de opbrengsten helemaal in lagere inkomstenbelasting voor iedereen. Zo heeft iedereen belastingvoordeel en remmen we de stijging van de huizenprijzen af.”
“We bouwen het belastingvoordeel van woningbezit af en gaan beleggers meer belasten.”
De PVV benoemt het fenomeen van overwaarde vooral in de context van grond die meer waard wordt door bestemmingswijziging naar woningbouw. Hun belangrijkste voorstel is het invoeren van een planbatenheffing, zodat een deel van deze overwaarde wordt ingezet voor het bouwen van meer betaalbare woningen en om grondspeculatie tegen te gaan. De partij ziet het benutten van deze overwaarde als een manier om de woningmarkt eerlijker en toegankelijker te maken.
Planbatenheffing op bestemmingswijziging grond
De PVV wil dat de waardestijging (overwaarde) van grond bij bestemmingswijziging naar woningbouw deels wordt afgeroomd via een planbatenheffing. Dit moet bijdragen aan de financiering van betaalbare woningen en het tegengaan van grondspeculatie. De partij ziet dit als een rechtvaardige manier om de maatschappelijke meerwaarde van bestemmingswijzigingen ten goede te laten komen aan woningzoekenden.
“Door wijziging van de bestemming (woningbouw) wordt grond meer waard. Met de invoering van een planbatenheffing zetten we een deel daarvan in om méér betaalbare woningen te bouwen en gaan we grondspeculatie tegen.”
“Planbatenheffing bij wijziging van de bestemming van grond naar woningbouw”
50PLUS is tegen het belasten van de overwaarde van de eigen woning als vermogen in box 3. Zij willen expliciet dat de overwaarde buiten de vermogensbelasting blijft, om te voorkomen dat ouderen met een (deels afgeloste) eigen woning extra worden belast. Het belangrijkste concrete voorstel is dat de overwaarde van de eigen woning niet wordt meegenomen als vermogen in box 3.
Overwaarde eigen woning niet belasten in box 3
50PLUS wil dat de overwaarde van de eigen woning niet wordt belast als vermogen in box 3. Dit standpunt is bedoeld om te voorkomen dat vooral ouderen, die vaak een groot deel van hun vermogen in hun huis hebben zitten, extra worden belast zonder dat zij over liquide middelen beschikken. Het adresseren van deze problematiek sluit aan bij hun bredere inzet voor financiële bescherming van ouderen.
“De overwaarde van de eigen woning wordt in de toekomst niet belast als vermogen in box 3.”
BBB is tegen belastingheffing op de overwaarde van woningen en wil de hypotheekrenteaftrek niet verder beperken. Hun kernvisie is dat het kopen van een huis betaalbaar moet blijven en dat extra lasten op overwaarde onwenselijk zijn voor woningbezitters.
Geen belasting op overwaarde en behoud hypotheekrenteaftrek
BBB vindt dat het belasten van de overwaarde van woningen en het verder beperken van de hypotheekrenteaftrek niet aan de orde is. Zij willen de betaalbaarheid van koopwoningen beschermen en voorkomen dat huiseigenaren extra worden belast op de waardestijging van hun woning.
“Belastingheffing van de overwaarde (de waarde van de woning minus de schuld) en verder beperken van de hypotheekrenteaftrek is wat BBB betreft niet aan de orde.”
Niet expliciet genoemd in verkiezingsprogramma
Niet expliciet genoemd in verkiezingsprogramma
Niet expliciet genoemd in verkiezingsprogramma
Niet expliciet genoemd in verkiezingsprogramma
Niet expliciet genoemd in verkiezingsprogramma
Niet expliciet genoemd in verkiezingsprogramma