Verkiezingsprogramma's 2025 overonderwijs
De Partij voor de Dieren wil structureel investeren in toegankelijk, inclusief en toekomstgericht onderwijs, met nadruk op gelijke kansen, minder commerciële invloeden en meer aandacht voor persoonlijke ontwikkeling. Ze pleiten voor kleinere klassen, vaste aanstellingen voor leraren, gratis onderwijsondersteuning, en een verschuiving van toetscultuur naar brede ontwikkeling. Ook wordt sterk ingezet op duurzaamheid, diversiteit en het tegengaan van discriminatie binnen het onderwijs.
Structurele investeringen en kleinere klassen
De PvdD wil af van tijdelijke subsidies en flexcontracten, en investeert in vaste aanstellingen, kleinere klassen en meer handen in de klas om werkdruk te verlagen en de kwaliteit te verhogen. Dit moet kansenongelijkheid tegengaan en scholen in staat stellen langetermijnbeleid te voeren.
“We willen af van flexcontracten en tijdelijke aanstellingen op scholen. Onderwijspersoneel dient zicht te hebben op een vaste aanstelling.”
“We willen af van ‘plofklassen’ en werken toe naar kleinere klassen van maximaal 21 leerlingen.”
“Investeringen in het onderwijs worden structureel, in plaats van tijdelijke en steeds wisselende subsidies.”
Toegankelijk, inclusief en maatwerkonderwijs
De partij stelt dat leren een recht is en wil onderwijs toegankelijk maken voor alle leerlingen, met speciale aandacht voor maatwerk voor hoogbegaafde kinderen en kinderen met een beperking. Ze willen gratis publieke voorschoolse voorzieningen en landelijke richtlijnen voor leerlingenvervoer.
“Iedere leerling heeft recht op onderwijs dat past bij de persoonlijke mogelijkheden en talenten, in een veilige en prettige omgeving.”
“Er komt één gratis publieke voorschoolse voorziening voor alle kinderen, ook voor kinderen van niet-werkende ouders.”
“Dat wil ook zeggen dat er (meer) scholingsmogelijkheden komen voor bijvoorbeeld zeer hoogbegaafde kinderen of kinderen met een lichamelijke, zintuiglijke of psychische beperking.”
“Er komen landelijke richtlijnen voor leerlingenvervoer, zodat kwetsbare leerlingen in alle regio’s kunnen rekenen op veilig en passend vervoer.”
Stoppen met toetscultuur en focus op brede ontwikkeling
De PvdD wil af van de nadruk op cijfers en toetsen, en pleit voor onderwijs dat gericht is op cognitieve, sociale, emotionele en creatieve ontwikkeling. De inspectie moet minder waarde hechten aan cijfers en meer vertrouwen op onderwijsprofessionals.
“De Onderwijsinspectie gaat minder waarde hechten aan cijfers die leerlingen halen. Zo krijgen scholen de ruimte om afscheid te nemen van de toetscultuur.”
“Het onderwijs is gericht op het ontwikkelen van cognitieve vaardigheden, maar ook op het ontplooien van andere talenten. Dit zijn bijvoorbeeld sociale, emotionele, motorische en creatieve vaardigheden, die niet in cijfers zijn uit te drukken.”
Gratis en toegankelijke onderwijsondersteuning, geen commerciële bijles
De partij wil de wildgroei aan commerciële bijlesbureaus stoppen en onderwijsondersteuning gratis en via scholen aanbieden, om kansenongelijkheid te verminderen.
“De wildgroei aan bijlesbureaus roepen we een halt toe. Onderwijsondersteuning wordt voortaan via scholen georganiseerd en is toegankelijk en gratis voor alle middelbareschoolleerlingen.”
“Commerciële bijlesbureaus springen in het gat en bieden leerlingen voor veel geld huiswerkbegeleiding en bijlessen aan. Dit is kansenongelijkheid ten top. Goed onderwijs moet voor iedereen toegankelijk zijn, rijke ouders of niet.”
Later selecteren en brede brugklassen
De PvdD wil de vroege selectie in het onderwijs tegengaan door brede brugklassen te stimuleren en de keuze voor een onderwijsniveau uit te stellen.
“We stoppen met vroege selectie. We stimuleren middelbare scholen om brede brugklassen aan te bieden en pas na twee tot drie jaar klassen in te delen in specifieke onderwijsrichtingen.”
“We investeren structureel in brede brugklassen, stellen de keuze voor een onderwijsniveau uit en dringen onderwijsachterstanden terug.”
Diversiteit, inclusie en bestrijding van discriminatie
De partij wil discriminatie in het onderwijs actief bestrijden, meer aandacht voor diversiteit in lesmateriaal en schooladvies, en seksuele en genderdiversiteit structureel in het curriculum opnemen.
“Onderwijsdiscriminatie, waarbij leerlingen ongelijk worden behandeld op basis van bijvoorbeeld hun huidskleur of het inkomen van hun ouders, en stagediscriminatie worden tegengegaan en actief bestreden.”
“Scholen geven voorlichting over sekse-, gender- en seksuele diversiteit. Vaardigheden om LHBTIQA+-acceptatie te bevorderen worden onderdeel van docentenopleidingen.”
“Samenstellers van leermethoden zorgen bij ieder vak voor een representatieve weerspiegeling van de samenleving in hun lesmateriaal.”
Duurzaamheid en gezonde scholen
De PvdD wil groene, gezonde scholen met aandacht voor natuur, gezonde voeding en duurzaamheid in het curriculum en de schoolomgeving.
“Groene schoolpleinen, buitenlessen en duurzame gebouwen met goede luchtkwaliteit dragen bij aan het welzijn van leerlingen.”
“Net als in veel andere landen bieden scholen gezonde maaltijden aan, met 100% biologische en plantaardige inkoop.”
Democratisering van scholen en instellingen
De partij wil meer invloed voor leraren, leerlingen en ouders op schoolbeleid en democratisering van medezeggenschapsraden in het mbo, hbo en wo.
“Scholen worden gedemocratiseerd, waardoor leraren, leerlingen en ouders meer invloed krijgen op het schoolbeleid.”
“Mbo-instellingen, hogescholen en universiteiten worden gedemocratiseerd: studenten en docenten krijgen meer invloed in de medezeggenschapsraden. Bestuurders worden gekozen, in plaats van benoemd door de minister.”
Betaalbaar en toegankelijk hoger onderwijs
De PvdD wil het collegegeld fors verlagen, de basisbeurs verhogen, de ov-kaart als gift behouden, en het bindend studieadvies afschaffen om de druk op studenten te verlagen.
“Het collegegeld wordt fors verlaagd en voor alle studenten en opleidingen hetzelfde bedrag.”
“De basisbeurs is veel te laag om zonder druk te kunnen studeren. Daarom verhogen we de basisbeurs naar minimaal 500 euro per maand voor uitwonende studenten en 130 euro per maand voor thuiswonende studenten.”
“Het bindend studieadvies wordt afgeschaft. In plaats daarvan krijgen studenten voortaan een persoonlijke en onderbouwde terugkoppeling.”
Praktijkgericht en toekomstbestendig onderwijs
De partij investeert in praktijkgericht mbo en opleidingen gericht op duurzame ambachten, zodat er voldoende vakmensen zijn voor een circulaire economie.
“We investeren in praktijkgericht middelbaar beroepsonderwijs waardoor er ook in de toekomst voldoende vakmensen zijn.”
“Het onderwijs moet beter aansluiten op toekomstige behoeften, waardoor mensen worden opgeleid voor een toekomstbestendige en duurzame arbeidsmarkt.”
DENK ziet onderwijs als dé motor voor gelijke kansen en maatschappelijke emancipatie, met een sterke nadruk op kansengelijkheid, diversiteit en toegankelijkheid. De partij wil fors investeren in het onderwijs, bezuinigingen terugdraaien, selectie en discriminatie tegengaan, en bijzondere aandacht geven aan diversiteit en religieuze vrijheid binnen het onderwijs. Concrete voorstellen zijn onder meer gratis onderwijsmateriaal, hogere lerarensalarissen in kwetsbare wijken, brede brugklassen, een academische boycot van Israël, en behoud van bijzonder onderwijs.
Investeren in kansengelijkheid en kwaliteit
DENK wil het onderwijs inzetten als emancipatiemachine door te investeren in scholen, leraren en kansengelijkheid, met speciale aandacht voor kwetsbare wijken en het tegengaan van vroege selectie. Het doel is dat elk kind gelijke kansen krijgt, ongeacht afkomst of financiële situatie.
“DENK wil dat het Nederlandse onderwijs van de hoogste kwaliteit is, zodat iedere jongere zichzelf volop kan ontwikkelen. Door te investeren in onze scholen en onze leraren, willen wij dat het onderwijs een emancipatiemachine is die garandeert dat ieder kind gelijke kansen heeft.”
“Het terugdraaien van de bezuinigingen. Hiermee komt er ruimte om weer in het onderwijs te investeren.”
“Investeren in het onderwijsachterstandenbeleid met prioriteit voor scholen in kwetsbare wijken.”
“Investeren in brede brugklassen om vroege selectie tegen te gaan.”
“Gratis onderwijsmateriaal voor alle leerlingen in het primair en voortgezet onderwijs.”
“Gratis ontbijt en lunch op school in kwetsbare wijken.”
“Hogere salarissen voor leraren in de kwetsbare wijken.”
“Een maximale klassengrootte, zodat er meer tijd en aandacht is voor begeleiding.”
Tegengaan van selectie, onderadvisering en stagediscriminatie
DENK wil het aantal selectiemomenten beperken, onderadvisering tegengaan en stagediscriminatie hard aanpakken om structurele ongelijkheid in het onderwijs te bestrijden.
“Beperken van het aantal selectiemomenten in het onderwijssysteem.”
“Tegengaan van onderadvisering door onafhankelijke tweede adviezen, betere communicatie en aandacht hiervoor op de lerarenopleiding.”
“Stagediscriminatie keihard aanpakken, met mysteryguest onderzoeken, sancties voor bedrijven en naming & shaming bij bewezen discriminatie.”
Toegankelijk en betaalbaar hoger onderwijs
DENK wil het hoger onderwijs betaalbaar en toegankelijk maken voor iedereen, met extra investeringen, afschaffing van rente op studieschulden, volledige compensatie voor de pechgeneratie, en het aanpakken van selectieprocedures die ongelijkheid veroorzaken.
“Extra investeringen in het hoger onderwijs, zodat wij studenten het beste onderwijs bieden en Nederland een sterke kenniseconomie blijft.”
“Afschaffen van rente op studieschulden. Die moet terug naar nul procent en daar blijven.”
“Volledige compensatie voor de pechgeneratie. Gedeeltelijke compensatie doet geen recht aan het onrecht.”
“Hbo en wo-instellingen worden verplicht om hun selectie-instrumenten te toetsen op bias en ongelijkheid. Selectieprocedures die ongelijkheid in de hand werken worden afgeschaft.”
Diversiteit, inclusie en religieuze vrijheid in het onderwijs
DENK wil dat het onderwijs een afspiegeling is van de samenleving, met meer aandacht voor het koloniaal verleden, burgerschap, meertaligheid, en religieuze vrijheid. Er wordt gestreefd naar behoud van bijzonder onderwijs en het recht op religieus onderwijs zonder extra controle.
“Meer aandacht in het curriculum voor koloniaal verleden, slavernijverleden, migratiegeschiedenis en burgerschap, zodat onderwijs recht doet aan de volle diversiteit van onze samenleving.”
“Stilteruimtes op scholen en het recht op religieus verlof voor leerlingen én medewerkers. Tentamens worden niet meer ingepland tijdens belangrijke religieuze feestdagen.”
“Meertaligheid stimuleren, door het aanbieden van lessen in veel gesproken talen in Nederland zoals het Turks, Marokkaans Arabisch en Pools.”
“Behoud en versterking van bijzonder onderwijs. DENK staat pal voor het behoud van artikel 23. Er worden geen extra belemmeringen opgeworpen om nieuwe scholen te stichten.”
“Geen controle op religieus onderwijs. De wet toezicht op informeel onderwijs wordt zo snel mogelijk ingetrokken.”
Academische boycot van Israëlische universiteiten
DENK kiest expliciet voor het beëindigen van alle samenwerking met Israëlische universiteiten als onderdeel van hun onderwijsbeleid.
“Alle samenwerking met 'Israëlische' universiteiten wordt beëindigd. Een academische boycot van 'Israël'.”
BBB wil het onderwijs terugbrengen naar de kern: meer focus op basisvaardigheden (lezen, schrijven, rekenen) en meer waardering voor praktijk- en vakonderwijs. Ze pleiten voor minder bureaucratie, meer autonomie voor leraren, behoud van scholen in kleine kernen, en een sterke regionale spreiding van onderwijsaanbod. Daarnaast wil BBB dat het hoger onderwijs en de wetenschap beter aansluiten op de praktijk en maatschappelijke behoeften.
Focus op basisvaardigheden en vakmanschap
BBB vindt dat het onderwijs te veel is afgedwaald van de kern en wil terug naar basisvaardigheden en meer waardering voor praktisch opgeleiden. Ze zien het dalende niveau van taal en rekenen als een urgent probleem en willen minder aandacht voor randzaken en ideologische thema’s.
“BBB wil dat scholen zich weer richten op wat écht telt: lezen, schrijven, rekenen en andere essentiële kennis. Onderwijs moet gericht zijn op kwaliteit, duidelijkheid en maatwerk, zodat ieder kind passend onderwijs krijgt.”
“Lezen, schrijven en rekenen. Kernvakken horen weer het volle gewicht te krijgen. Dat zijn de vakken die er eerst en vooral toe doen.”
“Praktijkgericht onderwijs met levensvaardigheden zoals huishoudkunde, financiële zelfredzaamheid en techniek hoort een zwaarder accent te krijgen.”
“BBB pleit voor een fundamentele herwaardering van ambacht en vakmanschap, van het vmbo tot het mbo.”
Minder bureaucratie, meer autonomie voor leraren
BBB wil de administratieve last en overbodige regels in het onderwijs verminderen, zodat leraren zich kunnen richten op hun kerntaak: lesgeven. Ze pleiten voor vertrouwen in de professional en meer ruimte voor eigen onderwijsvisies en schoolidentiteit.
“Werkdruk speelt hierin een centrale rol: te weinig tijd voor kerntaken, volle klassen en toenemende administratieve lasten maken het vak minder aantrekkelijk en vergroten het verloop.”
“BBB kiest daarom voor vertrouwen in de professional: lesgeven in plaats van afvinken, begeleiden in plaats van besturen. Met ruimte voor eigen onderwijsvisies en schoolidentiteit.”
“Dit betekent in ieder geval een stop op actieprogramma’s, beleidsstukken en kwaliteitscontroleurs.”
Behoud en spreiding van scholen en opleidingen in de regio
BBB vindt het belangrijk dat onderwijs dichtbij huis beschikbaar blijft, vooral in kleine kernen en regio’s. Ze willen het behoud van basisscholen en een dekkend aanbod van zowel theoretische als praktische opleidingen in heel Nederland.
“BBB is voor het behoud van basisscholen in kleine kernen, ook bij dalende leerlingaantallen.”
“Regionale spreiding is cruciaal: elke Nederlander heeft recht op goed onderwijs. Dat vraagt om behoud van scholen, beroepsopleidingen en onderwijsstructuren in de regio en buurten.”
“BBB streeft naar een dekkend aanbod in de regio’s voor zowel theoretische als praktische opleidingen.”
Gelijkwaardigheid en versterking praktijkonderwijs
BBB wil dat praktijkonderwijs, VMBO en MBO meer gelijkwaardigheid en waardering krijgen, met extra aandacht voor doorlopende leerlijnen en praktische certificering voor mensen zonder diploma.
“Praktijkonderwijs, VMBO en MBO verdienen meer gelijkwaardigheid en waardering met een sterke regionale spreiding.”
“Mensen zonder diploma die wel de nodige kwaliteiten hebben, moeten via praktische certificering gelijkwaardig kunnen worden gekwalificeerd voor werk op basis van verworven kennis, vaardigheden en competenties.”
“Een verticale leerlijn van praktijkonderwijs via VMBO, MBO tot en met HBO, zorgt voor een goed vestigingsklimaat en veel werkgelegenheid.”
Passend en gespecialiseerd onderwijs voor ieder kind
BBB wil passend onderwijs met ruimte voor maatwerk en ondersteuning, en behoud van gespecialiseerd onderwijs zodat elk kind onderwijs op maat kan krijgen.
“Passend onderwijs is nodig voor ieder kind, met ruimte voor maatwerk en ondersteuning die aansluit bij de mogelijkheden van het kind.”
“Behoud van het gespecialiseerd onderwijs zodat elke leerling onderwijs op maat kan krijgen.”
HBO en wetenschap met wortels in de praktijk
BBB wil dat het hoger onderwijs en de wetenschap meer aansluiten op de praktijk en regionale behoeften, met meer ruimte voor toegepast onderzoek en samenwerking met het bedrijfsleven.
“Onderwijs dat teruggaat naar de kern en wetenschap die zich richt op wat werkt en nodig is.”
“Wetenschap moet bijdragen aan de samenleving, aan onze kennispositie én aan oplossingen voor maatschappelijke vraagstukken. Dat vraagt om ruimte voor toegepast onderzoek, vakgericht onderwijs en samenwerking met het midden en kleinbedrijf, zorg, landbouw en industrie.”
“De aan universiteiten en HBO’s sterk gestegen instroom van internationale studenten wordt steeds meer afgestemd op het behoud van lokaal en regionaal onderwijsaanbod.”
GroenLinks-PvdA ziet onderwijs als het fundament voor kansengelijkheid en maatschappelijke vooruitgang, en wil fors investeren in onderwijskwaliteit, gelijke kansen en een prettige werkomgeving voor leraren. De partij pleit voor kleinere klassen, afschaffing van de vrijwillige ouderbijdrage, meer publieke regie en samenwerking, en het tegengaan van commercialisering. Daarnaast wordt ingezet op een leven lang leren, inclusiever onderwijs en structurele investeringen in alle onderwijsniveaus.
Investeren in kansengelijkheid en onderwijskwaliteit
GroenLinks-PvdA wil onderwijs inzetten als grote gelijkmaker door ongelijk te investeren voor gelijke kansen, te zorgen voor kleinere klassen en extra ondersteuning op scholen met veel achterstanden. De partij wil de basis op orde brengen door leraren meer tijd en vertrouwen te geven, en door te investeren in een gezonde leeromgeving.
“Onderwijs is het fundament van onze samenleving. Het zorgt dat kinderen elkaar ontmoeten, dat ze tot bloei kunnen komen en hun talenten kunnen ontwikkelen.”
“Onderwijs zou de grote gelijkmaker moeten zijn. Dat stimuleren we door ongelijk te investeren voor gelijke kansen en leraren te helpen die lesgeven in de meest kwetsbare wijken.”
“We werken toe naar kleine klassen, te beginnen bij scholen waar veel leerlingen een leerachterstand hebben, en voor beginnende docenten.”
“Door hoge vrijwillige ouderbijdragen te vragen, is niet elke school toegankelijk voor ieder kind. Daarom schaffen we deze af.”
Stoppen met commercialisering en meer publieke regie
De partij wil dat publiek geld in het onderwijs blijft en niet naar commerciële partijen gaat. Ze pleit voor transparantere leermiddelenmarkten, het terugdringen van commerciële bijlesbureaus en onderwijsadviesbureaus, en meer bevoegdheden voor de Onderwijsinspectie om bestedingen te controleren.
“De commercialisering in het onderwijs moet stoppen. Publiek geld moet naar het onderwijs gaan, en niet naar winsten.”
“De leermiddelenmarkt moet worden hervormd. De verdienmodellen van educatieve uitgeverijen moeten transparanter.”
“Commerciële onderwijsinstituten gaan net als andere bedrijven omzetbelasting betalen.”
“De Onderwijsinspectie krijg meer bevoegdheden om scholen te controleren en te corrigeren op de besteding van onderwijsgeld.”
Structurele investeringen en stabiele financiering
GroenLinks-PvdA wil structureel investeren in alle onderwijsniveaus, de bezuinigingen van het vorige kabinet terugdraaien en zorgen voor stabiele financiering, zodat scholen zich kunnen richten op goed onderwijs in plaats van het zoeken naar subsidies.
“We draaien de onderwijsbezuinigingen van dit kabinet terug en investeren fors in onderzoek, wetenschap en innovatie.”
“Scholen moeten zich bezighouden met goed onderwijs, en niet met het bij elkaar sprokkelen van subsidies voor voldoende financiering.”
“De financiering van het onderwijs op universiteiten en hogescholen wordt minder afhankelijk van het aantal uitgereikte diploma’s. Er komt meer zekerheid en stabiliteit in financiering.”
Inclusiever en rijker onderwijsaanbod
De partij streeft naar inclusief onderwijs, waarbij kinderen met en zonder beperking samen naar school gaan, en wil het onderwijsaanbod verbreden met sport, cultuur en techniek. Speciaal onderwijs blijft bestaan, maar er komt meer ruimte voor tussenvormen.
“Wij streven naar inclusief onderwijs waarbij kinderen met en zonder beperking samen naar school gaan. Scholen ontvangen hiervoor voldoende ondersteuning.”
“Naast het reguliere onderwijsprogramma ontwikkelen kinderen zich ook door lessen in sport, dans, cultuur, techniek en natuur. Deze lessen zijn toegankelijk voor ieder kind.”
Leven lang leren en ontwikkelbudget
GroenLinks-PvdA vindt het belangrijk dat iedereen zich een leven lang kan blijven ontwikkelen, met een leerrecht voor om- en bijscholing en een ontwikkelbudget voor alle werkenden, inclusief mensen met een beperking.
“Er komt een leerrecht voor iedere Nederlander voor om- en bijscholing. Ook vaardigheden die buiten het directe beroep liggen komen daarvoor in aanmerking.”
“In samenwerking met het bedrijfsleven zorgt de overheid voor een ontwikkelbudget. Zo kan het hele werkzame leven ingezet worden op het volgen van opleidingen en cursussen.”
Aanpak lerarentekort en betere arbeidsvoorwaarden
De partij wil het lerarentekort aanpakken door betere arbeidsvoorwaarden, meer ontwikkelmogelijkheden, het aantrekkelijker maken van zij-instroom en het verminderen van administratielast voor leraren.
“We maken het met goede arbeidsvoorwaarden en ontwikkelmogelijkheden aantrekkelijk voor deze groep om terug te keren naar het onderwijs.”
“Het verhogen van het aantal zij-instromers in het onderwijs kan het lerarentekort verminderen. Zij-instromers krijgen vanaf dag één van hun opleiding betaald.”
“Leraren besteden gemiddeld acht uur per week aan administratie, vooral docenten die lesgeven aan leerlingen met een ondersteuningsbehoefte. We streven ernaar dit te halveren.”
De SGP benadrukt het belang van vrijheid van onderwijs, minder overheidsbemoeienis en versterking van de rol van ouders en scholen. Ze willen stabiel beleid, meer ruimte voor eigenheid van scholen, versterking van het beroepsonderwijs, en bescherming van de Nederlandse taal in het hoger onderwijs. Concrete voorstellen zijn onder andere het terugdringen van regeldruk, meer financiële steun voor kleine scholen, hervorming van de doorstroomtoets, en het stimuleren van praktijkgericht onderwijs.
Vrijheid van onderwijs en minder overheidsbemoeienis
De SGP vindt dat de overheid een bescheiden rol moet spelen en de vrijheid van onderwijs moet waarborgen. Scholen en ouders moeten meer zeggenschap krijgen, en de overheid moet zich beperken tot het scheppen van randvoorwaarden.
“De overheid mag maatschappelijke problemen niet zomaar op het bordje van het onderwijs leggen.”
“Het onderwijs zucht onder de groeiende last van wetten, regels en verantwoording, de versnippering van de bekostiging en de grilligheid van het beleid. Het is hoog tijd dat de overheid een meer bescheiden rol vervult.”
“De overheid dient zowel het recht van ouders te eerbiedigen om een school te kiezen die past bij hun overtuiging als het recht van scholen om voluit uitwerking te geven aan die overtuiging, bijvoorbeeld in het curriculum.”
“Aan de inhoud van artikel 23 van de Grondwet wordt niet gemorreld. De regels inzake het toelaten van leerlingen, het benoemen van personeel en de burgerschapsopdracht blijven ongewijzigd.”
Versterking van kleine scholen en ouderpositie
De SGP wil kleine scholen financieel ondersteunen, vooral in dunbevolkte gebieden, en de positie van ouders wettelijk versterken. Alternatieven voor fusies moeten worden gestimuleerd zodat zeggenschap dichtbij ouders en personeel blijft.
“De overheid vergroot de financiële ondersteuning van kleine scholen in dunbevolkte gebieden. Dit mag niet ten koste gaan van kleinere scholen in grotere gemeenten.”
“De positie van ouders krijgt een duidelijke plaats in wetgeving, beleid en toezicht.”
“De wetgeving stimuleert alternatieven voor bestuurlijke fusie en zorgt ervoor dat zeggenschap daardoor zoveel mogelijk zo dicht mogelijk bij ouders en personeel blijft.”
Hervorming van toetsing en bekostiging
De SGP wil de doorstroomtoets hervormen zodat deze dienstbaar is aan het advies richting voortgezet onderwijs. Scholen moeten structurele bekostiging krijgen via lumpsum, en aanvullende bekostiging voor conciërges in het basisonderwijs.
“De doorstroomtoets wordt hervormd en krijgt weer een dienstbare rol bij de advisering richting het voortgezet onderwijs.”
“Voor de reguliere taken van scholen wordt alleen nog structurele bekostiging verstrekt via de lumpsum zodat scholen maximale zekerheid krijgen voor het voeren van stabiel personeelsbeleid.”
“In het basisonderwijs kunnen scholen langjarige aanvullende bekostiging krijgen voor het benoemen van conciërges.”
Bescherming en versterking van de Nederlandse taal in het hoger onderwijs
De SGP wil het gebruik van het Nederlands als voertaal in het hoger onderwijs versterken en strengere normen voor taalbeheersing door buitenlandse studenten en docenten.
Stimuleren van praktijkgericht en beroepsonderwijs
De SGP ziet het beroepsonderwijs als essentieel voor de samenleving en economie. Ze willen praktijkgericht onderwijs bevorderen, soepele overgangen tussen onderwijsniveaus, en een duidelijke rol voor het mbo en hbo in de regio.
“Het beroepsonderwijs is een slagader voor de ontwikkeling van onze samenleving en economie.”
“Het versterken van basisvaardigheden is een belangrijke opgave om risico’s op maatschappelijke achterstanden en problemen te voorkomen.”
“Bedrijven worden gestimuleerd en ondersteund om langjarige samenwerking aan te gaan met het beroepsonderwijs.”
“De rol van het mbo en hbo in de regio moet duidelijk erkend worden, bijvoorbeeld door goede verankering binnen regionale programma’s van de overheid.”
Meer vertrouwen en status voor leraren
De SGP wil meer vertrouwen in professionele leerkrachten en bestuurders, en benadrukt het belang van hun status om het lerarentekort structureel op te lossen.
“Meer vertrouwen in professionele leerkrachten, bestuurders en ondersteuning is dus nodig. We zetten een dikke streep onder de status van hun beroep. Dat is ook onmisbaar om het lerarentekort structureel op te lossen.”
Inclusiever en passend onderwijs
De SGP ondersteunt scholen die willen werken aan inclusiever onderwijs, maar vindt dat er altijd een duidelijk perspectief op speciaal onderwijs moet blijven voor wie dat nodig heeft.
“De overheid ondersteunt scholen die willen werken aan inclusiever onderwijs. Voor leerlingen die daarmee onvoldoende gebaat zijn, blijft de overheid echter een duidelijk perspectief op een plaats in het speciaal onderwijs bieden.”
Volt wil onderwijs dat gelijke kansen biedt, toekomstgericht is en toegankelijk voor iedereen, ongeacht achtergrond of inkomen. Ze pleiten voor structurele investeringen in kleinere klassen, gratis kinderopvang, afschaffing van religieus en particulier onderwijs, meer aandacht voor digitale vaardigheden en inclusiviteit, en het toegankelijk maken van studeren door hogere basisbeurzen en verplichte stagevergoedingen. Hun visie is gericht op het verkleinen van ongelijkheid, het centraal stellen van het kind en het voorbereiden op een snel veranderende samenleving.
Structureel investeren in gelijke kansen en kleinere klassen
Volt wil ongelijkheid in het onderwijs verkleinen door te investeren in kleinere klassen, meer onderwijsondersteuners en toegankelijke kinderopvang. Ze richten zich op kansarme wijken en willen dat elk kind zich optimaal kan ontwikkelen, ongeacht achtergrond.
“We verhogen de kwaliteit van het primair en middelbaar onderwijs door structureel te investeren in kleinere klassen en meer onderwijsondersteuners. We beginnen op scholen in kansarme wijken waar de onderwijsdruk het hoogst is.”
“We investeren in kinderopvang, scholen en opleidingen die toegankelijk zijn voor iedereen. Onderwijs moet persoonlijke groei stimuleren, ongelijkheid verkleinen en de volgende generatie voorbereiden op een snel veranderende wereld.”
“We willen dat het mogelijk wordt dat de kinderopvang voor alle kinderen, ongeacht de werksituatie van de ouders, gratis wordt voor drie dagen per week.”
Afschaffen religieus en particulier onderwijs
Volt wil een einde maken aan de financiering van religieus en particulier onderwijs om segregatie tegen te gaan en gelijke kansen te bevorderen. Alle scholen moeten publiek toegankelijk zijn zonder financiële drempels.
“We houden op met het financieren van religieus onderwijs. Voor een open samenleving is het nodig dat kinderen uit alle geloofsovertuigingen elkaar al op school kunnen leren kennen.”
“We schaffen privéscholen en de IGBO- en IGVO-regelingen af. Alle scholen worden publiek toegankelijk zonder financiële drempels. Zo stimuleren we gelijke kansen voor alle kinderen.”
Toekomstgericht curriculum en digitale vaardigheden
Volt wil het curriculum moderniseren met meer aandacht voor digitale geletterdheid, kunstmatige intelligentie en inclusieve thema’s. Ze willen leerdoelen schrappen die niet voorbereiden op de toekomst en digitale vaardigheden als basisvaardigheid verankeren.
“Volt versterkt de digitale geletterdheid van kinderen en jongeren door digitaal onderwijs - naast lezen, rekenen en schrijven - te bestempelen als basisvaardigheid in het funderend onderwijs.”
“Volt pleit ervoor dat middelbare scholieren leren over kunstmatige intelligentie (AI) en hoe deze technologie verantwoord wordt ingezet.”
“We gaan kritisch naar het huidige curriculum kijken, waarbij we ons onderwijsstelsel toekomstbestendig maken.”
Meer inclusiviteit en ondersteuning voor kwetsbare groepen
Volt wil inclusieve educatie voor kinderen met een beperking, meer aandacht voor seksuele- en genderdiversiteit, en ondersteuning voor thuiszitters en ongedocumenteerde jongeren. Ze willen dat elk kind zich veilig en gezien voelt op school.
“We pleiten ervoor het recht op inclusieve educatie voor kinderen met een beperking effectief te implementeren, waarbij we inzetten op de toegankelijkheid van bestaande schoolgebouwen.”
“De Inspectie van het Onderwijs er strenger op toeziet dat alle basisscholen en middelbare scholen onderwijs geven over seksuele- en genderdiversiteit.”
“Ongedocumenteerde jongeren die in Nederland het basis- en/of middelbaar onderwijs hebben gevolgd, moeten toegang krijgen tot hoger onderwijs zodra ze achttien jaar worden.”
Studeren toegankelijker maken: basisbeurs, stagevergoeding en compensatie
Volt wil studeren voor iedereen mogelijk maken door de basisbeurs te verhogen, een verplichte stagevergoeding in te voeren en de pechgeneratie te compenseren. Ze willen financiële drempels voor studenten wegnemen.
“We verhogen de basisbeurs, zorgen voor een verplichte stagevergoeding en zetten ons in voor compensatie van de pechgeneratie.”
“We verplichten een minimale stagevergoeding van 550 euro voor fulltime stages van zowel mbo-, hbo- als wo-opleidingen.”
“Volt pleit voor verkenning van de mogelijkheden voor invoering van een renteplafond van 2,5% op studieleningen.”
Publieke digitale infrastructuur voor onderwijs
Volt wil dat scholen onafhankelijk worden van commerciële aanbieders door een publieke digitale infrastructuur te ontwikkelen, met aandacht voor privacy en open-source oplossingen.
“Volt pleit voor een publieke digitale infrastructuur in het onderwijs, zodat scholen onafhankelijk worden van commerciële aanbieders.”
“Studenten en docenten moeten veilig en toegankelijk kunnen werken in één digitale omgeving, met functies voor roosters, studiemateriaal, opdrachten, communicatie, toetsen en loopbaangegevens, zonder afhankelijk te zijn van commerciële platforms of softwarebedrijven.”
Lerarenopleiding en werkdruk
Volt wil de lerarenopleiding praktijkgerichter maken, de administratiedruk verlagen en hybride docentschap faciliteren om het lerarentekort aan te pakken en het beroep aantrekkelijker te maken.
“Volt zet zich in voor het beter laten aansluiten van de lerarenopleidingen op de praktijk. Veel startende leraren ervaren een ‘praktijkschok’ omdat de opleiding nog te veel focust op theorie en te weinig op wat er in de klas speelt.”
“We stoppen met onnodige administratie in het onderwijs. Leraren krijgen zo ons volste vertrouwen en we verminderen de werkdruk.”
BIJ1 pleit voor radicaal toegankelijk, gratis en inclusief onderwijs, met focus op gelijke uitkomsten in plaats van alleen gelijke kansen. Ze willen het onderwijs dekoloniseren, discriminatie bestrijden, en investeren fors in het onderwijs, inclusief gratis kinderopvang, afschaffing van collegegeld, en structurele aandacht voor diversiteit en inclusie.
Onderwijs volledig gratis en toegankelijk maken
BIJ1 wil alle financiële drempels voor onderwijs wegnemen, van kinderopvang tot universiteit, en investeert fors in toegankelijkheid voor iedereen, ongeacht achtergrond of inkomen. Dit moet leiden tot gelijke uitkomsten en het doorbreken van structurele ongelijkheid.
“Het collegegeld schaffen we af: beroepsonderwijs en de universiteit worden gratis. De basisbeurs maken we fors hoger naar een leefbaar niveau, voor inwonende en uitwonende studenten. Studieschulden van de ‘pechgeneratie’ schelden we kwijt.”
“Kinderopvang wordt helemaal gratis. Ook naschoolse activiteiten subsidiëren we flink. School wordt een ontmoetingsplek waar kinderen veilig de hele dag kunnen verblijven.”
“We gaan veel investeren in het onderwijs en niet bezuinigen.”
“We zetten niet in op gelijke kansen - wij eisen de kans op een gelijke uitkomst op voor iedereen.”
Dekolonisatie en bestrijding van discriminatie in het onderwijs
BIJ1 wil het onderwijs dekoloniseren door structureel aandacht te geven aan koloniale geschiedenis, racisme en diversiteit in het curriculum. Ze willen discriminatie, onderadvisering en stagediscriminatie actief bestrijden en inclusie afdwingen.
“We zetten ons actief in voor het dekoloniseren van het onderwijs door structureel meer aandacht te besteden aan de koloniale geschiedenis. We rekenen af met de focus op Europa en lesmateriaal dat racisme in de hand werkt.”
“Scholen stoppen onmiddellijk met lesmateriaal die koloniale misdadigers verheerlijken. De slavernij en koloniale geschiedenis krijgt een zichtbare plek in het lesmateriaal van het basis- en voortgezet onderwijs.”
“Scholen gaan verantwoordelijkheid nemen om een veilige leeromgeving te creëren voor achtergestelde groepen leerlingen. We maken wetten en regels in samenwerking met ervaringsdeskundigen en professionals om kansenongelijkheid, onderadvisering en discriminatie binnen onderwijsinstellingen te stoppen.”
“Bedrijven die discrimineren in hun selectie voor stagiairs krijgen boetes en sluiten we uit van overheidsopdrachten en subsidies.”
Gelijke toegang en ondersteuning voor mensen met een handicap en laaggeletterden
BIJ1 wil dat onderwijsinstellingen volledig toegankelijk worden voor mensen met een handicap en laaggeletterden, met extra ondersteuning en structurele maatregelen om deelname te bevorderen.
“Scholen moeten volledig toegankelijk worden voor leerlingen met een handicap en we maken extra budget vrij voor de ondersteuning van deze leerlingen.”
“We vormen het onderwijs zo om dat zoveel mogelijk kinderen met een handicap aan het reguliere onderwijs kunnen meedoen.”
“Er komen meer toegankelijke mogelijkheden om mensen die laaggeletterd zijn (moeite hebben met taal) bij te staan en ondersteunen waar nodig.”
Verbeteren van arbeidsvoorwaarden en positie van docenten
BIJ1 wil de werkdruk van docenten verlagen, salarissen verhogen en de loonkloof tussen onderwijsniveaus dichten. Ook streven ze naar meer vaste contracten en democratische zeggenschap binnen onderwijsinstellingen.
“De arbeidsvoorwaarden van docenten verbeteren we: hoger salaris en minder werkdruk. Op hoger onderwijsinstellingen (mbo’s, hbo’s, universiteiten) werken we zo min mogelijk met tijdelijke contracten. De loonkloof tussen het basisonderwijs, voortgezet onderwijs, beroepsonderwijs, theoretisch onderwijs, en wetenschappelijk onderwijs dichten we.”
“De klassen worden kleiner en we verlichten de administratieve lasten, om de werkdruk te verminderen en meer voorbereidingstijd voor docenten te creëren.”
Democratisering en diversiteit in onderwijsbesturen
BIJ1 wil dat besturen en raden van toezicht van onderwijsinstellingen democratisch verkozen worden, met verplichte diversiteitscommissies en quota om representatie te waarborgen.
“Besturen en raden van toezicht van mbo’s, hogescholen en universiteiten worden democratisch verkozen. Dat gebeurt via democratisch verkozen raden van medewerkers en studenten, op centraal en facultair niveau. Elke instelling krijgt een diversiteitscommissie en er komen diversiteitsquota in alle onderwijs- en bestuurslagen in het theoretisch en wetenschappelijk onderwijs.”
Structurele bijles en ondersteuning voor kansengelijkheid
BIJ1 wil dat alle leerlingen op school toegang krijgen tot professionele bijles, gefinancierd door extra geld voor scholen, om ongelijkheid in leerprestaties te verminderen.
“Scholen krijgen extra geld om professionele bijles voor alle leerlingen op school beschikbaar te maken.”
Afschaffen outputfinanciering en waarborgen academische vrijheid
BIJ1 wil af van outputfinanciering in het hoger onderwijs en waarborgt academische vrijheid, onder andere door samenwerking met onderwijsinstellingen.
De ChristenUnie ziet onderwijs als meer dan kennisoverdracht: het moet bijdragen aan persoonsvorming, talentontwikkeling en maatschappelijke betrokkenheid, met een sterke nadruk op onderwijsvrijheid en ouderbetrokkenheid. Ze willen scholen meer ruimte en minder bureaucratie geven, investeren in basisvaardigheden, passend en inclusief onderwijs, en het lerarentekort aanpakken. Daarnaast pleiten ze voor gericht beleid op gelijke kansen, levensbeschouwelijke vorming, en een rechtvaardiger financiering van het hoger onderwijs.
Onderwijsvrijheid en ouderkeuze beschermen
De ChristenUnie beschouwt onderwijsvrijheid als een fundamenteel recht en wil ouders de ruimte geven om onderwijs te kiezen dat past bij hun levensovertuiging of pedagogische visie. Ze verzetten zich tegen extra wettelijke eisen en willen scholen ruimte geven voor eigen invulling.
“Ouders kunnen vrij kiezen voor onderwijs dat past bij hun levensovertuiging of onderwijskundige visie. De ChristenUnie staat daarom pal voor artikel 23 uit de Grondwet.”
“Het grondwettelijke recht op onderwijsvrijheid maakt het mogelijk dat verschillende levensbeschouwelijke en pedagogische visies naast elkaar bestaan en versterkt de diversiteit en keuzevrijheid in het onderwijs.”
“Scholen behouden hun vrijheid in inrichting (dus niet nog meer wettelijke deugdelijkheidseisen), personeelsbeleid en financiering via lumpsum, met extra middelen voor identiteit en kleine scholen.”
Investeren in basisvaardigheden en persoonsvorming
De partij vindt dat onderwijs moet focussen op basisvaardigheden als lezen, schrijven, rekenen, burgerschap en digitale geletterdheid, maar ook op brede persoonsvorming. Ze willen minder politieke bemoeienis en meer vertrouwen in scholen.
“Lezen, schrijven en rekenen vormen samen met burgerschap en digitale geletterdheid de basis waarop kinderen zich kunnen ontwikkelen tot zelfstandige en betrokken volwassenen.”
“Onderwijs is meer dan leren lezen en schrijven. Onderwijs helpt leerlingen vormen als persoon, hun talenten ontwikkelen en hun plek in de samenleving te vinden.”
“Het is van belang dat scholen rust en ruimte krijgen om hun werk te doen. Daar wordt onderwijs beter van.”
Passend en inclusief onderwijs voor ieder kind
De ChristenUnie wil dat elk kind, ongeacht achtergrond of beperking, recht heeft op goed en passend onderwijs. Ze streven naar inclusiever onderwijs, minder bureaucratie, en betere samenwerking tussen onderwijs, zorg en ouders.
“Ieder kind, ongeacht thuissituatie, achtergrond of leerproblemen, heeft recht op goed onderwijs dat bijdraagt aan een brede ontwikkeling, met ondersteuning die aansluit bij zijn of haar mogelijkheden.”
“We blijven stappen zetten richting inclusiever onderwijs, waarbij alle kinderen zoveel mogelijk naar dezelfde school gaan. Voorwaarde is dat de scholen dit kunnen doen zonder bureaucratie en geschuif met budgetten.”
“Er wordt gekeken naar wat een kind nodig heeft om tot leren te komen en niet naar labels en indicaties. Dit vraagt nauwe samenwerking tussen onderwijs, ouders, jeugdhulpverlening en zorg, met bijbehorende gecombineerde financieringsstromen.”
Aanpak lerarentekort en versterken van het leraarschap
De partij wil het lerarentekort aanpakken door betere waardering, beloning, loopbaanperspectieven en professionele ruimte voor leraren. Ze zijn tegen het inzetten van onvoldoende opgeleide leraren en tegen een vierdaagse schoolweek.
“Het aanpakken van het lerarentekort begint bij de waardering van de onderwijsprofessional. Naast een goede beloning en vermindering van de werkdruk, gaat het om loopbaanperspectieven, regie en verantwoordelijkheid voor het onderwijs en professionele ruimte.”
“Het is geen goede werkwijze om tekorten op te vangen door vluchtig opgeleide leraren voor de klas te zetten. Ook een schoolweek van vier dagen zou een verschraling zijn voor de ontwikkeling van kinderen.”
Gelijke kansen en bestrijding van onderwijsachterstanden
De ChristenUnie wil gericht investeren in scholen met veel achterstanden, ouderbijdragen vrijwillig houden, en schaduwonderwijs tegengaan door extra ondersteuning gratis op school aan te bieden.
“Voor het creëren van gelijke kansen is het belangrijk om gericht te investeren. Via de bekostiging en het onderwijsachterstandenbeleid blijven we extra middelen vrijmaken voor scholen waar veel uitdagingen en achterstanden zijn.”
“De ouderbijdrage blijft vrijwillig en de inspectie ziet erop toe dat scholen dit respecteren, niet discrimineren, en dat het vrijwillig karakter voor iedereen duidelijk is.”
“Als een leerling bijles of extra ondersteuning nodig heeft, wordt dat gratis aangeboden en zo veel mogelijk op de school zelf.”
Levensbeschouwelijke vorming in alle scholen
De partij vindt structurele aandacht voor levensbeschouwelijke vorming essentieel, zodat kinderen leren omgaan met vragen over zingeving, geloof en samenleven.
“De ChristenUnie wil dat alle scholen structureel aandacht besteden aan levensbeschouwelijke vorming.”
Rechtvaardiger financiering en internationalisering hoger onderwijs
De ChristenUnie wil het hoger onderwijs rechtvaardiger financieren, met minder nadruk op studentenaantallen en meer vaste financiering. Ze willen het aantal internationale studenten beperken en Nederlandstalig bacheloronderwijs als uitgangspunt nemen.
“Een beter en rechtvaardiger systeem om instellingen in het hoger onderwijs te financieren is daarom nodig. In de nieuwe bekostiging worden studentenaantallen minder belangrijk, de vaste voet van instellingen groter en de variabele voet kleiner.”
“Het opleiden van Nederlandse studenten vormt de kerntaak van Nederlandse universiteiten; we zetten daarom in op vermindering van het aantal studiemigranten. Nederland verwelkomt talent uit het buitenland, maar is geen (bekostigde) opleidingsplaats voor iedere student die zich meldt.”
D66 ziet onderwijs als de sleutel tot gelijke kansen en persoonlijke ontwikkeling, waarbij het onderwijs toegankelijk, inclusief en toekomstbestendig moet zijn. Ze willen investeren in leraren, schoolgebouwen, basisvaardigheden en gelijke kansen vanaf jonge leeftijd tot en met het hoger onderwijs. Concrete voorstellen zijn onder andere bijna gratis kinderopvang, brede brugklassen, hogere basisbeurzen, renovatie van schoolgebouwen en meer ondersteuning voor kwetsbare leerlingen.
Investeren in gelijke kansen en basisvaardigheden
D66 wil dat elk kind, ongeacht achtergrond, gelijke kansen krijgt door te investeren in basisvaardigheden, een rijke leeromgeving en het tegengaan van onderwijsachterstanden. Ze pleiten voor een stevige basis vanaf jonge leeftijd en willen het verschil tussen kinderopvang en onderwijs verkleinen.
“We zorgen voor een sterke basis voor ieder kind. Lessen in taal, rekenen, burgerschap en digitale vaardigheden zijn het belangrijkst. De vaardigheden in taal en rekenen nemen al jaren af. Dat moet beter. Iedere school krijgt een volle schoolbibliotheek.”
“Te veel kinderen beginnen met een achterstand op de basisschool. Daarom investeren we vanaf het allereerste begin in een stevige basis en in sociale ontwikkeling. Want juist jonge kinderen hebben structuur nodig, een rijke plek om te leren en contact met leeftijdsgenoten.”
“We investeren in gelijke kansen op school. Daarom herstellen we het budget om onderwijsachterstanden aan te pakken. Dat is belangrijk voor programma’s zoals de brede brugklas en de hulp voor kwetsbare leerlingen in het voortgezet onderwijs.”
Later selecteren en brede brugklassen
D66 wil dat leerlingen pas rond hun 15e een schoolkeuze maken, zodat ze langer samen leren en minder snel vastgezet worden op een bepaald niveau. Dit moet kansenongelijkheid verminderen en het probleem van een te laag schooladvies verkleinen.
“D66 wil dat jongeren pas rond de leeftijd van 15 jaar kiezen welke route dan het best bij ze past. Tot die tijd zitten ze in brede brugklassen. Zo krijgen ze langer de tijd om zich te ontwikkelen. Hiermee verkleinen we ook het probleem van een te laag schooladvies.”
“Kinderen en jongeren krijgen meer tijd om hun talent te ontdekken, doordat we later selecteren en onderwijs op maat écht laten werken.”
Investeren in leraren en hun ontwikkeling
D66 wil het lerarentekort aanpakken door betere arbeidsvoorwaarden, meer tijd voor bijscholing en een nationale academie voor onderwijsprofessionals. Ze willen het beroep aantrekkelijker maken, onder andere met een vergoeding voor leraren in opleiding.
“Leraren krijgen de tijd, ruimte en het vertrouwen om zich te ontwikkelen en les te geven vanuit hun professionele kracht.”
“D66 introduceert een vergoeding voor leraren in opleiding, zodat het aantrekkelijker wordt om voor het vak van leraar te kiezen. Dat is belangrijk om het lerarentekort te verminderen.”
“Er komt één nationale academie voor iedereen in het onderwijs, van leraren, onderwijsassistenten tot schoolleiders. Zo wordt de werkdruk voor leraren lager en kunnen zij met de beste kennis en praktijkervaring hun vakkennis opbouwen.”
Renovatie en verduurzaming van schoolgebouwen
D66 wil een grootschalig renovatieprogramma voor verouderde schoolgebouwen, met aandacht voor duurzaamheid, toegankelijkheid en een gezonde leeromgeving.
“D66 wil een groot, landelijk plan om schoolgebouwen te renoveren of nieuw te bouwen. We beginnen met zo’n 5000 schoolgebouwen die zijn gebouwd tussen 1970 en 1990. Deze gebouwen zijn daarna ook rolstoelvriendelijk en hebben bijvoorbeeld een rustruimte. Het is de grootste vernieuwing sinds de wederopbouw.”
“We investeren in goede schoolgebouwen die ook duurzaam en toegankelijk zijn en we versterken digitale vaardigheden én vergroten het leesplezier.”
Onderwijs toegankelijk maken voor iedereen, inclusief thuiszitters
D66 vindt dat alle kinderen recht hebben op onderwijs, ook als ze niet vijf dagen per week naar school kunnen. Ze willen flexibele leeroplossingen bieden voor thuiszitters.
“In Nederland krijgen veel kinderen en jongeren geen onderwijs. Zij zitten thuis. Dat is voor D66 onacceptabel. Wij vinden dat alle kinderen en jongeren leerrecht hebben. Als je niet vijf dagen in de week naar school kunt, vinden we andere mogelijkheden, zoals een flexibele tussenvorm tussen thuis en op school zijn.”
Gelijke waardering en ondersteuning voor mbo, hbo en wo
D66 wil dat mbo-studenten dezelfde rechten en voorzieningen krijgen als hbo- en wo-studenten, onder andere op het gebied van beurzen, huisvesting en stages. Ze willen stagediscriminatie tegengaan en de mentale gezondheid van studenten verbeteren.
“Een mbo-student krijgt dezelfde aanvullende beurs als een student aan de hogeschool of universiteit.”
“Wij willen een eerlijke stagevergoeding voor elke student. Daarom komt er een wettelijke minimum stagevergoeding, die werkgevers betalen. Er mag geen verschil bestaan tussen stages in het mbo, hbo en wo. We accepteren geen stagediscriminatie en voeren daarom een geen-pardon beleid.”
“We investeren in studentpsychologen. Onderwijsinstellingen krijgen een zorgplicht. Zij moeten studenten die dat nodig hebben ondersteuning en begeleiding bieden.”
Leven lang leren en persoonlijke ontwikkeling
D66 wil dat iedereen zich een leven lang kan blijven ontwikkelen, met onder andere een persoonlijk leerbudget en meer leren op de werkvloer. Dit moet de aansluiting tussen onderwijs en arbeidsmarkt verbeteren.
“Leven lang ontwikkelen vraagt een goede aansluiting tussen onderwijs en werk. Het vraagt daarnaast om méér leren op de werkvloer. Daarom wil D66 een persoonlijk leerbudget dat nooit verloopt. Wie een korte of geen vooropleiding heeft, krijgt een hoger budget.”
“En dat stopt niet na school: we maken het mogelijk dat iedereen, ook later in je loopbaan, kan blijven leren.”
FVD wil het Nederlandse onderwijs terugbrengen naar een focus op kennisoverdracht, vakmanschap en keuzevrijheid, met minder ideologische en bureaucratische invloeden. Ze pleiten voor kleinere klassen, hogere lerarensalarissen, herwaardering van praktijk- en vakonderwijs, strengere toelatingseisen in het hoger onderwijs, en een verbod op woke- en genderideologie in scholen. Nederlands moet weer de voertaal worden, en universiteiten moeten zich richten op kwaliteit en vrijheid van onderzoek.
Kleinere klassen, hogere salarissen en minder bureaucratie
FVD vindt dat de kwaliteit van het onderwijs is afgenomen door te veel nadruk op sociale projecten en bureaucratie. Ze willen de werkdruk verlagen, klassen verkleinen, salarissen verhogen en leraren meer autonomie geven om het vak aantrekkelijker te maken.
“Daarom pleiten we voor kleinere klassen, hogere salarissen voor fulltime leraren en meer professionele ruimte en vertrouwen voor de leraar zelf.”
“We verkleinen de klassen en verminderen de werkdruk, zodat leraren meer tijd en aandacht hebben voor hun leerlingen.”
“We geven leerkrachten meer autonomie en vertrouwen in de inrichting van hun lessen, zodat zij hun vak met passie en kwaliteit kunnen uitoefenen.”
Herwaardering van praktijk- en vakonderwijs
FVD stelt dat het onderwijs te veel gericht is op theoretische opleidingen en wil vakmanschap en praktijkopleidingen meer aanzien geven. Ze willen ambachtstitels terugbrengen, praktische leerwegen invoeren en nauwere samenwerking met bedrijven.
“Door invoering van ambachtstitels geven we beroepsonderwijs extra aanzien.”
“We brengen ambachtstitels terug, zodat vak-opleidingen meer aanzien krijgen en vakmanschap weer wordt gewaardeerd.”
“We richten het (V)MBO in met specifieke vakgerichte leerwegen, zodat praktisch ingestelde leerlingen écht een vak leren en het aantal schooluitvallers daalt.”
“We leggen in de praktische leerweg de nadruk op vakmanschap en ondernemerschap, zodat jongeren direct inzetbaar zijn in zorg, techniek en bouw.”
Strengere selectie en Nederlands als voertaal in hoger onderwijs
FVD vindt dat universiteiten zijn uitgehold door massaliteit, internationalisering en lage toelatingseisen. Ze willen strengere selectie, Nederlands als voertaal, minder internationale studenten en afschaffing van output-financiering.
“Daarom pleiten wij voor strengere toelatingseisen, het stoppen van output-financiering en het terugbrengen van de Nederlandse taal als voertaal in het academisch onderwijs.”
“We herstellen het Nederlands als hoofdtaal in het wetenschappelijk onderwijs, zodat studenten zich allereerst in hun eigen taal op hoog niveau leren uitdrukken.”
“We beperken het aantal internationale studenten en stoppen met actief werven, zodat Nederlandse studenten voorrang krijgen.”
Behoud van keuzevrijheid en bijzonder onderwijs
FVD wil dat scholen meer autonomie krijgen en dat artikel 23 van de Grondwet behouden blijft, zodat bijzonder onderwijs zijn eigen identiteit kan bewaken. Ze zijn tegen de middenschool en voor differentiatie naar niveau.
“Artikel 23 van de Grondwet moet behouden blijven, zodat bijzonder onderwijs de eigen identiteit kan bewaken en eigen aannamebeleid mag voeren.”
“We behouden differentiatie naar niveau, wijzen socialistische middenschool-experimenten af en beschermen categorale gymnasia, zodat kwaliteit en ambitie niet worden uitgevlakt.”
Verbod op woke- en genderideologie in onderwijs
FVD beschouwt woke-activisme en genderideologie als schadelijk en wil deze uit het onderwijs weren. Ze willen een wettelijk verbod op transgender-propaganda, geen subsidies aan organisaties als Rutgers, en geen activistische vlaggen op scholen.
“We verbieden transgender-propaganda op scholen en in jeugd-tv, en maken geslachtsveranderingsoperaties, hormoontherapie en puberteitsremmers voor minderjarigen onmogelijk.”
“Dat betekent een wettelijk verbod op transgender-propaganda in scholen en media, maar ook een verbod op hormoonbehandelingen en geslachtsoperaties bij minderjarigen.”
“Ideologisch geladen vlaggen zoals regenboog- en Oekraïnevlaggen horen niet thuis op scholen of bij overheidsinstellingen: de overheid behoort neutraal te zijn.”
Meer aandacht voor cultuur, klassieke muziek en filosofie in onderwijs
FVD wil dat het onderwijs meer aandacht besteedt aan Nederlandse en Europese cultuur, klassieke muziek en filosofie, zodat jongeren hun wortels en tradities leren kennen.
“We geven meer aandacht aan de Nederlandse cultuur (en onze Europese cultuurfamilie), aan klassieke muziek, Europese schilderkunst en filosofie, zodat jongeren hun wortels en tradities beter leren kennen.”
JA21 wil het onderwijs fundamenteel verbeteren door de focus te leggen op basisvaardigheden, het gezag en de kwaliteit van de leraar te herstellen, en het onderwijs vrij te houden van ideologische beïnvloeding. Ze pleiten voor minder management en subsidies, meer investeringen in het primaire proces, strengere toelatingseisen, en het centraal stellen van Nederlandse normen en waarden in het onderwijs.
Herstel van het gezag en de kwaliteit van de leraar
JA21 vindt dat goed onderwijs begint bij vakbekwame, inspirerende docenten en wil investeren in hun opleiding en positie. De leraar moet als professional worden erkend, minder administratieve lasten hebben, en leidend zijn in het advies over doorstroming van leerlingen.
“Goed onderwijs wordt gegeven door hoog opgeleide, vakbekwame en inspirerende docenten. De leraar moet zijn vak verstaan en moet dus diepgaande vakinhoudelijke kennis hebben.”
“Het gezag van de leraar herstellen en zijn advies leidend laten zijn bij het bevorderen of laten doorstromen van leerlingen.”
“Beperking van de maximale werktijd die door een docent mag worden besteed aan administratieve lasten (max 6%).”
“Extra investeringen in opleidingen die de kwaliteit van de leraren verbeteren.”
Focus op basisvaardigheden en hogere eisen aan leerlingen
JA21 wil dat het onderwijs zich weer richt op basisvaardigheden zoals lezen, taal en rekenen, en dat de lat voor leerlingen en studenten omhoog gaat. Ze keren zich tegen het verlagen van eisen en willen strengere toelating en doorstroommogelijkheden op basis van prestaties.
“Het is bedroevend gesteld wat betreft de basisvaardigheden zoals lezen, taal en rekenen zowel in het primair als het voortgezet onderwijs. JA21 vindt dit onacceptabel; de onderwijskwaliteit moet fundamenteel verbeteren.”
“Extra aandacht geven aan basisvaardigheden.”
“Leerlingen en studenten uitdagen in plaats van de kwaliteit van onderwijs verlagen.”
“Er moet aan de poort van een onderwijsgang goed worden gekeken of iemand het niveau aan kan. Zo niet, dan wordt hij niet toegelaten.”
Minder management, overhead en subsidies; meer geld naar het primaire proces
JA21 wil dat het beschikbare onderwijsbudget anders wordt ingezet, met minder geld naar management, overhead en tijdelijke projecten, en meer naar het primaire proces. Ze willen het aantal subsidieregelingen beperken.
Onderwijs vrij van ideologische beïnvloeding en activisme
JA21 stelt dat onderwijsinstellingen vrij moeten zijn van activisme en ideologische beïnvloeding. Docenten mogen hun persoonlijke overtuigingen niet opdringen en universiteiten moeten een veilige, neutrale omgeving bieden.
“Ons onderwijs hoort vrij van activisme te zijn. De docent moet zijn persoonlijke of maatschappelijke overtuigingen niet aan zijn studenten opdringen.”
“Universiteiten en HBO-instellingen moeten zorgen voor een veilige omgeving bijvoorbeeld door kaders te stellen wat betreft het ‘activisme-vrij’ zijn van de collegebanken en gebouwen, door uit te spreken dat ideologische beïnvloeding niet wordt getolereerd en bij schending tot ontslag kan leiden.”
Nederlandse normen en waarden centraal in het onderwijs
JA21 wil dat Nederlandse normen en waarden, zoals gelijkwaardigheid, vrijheid van meningsuiting en de democratische rechtsstaat, centraal staan in het onderwijs. Ze zijn kritisch op islamitisch onderwijs en pleiten voor modernisering van artikel 23 van de Grondwet.
“In het onderwijs moeten de Nederlandse normen en waarden zoals de gelijkwaardigheid van man en vrouw en gelijkgeslachtelijke relaties, het je houden aan de wet, rekening houden met de ander, de vrijheid van meningsuiting en religie, de democratische rechtstaat centraal staan.”
“JA21 pleit voor een modernisering van artikel 23 GW waarbij eerbiediging van de waarden van de democratische rechtstaat zoals gelijkwaardigheid, vrijheid van geloof en meningsuiting en afwijzing van discriminatie, antisemitisme en haat wordt gewaarborgd.”
Minder instroom buitenlandse studenten en Nederlands als voertaal in hoger onderwijs
JA21 wil de instroom van buitenlandse studenten beperken, Nederlandse studenten voorrang geven, en het Nederlands weer centraal stellen als academische taal, met uitzondering van internationaal gerichte studies.
De PVV wil het onderwijs terugbrengen naar basisvaardigheden als lezen, schrijven, rekenen en vaderlandse geschiedenis, met nadruk op orde, discipline en politieke neutraliteit in de klas. Ze verzetten zich fel tegen onderwijs over gender, klimaat en wat zij "woke-indoctrinatie" noemen, willen islamitisch onderwijs verbieden, en pleiten voor het beperken van buitenlandse studenten. De partij stelt concrete maatregelen voor zoals het afschaffen van de Week van de Lentekriebels, herinvoering van schoolzwemmen, en het verplicht stellen van Nederlands als voertaal op school.
Terug naar basisvaardigheden en structuur
De PVV wil af van onderwijsvernieuwingen en terug naar gestructureerd onderwijs gericht op basisvaardigheden, met nadruk op orde, discipline en politieke neutraliteit. Ze zien het huidige onderwijs als te veel beïnvloed door "linkse indoctrinatie" en willen dat leraren zich beperken tot het aanleren van vaardigheden, niet meningen.
“Wij willen geen onderwijsvernieuwingen meer. Wij willen terug naar het gestructureerde onderwijs van weleer – met leraren die duidelijk uitleggen, begeleiden en controleren. Geen onderwijs over gender, klimaat of andere linkse indoctrinatie, maar terug naar de basisvaardigheden: rekenen, taal, geschiedenis.”
“Structuur, rust en discipline worden in de klas weer de norm – met politiek neutrale leraren. Alles wat niet met basisvaardigheden te maken heeft, zoals politiek, is opvoeding en dus aan de ouders.”
“Herstel van basisvaardigheden: leer kinderen lezen, schrijven en rekenen”
“Politieke neutraliteit van de leraren”
“Geen klimaat- of woke-indoctrinatie op school”
“De Week van de Lentekriebels – symbool van seksuele woke-indoctrinatie – schaffen we af in het basisonderwijs.”
Verbod op islamitisch onderwijs
De PVV wil islamitisch onderwijs volledig verbieden en stelt dat dit geen bescherming verdient onder de Grondwet. Ze zien islamitisch onderwijs als een bedreiging voor de Nederlandse kernwaarden en willen artikel 6 en 23 van de Grondwet hierop niet van toepassing laten zijn.
“Verbod op islamitisch onderwijs”
“De PVV wil af van het islamitisch onderwijs... Daarom stelt de PVV dat islamitisch onderwijs geen bescherming verdient onder artikel 6 of 23 van onze Grondwet en moet worden verboden.”
“Bijna twee derde van alle nieuwe basisscholen die in 2026 in Nederland openen, is islamitisch... Dat is een record; nooit eerder kwamen er in één jaar zoveel islamitische basisscholen bij.”
Nederlands als voertaal en beperking buitenlandse studenten
De PVV wil dat op scholen alleen Nederlands wordt gesproken en bacheloropleidingen volledig in het Nederlands worden gegeven. Daarnaast willen ze het aantal buitenlandse studenten maximaal beperken, omdat het onderwijs volgens hen primair voor Nederlanders is.
“Op school en op het schoolplein wordt alleen Nederlands gesproken.”
“Bacheloropleidingen volledig in het Nederlands”
“Maximale beperking van het aantal buitenlandse studenten”
“Ons onderwijs is er voor de Nederlanders, niet voor buitenlandse studenten die na hun studie weer vertrekken. Bacheloropleidingen moeten weer volledig in het Nederlands worden gegeven.”
Harder optreden tegen pesten en herinvoering schoolzwemmen
De PVV wil dat pesten strenger wordt aangepakt en dat schoolzwemmen wordt heringevoerd, met het oog op veiligheid en welzijn van kinderen.
BVNL wil het onderwijs terugbrengen naar de basis, met meer nadruk op basisvaardigheden als rekenen, lezen en schrijven, en minder ruimte voor ideologische invulling. Ze pleiten voor kleinere klassen, minder bureaucratie, meer ouder- en schoolregie, en het recht op thuisonderwijs als alternatief voor schoolplicht. Politiek-ideologische vorming moet uit het onderwijs verdwijnen, en het niveau mag niet verder worden verlaagd.
Terug naar basisvaardigheden en minder ideologie
BVNL vindt dat het onderwijs zich weer moet richten op essentiële vaardigheden en kennis, zoals rekenen, lezen, schrijven, aardrijkskunde, geschiedenis en biologie. Ze willen af van ideologisch gedreven curricula en pleiten voor een focus op kwaliteit en het verhogen van het niveau, waarbij middelmatigheid niet de norm mag zijn.
“Het onderwijs moet weer terug naar de basis. Meer aandacht voor basisvaardigheden zoals rekenen, lezen en schrijven, vermindering van de taalachterstand, meer aandacht voor vakken als aardrijkskunde, geschiedenis, en biologie en minder tijd voor ideologisch gedreven curriculum.”
“Het hele onderwijs, van basisschool tot en met universiteit, wordt gevrijwaard van politiek-ideologische vorming van welke stroming of richting dan ook.”
“We gaan leerlingen en studenten weer leren hoe ze moeten denken en niet wat ze moeten denken.”
“We doen niet aan onderwijsnivellering door het niveau steeds verder naar beneden bij te stellen. Middelmatigheid mag niet de norm zijn.”
“BVNL wil de kwaliteit van het onderwijs verbeteren en geen inflatie van diploma’s. Daarom moeten we stoppen het onderwijsniveau naar beneden bij te stellen.”
Meer ouder- en schoolregie, minder staatsinvloed
BVNL wil dat ouders en scholen samen meer zeggenschap krijgen over de invulling van het onderwijs, met minder invloed van de overheid. Ze pleiten voor het vervangen van de leerplicht door een leerrecht, zodat thuisonderwijs een wettelijk alternatief wordt.
“De Nederlandse Leerplicht is feitelijk een schoolplicht, en dient te worden vervangen door een Nederlands leerrecht, waarmee elk kind als alternatief het recht krijgt op thuisonderwijs.”
“Scholen en ouders krijgen samen de regie over de invulling van het onderwijs. De invloed van de Staat wordt drastisch teruggedrongen.”
Kleinschaliger en minder bureaucratisch onderwijs
Om de kwaliteit te verbeteren, wil BVNL kleinere klassen, meer onderwijsondersteuning, minder administratielast voor leerkrachten en minder macht bij onderwijskoepels en besturen.
Minder buitenlandse studenten en focus op Nederlandse studenten
BVNL wil het aantal buitenlandse studenten sterk beperken, zodat Nederlandse studenten meer kans krijgen op een opleidingsplek en studentenwoning.
“Minder buitenlandse studenten, waardoor Nederlandse studenten meer kans krijgen op een opleidingsplek of een studentenkamer.”
“Door een sterke beperking van het aantal buitenlandse studenten, krijgen Nederlandse studenten veel meer kans op een studentenwoning.”
“Scholen en universiteiten zetten in op minder buitenlandse studenten die met Nederlandse studenten concurreren voor een opleidingsplek en studentenkamer.”
Af van woke-isme en ideologische indoctrinatie in hoger onderwijs
BVNL wil dat het hoger onderwijs zich richt op waarheidsvinding, kritisch denken en vrijheid van meningsuiting, zonder woke-isme of ideologische indoctrinatie.
“Woke-isme en ideologische indoctrinatie moet verdwijnen uit het hoger onderwijs, waar waarheidsvinding, kritisch nadenken, discussie en vrijheid van meningsuiting hoog in het vaandel moeten staan.”
Terugdraaien Passend Onderwijs en decentralisatie
BVNL wil het Passend Onderwijs en de decentralisatie naar gemeenten terugdraaien.
“Het Passend Onderwijs en de decentralisatie naar de gemeenten wordt teruggedraaid.”
Het CDA ziet onderwijs als fundament voor persoonlijke ontwikkeling, maatschappelijke samenhang en economische toekomst. Ze willen investeren in basisvaardigheden, vakmanschap, vrijheid van schoolkeuze en een leven lang leren, met speciale aandacht voor lerarentekort, kansengelijkheid en aansluiting op de arbeidsmarkt. Concrete voorstellen zijn onder meer het versterken van basisvaardigheden, het waarderen van vakonderwijs, het verminderen van administratieve lasten, flexstuderen, en structurele samenwerking tussen onderwijs en bedrijfsleven.
Sterke basisvaardigheden en minder administratieve lasten
Het CDA wil dat het primair onderwijs zich richt op taal, rekenen, digitale vaardigheden en burgerschap, met minder administratieve druk en meer focus op de kern. Ze zien het risico op laaggeletterdheid toenemen en willen projecten als Bieb op school uitbreiden.
“We willen dat het primair onderwijs zich richt op een sterke basis met taal, lezen, rekenen, digitale vaardigheden en burgerschap als kern, en toegankelijk voor alle leerlingen.”
“De administratieve lasten in het funderend onderwijs moeten omlaag. We dagen het onderwijs uit zelf met voorstellen te komen en voeren die uit. De overheid is terughoudend met het opleggen van nieuwe taken en leerdoelen aan het onderwijs en het in het leven roepen van nieuwe subsidieregelingen.”
“Het risico op laaggeletterdheid is in toenemende mate aanwezig bij een steeds grotere groep kinderen en verdient onze blijvende aandacht. Projecten als Bieb op school zijn belangrijk om lees- en taalvaardigheid te blijven bevorderen en dergelijke projecten moeten aangevuld worden met een veel bredere aanpak gericht op jong en oud.”
Vrijheid van onderwijs en ouderkeuze
Het CDA verdedigt krachtig de vrijheid van onderwijs en ouderkeuze, mits de kwaliteit en voorbereiding op de samenleving gewaarborgd blijven.
“Het CDA staat pal voor de vrijheid van onderwijs. Dankzij dit grondrecht hebben ouders de mogelijkheid een school te kiezen die past bij hun overtuiging en opvattingen mits dat niet ten koste gaat van de kwaliteit van het onderwijs als voorbereiding op het samenleven in een democratische rechtsstaat.”
“Ouders zijn vrij in de schoolkeuze van hun kinderen. Het CDA staat pal voor artikel 23 van de Grondwet.”
Waardering en versterking van vakonderwijs (MBO)
Het CDA wil het vakonderwijs meer waarderen, structureel financieren en nauwer laten samenwerken met het bedrijfsleven, met focus op techniek, zorg en onderwijs. Ze willen baangaranties, wettelijke stagevergoedingen en een leven lang ontwikkelen stimuleren.
“We geven het vakonderwijs de waardering die het verdient. Nederland heeft grote behoefte aan mbo’ers die als vakman of -vrouw aan het werk gaan.”
“We zetten in op een nieuw mbo-pact voor langjarige zekerheid met een verbeterde bekostiging, meer samenwerking met het bedrijfsleven en werkgevers en een grotere rol op het gebied van leven lang ontwikkelen.”
“Daarnaast voeren we een wettelijke stagevergoeding in voor stages in het mbo en hoger onderwijs.”
Leven lang ontwikkelen en flexibele scholing
Het CDA wil het formele onderwijs beter inrichten voor om-, her- en bijscholing gedurende het werkzame leven, met leerrechten, flexstuderen en focus op vaardigheden in plaats van diploma’s.
“We richten samen met werkgevers en werknemers het formele onderwijs beter in voor mensen die gedurende hun werkzame leven willen om-, her- en bijscholen.”
“Er komen leerrechten voor werkenden en werkzoekenden. Deze zijn bij alle erkende opleidingen te besteden. We willen meer flexibel en vraaggericht aanbod en wettelijke erkenning van deelopleidingen en duale trajecten op het hbo en wo.”
“We leggen de focus op kennis en vaardigheden van werkenden in plaats van diploma’s. Dat maakt het gemakkelijker om over te stappen naar een andere sector of beroepsgroep.”
Aandacht voor kansengelijkheid en mentaal welzijn
Het CDA wil extra ondersteuning voor leerlingen met minder kansen, toegankelijke psychische hulp in het onderwijs en behoud van onderwijs-jeugdzorgarrangementen.
“Met de onderwijskansenregeling krijgen deze kinderen in het voortgezet onderwijs een extra steun in de rug.”
“Mentaal welzijn is onmisbaar voor goede prestaties. Daarom zorgen we voor toegankelijke psychische ondersteuning in het onderwijs, stimuleren we initiatieven die jongeren mentaal sterker maken en zetten we stevig in op preventie.”
“We willen de onderwijs-jeugdzorgarrangementen behouden, omdat ze onmisbaar zijn voor kinderen die op school vastlopen.”
Versterking burgerschapsonderwijs en voorbereiding op samenleving
Het CDA wil burgerschapsonderwijs versterken, met aandacht voor democratie, rechtsstaat en praktische vaardigheden, om jongeren beter voor te bereiden op hun rol in de samenleving.
“We versterken burgerschapsonderwijs op middelbare scholen en het mbo. Naast kennis over democratie en rechtsstaat besteden we aandacht aan het omgaan met ideologische verschillen en het ontwikkelen van praktische, financiële en digitale vaardigheden.”
NSC vindt dat de kwaliteit van het Nederlandse onderwijs ernstig is verslechterd en wil deze herstellen door meer vertrouwen en autonomie aan leraren te geven, basisvaardigheden te versterken en het beroepsonderwijs te herwaarderen. Ze pleiten voor minder internationalisering in het hoger onderwijs, meer onderwijs in het Nederlands, en een structurele aanpak van kansenongelijkheid. Concrete voorstellen zijn onder andere het verhogen van het niveau van basisvaardigheden, het beperken van Engelstalige opleidingen, het verbeteren van de positie van het mbo, en het invoeren van een persoonlijk ontwikkelbudget voor een leven lang leren.
Herstel van basisvaardigheden en autonomie leraar
NSC stelt dat het onderwijsniveau, vooral op het gebied van basisvaardigheden als lezen, rekenen en schrijven, drastisch omhoog moet. Leraren moeten meer professionele ruimte krijgen en minder regeldruk ervaren, zodat zij zich kunnen richten op lesgeven en begeleiding van leerlingen.
“Het niveau van basisvaardigheden zoals lezen, rekenen en schrijven moet drastisch omhoog.”
“Goed onderwijs begint bij vertrouwen in de leraar. Leraren en docenten moeten weer de inhoud bepalen van wat er in de klas gebeurt.”
“De regeldruk en administratieve lasten voor de leraar moeten afnemen.”
“We stoppen de overmatige pilotcultuur en brengen rust in de klas. Onderwijsvernieuwing wordt alleen ingevoerd als dit voldoende wetenschappelijk onderbouwd is en er toetsbare doelen zijn.”
Minder internationalisering, meer Nederlands in hoger onderwijs
NSC wil het aantal Engelstalige opleidingen beperken en het hoger onderwijs weer verankeren in de Nederlandse samenleving. Opleidingen moeten in principe in het Nederlands worden gegeven, met uitzonderingen voor specifieke gevallen.
“Opleidingen worden voortaan in beginsel weer aangeboden in de Nederlandse taal. Gerichte uitzonderingen zijn mogelijk in de masterfase en voor bepaalde tekortenstudies.”
“We willen af van de doorgeslagen behoefte van onderwijsinstellingen om zoveel mogelijk (internationale) studenten aan te trekken.”
“Het Nederlands moet weer de voertaal zijn in het hoger onderwijs.”
Herwaardering en versterking van het beroepsonderwijs (mbo)
NSC vindt dat het beroepsonderwijs een volwaardige route moet zijn naast het academisch onderwijs. Ze willen betere doorstroommogelijkheden, meer erkenning voor het mbo, en een sterkere aansluiting op de arbeidsmarkt.
“We willen het beroepsonderwijs als een volwaardige beroepsroute naast de academische lijn positioneren.”
“Het beroepsonderwijs moet zich meer richten op wat de arbeidsmarkt nodig heeft, zo nodig met sterkere regie van de overheid.”
“De gedachte dat doorstromen naar theoretisch onderwijs altijd het streven moet zijn is achterhaald.”
Structurele aanpak van kansenongelijkheid
NSC wil dat leerlingen met een achterstand of uit minder draagkrachtige gezinnen betere kansen krijgen, onder andere door huiswerkbegeleiding op school, een schoolontbijt voor kwetsbare kinderen, en een eerlijker verdeling van middelen.
“Omdat bijles steeds gebruikelijker wordt en niet voor alle gezinnen betaalbaar is, moet huiswerkbegeleiding op school beschikbaar zijn.”
“We zetten ons in om een dagelijks schoolontbijt structureel mogelijk te maken voor kwetsbare kinderen, zodat ieder kind de dag gezond en vol energie kan starten.”
“Scholen met het grootste aandeel kwetsbare kinderen krijgen de meeste middelen om beperkingen in onderwijsaanbod en -tijd te vermijden.”
Leven lang ontwikkelen en persoonlijk ontwikkelbudget
NSC wil dat iedereen zich gedurende het hele leven kan blijven ontwikkelen. Werkenden krijgen een persoonlijk ontwikkelbudget, en het beroepsonderwijs moet een passend scholingsaanbod bieden.
De SP ziet onderwijs als een publieke taak die gratis, toegankelijk en gelijkwaardig moet zijn voor iedereen, zonder marktwerking of uitsluiting. Ze willen het onderwijs fundamenteel hervormen door privatisering en segregatie tegen te gaan, financiering directer en eerlijker te maken, en studeren schuldenvrij en kosteloos te maken. De partij zet sterk in op kleinschaligheid, gelijke kansen, waardering voor vakmanschap en meer zeggenschap voor leraren en studenten.
Onderwijs volledig publiek en gratis maken
De SP wil onderwijs volledig uit de markt halen, privaat onderwijs verbieden en alle vormen van onderwijs – van basisschool tot universiteit – gratis maken. Hiermee willen ze kansenongelijkheid bestrijden en onderwijs als basisrecht garanderen.
“Privé-onderwijs wordt verboden. Onderwijs is een publieke taak. Privéscholen waar alleen wie het kan betalen goed onderwijs krijgt, worden afgeschaft.”
“We beginnen met het schrappen van het lesgeld voor mbostudenten en maken daarna ook studeren op hogescholen en universiteiten gratis. Het is pure willekeur dat basis en middelbaar onderwijs gratis zijn, maar mbo, hbo en universiteit niet. Als we een welvarend land willen blijven, moet iedereen kunnen leren. Daarom maken we al ons onderwijs gratis en trekken we ons onderwijssysteem de 21ste eeuw in.”
Segregatie en selectie tegengaan, acceptatieplicht invoeren
De SP wil dat scholen geen kinderen meer mogen weigeren op basis van geloof, afkomst of inkomen en wil een algemene acceptatieplicht invoeren. Ze willen artikel 23 van de Grondwet moderniseren om segregatie tegen te gaan en openbare, inclusieve scholen centraal stellen.
“Scholen mogen geen kinderen weigeren. Elke school moet ieder kind accepteren, ongeacht geloof, afkomst, beperking of inkomen. We voeren daarom een algemene acceptatieplicht in.”
“Geen scholen die kinderen scheiden. Scholen zijn dé plek waar kinderen samen opgroeien, van elkaar leren en een gezamenlijke toekomst opbouwen. De samenleving is niet meer verzuild. Leerlingen scheiden op basis van godsdienst of levensbeschouwing is daarom achterhaald en ongewenst.”
Afschaffen lumpsumfinanciering en directe investeringen in de klas
De SP wil de lumpsumfinanciering afschaffen zodat onderwijsgeld direct naar de klas, het personeel en het materiaal gaat, en niet naar managementlagen of reserves. Dit moet de zeggenschap van leraren en ouders vergroten en de werkdruk verlagen.
“Wij schaffen de lumpsumfinanciering af en zorgen ervoor dat onderwijsgeld weer daar terechtkomt waar het hoort: in de klas. De overheid gaat opnieuw rechtstreeks investeren in personeel, materiaal en huisvesting, op basis van transparante en controleerbare afspraken.”
Studeren schuldenvrij en toegankelijk maken
De SP wil het leenstelsel definitief afschaffen, de basisbeurs verhogen, de rente op studieleningen op 0% zetten en studeren voor iedereen toegankelijk maken. Ook komt er compensatie voor de generatie die onder het leenstelsel viel.
“Iedere student krijgt een hogere basisbeurs, zodat studeren geen schuldenval meer is. Het leenstelsel schaffen we definitief af. De generatie die daaronder viel krijgt een ruimhartige compensatie. De rente op studieleningen wordt permanent op 0 procent gezet.”
Kleinschaligheid en waardering voor vakmanschap
De SP wil mbo’s kleinschaliger maken, investeren in vakopleidingen en het mbo als volwaardige onderwijsroute erkennen. Ze willen af van grote leerfabrieken en meer investeren in docenten en praktijkplekken.
“Daarom maken we mbo’s kleinschaliger. We stoppen met grote leerfabrieken vol managers en bureaucratie en investeren het geld liever in meer docenten en beter onderwijs.”
“Het mbo is volwaardig onderwijs. Wij erkennen het mbo als volwaardige onderwijsroute, met trots en gelijke rechten. Dat betekent: betere financiering, goed lesmateriaal en voldoende praktijkplekken.”
Meer zeggenschap voor leraren, studenten en ouders
De SP wil dat beslissingen over onderwijs weer dicht bij de werkvloer komen te liggen, met meer autonomie en inspraak voor leraren, studenten en ouders. Grote onderwijshervormingen moeten altijd gedragen worden door de mensen in de klas.
“Beslissingen over geld en beleid moeten weer dicht bij de werkvloer genomen worden. Geef leraren de ruimte en de regie over hun onderwijs.”
“Grote onderwijshervormingen worden nooit meer topdown over de hoofden van docenten en scholieren doorgevoerd. We regelen formele inspraak en instemming via de medezeggenschap, zodat onderwijsvernieuwing altijd gedragen wordt door de mensen in de klas.”
Marktwerking en commercialisering uit het onderwijs
De SP wil marktwerking en commerciële prikkels uit het onderwijs halen, zowel bij financiering als bij leermiddelen en internationalisering. Onderwijsinstellingen mogen niet afhankelijk zijn van internationale studenten voor hun financiering.
“Onderwijs is geen exportproduct, maar een publieke taak. We zorgen ervoor dat instellingen niet langer afhankelijk zijn van internationale werving om financieel rond te komen.”
“De commercieel gedreven leermiddelenmarkt maakt onderwijs onnodig duur. Ook raken scholen steeds vaker afhankelijk van digitale platforms van grote techbedrijven die gegevens van leerlingen en docenten verzamelen. De SP wil dat leermiddelen betaalbaar en herbruikbaar zijn en zet in op open en vrij toegankelijke (digitale) materialen.”
De VVD wil het onderwijs in Nederland versterken door te focussen op basisvaardigheden, betere aansluiting op de arbeidsmarkt en het verhogen van de kwaliteit van leraren. Ze pleiten voor meer centrale sturing op lerarenopleidingen, het aanpakken van het lerarentekort, en het stimuleren van praktijkgericht en technisch onderwijs. Daarnaast wil de VVD meer maatwerk en flexibiliteit voor leerlingen en studenten, en een grotere maatschappelijke waardering voor het mbo.
Centrale kwaliteitsverbetering lerarenopleiding en verplichte bijscholing
De VVD wil de kwaliteit van lerarenopleidingen verhogen door landelijke standaarden en een centrale eindtoets. Ook wordt continue professionele ontwikkeling verplicht gesteld voor leraren.
“Samen met leraren en wetenschappers gaan we de inhoud van de lerarenopleiding landelijk vaststellen. We leggen meer focus op basisvaardigheden en creëren meer eenheid in opleidingen door een centrale eindtoets voor leraren te introduceren.”
“Continue professionele ontwikkeling wordt verplicht, zodat alle leraren bekend zijn met nieuwe (technologische) ontwikkelingen.”
Aanpak lerarentekort en betere arbeidsvoorwaarden
Het lerarentekort is volgens de VVD een urgent probleem. Ze willen meer leraren aantrekken door betere arbeidsvoorwaarden, begeleiding en doorgroeimogelijkheden, en stimuleren contractuitbreiding.
“We moeten er alles aan doen om meer leraren aan te trekken. We zorgen voor goede arbeidsvoorwaarden, intensieve begeleiding voor beginnende leraren en doorgroeimogelijkheden, maar willen leraren ook uitdagen om meer uren te gaan werken.”
Praktijkgericht en technisch onderwijs versterken
De VVD wil het onderwijs meer richten op techniek en praktijk, met meer samenwerking met het bedrijfsleven en een nieuw vak praktische techniek en technologie.
“We richten ons onderwijs meer in op techniek en op het opleiden van vakpersoneel. Door leerlingen technische kennis en praktische vaardigheden te leren maken we hen enthousiast voor een toekomst in de techniek.”
“We versterken praktijkgericht werken in het voorgezet onderwijs. Zo komen leerlingen op alle niveaus in contact met het lokale en regionale bedrijfsleven.”
Flexibiliteit en maatwerkdiploma’s in het voortgezet onderwijs
De VVD wil dat leerlingen vakken op verschillende niveaus kunnen afronden en dat dit zichtbaar is op het diploma, zodat onderwijs beter aansluit op individuele talenten.
“We stimuleren scholen in het voortgezet onderwijs om flexibele leerroutes aan te bieden, waarin leerlingen vakken op verschillende niveaus kunnen afronden. Op het diploma wordt zichtbaar welk vak op welk niveau is behaald.”
Maatschappelijke herwaardering en versterking van het mbo
De VVD wil af van het idee dat theoretisch onderwijs beter is dan praktisch onderwijs en zet in op meer waardering en betere aansluiting van het mbo op de arbeidsmarkt.
“We moeten af van het vooroordeel dat een theoretische opleiding beter is dan een praktische. Een mbo-diploma is een gerespecteerd eindstation, geen tussenstop. We gaan vol inzetten op de maatschappelijke herwaardering van ons mbo.”
Meer sturing op aansluiting onderwijs en arbeidsmarkt
De VVD wil dat de overheid meer stuurt op het aantal studenten in opleidingen met arbeidsmarktperspectief en het bekostigingsmodel hierop aanpast.
“Om de aansluiting op de arbeidsmarkt te verbeteren gaat de overheid meer sturen op de verdeling van aantallen studenten over opleidingen. De bekostiging moet gebaseerd worden op de capaciteit.”
“We stimuleren hogescholen en universiteiten om op te leiden voor de arbeidsmarktbehoefte en laten een deel van de bekostiging afhangen van het baanperspectief van afgestudeerde studenten.”
Acceptatieplicht en modernisering artikel 23 Grondwet
De VVD wil dat vrijheid van onderwijs niet langer het gelijkheidsbeginsel ondermijnt en voert een acceptatieplicht in voor bijzondere scholen.
“Daarom passen we artikel 23 aan, zodat de vrijheid van onderwijs niet langer het gelijkheidsbeginsel ondermijnt. De vrijheid van onderwijs mag nooit een vrijbrief vormen voor uitsluiting. Er komt een acceptatieplicht van leerlingen in het bijzonder onderwijs.”
Versterken burgerschapsonderwijs en sociale veiligheid
De VVD wil dat burgerschapsonderwijs wordt gegeven door bevoegde docenten en dat de inspectie strenger toeziet op sociale veiligheid en het tegengaan van discriminatie.
50PLUS ziet goed onderwijs als fundament van de samenleving, met nadruk op basisvaardigheden en blijvend leren voor alle leeftijden, vooral ouderen. Ze willen meer samenwerking tussen onderwijs en bedrijfsleven, het tegengaan van monopolies van schoolbesturen, en een Nationaal Programma Leven Lang Leren gericht op ouderen. Hun visie is dat onderwijs niet alleen voor jongeren is, maar essentieel blijft voor zelfstandigheid en betrokkenheid van ouderen.
Focus op basisvaardigheden en samenwerking onderwijs-bedrijfsleven
50PLUS vindt dat recente onderwijshervormingen tekortschieten en wil prioriteit geven aan rekenen en taal, en betere aansluiting tussen onderwijs en arbeidsmarkt. Ze benadrukken het belang van samenwerking tussen beroepsonderwijs, bedrijven en overheden.
“Topprioriteit voor het aanleren van de basisvaardigheden rekenen en taal.”
“Betere samenwerking tussen beroepsonderwijs, bedrijven en overheden.”
“Goed lager- en voortgezet onderwijs is een fundament van onze samenleving. We stellen met spijt vast dat de grote onderwijshervormingen van de afgelopen decennia niet het gewenste resultaat hebben opgeleverd. Kinderen hebben steeds meer moeite met de basisvaardigheden taal en rekenen.”
Leven Lang Leren en scholing voor ouderen
50PLUS wil dat ouderen zich kunnen blijven ontwikkelen via betaalbare, laagdrempelige scholing en digitale vaardigheidstraining. Ze pleiten voor lokale leerpunten en een nationaal programma gericht op blijvend leren voor ouderen.
“Een Nationaal Programma Leven Lang Leren, met betaalbare en laagdrempelige scholing, digitale vaardigheidstraining en culturele vorming voor ouderen.”
“Lokale leerpunten in bibliotheken, buurthuizen en seniorenverenigingen waar ouderen terecht kunnen om te oefenen met taal, rekenen en digitale toepassingen.”
“50PLUS wil dat ouderen ook in de derde levensfase volop kansen hebben om zich te blijven ontwikkelen. Niet alleen inkomen en wonen zijn basisbehoeften, maar ook blijvend leren en ontwikkelen is essentieel om zelfstandig, zelfredzaam en betrokken te blijven in de samenleving.”
Voorkomen van monopolies bij schoolbesturen
50PLUS wil monopolieposities van schoolbesturen in regio’s tegengaan om keuzevrijheid en diversiteit in het onderwijs te waarborgen.
“Het voorkomen van de monopolypositie voor schoolbesturen in bepaalde regio’s.”
Hoger onderwijs in het Nederlands
50PLUS vindt dat hoger en universitair onderwijs in principe in het Nederlands moet worden aangeboden, met uitzonderingen alleen bij bijzondere redenen.
“Hoger en universitair onderwijs wordt in beginsel in het Nederlands aangeboden. Er kunnen bijzondere redenen zijn voor uitzonderingen.”