Verkiezingsprogramma's 2025 overonline privacy
De Partij voor de Dieren beschouwt online privacy als een fundamenteel recht en wil deze stevig beschermen tegen zowel bedrijven als de overheid. Ze pleiten voor strenge regels rond dataverzameling, meer zeggenschap voor burgers over hun gegevens, en het beperken van surveillance en datahandel. Concrete voorstellen zijn onder meer het verbieden van privacy-onvriendelijke systemen, het beschermen van encryptie, het intrekken van de Sleepwet, en het afdwingen van privacy by design bij bedrijven.
Strenge regels voor dataverzameling en privacy by design
PvdD wil dat bedrijven en overheden alleen data verzamelen met expliciete toestemming en dat privacyvriendelijke standaarden verplicht worden. Dit moet burgers beschermen tegen onnodige dataverzameling en misbruik van persoonlijke informatie.
“Bedrijven worden streng gehouden aan de principes ‘Privacy by Design’ en ‘Privacy by Default’. Dat betekent dat er zo min mogelijk data verzameld worden en de standaardinstellingen altijd privacyvriendelijk zijn.”
“Gegevens verzamelen mag alleen als daar nadrukkelijk toestemming voor is gegeven, waarbij op een korte, makkelijk leesbare manier aan de gebruiker wordt uitgelegd waar deze voor worden gebruikt. Weigeren is altijd een optie en heeft geen consequenties voor de werkbaarheid van de geleverde dienst.”
“Systemen die de privacy niet kunnen waarborgen worden afgeschaft of aangepast, zoals de landelijke elektronische patiëntendossiers. Medische dossiers worden niet opengesteld zonder expliciete toestemming. Apps die de privacy niet kunnen waarborgen worden verboden.”
Verbod op datahandel en meer zeggenschap over data
De partij wil de verkoop van data zonder toestemming verbieden en zorgen dat gebruikers altijd zeggenschap houden over hun eigen gegevens, ook bij apparaten en diensten.
“We begrenzen de mogelijkheden waarvoor onze data gebruikt mogen worden en verbieden de verkoop van data zonder expliciete toestemming.”
“We zorgen ervoor dat gebruikers, van bijvoorbeeld horloges die gezondheidsgegevens registreren, de zeggenschap krijgen over de gegevens en niet de bedrijven.”
“Bedrijven mogen via kleine lettertjes in gebruiksvoorwaarden nooit eigenaar worden van persoonsgegevens, beelden of bestanden.”
Bescherming van encryptie en afwijzing massasurveillance
PvdD verzet zich tegen grootschalige surveillance en het verzwakken van encryptie, en wil bestaande wetten die massasurveillance mogelijk maken intrekken.
“De voorgestelde EU ‘chatcontrol’, waarmee alle digitale communicatie gescand wordt, komt er niet. We houden end-to-end-encryptie in stand.”
“De voorgenomen verdere verruiming van de Sleepwet gaat niet door. In plaats daarvan wordt de Sleepwet ingetrokken en er komt een nieuwe privacyvriendelijke Wet op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten (Wiv).”
Strikte voorwaarden voor toegang tot persoonsgegevens door overheid
De partij vindt dat politie, justitie en inlichtingendiensten alleen onder strikte, door de rechter getoetste voorwaarden toegang mogen krijgen tot persoonsgegevens.
“Alleen wanneer er sprake is van een concrete verdenking die door de rechter wordt getoetst, mogen politie, justitie en inlichtingendiensten gegevens over burgers opvragen bij bedrijven.”
“Opsporing- en veiligheidsdiensten mogen geen digitale apparaten binnendringen zonder dat daar een zwaarwichtige, door de rechter getoetste reden voor is.”
Verbod op gezichtsherkenning en cameratoezicht in publieke ruimte
PvdD wil het gebruik van gezichtsherkenning en grootschalig cameratoezicht in de openbare ruimte verbieden om de privacy van burgers te beschermen.
“Camera’s met gezichtsherkenning staan we niet toe in de openbare ruimte, winkels en horeca. Daarnaast komt er een verbod op particuliere camera’s met gezichtsherkenning, zoals slimme deurbellen, in de openbare ruimte.”
“De politie stopt dus ook met het ‘Camera in Beeld’-surveillancenetwerk en met het inzetten van gezichtsherkenningssoftware bij beelden van demonstraties.”
Geen appdwang en digitale inclusie
De partij wil voorkomen dat burgers worden gedwongen apps te gebruiken van Big Tech voor essentiële diensten, zodat privacy en toegankelijkheid gewaarborgd blijven.
“Diensten van overheid, scholen, zorginstellingen en banken mogen nooit alleen nog maar via apps en platformen van Big Tech bereikbaar zijn. Het blijft voor burgers altijd mogelijk om hun digitale zaken te kunnen regelen via websites en/of platformonafhankelijke protocollen.”
Uitbreiding toezicht en handhaving privacywetgeving
PvdD wil de Autoriteit Persoonsgegevens uitbreiden en structureel investeren in beveiliging van digitale infrastructuur.
“De Autoriteit Persoonsgegevens wordt uitgebreid om de naleving van de AVG (Algemene verordening gegevensbescherming) goed te kunnen controleren.”
“Nederland gaat persoonsgegevens op het hoogste niveau beschermen. De overheid gaat structureel investeren in softwareprojecten om de digitale infrastructuur beter te beveiligen.”
FVD beschouwt online privacy als een fundamenteel recht en wil deze versterken door digitale communicatie onder het briefgeheim te brengen, anonimiteit op internet te waarborgen en overheidscontrole te beperken. Ze verzetten zich tegen digitale surveillance, Europese Digital ID, biometrische registratie en pleiten voor het afschaffen van de AVG ten gunste van praktische privacyregels. Hun voorstellen zijn concreet gericht op het beschermen van burgers tegen zowel overheids- als Big Tech-inmenging in hun online communicatie en gegevens.
Digitale communicatie onder briefgeheim brengen
FVD wil dat het grondwettelijke briefgeheim ook geldt voor digitale communicatie, zodat e-mails en berichten dezelfde bescherming krijgen als briefpost en telefoongesprekken. Dit moet burgers beschermen tegen structurele afluisterpraktijken en ongewenste overheidsinmenging in hun online communicatie.
“Het briefgeheim, zoals vastgelegd in artikel 13 van de Grondwet, gaat ook gelden voor digitale communicatie, zodat e-mails en berichten dezelfde bescherming genieten als briefpost en telefoongesprekken.”
Anonimiteit op internet garanderen
FVD vindt anonimiteit essentieel voor een vrije samenleving en wil verplichte identiteitskoppeling aan online accounts verbieden. Dit moet burgers in staat stellen zonder angst kennis te vergaren, meningen te uiten en zich te beschermen tegen machtsmisbruik.
“We maken anonimiteit de norm. We verzetten ons tegen verplichte identiteitskoppeling aan accounts, zodat iedereen zonder angst kennis kan vergaren en meningen kan uiten.”
“We weigeren voorstellen om biometrische data van internetgebruikers op te slaan, zodat anonimiteit online gewaarborgd blijft.”
Intrekken van de Sleepwet en verzet tegen digitale surveillance
FVD wil de Sleepwet afschaffen en verzet zich tegen digitale surveillance door de overheid, waaronder de Europese Digital ID en biometrische registratie. Dit om te voorkomen dat burgers structureel gevolgd of gecontroleerd worden.
“We respecteren de uitslag van het referendum van 2017 en schaffen de Sleepwet af, zodat burgers niet structureel kunnen worden afgeluisterd.”
“We verzetten ons tegen een Europese digitale identiteit, zodat Nederlanders niet in een centraal controlesysteem terechtkomen.”
“We verzetten ons tegen digitale surveillance, zoals de Sleepwet of Digital ID, en beschermen vrije meningsuiting met een anti-censuurwet.”
AVG afschaffen en vervangen door praktische privacyregels
FVD wil de huidige AVG-regelgeving afschaffen en vervangen door duidelijke, praktische privacyregels. Ze stellen dat de AVG te bureaucratisch is en niet effectief genoeg bij het beschermen van privacy.
“We schaffen de AVG af en vervangen die door duidelijke en praktische privacyregels, zodat privacy echt beschermd wordt zonder onnodige bureaucratie.”
Afschaffen Cookiewet voor meer privacy
FVD wil de Cookiewet afschaffen omdat zij van mening zijn dat deze wet niet bijdraagt aan echte privacybescherming en vooral leidt tot irritatie en schijnveiligheid.
“We schaffen de Cookiewet af, zodat burgers meer privacy en vrijheid terugkrijgen.”
Verzet tegen Central Bank Digital Currency (CBDC) en digitale euro
FVD verzet zich tegen de invoering van een digitale euro of andere vormen van Central Bank Digital Currency, omdat deze volgens hen leiden tot meer centrale controle en minder individuele vrijheid en privacy.
“Onze vrijheid, privacy en economische onafhankelijkheid mogen nooit worden opgeofferd aan de drang naar macht en centralisatie uit Brussel.”
De ChristenUnie benadrukt het belang van online privacy als fundamenteel recht en wil burgers beter beschermen tegen dataverzameling door grote techbedrijven en overheden. Ze pleiten voor strengere regulering van algoritmes, transparantie over datagebruik, het recht op gegevenswissing, en waarborgen bij digitale identiteiten. Hun voorstellen richten zich op meer controle voor burgers over hun data en het beperken van afhankelijkheid van niet-Europese techbedrijven.
Strengere regulering en transparantie van algoritmes
De ChristenUnie wil dat burgers meer grip krijgen op hun online privacy door transparantie en regulering van algoritmes die data verzamelen en informatie sturen. Ze zien het als een risico dat techbedrijven bepalen welke informatie mensen zien en pleiten voor verplichte openheid en keuzevrijheid voor gebruikers.
“Het algoritmeregister wordt uitgebreid en verplicht gesteld, zodat transparant is hoe algoritmes worden ingezet.”
“Ons recht op privacy en onze vrije en ongefilterde toegang tot gegevens kunnen in het gedrang komen als we niet meer grip krijgen op grote techbedrijven die grote hoeveelheden data over ons verzamelen en steeds meer bepalen welke informatie wij zien.”
“Social media bedrijven worden verplicht om minder 'polariserende algoritmes' in te zetten, bijvoorbeeld door gebruikers keuze vrijheid te geven over hoe aanbevelingen tot stand komen.”
Recht op gegevenswissing en bescherming van persoonsgegevens
De partij wil burgers het recht geven om hun persoonlijke data te laten vernietigen en stelt copyright op lichaam, gezicht en stem voor als bescherming van lichamelijke integriteit. Dit moet consumenten meer controle geven over hun digitale sporen.
“Er komt een beter wettelijk geborgd recht op een schone lei, zodat consumenten op een duidelijke plek een verzoek kunnen indienen om al hun data te laten vernietigen.”
“Via het auteursrecht krijgen Nederlanders, naar Deens voorbeeld, copyright op hun eigen lichaam, gezichtskenmerken en stem, als vorm van bescherming van de lichamelijke integriteit.”
Kritisch op Europese Digitale Identiteit (eID)
De ChristenUnie is kritisch over de invoering van een Europese Digitale Identiteit en stelt strikte voorwaarden om privacy te waarborgen. Ze willen dat deelname vrijwillig is en dat er geen Europees Burgerservicenummer komt.
“Als er een eID komt, moet dit vrijwillig, transparant en privacy-proof zijn. Er komt geen Europees Burgerservicenummer.”
Minder afhankelijkheid van niet-Europese techbedrijven
Om de privacy van burgers beter te beschermen, wil de ChristenUnie dat de overheid zoveel mogelijk gebruikmaakt van Europese alternatieven of open source oplossingen, zodat data niet in handen komt van buitenlandse partijen.
“De overheid zorgt ervoor dat ze zelf niet afhankelijk wordt van niet-Europese techbedrijven, door zo veel mogelijk gebruik te maken van Europese alternatieven of open source oplossingen.”
Privacy in de zorg bij gebruik van AI en big data
De ChristenUnie stelt dat bij het gebruik van kunstmatige intelligentie en big data in de zorg de privacy van patiënten altijd geborgd moet zijn en commercieel gebruik van data uitgesloten.
“Voorwaarde is dat de privacy van patiënten wordt geborgd en commercieel gebruik van data uitgesloten.”
NSC stelt online privacy centraal als grondrecht en wil burgers meer zeggenschap geven over hun digitale gegevens. Ze pleiten voor strengere regels rond dataverzameling, transparantie over datagebruik, en bescherming tegen massasurveillance en misbruik door zowel overheid als bedrijven. Concrete voorstellen zijn onder meer het ‘once only’-principe, een persoonlijke digitale kluis, verbod op chatcontrole, en het recht voor jongeren om hun online sporen te wissen.
Strenge regels voor dataverzameling en privacybescherming
NSC wil duidelijke wettelijke spelregels voor het verzamelen, opslaan en delen van data, met als doel de privacy van burgers te waarborgen en misstanden zoals het toeslagenschandaal te voorkomen. De partij benadrukt dat burgers controle moeten houden over hun eigen gegevens en dat de overheid zorgvuldig moet omgaan met privacygevoelige informatie.
“Duidelijke spelregels in wetgeving voor het verzamelen, opslaan, gebruiken en delen van onze data en het beschermen van de privacy.”
“De overheid moet zorgvuldiger met privacygevoelige gegevens van burgers omgaan. Het uitgangspunt wordt dat deze slechts eenmaal worden opgeslagen (het ‘once only’-principe) naar Ests voorbeeld.”
“We hanteren het principe dat de burger zo veel mogelijk zeggenschap moet krijgen over de data die over hem of haar worden verzameld en verwerkt. Daarom willen we verkennen of er bij digitale dienstverlening gebruikgemaakt kan worden van een persoonlijke digitale kluis die de burger zelf beheert.”
Geen massasurveillance of chatcontrole
NSC verzet zich expliciet tegen massasurveillance en het inbouwen van achterdeurtjes in communicatiediensten, waarmee de privacy van burgers in het geding komt. Ze vinden dat vertrouwelijke communicatie zonder overheidsinmenging gewaarborgd moet blijven.
“Geen surveillancestaat.”
“Burgers moeten onderling vertrouwelijk kunnen communiceren zonder vrees voor massasurveillance vanuit de overheid. De overheid mag geen chatcontrole invoeren waarbij achterdeurtjes in communicatiediensten ingebouwd worden om end-to-end-encryptie te omzeilen.”
Recht op vergetelheid voor jongeren
NSC wil jongeren extra beschermen door hen op hun 18e het recht te geven om hun online sporen te wissen, als uitwerking van het wettelijk recht op vergetelheid. Dit moet jongeren meer controle geven over hun digitale verleden.
“We willen dat jongeren op hun 18e vanuit de overheid de mogelijkheid krijgen om kosteloos al hun online sporen te wissen, als uitwerking van het wettelijk recht op vergetelheid.”
Aanpak grootschalige privacyschendingen door bedrijven
NSC beschouwt grootschalige privacyschendingen door techreuzen en de online advertentie-industrie als een ernstige schending van grondrechten en wil deze bedrijven via het strafrecht kunnen aanpakken.
“Grootschalige privacyschendingen van groepen burgers door tech-reuzen en de online advertentie industrie zijn een grove en bewuste schending van de grondrechten. We vinden dat er een wettelijke basis moet komen om deze bedrijven via het strafrecht aan te pakken.”
Transparantie over datagebruik door overheid
Burgers moeten kunnen zien wie hun gegevens opvraagt en gebruikt, en daarover een klacht kunnen indienen. Dit vergroot de transparantie en versterkt de positie van de burger tegenover de overheid.
“Wanneer een persoon/bedrijf/instantie deze gegevens wil opvragen, wordt de zoekvraag geregistreerd en gemeld bij de burger. Burgers kunnen dan zien wie hun data gebruikt en er eventueel een klacht over indienen.”
Volt stelt online privacy centraal als fundamenteel recht en wil burgers maximale zeggenschap over hun persoonsgegevens. Ze pleiten voor privacy-by-design bij digitale systemen, versterken toezicht en handhaving op privacywetgeving, en verzetten zich tegen het afzwakken van encryptie. Concrete voorstellen zijn onder meer het verhogen van het budget van de Autoriteit Persoonsgegevens, het wettelijk verankeren van privacy bij digitale identiteit, en het beschermen van end-to-end encryptie.
Privacy-by-design en zeggenschap over persoonsgegevens
Volt wil dat privacy vanaf het ontwerp in alle digitale systemen wordt geïntegreerd en dat burgers altijd controle houden over hun eigen gegevens. Dit moet voorkomen dat persoonsgegevens onnodig worden gedeeld of misbruikt, en geeft burgers transparantie over wie hun data gebruikt.
“Privacy by design is het uitgangspunt bij ieder nieuw systeem.”
“Persoonsgegevens zijn van jezelf en jij mag dus bepalen óf, met wie en waarom je ze deelt.”
“Burgers hebben altijd inzicht in wie hun gegevens bekijken en waarvoor.”
Versterken toezicht en handhaving op privacywetgeving
Volt vindt dat effectieve bescherming van online privacy alleen mogelijk is met sterke, onafhankelijke toezichthouders en voldoende middelen voor handhaving. Ze willen het budget van de Autoriteit Persoonsgegevens structureel verhogen en investeren in toezicht op Europese privacyregels.
“De Autoriteit Persoonsgegevens (AP) krijgt structureel meer middelen om haar toezichtstaken onafhankelijk en effectief uit te voeren.”
“Volt wil investeren in toezicht en handhaving op Europese wet- en regelgeving en we versterken bestaande kaders waar nodig.”
Geen afzwakking van end-to-end encryptie
Volt verzet zich expliciet tegen het afzwakken van end-to-end encryptie, omdat dit de privacy van online communicatie ernstig zou ondermijnen. Zij beschouwen sterke encryptie als essentieel voor de bescherming van burgers tegen ongewenste toegang tot hun communicatie.
“Voor Volt is het afzwakken van end-to-end encryptie ten behoeve van schijnveiligheid onaanvaardbaar. Online communicatie blijft dus beschermd.”
Digitale identiteit op publieke, transparante infrastructuur
Volt wil dat digitale identiteiten worden beheerd via publieke, transparante infrastructuur met biometrische identificatie, zodat burgers en overheden zeggenschap houden over toegang, beveiliging en datastromen. Dit voorkomt afhankelijkheid van commerciële partijen en waarborgt privacy.
“We verbeteren de digitale identiteit binnen de EU door zowel de Nederlandse DigiD als de Europese Digital Identity Wallet te vervangen door biometrische identificatie op publieke, transparante infrastructuur. Alleen dan behouden burgers en overheden zeggenschap over toegang, beveiliging en datastromen.”
Strikte handhaving van Europese privacyregels voor online platforms
Volt wil dat online platforms die in de EU actief zijn, strikt worden gehouden aan Europese privacyregels. Dit moet voorkomen dat grote techbedrijven de privacy van gebruikers schenden en zorgt voor een gelijk speelveld.
“Volt vindt dat online platformen die in de EU actief zijn, zich aan onze spelregels moeten houden. Daarom wil Volt inzetten op strikte handhaving van de Europese regels voor privacy, desinformatie en concurrentie.”
BVNL beschouwt online privacy als een fundamenteel recht dat actief beschermd moet worden, vooral tegen overheidsinmenging en ongewenste dataverzameling. De partij pleit voor strengere regels rond persoonsgegevens, behoud van encryptie, geen identificatieplicht op sociale media, en het stoppen van profilering en grootschalige informatieverzameling door de overheid.
Strengere bescherming van persoonsgegevens en privacyrechten
BVNL wil dat privacy als grondrecht wordt beschermd, met strengere controles op het verzamelen en gebruiken van persoonsgegevens, en transparantie over digitale systemen. Dit moet het vertrouwen van burgers in de digitale samenleving vergroten en misbruik van data tegengaan.
“Privacy is een fundamenteel recht dat we koesteren en beschermen. BVNL erkent het belang van privacy in het digitale tijdperk en zal doen wat nodig is om de privacy van burgers te waarborgen. Wij willen strengere controles op het verzamelen en gebruiken van persoonsgegevens, en ervoor zorgen dat digitale systemen veilig en betrouwbaar zijn.”
“Een bloeiende digitale samenleving is niet alleen afhankelijk van technologische vooruitgang, maar ook van de bescherming van fundamentele rechten. Wij hechten grote waarde aan privacy voor de burger, ook ten opzichte van de overheid.”
Behoud en bescherming van encryptie
BVNL ziet encryptie als essentieel voor online privacy en verzet zich tegen pogingen om encryptie te verzwakken of te verbieden. Sterke encryptie is volgens de partij noodzakelijk voor het beschermen van persoonlijke gegevens en communicatie.
“BVNL is vastberaden om het behoud van encryptie te waarborgen, omdat dit essentieel is voor de bescherming van persoonlijke gegevens en het communicatiegeheim. We zullen ons verzetten tegen pogingen om encryptie te verzwakken of te verbieden, en in plaats daarvan investeren in veilige technologieën die privacy en online veiligheid bevorderen.”
Geen identificatieplicht en geen digitale censuur op sociale media
BVNL wil voorkomen dat burgers verplicht worden zich te identificeren op sociale media en is tegen overheidsbemoeienis bij het labelen van meningen als desinformatie. Dit moet de anonimiteit en vrijheid van meningsuiting online beschermen.
“Er komt geen identificatieplicht voor het gebruik van social media.”
“De overheid mag geen digitale censuur plegen.”
“De overheid mag geen contacten onderhouden met en invloed uitoefenen op social media en techbedrijven over het dwarszitten van Nederlanders met afwijkende meningen en over welke opvattingen als ‘desinformatie’ moeten worden aangemerkt.”
Stoppen met profilering en grootschalige dataverzameling door de overheid
BVNL wil dat de overheid stopt met het verzamelen van grote hoeveelheden informatie en het samenstellen van profielen van burgers, bijvoorbeeld via programma’s als Palentir. Dit moet misbruik van data en schending van privacy tegengaan.
“De overheid stopt met ongeremde informatieverzameling over burgers en het samenstellen van profielen van burgers (met bijvoorbeeld het programma Palentir e.d.).”
De SGP erkent het belang van online privacy, vooral voor kinderen en burgers als het gaat om datagebruik en digitale technologie. Ze pleiten voor individueel eigenaarschap van data, waarborgen bij leeftijdsverificatie, en ethische kaders rond AI en datagebruik. Tegelijkertijd wil de SGP privacyregels versoepelen waar deze opsporing van criminaliteit of hulpverlening belemmeren.
Individueel eigenaarschap en transparantie over data
De SGP vindt dat burgers zelf moeten bepalen wat er met hun data gebeurt en dat bedrijven transparant moeten zijn over datagebruik. Dit standpunt adresseert de groeiende zorgen over datamisbruik door bedrijven en het verlies van controle door burgers over hun persoonlijke informatie.
“De SGP wil toe naar zoveel mogelijk ‘individueel eigenaarschap’ van data. Niet de autofabrikant en het energiebedrijf, maar de auto- en de woningbezitter moeten bepalen wat er met ‘hun’ data gebeurt.”
“Bedrijven en organisaties moeten transparant zijn over het gebruik van data van burgers.”
Privacywaarborgen bij leeftijdsverificatie en digitale bescherming van kinderen
De SGP wil verplichte leeftijdsverificatie op app-storeniveau, maar benadrukt dat privacy en ouderrechten daarbij gewaarborgd moeten blijven. Dit is bedoeld om kinderen online te beschermen zonder hun privacy of die van ouders onnodig te schenden.
“Leeftijdsverificatie wordt verplicht en vindt plaats op app-storeniveau waarbij koppeling plaatsvindt van de API-systemen. We houden daarbij specifiek aandacht voor waarborgen ten aanzien van de privacy en de rechten van ouders.”
Ethische kaders en privacybescherming bij AI
De SGP wil dat AI-systemen voldoen aan strenge ethische en privacy-eisen, zoals dataminimalisatie en transparantie. Dit moet voorkomen dat AI leidt tot ongewenste dataverzameling of verlies van controle over persoonlijke informatie.
Privacyregels versoepelen waar deze opsporing of hulpverlening belemmeren
De SGP vindt dat privacywetgeving niet in de weg mag staan bij het bestrijden van criminaliteit of het bieden van hulp aan kwetsbare personen. Ze willen de uitwerking van de AVG en privacywetgeving aanpassen als deze te beperkend werkt.
De SP wil de online privacy van burgers krachtig beschermen door het verzamelen en verhandelen van persoonsgegevens door bedrijven en overheden fors te beperken. Ze pleiten voor dataminimalisatie, een verbod op gepersonaliseerde advertenties, het recht op verwijdering van data, en het tegengaan van massasurveillance. De partij zet in op digitale autonomie, transparantie en versterking van toezicht om de macht van Big Tech en ongewenste overheidscontrole te doorbreken.
Verbied grootschalige dataverzameling en gepersonaliseerde advertenties
De SP wil het verdienmodel van Big Tech aanpakken door het verzamelen en verhandelen van persoonsgegevens voor gedragsgestuurde advertenties te verbieden. Dit moet de privacy van gebruikers beschermen en voorkomen dat mensen als handelswaar worden behandeld.
“Wij willen af van een digitaal systeem waarin gebruikers worden behandeld als handelswaar. Het is tijd voor een internet waarin de mens centraal staat, niet het algoritme en de winst. Daar moet een grote aanpak voorkomen, met als eerste kleine stappen een wettelijk verbod op gepersonaliseerde advertenties, advertentieveilingen en de grootschalige dataverzameling en handel.”
Dataminimalisatie en recht op verwijdering van persoonsgegevens
De SP stelt dat overheden en bedrijven alleen strikt noodzakelijke persoonsgegevens mogen verzamelen. Burgers moeten het recht krijgen hun gegevens te laten verwijderen, ook als deze zijn doorgegeven aan derden.
“Dataminimalisatie wordt de norm. Overheden en bedrijven mogen geen overbodige persoonsgegevens verzamelen, zoals locatiegegevens zonder duidelijke noodzaak. Er komen duidelijke regels over wat banken, verzekeraars en andere bedrijven over mensen mogen verzamelen en mogen besluiten op basis van statistische analyses van persoonsgegevens. De verkoop van data aan derden moet zo veel mogelijk beperkt worden. Iedereen moet het recht hebben om zijn gegevens te laten verwijderen. Inclusief data die is doorgegeven aan andere partijen of in systemen is verwerkt.”
Geen massasurveillance of sleepnetten door overheid
De SP verzet zich tegen het zonder concrete verdenking verzamelen van data door overheden en geheime diensten. Massale dataverzameling van onschuldige burgers wordt niet toegestaan.
“Als er geen concrete verdenking tegen iemand bestaat, mogen er geen gegevens binnengeharkt worden. Ook de AIVD heeft geen vrijbrief om massaal gegevens van burgers te verzamelen. Het doorzoeken van massa’s gegevens van onschuldige burgers is niet effectief voor de bestrijding van terreur en zulke sleepnetten laten we dus niet meer toe.”
Bescherming van communicatie en encryptie
De SP is tegen plannen om chatberichten te controleren of te ontsleutelen. Ze willen encryptie juist stimuleren om de vertrouwelijkheid van communicatie te waarborgen.
“We zijn tegen het plan van de EU om apps zoals WhatsApp of Signal verplicht berichten te laten controleren op ongewenste inhoud voordat ze worden verstuurd. Om dat te kunnen doen, moeten de apps eerst je berichten ontsleutelen, waardoor je privégesprekken niet meer écht privé zijn.”
“Versleutelen van informatie door burgers wordt niet verboden, maar moeten we juist stimuleren.”
Digitale autonomie en minder afhankelijkheid van buitenlandse techbedrijven
De SP wil de afhankelijkheid van Amerikaanse digitale producten en clouddiensten verminderen door te investeren in Europese alternatieven en open source.
“We moeten investeren in alternatieven in Nederland en Europa, zodat we de afhankelijkheid van de VS kunnen verminderen. Overheden maken zo veel mogelijk gebruik van open source en zorgen ervoor dat hun systemen leverancier onafhankelijk zijn, onder meer door het gebruik van open standaarden.”
Versterking van toezicht en consumentenrechten
De SP wil de Autoriteit Persoonsgegevens versterken en consumenten dezelfde bescherming bieden bij ‘gratis’ digitale diensten als bij betaalde diensten.
“Wij versterken de Autoriteit Persoonsgegevens om misstanden aan te pakken, zodat beter kan worden opgetreden wanneer de privacy van mensen in het geding is. Consumenten krijgen bij het gebruik van ‘gratis’ diensten (waarbij ze betalen met data, zoals op sociale media) dezelfde bescherming als wanneer ze zouden betalen met geld.”
BIJ1 stelt online privacy centraal in haar visie op burgerrechten en democratie, en wil de overheid en politie fors beperken in het verzamelen en gebruiken van persoonsgegevens. Ze pleiten voor streng toezicht, het minimaliseren van dataverzameling, een verbod op automatische gezichtsherkenning en het stoppen van private dataverzameling via smart-deurbellen. BIJ1 wil dat privacywaakhonden meer macht krijgen en dat privacywetgeving wordt aangescherpt en daadwerkelijk gehandhaafd.
Dataverzameling door overheid en politie minimaliseren
BIJ1 vindt dat de overheid en politie te veel persoonsgegevens verzamelen, wat een bedreiging vormt voor de privacy van burgers. Alleen strikt noodzakelijke data mag nog worden verzameld, onder streng toezicht van onafhankelijke privacywaakhonden. Dit moet misbruik en onnodige surveillance voorkomen.
“Alle dataverzameling door overheid en justitie wordt geminimaliseerd tot het absoluut noodzakelijke, en er komt altijd streng toezicht van privacywaakhonden.”
“De adviezen van privacywaakhonden worden openbaar en afdwingbaar met sancties die verder gaan dan de huidige ineffectieve bestuurlijke boetes.”
Cameratoezicht en automatische gezichtsherkenning beperken
BIJ1 wil dat cameratoezicht in de publieke ruimte niet langer de norm is, maar een uitzondering wordt. Automatische gezichtsherkenning wordt volledig verboden, en bestaande video-archieven moeten kritisch worden getoetst en grotendeels verwijderd als ze niet nodig zijn voor strafrechtelijk onderzoek.
“De grootschalige controle en surveillance bij demonstraties – zoals de standaard inzet van camera’s – in de publieke ruimte stopt onmiddellijk en er komt nieuw beleid waarin de privacy van de burger centraal staat. Ook automatische gezichtsherkenning wordt verboden.”
“Bestaande video-archieven worden volledig onderzocht door privacywaakhonden en getoetst bij de rechter. Al het beeldmateriaal dat geen directe toepassing heeft voor strafrechtelijk onderzoek wordt verwijderd.”
“Alle (politie)camera’s in de publieke ruimte komen in een openbaar register en worden getoetst op aangescherpte privacywetgeving. Cameratoezicht wordt niet meer de norm, maar een uitzondering.”
Verbod op private dataverzameling via smart-deurbellen
BIJ1 ziet het verzamelen van data via privé smart-deurbellen als een ernstige inbreuk op de privacy van burgers en wil dit volledig stoppen.
“Het verzamelen van data via privé smart-deurbellen wordt helemaal gestopt.”
D66 wil burgers meer controle geven over hun eigen online gegevens en privacy beschermen tegen de macht van grote techbedrijven en buitenlandse invloeden. Ze pleiten voor het principe "baas over eigen bits", strenge handhaving op datagebruik, en bescherming van kinderen tegen verslavende digitale technologie. D66 kiest voor Europese digitale autonomie en stelt concrete eisen aan techbedrijven om privacy en veiligheid te waarborgen.
Baas over eigen data en digitale autonomie
D66 vindt dat mensen zelf moeten bepalen wat er met hun online data gebeurt en wil digitale autonomie versterken, zowel individueel als op Europees niveau. Dit is een reactie op de groeiende macht van techbedrijven en buitenlandse partijen die data gebruiken voor winst of politieke invloed. D66 wil Europese alternatieven stimuleren en strenge handhaving van privacyregels.
“D66 introduceert het Baas-over-eigen-bitsprincipe. Mensen krijgen zelf de regie over hun online leven.”
“We zorgen voor digitale onafhankelijkheid, van de cloud en infrastructuur tot apps en algoritmes. We kiezen voor Europese oplossingen en stevige handhaving van Europese regels.”
“Onze digitale toekomst is aan ons. Niet aan techbedrijven die verdienen aan verslavende algoritmes. Niet aan AI die discrimineert of mensen de mond snoert. En zeker niet aan buitenlandse machten die ons kunnen afsluiten van onze eigen data.”
Strenge regulering en aansprakelijkheid voor techbedrijven
D66 wil dat techbedrijven streng gereguleerd worden om de privacy van gebruikers te beschermen, vooral tegen schadelijke verdienmodellen en misbruik van persoonlijke gegevens. Ze stellen bedrijven aansprakelijk voor het niet verwijderen van schadelijke content en eisen snelle verwijdering van deepfakes en haatberichten.
“Techbedrijven worden verplicht om nepbeelden binnen 24 uur te verwijderen. Sociale mediaplatforms moeten meer doen om online haatberichten te verwijderen. Iedereen moet zich veilig kunnen uitspreken, ook online. We versterken het toezicht hierop en stellen bedrijven aansprakelijk als zij in gebreke blijven.”
“Waar we die autonomie nog niet hebben, beschermen sterke toezichthouders mensen en maatschappij tegen de schadelijke effecten van de verdienmodellen van grote techbedrijven. We zorgen dat deze toezichthouders genoeg capaciteit hebben om sterk te handhaven.”
Bescherming van privacygevoelige informatie in de zorg
D66 erkent het belang van privacy bij technologische innovaties in de zorg en eist dat privacygevoelige informatie goed wordt beschermd. Ze willen dat techbedrijven zorgvuldig omgaan met data van kwetsbare groepen zoals ouderen.
“Daarbij is het belangrijk dat privacygevoelige informatie goed wordt beschermd. En dat de techbedrijven zorgvuldig omgaan met de verkregen data.”
BBB ziet online privacy als een fundamenteel recht dat in de digitale samenleving beter beschermd moet worden, vooral voor jongeren en kwetsbare groepen. De partij wil privacy waarborgen door strengere handhaving van de AVG, privacyvriendelijke leeftijdsverificatie, nationale opslag van gevoelige data, en het beperken van gezichtsherkenning en surveillance zonder strikte wetgeving. BBB pleit voor digitale grondrechten in de Grondwet en wil afhankelijkheid van buitenlandse techbedrijven verminderen.
Strengere handhaving en bescherming van persoonsgegevens
BBB vindt dat de overheid actiever moet toezien op de bescherming van persoonsgegevens en het voorkomen van datalekken. Dit is noodzakelijk vanwege de toename van cybercriminaliteit en digitale risico’s, en om de privacy van burgers te waarborgen.
“Waarborg de effectieve handhaving van de Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG) om datalekken te voorkomen en de privacy te beschermen.”
Privacyvriendelijke leeftijdsverificatie voor jongeren
Om jongeren online beter te beschermen, wil BBB een Europees, privacyvriendelijk leeftijdsverificatiesysteem invoeren. Dit systeem moet voorkomen dat persoonlijke data onnodig wordt gedeeld en misbruikt.
“Nederland gaat zich binnen de EU inzetten op een uniform en privacyvriendelijk leeftijdsverificatiesysteem dat apps zoals sociale media binnen de EU moeten hanteren om de veiligheid van persoonlijke data te garanderen.”
Nationale opslag van privacygevoelige data
BBB wil dat privacygevoelige informatie en overheidsdata zoveel mogelijk in Nederland of Europa worden opgeslagen, om de controle over data en privacy te behouden en afhankelijkheid van buitenlandse partijen te verminderen.
“Overheidsdata en privacygevoelige informatie worden opgeslagen bij Nederlandse of Europese partijen die de hoogste beveiligingsnormen hanteren.”
Digitale grondrechten in de Grondwet
De partij streeft naar het expliciet vastleggen van digitale grondrechten, waaronder privacy, in de Grondwet. Dit moet de zeggenschap en autonomie van burgers in het digitale domein structureel beschermen.
“Veranker digitale grondrechten in de Grondwet om de privacy, zeggenschap en autonomie van burgers in het digitale domein te waarborgen.”
Beperking van gezichtsherkenning en surveillance
BBB wil het gebruik van gezichtsherkenning en andere vormen van digitale surveillance in de publieke ruimte beperken, tenzij er expliciete wetgeving en streng toezicht is. Dit om onnodige inbreuk op de privacy van burgers te voorkomen.
“Beperk of verbied het gebruik van gezichtsherkenning en andere surveillance in de publieke ruimte zonder expliciete wetgeving en strikt toezicht.”
GroenLinks-PvdA zet sterk in op het beschermen van online privacy door het verbieden van gepersonaliseerde content, online tracking en de handel in persoonsgegevens. Ze willen privacy structureel waarborgen via strengere Europese regels, meer bevoegdheden voor toezichthouders, en wettelijke verankering van digitale rechten zoals encryptie en het digitaal briefgeheim.
Verbod op gepersonaliseerde content en online tracking
GroenLinks-PvdA wil het verdienmodel van dataverzameling en gedragsbeïnvloeding door grote techbedrijven doorbreken, omdat dit de privacy, autonomie en democratie ondermijnt. Ze pleiten voor een Europees verbod op gepersonaliseerde content en online tracking, zodat burgers niet langer op grote schaal gevolgd en geprofileerd worden.
“We doorbreken het verdienmodel hierachter door een verbod op Europees niveau van gepersonaliseerde content en online tracking.”
Verbod op handel in persoonsgegevens en profielen
De partij wil dat bedrijven binnen de EU niet langer mogen handelen in persoonsgegevens en profielen, en dat zij verplicht worden om dataminimalisatie toe te passen. Dit moet de privacy van burgers beschermen tegen commerciële exploitatie en datalekken.
“Binnen de EU pleiten we voor een verbod op de handel in persoonsgegevens en profielen. Bedrijven worden verplicht om zo min mogelijk gegevens te registreren van hun klanten.”
Wettelijke verankering van digitale rechten (encryptie en briefgeheim)
GroenLinks-PvdA wil het recht op digitale privacy versterken door het digitaal briefgeheim en het recht op privégesprekken via end-to-end encryptie wettelijk vast te leggen. Dit beschermt burgers tegen ongewenste toegang tot hun communicatie door derden, inclusief overheden en bedrijven.
“Wij waarborgen het digitaal briefgeheim en leggen het recht om digitaal privégesprekken te voeren via end-to-end encryptie wettelijk vast.”
Meer middelen en bevoegdheden voor privacytoezichthouders
Om privacy effectief te beschermen, wil de partij de Autoriteit Persoonsgegevens en andere relevante toezichthouders meer middelen en bevoegdheden geven. Dit moet zorgen voor betere handhaving van privacyregels en bescherming van mensenrechten in het digitale domein.
“We beschermen onze privacy en mensenrechten door meer middelen en bevoegdheden voor de Autoriteit Persoonsgegevens, de Autoriteit Consument en Markt en de algoritmetoezichthouder en faciliteren samenwerking met andere Europese toezichthouders.”
Recht op dataportabiliteit
GroenLinks-PvdA wil dat burgers eenvoudig hun data kunnen meenemen naar andere online diensten, zodat zij meer controle krijgen over hun persoonlijke gegevens en niet vastzitten aan één platform.
“Het moet met één klik op de knop mogelijk zijn om over te stappen naar een nieuwe dienstverlener en al je data mee te nemen. Dataportabiliteit – het makkelijk verplaatsen van gegevens tussen diensten – wordt in Europa standaard voor online platforms.”
Het CDA erkent het belang van online privacy, maar plaatst dit vooral in de context van veiligheid, digitale autonomie en het beschermen van persoonsgegevens. Hun belangrijkste voorstellen zijn het stimuleren van privacy-vriendelijke standaardinstellingen bij techbedrijven, het kritisch herzien van de AVG om samenwerking niet onnodig te belemmeren, en het wettelijk verankeren van digitale rechten zoals eigenaarschap van data. De partij kiest voor een balans tussen privacybescherming en praktische uitvoerbaarheid, met een sterke nadruk op Europese digitale autonomie.
Privacy-vriendelijke standaardinstellingen bij techbedrijven
Het CDA wil dat techbedrijven verplicht worden om standaard de veiligste en meest privacy-vriendelijke instellingen te hanteren. Dit moet gebruikers beter beschermen tegen ongewenste dataverzameling en misbruik, vooral op grote online platforms.
“Techbedrijven worden verplicht om standaard de veiligste en meest privacy-vriendelijke instellingen te gebruiken.”
Kritisch herzien van de AVG (privacywetgeving)
Hoewel het CDA het belang van privacybescherming erkent, vindt de partij dat de huidige privacywetgeving (AVG) soms efficiënte samenwerking en gegevensdeling belemmert. Ze willen de wet kritisch tegen het licht houden en waar mogelijk ruimte benutten als de voordelen voor betrokkenen evident zijn.
“Waar de Algemene verordening Gegevensbescherming belangrijk is in het beschermen van privacygegevens van inwoners, zit de wet ook vaak efficiënte samenwerking door delen van gegevens in de weg en zorgt de wet voor administratieve lasten. We houden deze wet goed tegen het licht. Daar waar voordelen voor betrokkenen evident zijn, willen we de ruimte benutten.”
Wettelijk verankeren van digitale rechten
Het CDA wil digitale rechten, zoals het recht op transparantie en eigenaarschap van data, beter in de wet verankeren. Dit moet burgers meer controle geven over hun online gegevens en bijdragen aan een sterkere rechtspositie in de digitale samenleving.
“We doen voorstellen om digitale rechten beter in de wet te verankeren, zoals het recht op transparantie en het recht op eigenaarschap van data.”
Investeren in Europese digitale autonomie
Om minder afhankelijk te zijn van buitenlandse (niet-Europese) techbedrijven en zo de privacy van Nederlandse burgers beter te beschermen, investeert het CDA in Europese cloud-toepassingen en infrastructuur.
“We willen minder afhankelijk worden van Big Tech buiten Europa. Daarom investeren we in digitale autonomie, bijvoorbeeld door als Europa eigen cloud-toepassingen te maken, en met gelijkgestemde landen te bouwen aan de versterking van de Europese chipsector.”
DENK pleit voor een sterke bescherming van online privacy door strengere regulering van persoonsgegevenshandel en het beperken van de macht van grote technologiebedrijven. Ze willen de Autoriteit Persoonsgegevens versterken en investeren in digitale veiligheid, met als doel de privacy van burgers online beter te waarborgen en machtsmisbruik door technologie tegen te gaan.
Strengere bescherming van online privacy en persoonsgegevens
DENK ziet de groeiende invloed van technologie en big tech als een bedreiging voor de privacy van burgers. Ze willen daarom de handel in persoonsgegevens beperken, de macht van grote technologiebedrijven op Europees niveau inperken en investeren in een veilige digitale infrastructuur. Dit moet voorkomen dat persoonlijke data zonder toestemming worden gebruikt of misbruikt.
“Wij willen inzetten op betere waarborgen van de online privacy. Dat betekent dat handel in persoonsgegevens aan banden wordt gelegd en de macht van de bigtech bedrijven Europees moet worden ingeperkt.”
“Er moet meer geïnvesteerd worden in digitale veiligheid. We moeten ook inzetten op onafhankelijkheid van onze systemen van andere landen en grote bedrijven.”
Versterking en uitbreiding van de Autoriteit Persoonsgegevens
Om online privacy effectief te beschermen, wil DENK de Autoriteit Persoonsgegevens (AP) meer middelen, bevoegdheden en expertise geven, vooral op het gebied van kunstmatige intelligentie. Dit moet het toezicht op privacybescherming en digitale mensenrechten versterken.
“Sterker toezicht door de Autoriteit Persoonsgegevens. De AP krijgt extra middelen, bredere bevoegdheden en diepgaande expertise op het gebied van kunstmatige intelligentie.”
Digitale mensenrechten wettelijk beschermen
DENK koppelt online privacy aan bredere digitale mensenrechten en wil deze rechten wettelijk verankeren, onder meer via een algoritmewet en een verplicht algoritmeregister. Dit moet burgers beschermen tegen machtsmisbruik en discriminatie door technologie.
“De toenemende toepassing van algoritmen en risicomodellen raakt aan fundamentele rechten. Daarom maken wij ons hard voor de bescherming van digitale mensenrechten: het recht op eerlijke behandeling, op privacy en op bescherming tegen machtsmisbruik door technologie”
50PLUS erkent het belang van digitale privacy en veiligheid, vooral voor ouderen, en wil hen beter beschermen tegen online oplichting en identiteitsdiefstal. De partij stelt voor om anonieme accounts te verbieden of sterk te beperken en pleit voor duidelijke digitale privacy- en veiligheidsmaatregelen. Daarnaast wil 50PLUS dat digitale vaardigheden van ouderen worden versterkt om hun online weerbaarheid te vergroten.
Verbod of beperking van anonieme accounts
50PLUS ziet anonieme accounts als een risico voor online veiligheid en privacy, met name voor kwetsbare groepen zoals ouderen. Door het verbieden of sterk beperken van anonieme accounts wil de partij identiteitsdiefstal en oplichting tegengaan en zo de online privacy van burgers beter beschermen.
“Anonieme accounts worden verboden of in ieder geval sterk beperkt.”
Digitale privacy- en veiligheidsmaatregelen voor ouderen
De partij benadrukt dat ouderen extra kwetsbaar zijn voor online oplichting en identiteitsdiefstal. 50PLUS wil daarom dat digitale privacy- en veiligheidsmaatregelen specifiek worden ingezet om deze groep te beschermen, zodat zij veilig gebruik kunnen maken van digitale diensten.
“Digitale privacy- en veiligheidsmaatregelen beschermen ouderen tegen online oplichting en identiteitsdiefstal.”
Investeren in digitale veiligheid en onafhankelijkheid
50PLUS vindt digitale veiligheid urgent en wil investeren in veilige systemen die onafhankelijk zijn van commerciële en buitenlandse partijen. Dit moet bijdragen aan de bescherming van persoonsgegevens en de online privacy van alle burgers, met extra aandacht voor ouderen.
“We willen dat er extra geïnvesteerd wordt in de veiligheid van onze systemen om onafhankelijk te worden van commerciële en buitenlandse partijen.”
JA21 benadrukt het belang van digitale soevereiniteit en bescherming van Nederlandse data tegen buitenlandse toegang, maar noemt online privacy niet expliciet als zelfstandig thema. Hun concrete voorstellen richten zich vooral op nationale controle over digitale infrastructuur en het beperken van buitenlandse invloed, met weinig aandacht voor individuele online privacyrechten of burgerbescherming tegen overheidssurveillance.
Investeren in digitale soevereiniteit en nationale cloud
JA21 wil dat Nederland controle houdt over digitale infrastructuur en data, om te voorkomen dat buitenlandse (met name Amerikaanse of Chinese) partijen toegang krijgen tot Nederlandse gegevens. Dit wordt gepresenteerd als een veiligheids- en soevereiniteitskwestie, niet primair als bescherming van individuele online privacy.
“Investeer in een nationale cloud onder Nederlandse wetgeving. Geen Amerikaanse of Chinese toegang tot onze data.”
“Zorgen voor digitale soevereiniteit. Europa en Nederland mogen niet volledig afhankelijk zijn van Amerikaanse of Chinese techbedrijven. We investeren in strategische technologie en digitale veiligheid.”
Afwijzing van digitale Europese identiteit en digitale euro
JA21 verzet zich tegen Europese digitale identiteiten en de digitale euro, waarmee impliciet zorgen over privacy en controle door supranationale instanties worden geadresseerd. Dit standpunt is vooral gericht op het beperken van centrale databestanden en digitale controle vanuit de EU.
“Geen invoering van een digitale euro en geen digitale Europese identiteit.”
De VVD kiest duidelijk voor het prioriteren van veiligheid en criminaliteitsbestrijding boven online privacy, vooral waar het gaat om het delen van informatie tussen publieke en private partijen. Privacy wordt gezien als belangrijk, maar mag volgens de VVD niet in de weg staan van het aanpakken van criminaliteit en het beschermen van de samenleving tegen digitale dreigingen.
Informatiedeling boven privacy bij criminaliteitsbestrijding
De VVD vindt dat privacy niet mag verhinderen dat publieke en private instanties informatie delen om criminaliteit, ondermijning en online fraude te bestrijden. Het huidige privacybelang wordt als te beperkend gezien, waardoor criminelen vrij spel hebben. De partij wil de wetgeving aanpassen zodat informatiedeling makkelijker wordt, ook als dat ten koste gaat van privacy.
“Informatiedeling boven privacy: We verbeteren de mogelijkheden voor publieke en private instanties om informatie te delen met het oog op de aanpak van ondermijning en het voorkomen van (online) fraude. Signalen van witwassen, (vastgoed)fraude of ondermijning kunnen op dit moment namelijk in de praktijk niet worden gedeeld, met als resultaat dat criminelen vrij spel hebben.”
“te vaak staat het belang van privacy van een crimineel boven het veiligheidsbelang van ons allen.”
Privacy waarborgen bij digitale betalingen (enkel bij uitzondering opsporing)
De VVD benoemt expliciet dat digitale betalingen zo moeten worden ingericht dat privacy gewaarborgd is en betalingen niet naar individuen te herleiden zijn, behalve bij gerichte criminele opsporing. Dit is een uitzondering op hun algemene lijn, waarbij privacy hier juist als uitgangspunt wordt genomen.
“juridisch zo is ingericht dat privacy gewaarborgd is, betalingen niet traceerbaar zijn naar individuen, en de overheid geen sturende of beperkende rol kan spelen in bestedingen, met uitzondering bij gerichte criminele opsporing.”
Niet expliciet genoemd in verkiezingsprogramma