Verkiezingsprogramma's 2025 overonderwijs en wetenschap
De ChristenUnie ziet onderwijs als meer dan kennisoverdracht: het is een plek voor persoonsvorming, met een centrale rol voor ouders en onderwijsvrijheid. Ze willen investeren in basisvaardigheden, gelijke kansen, levensbeschouwelijke vorming, en een rechtvaardige financiering van het hoger onderwijs, met blijvende aandacht voor praktijkgericht onderzoek en het behoud van kleine studies. Tegelijkertijd pleiten ze voor minder bureaucratie, meer professionele ruimte voor leraren, en een kritische houding ten opzichte van internationalisering in het hoger onderwijs.
Onderwijsvrijheid en rol van ouders
De ChristenUnie beschouwt onderwijsvrijheid als een fundamenteel recht, waarbij ouders de primaire verantwoordelijkheid dragen voor de opvoeding en vorming van hun kinderen. Dit recht moet beschermd blijven, zodat scholen ruimte houden voor hun eigen identiteit en inrichting.
“Ouders hebben het recht hun kinderen qua normen, waarden en (geloofs)overtuiging op te voeden zoals zij dat willen. Dat recht werkt door in het onderwijs.”
“De ChristenUnie staat daarom pal voor artikel 23 uit de Grondwet. Scholen behouden hun vrijheid in inrichting (dus niet nog meer wettelijke deugdelijkheidseisen), personeelsbeleid en financiering via lumpsum, met extra middelen voor identiteit en kleine scholen.”
Investeren in basisvaardigheden en persoonsvorming
De partij maakt zich zorgen over afnemende basisvaardigheden en wil dat scholen zich kunnen richten op lezen, schrijven, rekenen, burgerschap en digitale geletterdheid, zonder overmatige bemoeienis van de politiek. Onderwijs moet daarnaast ruimte bieden voor brede persoonsvorming en talentontwikkeling.
“Nederlandse kinderen kunnen steeds slechter rekenen en schrijven. Deze trend is zorgelijk en moet gekeerd. Basisvaardigheden dienen gedurende de hele schoolcarrière onderhouden te worden.”
“Onderwijs is meer dan het overdragen van kennis. Het vormt kinderen en jongeren tot wie ze zijn, hoe ze in het leven staan en hoe ze bijdragen aan de maatschappij.”
“Scholen en hoger onderwijsinstellingen ervaren te veel controle, waar juist vertrouwen gevraagd wordt. Het is van belang dat scholen rust en ruimte krijgen om hun werk te doen.”
Gelijke kansen en bestrijding van onderwijsachterstanden
De ChristenUnie wil gericht investeren in scholen met veel uitdagingen, de ouderbijdrage vrijwillig houden, en gratis bijles op school aanbieden om kansenongelijkheid tegen te gaan. Ze zijn kritisch op het ontstaan van een schaduwonderwijs-circuit.
“Via de bekostiging en het onderwijsachterstandenbeleid blijven we extra middelen vrijmaken voor scholen waar veel uitdagingen en achterstanden zijn.”
“De ouderbijdrage blijft vrijwillig en de inspectie ziet erop toe dat scholen dit respecteren, niet discrimineren, en dat het vrijwillig karakter voor iedereen duidelijk is.”
“Als een leerling bijles of extra ondersteuning nodig heeft, wordt dat gratis aangeboden en zo veel mogelijk op de school zelf.”
“Het is onwenselijk als er een omvangrijk buitenschools circuit van bijlesorganisaties ontstaat (‘schaduwonderwijs’), mede als symptoom van een prestatiecultuur.”
Passend en inclusief onderwijs
De partij streeft naar inclusief onderwijs, waarbij de behoeften van het kind centraal staan en samenwerking tussen onderwijs, zorg en ouders wordt bevorderd. Er moet voldoende speciaal onderwijs zijn en aandacht voor (hoog)begaafden.
“Ieder kind, ongeacht thuissituatie, achtergrond of leerproblemen, heeft recht op goed onderwijs dat bijdraagt aan een brede ontwikkeling, met ondersteuning die aansluit bij zijn of haar mogelijkheden.”
“We blijven stappen zetten richting inclusiever onderwijs, waarbij alle kinderen zoveel mogelijk naar dezelfde school gaan.”
“De overheid zorgt voor voldoende speciaal onderwijs (primair en voortgezet) in elke regio, inclusief volwaardig voortgezet speciaal onderwijs op havo- en vwo-niveau.”
“In het primair onderwijs komt een landsdekkend passend onderwijsaanbod voor (hoog)begaafden met een extra ondersteuningsbehoefte om schooluitval in deze groep terug te dringen.”
Aanpak lerarentekort en professionele ruimte
De ChristenUnie wil het lerarentekort aanpakken door betere beloning, minder werkdruk, meer loopbaanperspectief en professionele ruimte. Zij-instromers moeten welkom zijn, maar het opleidingsniveau blijft hoog.
“Het aanpakken van het lerarentekort begint bij de waardering van de onderwijsprofessional. Naast een goede beloning en vermindering van de werkdruk, gaat het om loopbaanperspectieven, regie en verantwoordelijkheid voor het onderwijs en professionele ruimte.”
“Goede mogelijkheden voor zij-instromers in het onderwijs zijn belangrijk. Dat betekent een lage toegangsdrempel maar hoge eisen aan het opleidingsniveau.”
Levensbeschouwelijke vorming in alle onderwijssectoren
De partij vindt structurele aandacht voor levensbeschouwelijke vorming essentieel, zowel in het basis- en voortgezet onderwijs als in het hoger onderwijs, waar instellingen met een levensbeschouwelijke identiteit extra worden ondersteund.
“De ChristenUnie wil dat alle scholen structureel aandacht besteden aan levensbeschouwelijke vorming.”
“De theologische en andere levensbeschouwelijke universiteiten vervullen een belangrijke functie in het bestel. Zij stimuleren de ontwikkeling van levensbeschouwelijke perspectieven in het onderwijs en samenleving. We zorgen dat deze instellingen afdoende gefinancierd worden en kunnen blijven voortbestaan.”
Rechtvaardige bekostiging en behoud kleine studies in hoger onderwijs
De ChristenUnie wil een financieringssysteem voor het hoger onderwijs waarin studentenaantallen minder zwaar wegen, overheadkosten worden verminderd, en kleine studies (zoals talen en techniek) gericht worden ondersteund.
“In de nieuwe bekostiging worden studentenaantallen minder belangrijk, de vaste voet van instellingen groter en de variabele voet kleiner. Overheadkosten worden verminderd, zodat er meer ruimte is voor onderwijs en onderzoek.”
“Over de hele breedte van het hbo en wo zijn er kleine studies (talen, techniek) die in de knel komen. Toch vervullen ze een wezenlijke en onmisbare functie voor (een gevarieerd aanbod van) het hoger onderwijs. Er is gerichte ondersteuning en coördinatie nodig om bepaalde disciplines, bijvoorbeeld in de geesteswetenschappen, te behouden voor Nederland.”
Kritisch op internationalisering en studiemigratie
De partij wil het aantal internationale studenten beperken en het Nederlandstalig bacheloronderwijs als uitgangspunt nemen. Studiemigratie moet gericht zijn op sectoren waar internationaal talent echt nodig is.
“Het opleiden van Nederlandse studenten vormt de kerntaak van Nederlandse universiteiten; we zetten daarom in op vermindering van het aantal studiemigranten.”
“Het aanbieden van Nederlandstalig bacheloronderwijs is het uitgangspunt.”
“We passen het financieringsmodel aan om te voorkomen dat internationale studenten nodig zijn voor het voortbestaan van studies of instellingen.”
Investeren in praktijkgericht onderzoek en innovatie
De ChristenUnie wil blijvend investeren in praktijkgericht onderzoek op hogescholen, sectorplannen en ongebonden onderzoek aan universiteiten, met het oog op innovatie en maatschappelijke ontwikkeling.
“We investeren blijvend in praktijkgericht onderzoek op hogescholen en bevorderen de samenwerking binnen het hoger onderwijs door geschikte fondsen en subsidies. Bovendien investeren we in sectorplannen en in ongebonden onderzoek op de universiteiten.”
“Investeringen in wetenschap en onderzoek zijn nodig als we ons als land willen blijven ontwikkelen, in lijn met de Lissabondoelstelling van 3%.”
DENK ziet onderwijs als de sleutel tot gelijke kansen en sociale rechtvaardigheid, en wil investeren in kansengelijkheid, diversiteit en toegankelijkheid op alle onderwijsniveaus. De partij pleit voor het terugdraaien van bezuinigingen, gratis onderwijsmateriaal, hogere salarissen voor leraren in kwetsbare wijken, en een rechtvaardig hoger onderwijsstelsel zonder financiële drempels. DENK benadrukt het belang van diversiteit, non-discriminatie en religieuze vrijheid in het onderwijs.
Investeren in kansengelijkheid en kwaliteit in het onderwijs
DENK wil het onderwijs inzetten als emancipatiemachine en gelijke kansen waarborgen door structurele investeringen, met speciale aandacht voor kwetsbare wijken en het tegengaan van vroege selectie. Het lerarentekort, onderadvisering en te grote klassen worden aangepakt om de kwaliteit te verbeteren.
“DENK wil dat het Nederlandse onderwijs van de hoogste kwaliteit is, zodat iedere jongere zichzelf volop kan ontwikkelen. Door te investeren in onze scholen en onze leraren, willen wij dat het onderwijs een emancipatiemachine is die garandeert dat ieder kind gelijke kansen heeft.”
“Het terugdraaien van de bezuinigingen. Hiermee komt er ruimte om weer in het onderwijs te investeren.”
“Investeren in het onderwijsachterstandenbeleid met prioriteit voor scholen in kwetsbare wijken.”
“Investeren in brede brugklassen om vroege selectie tegen te gaan.”
“Hogere salarissen voor leraren in de kwetsbare wijken.”
“Een maximale klassengrootte, zodat er meer tijd en aandacht is voor begeleiding.”
“Het terugdringen van het lerarentekort door voorrang op woningen, goedkopere lerarenopleiding, omscholing en het activeren van de reserve aan leraren.”
Toegankelijkheid en financiële drempels wegnemen
DENK wil dat onderwijs voor iedereen toegankelijk is, ongeacht achtergrond of financiële situatie. Dit betekent gratis onderwijsmateriaal, gratis maaltijden op scholen in kwetsbare wijken, minder selectiemomenten, en een wettelijk recht op stagevergoeding.
“Gratis onderwijsmateriaal voor alle leerlingen in het primair en voortgezet onderwijs.”
“Gratis ontbijt en lunch op school in kwetsbare wijken.”
“Beperken van het aantal selectiemomenten in het onderwijssysteem.”
“Er komt een wettelijk recht op passende stagevergoeding. Studenten krijgen recht op €750 bij een fulltime stage.”
“Een stageplek, geregeld via een landelijke stagegarantie.”
Diversiteit, non-discriminatie en religieuze vrijheid in het onderwijs
DENK wil dat het onderwijs een afspiegeling is van de samenleving, met aandacht voor diversiteit, meertaligheid, non-discriminatie en religieuze vrijheid. Dit uit zich in curriculumaanpassingen, stilteruimtes, religieus verlof en het behoud van bijzonder onderwijs.
“Meer aandacht in het curriculum voor koloniaal verleden, slavernijverleden, migratiegeschiedenis en burgerschap, zodat onderwijs recht doet aan de volle diversiteit van onze samenleving.”
“Stilteruimtes op scholen en het recht op religieus verlof voor leerlingen én medewerkers.”
“Meertaligheid stimuleren, door het aanbieden van lessen in veel gesproken talen in Nederland zoals het Turks, Marokkaans Arabisch en Pools.”
“Behoud en versterking van bijzonder onderwijs. DENK staat pal voor het behoud van artikel 23.”
“Geen controle op religieus onderwijs. De wet toezicht op informeel onderwijs wordt zo snel mogelijk ingetrokken.”
Rechtvaardig en toegankelijk hoger onderwijs
DENK wil een hoger onderwijsstelsel dat betaalbaar en toegankelijk is, met extra investeringen, afschaffing van rente op studieschulden, volledige compensatie voor de pechgeneratie, en het aanpakken van selectieprocedures die ongelijkheid veroorzaken.
“Extra investeringen in het hoger onderwijs, zodat wij studenten het beste onderwijs bieden en Nederland een sterke kenniseconomie blijft.”
“Afschaffen van rente op studieschulden. Die moet terug naar nul procent en daar blijven.”
“Volledige compensatie voor de pechgeneratie. Gedeeltelijke compensatie doet geen recht aan het onrecht.”
“Hbo en wo-instellingen worden verplicht om hun selectie-instrumenten te toetsen op bias en ongelijkheid. Selectieprocedures die ongelijkheid in de hand werken worden afgeschaft.”
“Alle samenwerking met 'Israëlische' universiteiten wordt beëindigd. Een academische boycot van 'Israël'.”
Forum voor Democratie (FVD) wil het onderwijs in Nederland hervormen door te focussen op kennisoverdracht, vakmanschap, keuzevrijheid en het weren van ideologische invloeden. Ze pleiten voor kleinere klassen, hogere lerarensalarissen, herwaardering van beroepsonderwijs, strengere toelatingseisen in het hoger onderwijs, het terugdringen van internationalisering, en het verbieden van 'woke' en genderideologie in scholen en universiteiten. FVD wil de Nederlandse taal als voertaal herstellen, output-financiering stoppen, de NWO afschaffen, en universiteiten direct door het Rijk laten financieren.
Focus op kennisoverdracht en kleinere klassen
FVD vindt dat het onderwijs te veel is verschoven naar sociale projecten en te weinig naar kennisoverdracht. Ze willen terug naar de basis, met kleinere klassen, hogere salarissen voor leraren, en minder bureaucratie.
“Kinderen moeten de fundamenten van taal, rekenen en beschaafde omgang meekrijgen, maar de nadruk is de laatste decennia te veel verschoven naar sociale projecten en te weinig naar kennisoverdracht.”
“Daarom pleiten we voor kleinere klassen, hogere salarissen voor fulltime leraren en meer professionele ruimte en vertrouwen voor de leraar zelf.”
“We verkleinen de klassen en verminderen de werkdruk, zodat leraren meer tijd en aandacht hebben voor hun leerlingen.”
Herwaardering van beroepsonderwijs en vakmanschap
FVD wil het beroepsonderwijs versterken, ambachtstitels herinvoeren, en jongeren opleiden tot vakmensen om tekorten op de arbeidsmarkt op te lossen en arbeidsmigratie overbodig te maken.
“Forum voor Democratie wil het tij keren door beroepsonderwijs weer de plaats te geven die het verdient.”
“We brengen ambachtstitels terug, zodat vak-opleidingen meer aanzien krijgen en vakmanschap weer wordt gewaardeerd.”
“We leggen in de praktische leerweg de nadruk op vakmanschap en ondernemerschap, zodat jongeren direct inzetbaar zijn in zorg, techniek en bouw.”
“We leiden meer Nederlandse jongeren op tot vakmensen, zodat tekorten in bouw en techniek worden opgelost en geld in Nederland blijft.”
Strengere toelating en minder internationalisering in hoger onderwijs
FVD wil universiteiten en hogescholen exclusiever maken door strengere toelatingseisen, het beperken van internationale studenten, en het Nederlands als voertaal herstellen.
“Daarom pleiten wij voor strengere toelatingseisen, het stoppen van output-financiering en het terugbrengen van de Nederlandse taal als voertaal in het academisch onderwijs.”
“Het aantal internationale studenten moet sterk worden beperkt, zodat universiteiten zich in de eerste plaats richten op Nederlandse studenten en cultuur.”
“We herstellen het Nederlands als hoofdtaal in het wetenschappelijk onderwijs, zodat studenten zich allereerst in hun eigen taal op hoog niveau leren uitdrukken.”
Stoppen met output-financiering en afschaffen NWO
FVD wil af van output-financiering en de NWO, zodat universiteiten zich kunnen richten op kwaliteit en meer vrijheid krijgen in onderzoeksprioriteiten.
“We stoppen de beloning per diploma, zodat universiteiten en hogescholen weer op kwaliteit focussen - niet op kwantiteit.”
“We schaffen de NWO af en laten universiteiten rechtstreeks door het Rijk financieren, zodat zij zelf hun onderzoeksprioriteiten bepalen en de diversiteit aan onderzoek wordt vergroot.”
Behoud keuzevrijheid en bijzonder onderwijs
FVD wil artikel 23 van de Grondwet behouden, zodat scholen hun eigen identiteit en aannamebeleid kunnen voeren en keuzevrijheid voor ouders en leerlingen blijft bestaan.
Verbod op 'woke', genderideologie en activisme in onderwijs
FVD wil ideologische beïnvloeding, zoals 'woke', LGBT- en transgender-ideologie, weren uit het onderwijs en universiteiten, en pleit voor een neutrale publieke ruimte.
“We geven geen subsidies aan organisaties die seksualiteit opdringen aan kinderen, zoals Rutgers, en verbieden deelname van kinderen aan ‘pride parades’ en ‘dragqueenshows’, zodat scholen weer veilig en neutraal zijn.”
“Dat betekent een wettelijk verbod op transgender-propaganda in scholen en media, maar ook een verbod op hormoonbehandelingen en geslachtsoperaties bij minderjarigen.”
“We verbieden cancel culture, diversity officers en safe spaces, zodat universiteiten weer plekken zijn voor vrij debat en scherpe ideeën.”
Hogere basisbeurs en ruimere OV-kaart voor studenten
FVD wil studeren betaalbaarder maken door de basisbeurs te verhogen en de studenten-OV-kaart uit te breiden.
NSC wil het onderwijsniveau in Nederland fors verhogen door te investeren in basisvaardigheden, de positie van leraren te versterken en het beroepsonderwijs te herwaarderen. Ze pleiten voor minder internationalisering in het hoger onderwijs, meer focus op de Nederlandse taal, stabiele financiering en meer maatschappelijke relevantie van wetenschap. Concrete voorstellen zijn onder andere het terugdringen van Engelstalige opleidingen, structurele investeringen in fundamenteel onderzoek, en een persoonlijk ontwikkelbudget voor werkenden.
Basisvaardigheden en positie van de leraar versterken
NSC ziet het dalende niveau van basisvaardigheden als een urgent probleem en wil het vertrouwen en de autonomie van leraren herstellen. Ze willen bewezen effectieve lesmethoden, minder regeldruk en meer zeggenschap voor vakverenigingen.
“Het niveau van basisvaardigheden zoals lezen, rekenen en schrijven moet drastisch omhoog.”
“Leraren en docenten moeten weer de inhoud bepalen van wat er in de klas gebeurt. We geven vakverenigingen meer zeggenschap over de eindtermen, didactische methodes en lesmateriaal, zodat onderwijsinhoud voortkomt uit vakkennis en praktijkervaring.”
“De regeldruk en administratieve lasten voor de leraar moeten afnemen.”
“Onderwijsvernieuwing wordt alleen ingevoerd als dit voldoende wetenschappelijk onderbouwd is en er toetsbare doelen zijn.”
Minder internationalisering, meer Nederlands in hoger onderwijs
NSC wil het hoger onderwijs weer verankeren in de Nederlandse samenleving door opleidingen standaard in het Nederlands aan te bieden en het aantal internationale studenten te beperken. Uitzonderingen zijn mogelijk, maar altijd met aandacht voor de Nederlandse taal.
“Opleidingen worden voortaan in beginsel weer aangeboden in de Nederlandse taal. Gerichte uitzonderingen zijn mogelijk in de masterfase en voor bepaalde tekortenstudies.”
“Opleidingen in het hoger onderwijs worden standaard weer in de Nederlandse taal aangeboden om het aantal internationale studenten te verminderen.”
“Het Nederlands moet weer de voertaal zijn in het hoger onderwijs.”
Herwaardering en versterking van het beroepsonderwijs
NSC wil het beroepsonderwijs als volwaardige route naast de academische lijn positioneren, met meer aansluiting op de arbeidsmarkt en betere regionale spreiding. Ze pleiten voor een belastingvrije stagevergoeding en meer samenwerking met het bedrijfsleven.
“We willen het beroepsonderwijs als een volwaardige beroepsroute naast de academische lijn positioneren.”
“Het beroepsonderwijs moet zich meer richten op wat de arbeidsmarkt nodig heeft, zo nodig met sterkere regie van de overheid.”
“We verplichten een belastingvrije stagevergoeding van € 450 per maand. Dit is ook het minimum voor een fulltime stage.”
Structurele investeringen in wetenschap en kennisvalorisatie
NSC wil de positie van Nederland als kennisland behouden door substantieel te investeren in fundamenteel onderzoek en kennisvalorisatie, met speciale aandacht voor strategische sectoren en open access publicaties.
“Om de positie van Nederland als kennisland te behouden is een substantieel budget voor fundamenteel wetenschappelijk onderzoek en kennisvalorisatie van belang.”
“We steunen de versterking van de primaire geldstroom (‘sectorgelden’) voor universiteiten.”
“We sluiten geen nationale contracten meer met uitgevers zonder plan voor volledige toegankelijkheid (open access) van wetenschappelijke publicaties.”
Meer maatschappelijke relevantie en academische vrijheid in wetenschap
NSC wil dat het hoger onderwijs en onderzoek meer gericht zijn op Nederlandse beleidsvraagstukken en maatschappelijke uitdagingen, met ruimte voor open debat en onafhankelijk, tegendraads onderzoek.
“Het hoger onderwijs moet weer meer aandacht hebben voor de oplossingen van problemen en uitdagingen in ons eigen land. We versterken het onderzoek dat gericht is op Nederlandse beleidsvraagstukken.”
“We staan pal voor academische vrijheid en een open debat op universiteiten. Juist daar moet ruimte zijn voor uiteenlopende opvattingen, ook over gevoelige of controversiële onderwerpen.”
“We richten een onafhankelijk fonds op dat nieuwsgierig en tegendraads onderzoek ondersteunt en gevestigde consensus binnen vakgebieden kritisch bevraagt.”
Leven lang ontwikkelen en persoonlijk ontwikkelbudget
NSC wil dat iedereen zich kan blijven ontwikkelen gedurende het hele leven, met een persoonlijk ontwikkelbudget voor werkenden en een leercultuur binnen bedrijven.
De Partij voor de Dieren wil onderwijs en wetenschap structureel en publiek financieren, gericht op gelijke kansen, inclusie en maatschappelijke waarde in plaats van marktwerking en competitie. Ze pleiten voor minder commerciële invloed, meer vaste financiering, toegankelijker onderwijs en onderzoek, en extra aandacht voor diversiteit, duurzaamheid en studentenwelzijn.
Structurele publieke financiering en minder marktwerking
PvdD wil af van tijdelijke subsidies en marktprikkels in onderwijs en wetenschap. Ze pleiten voor vaste financiering, minder competitie en het terugdringen van commerciële invloeden, zodat kwaliteit, onafhankelijkheid en maatschappelijke relevantie centraal staan.
“Investeringen in het onderwijs worden structureel, in plaats van tijdelijke en steeds wisselende subsidies. Hierdoor kunnen scholen zelf lange-termijnbeleid ontwikkelen dat kwalitatief en inclusief onderwijs ten goede komt.”
“Wetenschap mag niet onderworpen worden aan de markt of commerciële belangen. Om kwaliteit en onafhankelijkheid van wetenschappelijk onderzoek te vergroten wordt een groter deel hiervan gefinancierd via vaste (meerjarige) financiering.”
“De sterke financiële groeiprikkel van universiteiten en hogescholen wordt daarom gereduceerd door in de bekostiging van deze instellingen het vaste deel te vergroten, en het variabele, studentgebonden deel te verkleinen.”
Toegankelijk, inclusief en kansengelijk onderwijs
De partij wil onderwijs dat voor iedereen toegankelijk is, met aandacht voor diversiteit, inclusie en het tegengaan van discriminatie. Ze willen brede brugklassen, gratis voorschoolse voorzieningen, en bestrijden bijlesbureaus en selectie op jonge leeftijd.
“We investeren structureel in brede brugklassen, stellen de keuze voor een onderwijsniveau uit en dringen onderwijsachterstanden terug. We hebben hierbij speciale aandacht voor inclusie en houden het onderwijs vrij van commerciële invloeden.”
“Er komt één gratis publieke voorschoolse voorziening voor alle kinderen, ook voor kinderen van niet-werkende ouders.”
“De wildgroei aan bijlesbureaus roepen we een halt toe. Onderwijsondersteuning wordt voortaan via scholen georganiseerd en is toegankelijk en gratis voor alle middelbareschoolleerlingen.”
“Onderwijsdiscriminatie, waarbij leerlingen ongelijk worden behandeld op basis van bijvoorbeeld hun huidskleur of het inkomen van hun ouders, en stagediscriminatie worden tegengegaan en actief bestreden.”
Minder toetscultuur, meer brede ontwikkeling
PvdD wil af van eenzijdige focus op cijfers en selectie. Ze pleiten voor brede ontwikkeling, meer ruimte voor sociale, emotionele en creatieve vaardigheden, en minder nadruk op toetsen en rendement.
“De Onderwijsinspectie gaat minder waarde hechten aan cijfers die leerlingen halen. Zo krijgen scholen de ruimte om afscheid te nemen van de toetscultuur.”
“Het onderwijs is gericht op het ontwikkelen van cognitieve vaardigheden, maar ook op het ontplooien van andere talenten. Dit zijn bijvoorbeeld sociale, emotionele, motorische en creatieve vaardigheden, die niet in cijfers zijn uit te drukken.”
Open en toegankelijke wetenschap
De partij wil dat wetenschappelijk onderzoek publiek gefinancierd en toegankelijk is, met steun voor Open Access en Open Science. Ze willen minder competitie, meer vaste financiering en transparantie over nevenactiviteiten.
“Wetenschappelijk onderzoek wordt publiek gefinancierd en moet dus toegankelijker worden. Daarom wordt de Open Access- en Open Science-beweging gesteund en gefinancierd.”
“Competities voor onderzoeksfinanciering met een slagingskans van minder dan 25% worden stopgezet. De hierbij vrijgekomen middelen worden evenredig verdeeld over wetenschappers als vrij te besteden onderzoeksgeld.”
“Er komt een openbaar register van nevenactiviteiten van alle onderzoekers, professoren en docenten op universiteiten en hogescholen.”
Studentenwelzijn en financiële toegankelijkheid
PvdD wil de financiële druk op studenten verlagen, het collegegeld fors verlagen, de basisbeurs verhogen en studentenwelzijn structureel meten en ondersteunen.
“De basisbeurs is veel te laag om zonder druk te kunnen studeren. Daarom verhogen we de basisbeurs naar minimaal 500 euro per maand voor uitwonende studenten en 130 euro per maand voor thuiswonende studenten.”
“Het collegegeld wordt fors verlaagd en voor alle studenten en opleidingen hetzelfde bedrag.”
“Er komt een jaarlijkse meting naar het studentenwelzijn in het kader van preventie, vroegsignalering en taboedoorbreking.”
“Het aanbod van studentenpsychologen wordt verruimd, zodat studenten op een redelijke termijn hulp kunnen inroepen.”
Diversiteit en inclusie in onderwijs en wetenschap
De partij wil structureel aandacht voor diversiteit, inclusie en het tegengaan van achterstanden, zowel in het onderwijs als in de wetenschap.
“Samenstellers van leermethoden zorgen bij ieder vak voor een representatieve weerspiegeling van de samenleving in hun lesmateriaal. Er worden hierover afspraken gemaakt met uitgeverijen. Diversiteit, inclusie en emancipatie zijn hierbij een aandachtspunt.”
“Vrouwen en mensen uit andere gemarginaliseerde groepen staan op grote achterstand in de wetenschap. Het wordt een belangrijk doel voor onderwijsinstellingen om deze ongelijkheid weg te nemen.”
Volt wil het onderwijs en de wetenschap toekomstbestendig, inclusief en toegankelijk maken door structureel te investeren in kwaliteit, kansengelijkheid en digitalisering. Ze pleiten voor meer publieke financiering, een modern curriculum met aandacht voor digitale vaardigheden en AI, afschaffing van religieus en privaat onderwijs, en versterking van Europese samenwerking in onderwijs en onderzoek. Hun visie is gericht op het verkleinen van ongelijkheid, het voorbereiden op een veranderende arbeidsmarkt en het stimuleren van internationale uitwisseling.
Structureel meer investeren in onderwijs en wetenschap
Volt wil de bezuinigingen op onderwijs terugdraaien en het budget voor onderwijs, onderzoek en wetenschap verhogen om de kenniseconomie te versterken en ongelijkheid te verkleinen. Ze willen financiering eenvoudiger en eerlijker maken en investeren in kleinere klassen en meer ondersteuning.
“We draaien per direct de bezuinigingen op het onderwijs terug en verhogen het totale budget voor onderwijs, onderzoek en wetenschap. We investeren dit geld in de basis van onze kenniseconomie, het menselijk kapitaal van ons land.”
“We verhogen de kwaliteit van het primair en middelbaar onderwijs door structureel te investeren in kleinere klassen en meer onderwijsondersteuners.”
“We willen een structurele investering in onderwijsregio’s om zo het onderwijs beschikbaar te houden en het lerarentekort terug te dringen.”
Modern curriculum met focus op digitale vaardigheden en AI
Volt wil het curriculum vernieuwen met meer aandacht voor digitale geletterdheid, programmeren en kunstmatige intelligentie, zodat leerlingen beter voorbereid zijn op de toekomst. Overbodige leerdoelen worden geschrapt en digitale vaardigheden worden basisvaardigheden.
“Volt versterkt de digitale geletterdheid van kinderen en jongeren door digitaal onderwijs - naast lezen, rekenen en schrijven - te bestempelen als basisvaardigheid in het funderend onderwijs.”
“Volt pleit voor de ontwikkeling van een nationale strategie en de verplichting van leren programmeren in de onderbouw van het voortgezet onderwijs.”
“Volt pleit ervoor dat middelbare scholieren leren over kunstmatige intelligentie (AI) en hoe deze technologie verantwoord wordt ingezet.”
Afschaffen religieus en privaat onderwijs, publieke toegankelijkheid
Volt wil religieus en privaat onderwijs niet langer financieren en alle scholen publiek toegankelijk maken, om segregatie tegen te gaan en gelijke kansen te bevorderen.
“We houden op met het financieren van religieus onderwijs. Voor een open samenleving is het nodig dat kinderen uit alle geloofsovertuigingen elkaar al op school kunnen leren kennen.”
“We schaffen privéscholen en de IGBO- en IGVO-regelingen af. Alle scholen worden publiek toegankelijk zonder financiële drempels. Zo stimuleren we gelijke kansen voor alle kinderen.”
Europese samenwerking en erkenning in onderwijs en wetenschap
Volt wil Europese samenwerking in onderwijs en wetenschap versterken, onder andere door diploma-erkenning, gezamenlijke programma’s en grensoverschrijdend onderzoek.
“Daarnaast versterken we in de Europese Unie (EU) de samenwerking in het onderwijs en de wetenschap, zodat werken, innoveren en studeren over de grens makkelijker wordt.”
“Diploma’s in het middelbaar beroepsonderwijs en het hoger onderwijs moeten uiteindelijk in heel de EU erkend worden.”
“We versterken het Europese Universiteiten Initiatief waarbij universiteiten en hogescholen in heel de EU gezamenlijke opleidings- en studietrajecten vormgeven.”
“We zetten ons in voor grensoverstijgend wetenschappelijk onderzoek zoals de Einsteintelescoop in de Euregio Maas-Rijn.”
Publieke digitale infrastructuur voor onderwijs
Volt wil een publieke digitale infrastructuur ontwikkelen zodat scholen en studenten niet afhankelijk zijn van commerciële platforms, met aandacht voor privacy en digitale autonomie.
“Volt pleit voor een publieke digitale infrastructuur in het onderwijs, zodat scholen onafhankelijk worden van commerciële aanbieders.”
“Studenten en docenten moeten veilig en toegankelijk kunnen werken in één digitale omgeving, met functies voor roosters, studiemateriaal, opdrachten, communicatie, toetsen en loopbaangegevens, zonder afhankelijk te zijn van commerciële platforms of softwarebedrijven.”
Toegankelijkheid en kansengelijkheid in onderwijs
Volt wil ongelijkheid in het onderwijs verkleinen door gratis kinderopvang, verplichte stagevergoeding, afschaffing van het bindend studieadvies en ondersteuning voor thuiszitters en ongedocumenteerde jongeren.
“We willen dat het mogelijk wordt dat de kinderopvang voor alle kinderen, ongeacht de werksituatie van de ouders, gratis wordt voor drie dagen per week.”
“We verplichten een minimale stagevergoeding van 550 euro voor fulltime stages van zowel mbo-, hbo- als wo-opleidingen.”
“Volt wil daarom het bindend studieadvies omzetten in een niet-bindend studieadvies: aan het eind van het eerste jaar krijgen studenten een studieadvies van hun onderwijsinstelling, waarna ze zelf de keuze maken om al dan niet door te gaan.”
“Ongedocumenteerde jongeren die in Nederland het basis- en/of middelbaar onderwijs hebben gevolgd, moeten toegang krijgen tot hoger onderwijs zodra ze achttien jaar worden.”
De SGP pleit voor een terughoudende rol van de overheid in het onderwijs, met nadruk op vrijheid van onderwijs, versterking van basisvaardigheden en meer vertrouwen in professionals. Ze willen minder regeldruk, meer ruimte voor eigen identiteit van scholen, versterking van de Nederlandse taal in het hoger onderwijs, en extra aandacht voor kleine scholen, praktijkgericht onderzoek en studentenwelzijn. De partij stelt concrete maatregelen voor zoals het hervormen van de doorstroomtoets, het stimuleren van praktijkgericht onderwijs, en het versterken van de positie van ouders en kleine scholen.
Minder regeldruk en meer vertrouwen in onderwijsprofessionals
De SGP vindt dat het onderwijs lijdt onder te veel regels en grillig beleid. Ze willen dat de overheid zich terugtrekt uit de details en meer vertrouwen geeft aan leraren en bestuurders, om zo het lerarentekort structureel op te lossen en de status van het beroep te versterken.
“Het onderwijs zucht onder de groeiende last van wetten, regels en verantwoording, de versnippering van de bekostiging en de grilligheid van het beleid. Het is hoog tijd dat de overheid een meer bescheiden rol vervult.”
“Meer vertrouwen in professionele leerkrachten, bestuurders en ondersteuning is dus nodig. We zetten een dikke streep onder de status van hun beroep. Dat is ook onmisbaar om het lerarentekort structureel op te lossen.”
Vrijheid van onderwijs en ruimte voor identiteit
De SGP verdedigt krachtig de vrijheid van onderwijs en het recht van ouders om een school te kiezen die past bij hun overtuiging. Scholen moeten hun eigen identiteit kunnen behouden en invullen, ook in het curriculum en burgerschapsonderwijs.
“De overheid dient zowel het recht van ouders te eerbiedigen om een school te kiezen die past bij hun overtuiging als het recht van scholen om voluit uitwerking te geven aan die overtuiging, bijvoorbeeld in het curriculum.”
“Aan de inhoud van artikel 23 van de Grondwet wordt niet gemorreld. De regels inzake het toelaten van leerlingen, het benoemen van personeel en de burgerschapsopdracht blijven ongewijzigd.”
“Scholen houden op grond van de vrijheid van onderwijs voluit de ruimte om in het burgerschapsonderwijs de wettelijke kernwaarden naar eigen overtuiging in te vullen.”
Versterking basisvaardigheden en brede vorming
De SGP wil het onderwijs richten op het versterken van basisvaardigheden zoals rekenen en taal, maar benadrukt dat brede, veelzijdige vorming centraal moet blijven staan. Ze willen de doorstroomtoets hervormen en structurele bekostiging voor scholen.
“Het verbeteren van basisvaardigheden rekenen en taal krijgt accent, maar mag het belang van de brede vorming van leerlingen niet wegdrukken. De pedagogische opdracht van scholen tot veelzijdige vorming van leerlingen staat centraal.”
“De doorstroomtoets wordt hervormd en krijgt weer een dienstbare rol bij de advisering richting het voortgezet onderwijs.”
“Voor de reguliere taken van scholen wordt alleen nog structurele bekostiging verstrekt via de lumpsum zodat scholen maximale zekerheid krijgen voor het voeren van stabiel personeelsbeleid.”
Versterking positie kleine scholen en regionale instellingen
De SGP wil kleine scholen in dunbevolkte gebieden extra ondersteunen zonder dat dit ten koste gaat van kleine scholen in grotere gemeenten. Ook moet de overheid meer rekening houden met de regionale positie van instellingen, vooral in krimpgebieden.
“De overheid vergroot de financiële ondersteuning van kleine scholen in dunbevolkte gebieden. Dit mag niet ten koste gaan van kleinere scholen in grotere gemeenten.”
“De overheid houdt meer rekening met de specifieke regionale positie van instellingen, in het bijzonder waar sprake is van krimpgebieden.”
Praktijkgericht onderwijs en onderzoek stimuleren
De SGP vindt het beroepsonderwijs essentieel voor de samenleving en economie. Ze willen praktijkgericht onderwijs en onderzoek versterken, bedrijven stimuleren tot samenwerking met het beroepsonderwijs, en een substantiëler aandeel praktijkgericht onderzoek in de verdeling van onderzoeksmiddelen.
Nederlandse taal als voertaal in hoger onderwijs
De SGP wil de Nederlandse taal versterken als voertaal in het hoger onderwijs, vooral in de bachelorfase. Engelstalige opleidingen worden kritisch doorgelicht en waar mogelijk omgezet naar Nederlands.
“De Nederlandse taal wordt versterkt als voertaal in het hoger onderwijs, zeker in de bacheloropleiding. De gezamenlijke inzet van instellingen om hun Engelstalige opleidingen kritisch door te lichten en waar gepast om te zetten in Nederlandse opleidingen wordt verder versterkt door bestuurlijke afspraken met de minister.”
“Er komen strengere normen voor beheersing van het Nederlands door buitenlandse studenten en docenten.”
Studentenwelzijn en ondersteuning studerende moeders
De SGP maakt zich zorgen over het welzijn van studenten en de werkdruk van docenten. Ze willen een actieplan voor ondersteuning van studerende moeders en mantelzorgers, en betere faciliteiten voor collegegeldvrij studeren.
“We maken ons zorgen over het welzijn van studenten en de werkdruk van docenten.”
“Er komt een actieplan voor ondersteuning van studerende moeders en andere mantelzorgers.”
“Collegegeldvrij studeren wordt bij iedere instelling beter gefaciliteerd om deelname aan het studentenleven en een bijdrage aan de medezeggenschap te ondersteunen.”
De VVD wil onderwijs en wetenschap sterker richten op basisvaardigheden, arbeidsmarktrelevantie en innovatie, met meer waardering voor praktijkgericht en technisch onderwijs. Ze pleiten voor meer sturing op studies met arbeidsmarktperspectief, investeren in kennisveiligheid en academische vrijheid, en willen het mbo maatschappelijk herwaarderen. De partij stelt concrete maatregelen voor zoals het verlagen van het collegegeld voor tekortstudies, een kortstudeerbonus, en strengere eisen aan lesmethoden en lerarenopleidingen.
Focus op basisvaardigheden en effectieve lesmethoden
De VVD vindt dat het onderwijs zich moet richten op basisvaardigheden zoals taal en rekenen, en dat lesmethoden wetenschappelijk onderbouwd en bewezen effectief moeten zijn. Dit moet de kwaliteit van het onderwijs verhogen en beter aansluiten op de eisen van de toekomst.
“We leggen volle focus op basisvaardigheden. We zetten de huidige curriculumherziening voort en reken- en taalvaardigheid wordt onderdeel van elk schoolvak.”
“De onderwijsinspectie focust zich meer op het handhaven van de basisvaardigheden en ziet toe of de gebruikte lesmethoden wetenschappelijk onderbouwd en bewezen effectief zijn.”
Meer sturing op aansluiting onderwijs en arbeidsmarkt
De VVD wil dat opleidingen beter aansluiten op de arbeidsmarkt, met meer sturing op het aantal studenten in studies met goede baankansen en minder in opleidingen zonder perspectief. Ze koppelen financiering deels aan arbeidsmarktrelevantie en stimuleren samenwerking tussen instellingen.
“Om de aansluiting op de arbeidsmarkt te verbeteren gaat de overheid meer sturen op de verdeling van aantallen studenten over opleidingen. De bekostiging moet gebaseerd worden op de capaciteit.”
“We beperken de studieplaatsen van studies waar evident geen (goed) arbeidsmarktperspectief is.”
“We stimuleren hogescholen en universiteiten om op te leiden voor de arbeidsmarktbehoefte en laten een deel van de bekostiging afhangen van het baanperspectief van afgestudeerde studenten.”
Maatschappelijke herwaardering en versterking van het mbo
De VVD wil het mbo als eindstation herwaarderen, praktijkgericht onderwijs versterken en de aansluiting op de regionale arbeidsmarkt verbeteren. Ze willen af van het idee dat theoretisch onderwijs superieur is aan praktisch onderwijs.
“Een mbo-diploma is een gerespecteerd eindstation, geen tussenstop. We gaan vol inzetten op de maatschappelijke herwaardering van ons mbo.”
“We stimuleren mbo-instellingen om beter aan te sluiten op de regionale arbeidsmarktbehoefte. Een deel van de bekostiging maken we afhankelijk van het arbeidsmarktperspectief van afgestudeerde studenten.”
Investeren in techniekonderwijs en praktijkgericht leren
De VVD wil het techniekonderwijs versterken en praktijkgericht werken in het voortgezet onderwijs uitbreiden, zodat leerlingen beter voorbereid zijn op tekortsectoren en de economie van de toekomst.
“We richten ons onderwijs meer in op techniek en op het opleiden van vakpersoneel. Door leerlingen technische kennis en praktische vaardigheden te leren maken we hen enthousiast voor een toekomst in de techniek.”
“We versterken praktijkgericht werken in het voorgezet onderwijs. Zo komen leerlingen op alle niveaus in contact met het lokale en regionale bedrijfsleven.”
Kennisveiligheid en bescherming van wetenschap
De VVD wil gevoelige kennis beschermen tegen ongewenste buitenlandse invloed en spionage. Ze pleiten voor screening van onderzoekers en transparantie over financiering van onderzoek.
“Onze kennis moet veilig zijn: Gevoelige kennis mag niet in verkeerde handen vallen. Universiteiten, kennisinstellingen, veiligheidsdiensten en de overheid moeten samenwerken om Nederland veilig te houden.”
“Onderzoekers die loyaal zijn aan onvrije regimes worden geweerd uit gevoelige kennisgebieden. Om heimelijke beïnvloeding tegen te gaan wordt de herkomst van onderzoeksfinanciering openbaar.”
Academische vrijheid en open debatcultuur
De VVD benadrukt het belang van academische vrijheid en een open debatcultuur op hogescholen en universiteiten, als fundament voor kwalitatief hoogstaand onderwijs en wetenschap.
Kortstudeerbonus en collegegeldverlaging voor tekortstudies
Om studiesucces en snelle doorstroom naar de arbeidsmarkt te stimuleren, introduceert de VVD een kortstudeerbonus en verlaagt het collegegeld voor studies in tekortsectoren.
Versterken van lerarenopleiding en professionele ontwikkeling
De VVD wil de kwaliteit van lerarenopleidingen verhogen, centrale eindtoetsen invoeren en continue professionele ontwikkeling verplicht stellen om het lerarentekort en de kwaliteit van het onderwijs aan te pakken.
“De pabo en academische pabo moeten van topkwaliteit zijn om de beste leraren op te leiden. Samen met leraren en wetenschappers gaan we de inhoud van de lerarenopleiding landelijk vaststellen.”
“Continue professionele ontwikkeling wordt verplicht, zodat alle leraren bekend zijn met nieuwe (technologische) ontwikkelingen.”
GroenLinks-PvdA wil het onderwijs en de wetenschap versterken door te investeren in kwaliteit, kansengelijkheid en structurele financiering. Ze pleiten voor gelijke rechten voor alle studenten, meer publieke regie, minder marktwerking, en forse investeringen in onderzoek en innovatie. De partij zet in op inclusiviteit, het terugdraaien van bezuinigingen, en het wettelijk beschermen van academische vrijheid.
Investeren in onderwijskwaliteit en kansengelijkheid
GroenLinks-PvdA ziet onderwijs als de sleutel tot gelijke kansen en maatschappelijke vooruitgang. Ze willen investeren in onderwijskwaliteit, kleinere klassen, vroege educatie, en het tegengaan van segregatie en de diplomakloof. Leraren krijgen meer tijd en vertrouwen om hun vak uit te oefenen, en scholen worden ondersteund om alle kinderen gelijke kansen te bieden.
“Onderwijs is het fundament van onze samenleving. Het zorgt dat kinderen elkaar ontmoeten, dat ze tot bloei kunnen komen en hun talenten kunnen ontwikkelen. We investeren in de toekomst van onze kinderen en daarmee in de toekomst van onze maatschappij.”
“We investeren ongelijk voor gelijke kansen & helpen leraren die lesgeven in de meest kwetsbare wijken.”
“Met minder leerlingen is er meer aandacht en ondersteuning vanuit de leerkracht. We werken toe naar kleine klassen, te beginnen bij scholen waar veel leerlingen een leerachterstand hebben, en voor beginnende docenten.”
Gelijke rechten en waardering voor alle studenten
De partij wil dat mbo-, hbo- en wo-studenten gelijke rechten en mogelijkheden krijgen, inclusief toegang tot introductieweken, studentenverenigingen en een eerlijke basisbeurs. Ook wordt het mentale welzijn van studenten belangrijk gevonden.
“Alle studenten zijn gelijk. We willen gelijke rechten voor alle studenten, of je nu mbo-, hbo- of een wo-opleiding volgt.”
“We verhogen daarom het inkomen voor mbo-, hbo- en wo-studenten. Minderjarige mbo-studenten die niet meer thuis wonen krijgen ook een basisbeurs.”
Structurele investeringen in wetenschap en innovatie
Na jaren van bezuinigingen wil GroenLinks-PvdA fors investeren in wetenschappelijk onderzoek en innovatie. Ze streven naar de Lissabon-doelstelling van 3% van het nationaal inkomen voor onderzoek en innovatie, met nadruk op regionale samenwerking tussen onderwijsinstellingen.
“We investeren fors in wetenschappelijk onderzoek. We werken toe naar de Lissabon-doelstelling om 3 procent van ons nationaal inkomen aan onderzoek en innovatie te besteden.”
“We draaien de onderwijsbezuinigingen van dit kabinet terug en investeren fors in onderzoek, wetenschap en innovatie.”
Minder marktwerking, meer publieke regie en samenwerking
De partij wil de commercialisering in het onderwijs tegengaan, prikkels tot concurrentie verwijderen, en publiek geld binnen het onderwijs houden. Samenwerking tussen scholen en instellingen wordt gestimuleerd, en de financiering wordt stabieler en minder afhankelijk van diploma-aantallen.
“De commercialisering in het onderwijs moet stoppen. Publiek geld moet naar het onderwijs gaan, en niet naar winsten.”
“We halen alle prikkels uit de bekostiging en de beoordeling van de Onderwijsinspectie die scholen aanmoedigen te concurreren. We sturen juist aan op samenwerking tussen scholen.”
“De financiering van het onderwijs op universiteiten en hogescholen wordt minder afhankelijk van het aantal uitgereikte diploma’s. Er komt meer zekerheid en stabiliteit in financiering.”
Wettelijke bescherming van academische vrijheid
GroenLinks-PvdA vindt academische vrijheid essentieel voor een open, democratische kennissamenleving en wil deze vrijheid wettelijk beter beschermen tegen druk van buitenaf.
“Academische vrijheid is van fundamenteel belang voor goede wetenschapsbeoefening en een open, democratische kennissamenleving... Die vrijheid staat onder druk en moet daarom wettelijk beter worden beschermd.”
Leven lang leren en ontwikkelbudget
De partij wil een leerrecht voor iedere Nederlander voor om- en bijscholing, met een ontwikkelbudget voor het hele werkzame leven. Ook mensen met een beperking krijgen toegang tot erkende en bekostigde brancheopleidingen.
“Er komt een leerrecht voor iedere Nederlander voor om- en bijscholing.”
“In samenwerking met het bedrijfsleven zorgt de overheid voor een ontwikkelbudget. Zo kan het hele werkzame leven ingezet worden op het volgen van opleidingen en cursussen.”
“We erkennen en bekostigen brancheopleidingen voor mensen met een beperking, zodat zij ook een diploma of certificaat kunnen halen.”
Digitalisering en mediawijsheid in het onderwijs
GroenLinks-PvdA wil dat mediawijsheid en digitale geletterdheid vaste onderdelen van het curriculum worden, en dat leerlingen alleen door school beheerde apparaten gebruiken om blootstelling aan sociale media en verslavende algoritmes te beperken.
“Mediawijsheid en digitale geletterdheid worden een vast onderdeel van het onderwijscurriculum.”
“Leerlingen gebruiken alleen door school beheerde apparaten (geen privételefoons of apparaten) zodat scholen deze optimaal kunnen inrichten voor leren en lesgeven en de blootstelling aan sociale media en verslavende algoritmes kunnen beperken.”
BVNL wil het onderwijs terugbrengen naar de basis, met meer nadruk op basisvaardigheden en minder ideologische invloeden. Ze pleiten voor kleinere klassen, minder buitenlandse studenten, meer ouder- en schoolregie, en investeren in onderzoek en innovatie, vooral op het gebied van digitale technologieën. Politiek-ideologische vorming moet uit het onderwijs verdwijnen en de focus moet liggen op kwaliteit, kritisch denken en praktische vaardigheden.
Terug naar basisvaardigheden en minder ideologie
BVNL vindt dat het onderwijs zich weer moet richten op rekenen, lezen, schrijven en andere kernvakken, en dat ideologisch gedreven curriculum moet worden teruggedrongen. Ze willen het onderwijs ontdoen van politieke en ideologische invloeden en de regie meer bij ouders en scholen leggen.
“Het onderwijs moet weer terug naar de basis. Meer aandacht voor basisvaardigheden zoals rekenen, lezen en schrijven, vermindering van de taalachterstand, meer aandacht voor vakken als aardrijkskunde, geschiedenis, en biologie en minder tijd voor ideologisch gedreven curriculum.”
“Het hele onderwijs, van basisschool tot en met universiteit, wordt gevrijwaard van politiek-ideologische vorming van welke stroming of richting dan ook. De opvoeding van kinderen ligt primair bij de ouders, niet bij de school of de overheid.”
“We gaan leerlingen en studenten weer leren hoe ze moeten denken en niet wat ze moeten denken.”
“Scholen en ouders krijgen samen de regie over de invulling van het onderwijs. De invloed van de Staat wordt drastisch teruggedrongen.”
Kleinschaliger en kwalitatief beter onderwijs
BVNL wil kleinere klassen, minder bureaucratie, minder macht bij onderwijskoepels, en meer onderwijsondersteuning. Ze zijn tegen onderwijsnivellering en diploma-inflatie, en willen het onderwijsniveau niet verder verlagen.
“Kleinere klassen en meer onderwijsondersteuning.”
“Minder bureaucratie en minder macht bij de onderwijskoepels, en besturen.”
“We doen niet aan onderwijsnivellering door het niveau steeds verder naar beneden bij te stellen. Middelmatigheid mag niet de norm zijn.”
“BVNL wil de kwaliteit van het onderwijs verbeteren en geen inflatie van diploma’s. Daarom moeten we stoppen het onderwijsniveau naar beneden bij te stellen.”
Minder buitenlandse studenten in het hoger onderwijs
BVNL wil het aantal buitenlandse studenten beperken om de kansen voor Nederlandse studenten op opleidingsplekken en studentenwoningen te vergroten.
“Minder buitenlandse studenten, waardoor Nederlandse studenten meer kans krijgen op een opleidingsplek of een studentenkamer.”
“Scholen en universiteiten zetten in op minder buitenlandse studenten die met Nederlandse studenten concurreren voor een opleidingsplek en studentenkamer.”
“Door een sterke beperking van het aantal buitenlandse studenten, krijgen Nederlandse studenten veel meer kans op een studentenwoning.”
Investeren in onderzoek, innovatie en digitale vaardigheden
BVNL wil investeren in onderzoek en innovatie, vooral op het gebied van digitale technologieën en kunstmatige intelligentie. Ze willen digitale vaardigheden bevorderen en een innovatievriendelijk klimaat creëren voor bedrijven, startups en academici.
“We willen een innovatievriendelijk klimaat creëren waarin bedrijven, startups en academici kunnen gedijen. Door investeringen in onderzoek en ontwikkeling te vergroten en samenwerking tussen publieke en private partijen te bevorderen, zullen we onze positie als voorloper op het gebied van technologie versterken.”
“We zullen investeren in educatieve programma's voor jongeren, training voor werkenden en ondersteuning bieden aan ouderen om de digitale kloof te overbruggen.”
“BVNL zet zich in voor de stimulering van onderzoek en innovatie op het gebied van kunstmatige intelligentie en andere digitale technologieën zoals quantumtechnologie.”
Meer keuzevrijheid en minder staatsinvloed
BVNL wil de leerplicht vervangen door een leerrecht, zodat thuisonderwijs een volwaardig alternatief wordt. Ze willen dat scholen en ouders samen de regie krijgen over het onderwijs en de invloed van de staat drastisch verminderen.
“De Nederlandse Leerplicht is feitelijk een schoolplicht, en dient te worden vervangen door een Nederlands leerrecht, waarmee elk kind als alternatief het recht krijgt op thuisonderwijs.”
BIJ1 wil het onderwijs en de wetenschap radicaal toegankelijk, inclusief en gelijkwaardig maken, met bijzondere aandacht voor het bestrijden van structurele ongelijkheid en het dekoloniseren van het curriculum. Ze pleiten voor gratis onderwijs, het afschaffen van collegegeld, het verhogen van de basisbeurs, en het actief bestrijden van discriminatie en onderadvisering. Daarnaast willen ze meer aandacht voor het koloniale verleden, betere arbeidsvoorwaarden voor docenten, en democratisering en diversiteit in het hoger onderwijs.
Gratis en Toegankelijk Onderwijs op Alle Niveaus
BIJ1 streeft naar volledig gratis onderwijs, inclusief het afschaffen van collegegeld en het verhogen van de basisbeurs, zodat financiële drempels verdwijnen. Ze willen dat onderwijsinstellingen toegankelijk zijn voor iedereen, ongeacht achtergrond of inkomen, en investeren fors in het onderwijs.
“Het collegegeld schaffen we af: beroepsonderwijs en de universiteit worden gratis. De basisbeurs maken we fors hoger naar een leefbaar niveau, voor inwonende en uitwonende studenten. Studieschulden van de ‘pechgeneratie’ schelden we kwijt.”
“De bezuinigingen op het onderwijs draaien we terug. Een investering in het onderwijs is een investering in nu en de toekomst.”
Gelijke Uitkomsten en Bestrijding van Ongelijkheid
BIJ1 wil niet alleen gelijke kansen, maar gelijke uitkomsten voor iedereen in het onderwijs. Ze pakken structurele ongelijkheid, onderadvisering en discriminatie aan, en willen dat scholen actief een veilige en inclusieve omgeving creëren.
“Wij zetten niet in op gelijke kansen - wij eisen de kans op een gelijke uitkomst op voor iedereen.”
“Scholen moeten actief verantwoordelijkheid nemen en een veilige en inclusieve omgeving creëren voor al hun leerlingen.”
“We maken wetten en regels in samenwerking met ervaringsdeskundigen en professionals om kansenongelijkheid, onderadvisering en discriminatie binnen onderwijsinstellingen te stoppen.”
Dekolonisatie van het Onderwijs
Het dekoloniseren van het onderwijs is een speerpunt: BIJ1 wil structureel meer aandacht voor de koloniale geschiedenis, het slavernijverleden en niet-westerse perspectieven in het curriculum. Lesmateriaal dat koloniale misdadigers verheerlijkt wordt verboden.
“We zetten ons actief in voor het dekoloniseren van het onderwijs door structureel meer aandacht te besteden aan de koloniale geschiedenis.”
“Scholen stoppen onmiddellijk met lesmateriaal die koloniale misdadigers verheerlijken. De slavernij en koloniale geschiedenis krijgt een zichtbare plek in het lesmateriaal van het basis- en voortgezet onderwijs.”
Betere Arbeidsvoorwaarden en Meer Waardering voor Docenten
BIJ1 wil de arbeidsvoorwaarden van docenten verbeteren door hogere salarissen, minder werkdruk, kleinere klassen en het dichten van de loonkloof tussen onderwijsniveaus. Ook willen ze meer aandacht voor werkdruk in lerarenopleidingen.
“De arbeidsvoorwaarden van docenten verbeteren we: hoger salaris en minder werkdruk. Op hoger onderwijsinstellingen (mbo’s, hbo’s, universiteiten) werken we zo min mogelijk met tijdelijke contracten. De loonkloof tussen het basisonderwijs, voortgezet onderwijs, beroepsonderwijs, theoretisch onderwijs, en wetenschappelijk onderwijs dichten we.”
“De klassen worden kleiner en we verlichten de administratieve lasten, om de werkdruk te verminderen en meer voorbereidingstijd voor docenten te creëren.”
Democratisering en Diversiteit in Hoger Onderwijs
Besturen en raden van toezicht van mbo’s, hogescholen en universiteiten moeten democratisch gekozen worden, met diversiteitsquota en commissies op alle niveaus. Academische vrijheid wordt gegarandeerd en outputfinanciering wordt afgeschaft.
“Besturen en raden van toezicht van mbo’s, hogescholen en universiteiten worden democratisch verkozen. Dat gebeurt via democratisch verkozen raden van medewerkers en studenten, op centraal en facultair niveau. Elke instelling krijgt een diversiteitscommissie en er komen diversiteitsquota in alle onderwijs- en bestuurslagen in het theoretisch en wetenschappelijk onderwijs.”
“De overheid werkt samen met hogescholen en universiteiten om de academische vrijheid te garanderen.”
“‘Outputfinanciering’ schaffen we af. Het geldbedrag dat onderwijsinstellingen ontvangen, hangt niet langer af van het deel afgestudeerden.”
Academische Boycot van Israël
BIJ1 wil alle banden tussen Nederlandse en Israëlische onderwijsinstellingen verbreken als onderdeel van een academische boycot.
“We voeren ‘academische boycot’ voor ‘Israël’ in: we verbreken alle banden tussen Nederlandse en ‘Israëlische’ onderwijsinstellingen.”
Dekolonisatie van Wageningen Universiteit & Landbouwonderwijs
De banden tussen Wageningen Universiteit en de agro-industrie worden verbroken; de universiteit en landbouwopleidingen richten zich voortaan op biologische, agro-ecologische landbouw.
“Alle banden tussen de Wageningen Universiteit & Research (WUR) en de agro-industrie worden verbreken we. De WUR vormen we om van een universiteit en onderzoeksinstituut in dienst van agro-multinationals naar een publieke instelling die transparant onderzoek doet naar het biologische, agro-ecologische voedselsysteem van nu en de toekomst. Ook hbo en mbo landbouwopleidingen gaan zich volledig richten op het onderwijzen van biologische, agro-ecologische landbouw.”
De PVV wil het onderwijs terugbrengen naar traditionele basisvaardigheden, met nadruk op orde, discipline en politieke neutraliteit. Ze pleiten voor het verbieden van islamitisch onderwijs, het beperken van buitenlandse studenten, en het volledig Nederlandstalig maken van bacheloropleidingen. De partij verzet zich fel tegen wat zij zien als "woke- en klimaatindoctrinatie" en wil opvoeding overlaten aan ouders.
Terug naar basisvaardigheden en traditionele lesinhoud
De PVV stelt dat het onderwijs moet focussen op lezen, schrijven, rekenen en vaderlandse geschiedenis, zonder ruimte voor onderwijs over gender, klimaat of andere onderwerpen die zij als "linkse indoctrinatie" bestempelen. Ze willen structuur, rust en discipline terug in de klas, met politiek neutrale leraren.
“Wij willen geen onderwijsvernieuwingen meer. Wij willen terug naar het gestructureerde onderwijs van weleer – met leraren die duidelijk uitleggen, begeleiden en controleren. Geen onderwijs over gender, klimaat of andere linkse indoctrinatie, maar terug naar de basisvaardigheden: rekenen, taal, geschiedenis.”
“Structuur, rust en discipline worden in de klas weer de norm – met politiek neutrale leraren. Alles wat niet met basisvaardigheden te maken heeft, zoals politiek, is opvoeding en dus aan de ouders.”
“Herstel van basisvaardigheden: leer kinderen lezen, schrijven en rekenen”
“Les in vaderlandse geschiedenis”
“Geen klimaat- of woke-indoctrinatie op school”
“De Week van de Lentekriebels afschaffen in het basisonderwijs”
Verbod op islamitisch onderwijs
De PVV wil islamitisch onderwijs volledig verbieden en stelt dat dit geen bescherming verdient onder de Grondwet. Ze zien de groei van islamitische scholen als een bedreiging voor de Nederlandse identiteit en samenleving.
Beperking buitenlandse studenten en Nederlandstalig hoger onderwijs
De partij wil het aantal buitenlandse studenten maximaal beperken en alle bacheloropleidingen weer volledig in het Nederlands geven. Ze stellen dat het onderwijs primair voor Nederlanders is.
“Maximale beperking van het aantal buitenlandse studenten”
“Bacheloropleidingen volledig in het Nederlands”
“De PVV wil een maximale inperking van studiemigratie naar ons land. Ons onderwijs is er voor de Nederlanders, niet voor buitenlandse studenten die na hun studie weer vertrekken. Bacheloropleidingen moeten weer volledig in het Nederlands worden gegeven.”
Politieke neutraliteit en rol van leraren
De PVV vindt dat leraren politiek neutraal moeten zijn en zich moeten beperken tot het aanleren van vaardigheden, niet het overbrengen van meningen of politieke standpunten.
Meer middelen naar de klas, minder naar overhead
De partij wil dat minimaal 80% van het onderwijsbudget direct naar de klas gaat en maximaal 20% naar overhead.
“Maximaal 20% van de onderwijsbegroting naar overhead, minimaal 80% naar de klas”
D66 ziet onderwijs en wetenschap als de sleutel tot gelijke kansen, persoonlijke ontwikkeling en een sterke, innovatieve samenleving. Ze willen investeren in leraren, schoolgebouwen, gelijke kansen voor alle studenten, en meer vaste banen in de wetenschap. D66 kiest voor hogere basisbeurzen, meer ruimte voor vrij onderzoek, en bescherming van academische vrijheid.
Investeren in gelijke kansen en basisvaardigheden
D66 wil dat elk kind, ongeacht achtergrond, toegang heeft tot goed onderwijs en zich optimaal kan ontwikkelen. Ze investeren in basisvaardigheden, gelijke kansen, en willen selectie op latere leeftijd.
“We geloven in het talent van ieder kind en iedere jongere. Onderwijs moet kinderen helpen om dat talent te ontdekken en te gebruiken, zodat ze vrijer zijn en volop deel kunnen nemen aan de samenleving.”
“We investeren in gelijke kansen op school. Daarom herstellen we het budget om onderwijsachterstanden aan te pakken. Dat is belangrijk voor programma’s zoals de brede brugklas en de hulp voor kwetsbare leerlingen in het voortgezet onderwijs.”
“D66 wil dat jongeren pas rond de leeftijd van 15 jaar kiezen welke route dan het best bij ze past. Tot die tijd zitten ze in brede brugklassen.”
Hogere basisbeurs en gelijke behandeling studenten
D66 wil de financiële druk op studenten verlagen en mbo, hbo en wo gelijkwaardiger behandelen. Ze verhogen de basisbeurs, trekken de aanvullende beurs gelijk, en investeren in studentenhuisvesting.
“D66 verhoogt de basisbeurs met €166 euro per maand, zodat studenten beter kunnen rondkomen. Een mbo-student krijgt dezelfde aanvullende beurs als een student aan de hogeschool of universiteit.”
“Mbo-studenten krijgen dezelfde toegang tot studentenhuisvesting, dezelfde voordelen voor studenten en toegang tot sport, cultuur en verenigingen als hbo en wo-studenten.”
Meer vaste banen en vrijheid in de wetenschap
D66 wil meer vaste aanstellingen voor onderzoekers, meer ruimte voor vrij onderzoek, en bescherming van academische vrijheid. Ze investeren extra in wetenschap en keren eerdere bezuinigingen om.
“Te veel onderzoekers werken jarenlang op tijdelijke contracten. Dat zorgt voor veel onzekerheid en maakt dat wetenschap moeilijk te combineren is met het privéleven. D66 wil daarom meer vaste aanstellingen bij universiteiten.”
“D66 wil een goede balans tussen onderzoek met en zonder directe praktische toepassing. Daarom komt er meer ruimte voor vrij onderzoek dat niet wordt gestuurd door beleid of anderen buiten de wetenschap.”
“D66 wil dat Nederland weer koploper wordt in onderzoek en innovatie. Daarom draaien we eerdere bezuinigingen terug én investeren we extra in de wetenschap.”
“Ook de veiligheid en vrijheid van de wetenschap in Nederland is niet vanzelfsprekend. D66 staat pal voor de onafhankelijke wetenschap. Wetenschappers moeten hun werk kunnen doen zonder angst voor intimidatie, censuur of ontslag.”
Minder afhankelijkheid van internationale studenten
D66 wil het bekostigingssysteem aanpassen zodat regionale onderwijsinstellingen niet afhankelijk zijn van internationale studenten voor hun financiering.
“D66 wil dat onderwijsinstellingen niet afhankelijk zijn van internationale instroom om financieel rond te kunnen komen. Daarom passen we het systeem aan: een groter vast bedrag per instelling en een kleiner bedrag per student.”
Investeren in leraren en schoolgebouwen
D66 wil het lerarentekort aanpakken, de werkdruk verlagen, en investeren in moderne, toegankelijke schoolgebouwen.
“Er komt één nationale academie voor iedereen in het onderwijs, van leraren, onderwijsassistenten tot schoolleiders. Zo wordt de werkdruk voor leraren lager en kunnen zij met de beste kennis en praktijkervaring hun vakkennis opbouwen.”
“D66 wil een groot, landelijk plan om schoolgebouwen te renoveren of nieuw te bouwen. We beginnen met zo’n 5000 schoolgebouwen die zijn gebouwd tussen 1970 en 1990.”
Open toegang tot publiek gefinancierd onderzoek
D66 wil dat onderzoek dat met publiek geld is gefinancierd, voor iedereen toegankelijk is.
“Onderzoek dat is gefinancierd met publiek geld moet voor iedereen vrij te lezen en toegankelijk zijn.”
JA21 wil het onderwijs fundamenteel verbeteren door de nadruk te leggen op basisvaardigheden, het gezag van de leraar te herstellen en financiering te richten op kwaliteit en maatschappelijke relevantie. Ze pleiten voor minder buitenlandse studenten, het Nederlands als voertaal in het hoger onderwijs, en het terugdringen van ‘pretstudies’. Investeringen moeten vooral naar het primaire proces en research & development, met minder geld voor management en subsidies.
Herstel van basisvaardigheden en gezag van de leraar
JA21 vindt het onacceptabel dat de basisvaardigheden zoals lezen, taal en rekenen achteruitgaan en wil het gezag van de leraar herstellen. De leraar moet centraal staan bij het adviseren over doorstroming van leerlingen, en administratieve lasten moeten fors omlaag. Dit moet leiden tot beter onderwijs en meer waardering voor docenten.
“Helaas stellen we vast dat ondanks alle inspanningen het bedroevend is gesteld wat betreft de basisvaardigheden zoals lezen, taal en rekenen zowel in het primair als het voortgezet onderwijs. JA21 vindt dit onacceptabel; de onderwijskwaliteit moet fundamenteel verbeteren.”
“Het gezag van de leraar herstellen en zijn advies leidend laten zijn bij het bevorderen of laten doorstromen van leerlingen.”
“Beperking van de maximale werktijd die door een docent mag worden besteed aan administratieve lasten (max 6%).”
Financiering op basis van kwaliteit en maatschappelijke impact
JA21 wil af van het huidige financieringsmodel dat instellingen prikkelt om ‘pretstudies’ en buitenlandse studenten te werven. In plaats daarvan moet financiering gebaseerd zijn op kwaliteit, maatschappelijke impact en aansluiting bij de arbeidsmarkt. Ook moet een groter deel van het budget als vaste voet worden toegekend, onafhankelijk van studentenaantallen.
“Een financieringsmodel op basis van kwaliteit, relevantie en maatschappelijke impact i.p.v. op basis van het aantal studenten;”
“Kennisinstellingen in het hoger onderwijs worden naar rato van studentenaantallen door de rijksoverheid gefinancierd. Dit zorgt voor een ‘perverse prikkel’ om aantrekkelijke studies aan te bieden die vooral aansluiten bij de leef- en denkwereld van de aankomende student. Deze zogenaamde ‘pretstudies’ vinden nauwelijks aansluiting op de beroepspraktijk in een Nederlandse economische sector.”
“JA21 pleit ervoor een groter deel van het budget als vaste voet toe te kennen onafhankelijk van de studentenaantallen, dit zorgt voor stabiliteit ook voor de onderwijsinstellingen in met name de regio’s die nu mede afhankelijk zijn van buitenlandse studenten aantallen.”
Minder buitenlandse studenten en Nederlands als voertaal
JA21 wil de instroom van buitenlandse studenten beperken en Nederlandse studenten voorrang geven bij inschrijving en huisvesting. Het Nederlands moet weer de standaard voertaal worden in het hoger onderwijs, met uitzondering van internationaal gerichte studies.
“Minder instroom van buitenlandse studenten en voorrang bij inschrijving en huisvesting van Nederlandse studenten;”
“Het Nederlands weer centraal staat als de taal waarin in het onderwijs wordt gegeven op universiteit en hogeschool (uitzonderingen daargelaten).”
“Het gebruik van Engels als taal waarin het onderwijs wordt gegeven, leidt veelal tot een verarming van de academische vorming omdat studenten en docenten ondanks goede kennis van het Engels zich toch minder genuanceerd en breed kunnen uitdrukken.”
Investeren in research & development en ongedaan maken bezuinigingen
JA21 wil de bezuiniging op het wetenschappelijk onderwijs van €500 miljoen terugdraaien en onderschrijft de ambitie om 3% van het BBP te investeren in research & development.
Minder management, overhead en subsidies in het onderwijs
JA21 wil dat meer geld naar het primaire proces in het onderwijs gaat en minder naar management, overhead en tijdelijke projecten. Ze willen het grote aantal subsidieregelingen tot een minimum beperken.
De SP ziet onderwijs en wetenschap als publieke taken die gericht moeten zijn op gelijke kansen, toegankelijkheid en maatschappelijke vooruitgang, niet op winst of marktwerking. Ze willen onderwijs op alle niveaus gratis maken, het leenstelsel afschaffen, investeren in onafhankelijk onderzoek en de invloed van commerciële belangen terugdringen. De partij pleit voor kleinere klassen, meer zeggenschap voor docenten en studenten, en een volwaardige positie voor het mbo.
Onderwijs volledig gratis en toegankelijk maken
De SP wil dat onderwijs op alle niveaus – van mbo tot universiteit – gratis wordt, zodat financiële drempels verdwijnen en iedereen kan studeren zonder schulden. Het leenstelsel wordt afgeschaft, de basisbeurs verhoogd en studieleningen worden renteloos.
“Iedereen moet een goede opleiding kunnen volgen, of je nu naar het mbo, hbo of de universiteit gaat. We beginnen met het schrappen van het lesgeld voor mbostudenten en maken daarna ook studeren op hogescholen en universiteiten gratis.”
“Het leenstelsel schaffen we definitief af. De generatie die daaronder viel krijgt een ruimhartige compensatie. De rente op studieleningen wordt permanent op 0 procent gezet.”
Stoppen met marktwerking en commercialisering in onderwijs en wetenschap
De SP verzet zich tegen het behandelen van onderwijs en wetenschap als marktproducten. Ze willen een einde maken aan de afhankelijkheid van internationale studenten voor inkomsten, het gebruik van onderwijs als verdienmodel en de invloed van bedrijven op onderzoek.
“Onderwijs is geen exportproduct, maar een publieke taak. We zorgen ervoor dat instellingen niet langer afhankelijk zijn van internationale werving om financieel rond te komen.”
“Onderzoek moet vrij zijn van marktsturing, druk van opdrachtgevers en belangenverstrengeling. Daarom richten we een onafhankelijk fonds op waarin bedrijven geen zeggenschap hebben over de uitvoering of uitkomst van het onderzoek.”
“We stoppen met kortetermijndenken en concurrentiedwang binnen de wetenschap.”
Investeren in fundamenteel en onafhankelijk onderzoek
De SP wil fors investeren in fundamenteel, publiek gefinancierd onderzoek dat niet direct commercieel hoeft te renderen. Onafhankelijkheid van onderzoekers wordt centraal gesteld, met publieke zeggenschap en bescherming tegen commerciële belangen.
“We investeren fors in fundamenteel en onafhankelijk onderzoek. Niet alles hoeft direct toepasbaar of rendabel te zijn. Wat telt is het vertrouwen in de maatschappelijke waarde van kennis.”
“Onafhankelijk onderzoek vereist publieke zeggenschap. Steeds vaker bepalen commerciële belangen wat er onderzocht wordt, hoe, en met welk doel.”
Kleinschaliger onderwijs en meer zeggenschap voor docenten en studenten
De SP wil af van grote onderwijsinstellingen en bureaucratie. Ze pleiten voor kleinschalige scholen, meer docenten, en maximale inspraak van studenten en medewerkers in het onderwijsbestuur.
“We stoppen met grote leerfabrieken vol managers en bureaucratie en investeren het geld liever in meer docenten en beter onderwijs.”
“We willen maximale inspraak van studenten en (onderwijs)medewerkers. Dat kan met een meer democratisch bestuursmodel: kleinschalige instellingen met een dienstbare schoolleiding.”
Volwaardige erkenning en versterking van het mbo
De SP erkent het mbo als volwaardige onderwijsroute en wil investeren in betere financiering, goed lesmateriaal, voldoende praktijkplekken en het tegengaan van stigmatisering van vakopleidingen.
“Het mbo is volwaardig onderwijs. Wij erkennen het mbo als volwaardige onderwijsroute, met trots en gelijke rechten. Dat betekent: betere financiering, goed lesmateriaal en voldoende praktijkplekken.”
“We stoppen de afbraak van ambachtelijke opleidingen en investeren in nieuwe vakopleidingen. Jongeren moeten weer kunnen kiezen voor een vak, zonder stigma en zonder hindernissen.”
Het CDA ziet onderwijs en wetenschap als fundamenten voor persoonlijke ontwikkeling, maatschappelijke samenhang en het toekomstig verdienvermogen van Nederland. De partij wil investeren in basisvaardigheden, vakmanschap, excellentie, innovatie en regionale samenwerking, met speciale aandacht voor lerarentekort, studentenhuisvesting, aansluiting op de arbeidsmarkt en sleuteltechnologieën. Concrete voorstellen zijn onder meer het versterken van burgerschapsonderwijs, een nieuw mbo-pact, meer regie op samenwerking in het hoger onderwijs, een beursprogramma voor excellente studenten, en het verhogen van investeringen in onderzoek en innovatie.
Investeren in basisvaardigheden en burgerschap
Het CDA benadrukt het belang van een sterke basis in taal, rekenen, digitale vaardigheden en burgerschap, en wil het burgerschapsonderwijs versterken om jongeren voor te bereiden op hun rol in de samenleving.
“We willen dat het primair onderwijs zich richt op een sterke basis met taal, lezen, rekenen, digitale vaardigheden en burgerschap als kern, en toegankelijk voor alle leerlingen.”
“We versterken burgerschapsonderwijs op middelbare scholen en het mbo. Naast kennis over democratie en rechtsstaat besteden we aandacht aan het omgaan met ideologische verschillen en het ontwikkelen van praktische, financiële en digitale vaardigheden.”
Nieuw mbo-pact en waardering voor vakmanschap
Het CDA wil het mbo versterken met langjarige bekostiging, meer samenwerking met het bedrijfsleven, baangaranties en een wettelijke stagevergoeding, om zo het vakonderwijs aantrekkelijker te maken en beter te laten aansluiten op de arbeidsmarkt.
“We zetten in op een nieuw mbo-pact voor langjarige zekerheid met een verbeterde bekostiging, meer samenwerking met het bedrijfsleven en werkgevers en een grotere rol op het gebied van leven lang ontwikkelen.”
“Er komen afspraken met brancheorganisaties voor baangaranties en een publiek-privaat stagefonds specifiek voor tekortsectoren. Daarnaast voeren we een wettelijke stagevergoeding in voor stages in het mbo en hoger onderwijs.”
Meer regie en specialisatie in het hoger onderwijs
Het CDA wil de bekostiging van het hoger onderwijs minder afhankelijk maken van studentenaantallen en meer richten op samenwerking, specialisatie en regionale kennisecosystemen. Er komt een beursprogramma voor excellente studenten.
“Met het hoger onderwijs sluiten we een Kennispact. Daar hoort bij dat er meer regie komt op samenwerking en specialisatie. Bekostiging van hogere onderwijsinstellingen wordt minder gericht op aantallen studenten.”
“We waarderen prestaties. Er komt een beursprogramma voor excellente studenten.”
Investeren in onderzoek, innovatie en sleuteltechnologieën
Het CDA wil dat Nederland voldoet aan de Lissabon-doelstelling van 3% bbp-investering in onderzoek en innovatie, met extra aandacht voor sleuteltechnologieën als AI, quantum-computing en groene chemie.
“Nederland moet voldoen aan de Lissabon-doelstelling om 3 procent van het bbp te investeren in onderzoek en innovatie (R&D), waarvan 1 procent door de overheid en 2 procent privaat. Daarvoor investeren we in wetenschappelijk en toegepast onderzoek en valorisatie dat zich richt op de sleuteltechnologieën van de toekomst, zoals AI, quantum-computing, groene chemie, batterijtechnologie en biotechnologie.”
Leven lang ontwikkelen en flexibele scholing
Het CDA wil leerrechten voor werkenden en werkzoekenden, wettelijke erkenning van deelopleidingen, en meer flexibiliteit in het onderwijsaanbod om omscholing en bijscholing gedurende het hele leven te stimuleren.
“Er komen leerrechten voor werkenden en werkzoekenden. Deze zijn bij alle erkende opleidingen te besteden. We willen meer flexibel en vraaggericht aanbod en wettelijke erkenning van deelopleidingen en duale trajecten op het hbo en wo.”
Studentenhuisvesting en regionale spreiding
Het CDA wil investeren in studentenhuisvesting met aandacht voor ontmoetingsruimten, tijdelijke contracten en afschaffing van de kostendelersnorm, en streeft naar een betere regionale spreiding van studenten, vooral in zorgopleidingen.
“Het CDA wil dat gemeenten, universiteiten, hogescholen en woningcorporaties samen investeren in passende studentenhuisvesting met specifieke aandacht voor ontmoetingsruimten. We maken tijdelijke contracten voor studenten weer mogelijk en creëren huisvesting door de kostendelersnorm af te schaffen.”
“We willen een betere spreiding over Nederland en meer toelatingen tot deze opleidingen.”
BBB wil het onderwijs terugbrengen naar de kern door te focussen op basisvaardigheden, meer waardering voor vakmanschap en het versterken van praktijkgericht onderwijs. In de wetenschap pleit BBB voor academische vrijheid, minder bureaucratie, meer regionale samenwerking en een grotere maatschappelijke relevantie. De partij wil minder regeldruk, meer autonomie voor onderwijsinstellingen en een duidelijke rol voor het Nederlands als voertaal.
Focus op basisvaardigheden en vakmanschap
BBB vindt dat het onderwijs te veel is afgedwaald van de kern en wil terug naar lezen, schrijven, rekenen en praktische vaardigheden. Praktijkonderwijs en vakmanschap moeten meer worden gewaardeerd, met minder nadruk op theoretische diploma’s en meer erkenning voor doeners.
“BBB wil dat scholen zich weer richten op wat écht telt: lezen, schrijven, rekenen en andere essentiële kennis.”
“Te lang zijn leerlingen richting het hoogste theoretische niveau gestuurd, terwijl de samenleving juist zit te springen om vakmensen. Tijd voor erkenning en gerichte steun.”
“Kernvakken horen weer het volle gewicht te krijgen. Dat zijn de vakken die er eerst en vooral toe doen.”
Minder regeldruk en meer autonomie voor onderwijsinstellingen
BBB wil de regeldruk en administratieve lasten voor onderwijsinstellingen en docenten fors verminderen, zodat zij zich kunnen richten op hun kerntaken. De partij pleit voor meer vertrouwen in de professional en autonomie in het klaslokaal.
“Onderwijspersoneel staat dagelijks voor de klas en weet wat er speelt. Toch wordt hun vakkennis te vaak overvleugeld door papierwerk, protocollen, controle of ideologische invulling.”
“BBB kiest daarom voor vertrouwen in de professional: lesgeven in plaats van afvinken, begeleiden in plaats van besturen.”
Wetenschap: meer maatschappelijke relevantie en minder bureaucratie
BBB wil dat wetenschap bijdraagt aan de samenleving en maatschappelijke vraagstukken, met meer ruimte voor toegepast onderzoek en samenwerking met het bedrijfsleven en de regio. Minder tijd moet worden besteed aan bureaucratie en aanvragen, en meer aan daadwerkelijk onderzoek.
“Voor BBB geldt: wetenschap moet bijdragen aan de samenleving, aan onze kennispositie én aan oplossingen voor maatschappelijke vraagstukken. Dat vraagt om ruimte voor toegepast onderzoek, vakgericht onderwijs en samenwerking met het midden en kleinbedrijf, zorg, landbouw en industrie.”
“Wetenschappers moeten minder tijd kwijt zijn aan het schrijven van aanvragen en meer tijd kunnen besteden aan hun vak.”
Nederlands als norm in het hoger onderwijs
BBB wil dat Nederlands de voertaal blijft in het hoger onderwijs, met uitzondering van gevallen waarin Engels onontkoombaar is voor de studie.
“Hoewel Engels belangrijk is in internationale samenwerking, blijft Nederlands onze voertaal die actief wordt beschermd. Alle academische disciplines bieden Nederlandstalig onderwijs aan op universiteiten en hogescholen.”
Meer sociale veiligheid en vrijheid van meningsuiting in de wetenschap
BBB vindt dat universiteiten plekken moeten zijn waar open debat en verschillen van mening mogelijk zijn, met aandacht voor sociale veiligheid en vrijheid van meningsuiting.
“Universiteiten horen plekken te zijn waar studenten en docenten zich veilig voelen om te spreken, te twijfelen en van mening te verschillen. Wetenschap bloeit niet in een monocultuur, maar in een klimaat van openheid en debat.”
50PLUS legt in haar verkiezingsprogramma de nadruk op het versterken van basisvaardigheden in het onderwijs en het bevorderen van een leven lang leren, met speciale aandacht voor ouderen. De partij wil monopolieposities van schoolbesturen tegengaan, samenwerking tussen onderwijs en bedrijfsleven verbeteren, en laagdrempelige scholing en digitale vaardigheidstraining voor ouderen stimuleren. Hun visie is dat onderwijs niet alleen voor jongeren, maar ook voor ouderen essentieel is om zelfstandig en betrokken te blijven in de samenleving.
Focus op basisvaardigheden en samenwerking onderwijs-bedrijfsleven
50PLUS vindt dat het onderwijs tekortschiet in het aanleren van basisvaardigheden en wil dat dit topprioriteit krijgt. Daarnaast pleit de partij voor betere samenwerking tussen beroepsonderwijs, bedrijven en overheden om de aansluiting op de arbeidsmarkt te verbeteren. Dit moet het fundament van de samenleving versterken en de effectiviteit van het onderwijs vergroten.
“Topprioriteit voor het aanleren van de basisvaardigheden rekenen en taal.”
“Betere samenwerking tussen beroepsonderwijs, bedrijven en overheden.”
“We stellen met spijt vast dat de grote onderwijshervormingen van de afgelopen decennia niet het gewenste resultaat hebben opgeleverd. Kinderen hebben steeds meer moeite met de basisvaardigheden taal en rekenen.”
Leven lang leren en scholing voor ouderen
De partij ziet blijvend leren als een basisbehoefte, ook voor ouderen, en wil een Nationaal Programma Leven Lang Leren. Dit omvat betaalbare en laagdrempelige scholing, digitale vaardigheidstraining en culturele vorming, met lokale leerpunten in bibliotheken en buurthuizen. Zo wil 50PLUS de zelfredzaamheid en betrokkenheid van ouderen vergroten.
“Een Nationaal Programma Leven Lang Leren, met betaalbare en laagdrempelige scholing, digitale vaardigheidstraining en culturele vorming voor ouderen.”
“Lokale leerpunten in bibliotheken, buurthuizen en seniorenverenigingen waar ouderen terecht kunnen om te oefenen met taal, rekenen en digitale toepassingen.”
“50PLUS wil dat ouderen ook in de derde levensfase volop kansen hebben om zich te blijven ontwikkelen. Niet alleen inkomen en wonen zijn basisbehoeften, maar ook blijvend leren en ontwikkelen is essentieel om zelfstandig, zelfredzaam en betrokken te blijven in de samenleving.”
Tegengaan monopolieposities schoolbesturen
50PLUS wil voorkomen dat schoolbesturen een monopoliepositie krijgen in bepaalde regio’s, om keuzevrijheid en diversiteit in het onderwijs te waarborgen.
“Het voorkomen van de monopolypositie voor schoolbesturen in bepaalde regio’s.”