Verkiezingsprogramma's 2025 overondernemersklimaat
JA21 wil het ondernemersklimaat versterken door drastisch minder regeldruk, lagere lasten en een eenvoudiger, voorspelbaar belastingstelsel. De partij pleit voor een faciliterende overheid die ondernemers ruimte geeft om te groeien, innoveren en investeren, en wil nationale koppen op EU-regels schrappen. Concrete voorstellen zijn onder meer één laag vennootschapsbelastingtarief, directe investeringsaftrek, afschaffing van nationale CO2-heffingen en het waarborgen van betaalbare energie.
Regeldruk en bureaucratie fors verminderen
JA21 ziet overmatige regeldruk en bureaucratie als een van de grootste belemmeringen voor het ondernemersklimaat. De partij wil bestaande regelgeving drastisch schrappen, nieuwe regels alleen invoeren als oude verdwijnen, en een minister voor Overheidsefficiëntie aanstellen om dit te waarborgen.
“Minder regeldruk door een minister voor Overheidsefficiëntie en Autonomie aan te stellen die met een harde reductiedoelstelling een einde maakt aan de toenemende regeldruk en met de stofkam door bestaande wet- en regelgeving gaat. Nieuwe regels introduceren we alleen als we oude overbodige regels schrappen.”
“Regeldruk terugdringen door met de stofkam door huidige wet- en regelgeving te gaan en overbodige regelgeving te schrappen. Voor elke nieuwe regel moet een oude regel verdwijnen.”
“Ruim baan voor ondernemers”
Eenvoudig en voorspelbaar belastingstelsel voor ondernemers
JA21 wil het belastingstelsel radicaal vereenvoudigen, met één helder vennootschapsbelastingtarief, directe investeringsaftrek en het afschaffen van complexe uitzonderingen. Dit moet investeren aantrekkelijker maken en ondernemers meer zekerheid bieden.
“Een eenvoudige vennootschapsbelasting voor alle ondernemingen door het huidige tweeschijvenstelsel (19% en 25,8%) te vervangen door één helder tarief van 20% voor alle ondernemingen.”
“Investeringen in kapitaalgoederen volledig aftrekbaar maken in het jaar van investering, in plaats van gespreid afschrijven over meerdere jaren.”
“Een einde maken aan de grote hoeveelheid uitzonderingen en regelingen die het huidige systeem zo complex maken.”
Nationale koppen op EU-regels en extra lasten afschaffen
JA21 wil geen nationale koppen op Europese regelgeving en pleit voor het afschaffen van nationale CO2-heffingen en andere extra lasten die de concurrentiepositie van Nederlandse ondernemers schaden.
“Nationale koppen op EU-regels afschaffen: we introduceren geen nieuwe wetgeving die verder gaat dan EU-regelgeving.”
“We introduceren geen nationale CO2-heffingen bovenop Europese regels en we schaffen bestaande nationale CO2-heffingen af.”
“Regelgeving niet strenger te maken dan Europese afspraken en door de concurrentiepositie van de haven te beschermen.”
Betaalbare en betrouwbare energie voor bedrijven
JA21 ziet hoge energiekosten en netcongestie als bedreigingen voor het ondernemersklimaat. De partij wil inzetten op betaalbare energie, behoud van fossiele infrastructuur zolang alternatieven ontbreken, en snelle oplossing van netcongestie.
“Onze industrie beschermen door in te zetten op betaalbare en betrouwbare energie. We lossen netcongestie op en voorkomen dat bedrijven stilstaan omdat aansluiting op het stroomnet onmogelijk is.”
“We hebben in Nederland een hoogwaardige energiesector, maar toch zien we bedrijven sluiten of vertrekken naar landen met lagere energiekosten en minder regeldruk.”
“Onze betrouwbare fossiele infrastructuur behouden: kolen- en aardgascentrales niet sluiten.”
MKB en familiebedrijven maximaal faciliteren
JA21 wil het MKB en familiebedrijven ondersteunen door investeringen eenvoudiger te maken, rapportageverplichtingen te verminderen en de erf- en schenkbelasting af te schaffen.
Digitalisering en innovatie stimuleren met minder belemmeringen
JA21 wil ondernemers ruimte geven voor digitalisering en innovatie door eenvoudige regelgeving, directe aftrekbaarheid van R&D-kosten en een nationale digitaliseringsstrategie zonder versnippering.
“Ondernemers de ruimte geven om voorop te lopen in digitalisering door eenvoudige en eenduidige regelgeving.”
“Innovatie stimuleren door bedrijfskosten voor R&D direct aftrekbaar te maken, wat een impuls geeft aan innovatie en investeringen in onderzoek en ontwikkeling.”
“Versnipperd beleid en talloze loketten voor bedrijven die willen digitaliseren voorkomen met een nationale strategie waarin het bedrijfsleven gezamenlijk optrekt met de overheid en kennisinstituten.”
De SGP wil het ondernemersklimaat versterken door voorspelbaar beleid, lastenverlichting en minder regeldruk, met bijzondere aandacht voor het mkb, familiebedrijven en zzp’ers. Ze pleiten voor een nationaal ondernemersakkoord, betere toegang tot financiering, en het aanpakken van knelpunten zoals netcongestie en arbeidskrapte. De partij benadrukt het belang van een eerlijk speelveld, duurzame innovatie en het voorkomen van concurrentienadelen ten opzichte van het buitenland.
Voorspelbaar beleid en lastenverlichting voor ondernemers
De SGP vindt dat ondernemers gebaat zijn bij voorspelbaar overheidsbeleid, lagere lasten en minder regeldruk, vooral voor het mkb en familiebedrijven. Ze willen een einde aan grillig beleid en pleiten voor concrete afspraken tussen overheid en bedrijfsleven over belastingen, financiering en verduurzaming.
“Basisvereiste hiervoor is voorspelbaar overheidsbeleid zodat ondernemers weten waar zij van op aan kunnen, zeker ook ten aanzien van belastingen. Een einde aan gezwabber dus.”
“Overheid en bedrijfsleven maken afspraken in een langjarig, nationaal ondernemersakkoord over onder meer belastingklimaat, regeldruk, verduurzaming en financiering.”
“De winstbelasting voor het bedrijfsleven en de werkgeverslasten worden verlicht, vooral gericht op het mkb.”
Minder regeldruk en regelschrapoperatie
De SGP wil de regeldruk voor ondernemers fors verminderen, onder meer door een kwart van de regels te schrappen en Brusselse regelgeving kritisch te herzien. Nieuwe wetgeving moet altijd getoetst worden op de impact voor bedrijven.
“Er komt een uitgebreide regelschrapoperatie waarbij zeker een kwart van de regels verdwijnt.”
“Bij het doorrekenen van nieuwe wetsvoorstellen, wordt consequent een inschatting gemaakt van de regeldruk en de bijbehorende kosten die bedrijven hiervoor maken in uren, naast de kosten voor de overheid.”
“Het leeuwendeel van de regeldruk komt uit de Brusselse beleidstorens. Bij de EU wordt aangedrongen op het aanpakken van onwerkbare regels en ambities, bijvoorbeeld ten aanzien van de Green Deal en Europese Natuurherstelverordening.”
Betere toegang tot financiering en investeringen
De SGP wil de toegang tot financiering voor ondernemers verbeteren, onder andere via garantiestellingen, het stimuleren van pensioenfondsen om te investeren, en het herinvoeren van de durfkapitaalregeling. Ook moet het aantrekkelijker worden om particulier geld te investeren in bedrijven.
“De overheid gaat private financiering lostrekken en verbreedt het palet aan publieke en private financiering. Er komen verbeterde garantiestellingen voor kleine kredieten en grote financiers, zoals pensioenfondsen, worden gestimuleerd hun geld hierin te steken.”
“Het blijft fiscaal aantrekkelijk te investeren in onze economie. De durfkapitaalregeling keert terug, zodat het verstrekken van financiering aan startups en snelgroeiende bedrijven met veel potentie en een hoog risico wordt gestimuleerd.”
“Het wordt aantrekkelijker slapend spaargeld te steken in een bedrijf van familie of vrienden door introductie van de win-win-lening.”
Aanpak van knelpunten: netcongestie, arbeidskrapte en infrastructuur
De SGP erkent dat ondernemers belemmerd worden door netcongestie, arbeidskrapte en infrastructuurproblemen. Ze willen dat de overheid deze knelpunten actief aanpakt en investeert in oplossingen.
“De overheid committeert zich op haar beurt aan het aanpakken van knelpunten, zoals netcongestie, arbeidskrapte en infrastructuur.”
“Bedrijven zitten klem doordat ze lang moeten wachten op de noodzakelijke aansluiting op het volle stroomnet. Voor aanpak van netcongestie moet alles uit de kast gehaald worden, zonder taboes.”
Wettelijke erkenning en duidelijkheid voor zzp’ers
De SGP wil een einde aan de onzekerheid voor zzp’ers door wettelijke erkenning, heldere definities en sectorale toetsing. Ze willen schijnzelfstandigheid tegengaan, maar ook ruimte bieden aan echte zelfstandigen.
“Er moet een einde komen aan de voortdurende onzekerheid voor zzp’ers. Zelfstandigen krijgen eindelijk de wettelijke erkenning die zij verdienen door een heldere definitie met bijbehorende criteria vast te leggen.”
“Met de zelfstandigenwet wordt hiervoor een sectoraal rechtsvermoeden en een toets op zelfstandigheid en werkrelatie geïntroduceerd. Dat biedt vooraf duidelijkheid aan de zelfstandige en opdrachtgever.”
Eerlijk speelveld en concurrentiepositie industrie
De SGP wil dat Nederlandse bedrijven niet op achterstand komen door hogere lasten of strengere regels dan in het buitenland. Ze pleiten voor het verlagen van nettarieven, het schrappen van de nationale CO2-heffing en het beschermen van strategische sectoren.
“De concurrentiepositie van de Nederlandse industrie verslechtert zienderogen. Zelfs de kostenverschillen met omliggende landen lopen op door stijgende nettarieven en een nationale CO2-heffing boven op het Europese emissiehandelssysteem. De nettarieven moeten omlaag, de CO2-heffing van tafel. Beter groen hier, dan grijs elders.”
“Om Nederlandse scheepswerven te beschermen tegen buitenlandse werven met een voorsprong door staatssteun, keert de garantieregeling scheepsbouw terug.”
BVNL wil het ondernemersklimaat in Nederland radicaal verbeteren door lagere belastingen, minder regels en minder overheidsbemoeienis. De partij pleit voor een vlaktaks, het afschaffen van diverse belastingen en subsidies, en het versoepelen van het arbeidsrecht om ondernemerschap te stimuleren en bedrijven te behouden. Hun visie is klassiek-liberaal en economisch rechts, met een sterke nadruk op ondernemersvrijheid en een kleine overheid.
Lagere belastingen en vlaktaks invoeren
BVNL ziet hoge belastingen als een belangrijke reden voor het verslechterde ondernemersklimaat en wil deze fors verlagen, onder meer door een vlaktaks van 25% en het afschaffen van de dividendbelasting. Dit moet Nederland aantrekkelijker maken voor bedrijven en investeerders.
“Het vestigingsklimaat moet worden verbeterd door lagere belastingen (vlaktaks van 25%) in te voeren, minder overheidsbemoeienis, lage energiekosten en versoepeling van het arbeidsrecht.”
“Mede daarom pleit BNVL voor de afschaffing van de dividendbelasting en een forse verlaging van de vennootschapsbelasting.”
Minder regels en bureaucratie voor ondernemers
BVNL beschouwt regeldruk en bureaucratie als grote obstakels voor ondernemers. De partij wil deze drastisch verminderen, onder meer door minder vergunningsplichten, het afschaffen van het UBO-register en de WWFT, en het intrekken van de wet DBA.
“Minder regels voor ondernemers en bedrijven. Bureaucratie en regeldruk moeten worden teruggedrongen.”
“Minder overheidsbemoeienis en minder vergunningsplichten.”
“Het UBO-register wordt afgeschaft.”
“De Wet op Witwassen en Financiering Terrorisme (WWFT) wordt afgeschaft.”
“De wet DBA wordt ingetrokken en mensen mogen zelf bepalen of ze liever in loondienst gaan of als ZZP’er aan de slag gaan.”
Arbeidsrecht versoepelen en contractvrijheid vergroten
BVNL vindt het huidige arbeidsrecht te star en wil het versoepelen om ondernemers meer flexibiliteit te geven. Dit omvat het versoepelen van het ontslagrecht, het onbeperkt toestaan van tijdelijke contracten en het afschaffen van de verplichte transitievergoeding.
Geen extra regels boven EU-niveau en behoud multinationals
BVNL wil het gelijke speelveld in de markt herstellen door geen strengere regels dan het EU-gemiddelde op te leggen en Nederlandse multinationals te behouden, omdat deze belangrijk zijn voor werkgelegenheid.
“Het gelijke speelveld weer terugbrengen in de markt door in elk geval geen regels te maken die strenger zijn dan het EU-gemiddelde. Geen koppen op EU-wetgeving.”
“BVNL wil Nederlandse multinationals zoals Shell, Unilever, Heineken, Philips en ASML in Nederland houden, mede omdat deze bedrijven voor heel veel banen zorgen.”
FVD wil het ondernemersklimaat radicaal verbeteren door lasten en regels voor MKB’ers en ZZP’ers fors te verlagen en hun zelfstandigheid te vergroten. De partij pleit voor minder overheidsbemoeienis, lagere belastingen, versoepeling van het ontslagrecht en het schrappen van verplichtingen en bureaucratie. Hun visie is dat ondernemers de motor van de samenleving zijn en maximale ruimte moeten krijgen om te groeien en te innoveren.
Lasten en regels fors verlagen voor ondernemers
FVD ziet hoge belastingen en bureaucratie als de grootste belemmeringen voor het ondernemersklimaat en wil deze drastisch verminderen. Dit moet het aantrekkelijker maken om te ondernemen, investeren en mensen aan te nemen, vooral voor MKB’ers en ZZP’ers.
“We gaan voor een radicale verlaging van de belastingen. We voeren een belastingvrije voet in van €30.000,- voor alle werkenden en gepensioneerden... We verhogen de VPB-grens naar €1 miljoen, de zelfstandigenaftrek naar €15.000,- en we schrappen de BTW op B2B-transacties om de cashflow van bedrijven te verbeteren.”
“We versoepelen het ontslagrecht voor het MKB en verkorten de doorbetalingsverplichting bij ziekte naar één jaar, zodat ondernemers weer mensen durven aan te nemen.”
“We breiden de bedrijfsopvolgingsregeling (BOR) standaard uit naar 100% vrijstelling, zodat bedrijven altijd belastingvrij kunnen worden overgedragen aan de volgende generatie.”
“We verhogen de zelfstandigenaftrek voor ZZP-ers naar €15.000, zodat hard werken loont.”
“We dwingen ZZP’ers niet om pensioen- of arbeidsongeschiktheidsverzekeringen af te sluiten, zodat ze zelf kunnen beslissen hoe ze hun geld besteden.”
“We schaffen dit [UBO-]register af, zodat de bureaucratie wordt teruggedrongen en privacy voor ondernemers wordt gegarandeerd.”
“We schaffen de WWFT af (criminelen gaan toch wel hun gang), zodat normale, onschuldige burgers niet als halve crimineel behandeld worden door hun bank.”
“We schrappen de Anti-ZZP wet, zodat ZZP-ers zelf kunnen beslissen voor wie ze werken en aan wie ze factureren.”
Stoppen met klimaatregels en lastenverlichting voor bedrijven
FVD stelt dat het huidige klimaatbeleid leidt tot hoge kosten en onzekerheid voor ondernemers. Door het schrappen van klimaatregels en het hervatten van gaswinning wil de partij energie betaalbaar en betrouwbaar maken, wat direct het ondernemersklimaat versterkt.
“We stoppen alle klimaatplannen en de €1.000 miljard die we daarmee besparen (omgerekend €230.000 per huishouden) geven we terug aan de hardwerkende Nederlander in de vorm van lastenverlichting.”
“We schaffen alle klimaatregels, zodat energie weer betaalbaar en betrouwbaar wordt.”
“We starten de gaswinning in Groningen opnieuw op met ruimhartige compensatie voor omwonenden, zodat we weer goedkoop, hoogwaardig en ruim voorradig aardgas hebben voor huishoudens en bedrijven.”
“We verlagen energiebelastingen en draaien de ODE-verhoging terug, zodat de energierekening fors daalt.”
Minder overheidsbemoeienis en meer vertrouwen in ondernemers
FVD vindt dat ondernemers te veel worden gezien als probleem en te weinig als motor van de samenleving. De partij wil minder regels, meer vertrouwen en ruimte voor ondernemerschap.
“MKB’ers en ZZP’ers zijn geen probleem dat gereguleerd moet worden, maar de motor van onze samenleving die juist gestimuleerd hoort te worden. En de ruimte dient te krijgen. Hun succes is ons aller succes – en daarom stellen wij hen centraal in ons beleid.”
“Wij willen dat MKB-ers en ZZP-ers weer de ruimte krijgen om te ondernemen, te groeien en te investeren in plaats van steeds meer tijd en geld kwijt te zijn aan bureaucratie.”
BBB wil het ondernemersklimaat versterken door drastisch minder regels, lagere lasten en meer ruimte voor innovatie, vooral voor het mkb en regionale bedrijven. De partij verzet zich tegen nationale koppen op Europees beleid, wil maatwerk voor kleine ondernemers en stimuleert jong ondernemerschap en regionale economische groei. BBB kiest voor een overheid die ondernemers ondersteunt in plaats van belemmert, met concrete voorstellen voor minder regeldruk, betere toegang tot financiering en bescherming tegen oneerlijke concurrentie.
Minder regeldruk en lasten voor ondernemers
BBB ziet overmatige regelgeving en hoge lasten als belangrijkste belemmeringen voor het ondernemersklimaat. De partij wil drastisch minder regels, geen nationale koppen op Europees beleid, en een overheid die ondernemers ondersteunt in plaats van hindert. Dit moet het ondernemerschap aantrekkelijker maken en de concurrentiekracht van Nederland herstellen.
“De regelgeving op nationaal niveau moet drastisch verminderen en worden getoetst op de impact op ons concurrentievermogen.”
“Er mogen geen nationale koppen komen op Europees beleid waarmee we ons zwaardere verplichtingen opleggen dan de EU voorschrijft.”
“BBB kiest voor een economie waarin ondernemerschap weer wordt gewaardeerd en waar de overheid helpt in plaats van hindert.”
“Een stop op onzinnige regels voor kleine ondernemers. Richtlijnen moeten proportioneel vertaald worden in Nederlandse regelgeving: wat voor Shell geldt, mag niet ook voor de slager op de hoek gelden.”
“Bescherming tegen onevenredige lasten. BBB verzet zich tegen eenzijdige lastenverzwaring vanuit OESO of EUafspraken die het mkb disproportioneel raken.”
Specifieke steun voor mkb, micro-ondernemers en regionale bedrijven
BBB erkent het mkb en kleine zelfstandigen als de ruggengraat van de economie en wil hen beschermen tegen regels die voor grote bedrijven zijn gemaakt. De partij pleit voor maatwerk, betere toegang tot financiering, hervorming van aanbestedingsbeleid en versterking van regionale economische clusters.
“Mkb’ers en kleine zelfstandigen zijn de ruggengraat van de Nederlandse economie... Maar juist deze ondernemers krijgen het vaak het zwaarst te verduren: ze worden overspoeld met regels die zijn bedacht voor multinationals, krijgen moeilijk toegang tot financiering en zien hun winkelstraat of camping langzaam verdwijnen.”
“Toegang tot microfinanciering verbeteren. Eenvoudige en regionale kredietmogelijkheden voor kleine ondernemers die willen investeren of starten.”
“Hervorming aanbestedingsbeleid. Door hervorming van het aanbestedingsbeleid krijgen mkb bedrijven eerlijke én haalbare toegang tot overheidsopdrachten, met nadruk op praktische uitvoerbaarheid en maatschappelijke waarde.”
“Regionale ecosystemen versterken. Samenwerking tussen grote bedrijven, mkb, startups, onderwijs en overheid wordt actief ondersteund, met ruimte voor maatwerk en regionale investeringsagenda’s.”
Stimuleren van jong ondernemerschap en innovatie
BBB wil jong ondernemerschap en innovatie bevorderen door begeleiding, toegang tot startkapitaal en fiscale stimulansen. Dit moet zorgen voor vernieuwing en toekomstbestendigheid van het ondernemersklimaat.
“Jongeren die willen ondernemen krijgen begeleiding, toegang tot startkapitaal en ruimte in het onderwijs om ondernemerschap te ontwikkelen.”
“BBB wil ruimte voor praktische innovatie, met echte maakwaarde voor Nederland. Mede dankzij BBB is het voor werknemers van startende bedrijven fiscaal aantrekkelijker gemaakt om mee te delen in de winst; ze betalen een lager tarief op het moment dat zij deze winst daadwerkelijk genieten.”
Geen extra lasten door klimaat- en energiebeleid voor ondernemers
BBB is kritisch op klimaatbeleid dat leidt tot extra lasten voor ondernemers, vooral het mkb. De partij wil dat klimaatmaatregelen uitvoerbaar, betaalbaar en effectief zijn, zonder dat de rekening steeds bij ondernemers terechtkomt.
Het CDA wil het ondernemersklimaat in Nederland versterken door voorspelbaar beleid, minder regeldruk en gerichte investeringen in innovatie en financiering, met speciale aandacht voor familiebedrijven en het mkb. Ze pleiten voor een aantrekkelijk vestigingsklimaat via fiscale stimulansen, een nationale investeringsbank en het schrappen van de nationale CO₂-heffing om bedrijven te behouden. De kern van hun visie is dat een gezond ondernemersklimaat essentieel is voor brede welvaart, innovatie en een duurzame economie.
Minder regeldruk en voorspelbaar beleid
Het CDA ziet de toegenomen regeldruk, versnipperde regelgeving en onvoorspelbaar beleid als belangrijke oorzaken van een verslechterd ondernemersklimaat. Ze willen dit keren door deregulering, efficiëntere rapportages en stabiel beleid, zodat ondernemen aantrekkelijker wordt en bedrijven zich kunnen richten op groei en innovatie.
“We zetten met prioriteit in op deregulering: minder regels, betere regelgeving en efficiëntere rapportages.”
“We komen met een versterkt programma om regeldruk aan te pakken, rapportages te versimpelen en overlap te voorkomen.”
“Onze doelstelling is: minder regels (scherpe reductie van zeker 20 procent), betere regelgeving (duidelijker, eenduidiger en doelgerichter) en efficiëntere verantwoording en rapportages.”
“Het plezier om te ondernemen moet terugkomen. Het Nederlandse ondernemers- en vestigingsklimaat is de laatste jaren achteruitgegaan.”
Fiscale stimulansen en behoud van investeringsregelingen
Het CDA wil het ondernemersklimaat versterken door het behouden en vereenvoudigen van fiscale regelingen die innovatie en investeringen stimuleren. Ze willen bestaande regelingen als de expatregeling, innovatiebox en WBSO behouden, en versnipperde fiscale regelingen vervangen door effectievere ondernemersregelingen.
“We voeren actief economisch en fiscaal beleid om bedrijven en investeringen aan te trekken en te behouden. We behouden de expatregeling, de innovatiebox en de (uitgebreide) WBSO, scherpen de renteaftrekbeperking niet verder aan en komen niet aan de inkoop van eigen aandelen.”
“We vereenvoudigen en vervangen de versnipperde fiscale regelingen en herinvesteren dit in effectieve ondernemersregelingen gericht op investeren, innoveren en werkgeverschap.”
Oprichting van een Nationale Investeringsbank
Om investeringen in Nederland te stimuleren, vooral voor het mkb en innovatieve bedrijven, wil het CDA een Nationale Investeringsbank oprichten. Deze bank moet private investeerders aantrekken en risicovolle vroege investeringen mogelijk maken.
“We richten een nationale investeringsbank op die investeringen in Nederland aanjaagt.”
“We ontwikkelen Invest NL, Invest International en onderdelen van de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO) door tot een Nationale Investeringsbank: één sterke overheidsinvesteringspartner, een brede nationale financierings- en ontwikkelingsinstelling met slagkracht en kapitaal.”
Schrappen nationale CO₂-heffing en Europees gelijk speelveld
Het CDA wil de nationale CO₂-heffing schrappen om het vestigingsklimaat voor bedrijven te verbeteren en te voorkomen dat bedrijven Nederland verlaten. Ze pleiten voor een Europees gelijk speelveld bij verduurzaming en volgen de Europese klimaatdoelen.
“De nationale CO₂-heffing schrappen we, want we willen bedrijven niet wegjagen.”
“We kiezen voor Europees ambitieus klimaatbeleid en groene industriepolitiek en passen onze Klimaatwet daarop aan.”
“Een duurzame economie bereiken we alleen met een Europese aanpak en een gelijk speelveld in Europa.”
Specifieke steun voor familiebedrijven en mkb
Het CDA erkent het belang van familiebedrijven en het mkb voor het ondernemersklimaat en wil deze groepen gericht ondersteunen, onder andere via de bedrijfsopvolgingsregeling (BOR) en betere toegang tot kapitaal.
“Familiebedrijven zijn vaak diepgeworteld in de samenleving. We ondersteunen het voortbestaan van deze familiebedrijven daarom met de bedrijfsopvolgingsregeling (BOR). We zijn scherp op misbruik.”
“(Mkb)bedrijven moeten makkelijker geld kunnen aantrekken. We zetten met urgentie in om een verder geïntegreerde Europese kapitaalmarkt snel en daadwerkelijk tot stand te brengen om de beschikbaarheid van (durf)kapitaal voor bedrijven te verhogen en beursgangen in Europa aantrekkelijker te maken.”
BIJ1 verwerpt het traditionele ondernemersklimaat gericht op winstmaximalisatie en concurrentie, en pleit voor een economie waarin grote bedrijven onder democratische controle komen en werknemers eigenaarschap krijgen. Het programma stelt voor om grote bedrijven te onteigenen of te dwingen tot werknemerscoöperaties, belastingen op winsten en vermogen fors te verhogen, en publieke belangen boven private winst te stellen. BIJ1 ziet het ondernemersklimaat als een machtsvraag en wil het radicaal hervormen ten gunste van werknemers, het milieu en sociale rechtvaardigheid.
Grote bedrijven in publieke handen en werknemerscoöperaties
BIJ1 wil het ondernemersklimaat fundamenteel veranderen door belangrijke sectoren volledig te nationaliseren en nieuwe bedrijven standaard als werknemerscoöperaties op te richten. Dit moet de macht van aandeelhouders en multinationals breken en de zeggenschap bij werknemers leggen, waarmee het klassieke ondernemersklimaat wordt vervangen door een collectief en democratisch model.
“Concurrentie is niet in het voordeel van de burger. De belangrijke sectoren van de economie komen daarom volledig in publieke handen. Zoals banken, energiebedrijven, netbeheerders, het onderwijs, de zorg en het ov.”
“Nieuwe bedrijven worden standaard opgericht als werknemerscoöperaties.”
“De coöperatie van werknemers wordt de standaard eigendomsstructuur voor nieuw opgerichte rechtspersoonlijkheden. Hiervoor creëren we duidelijke grondslag in de wet.”
Dwingende herverdeling van eigendom en winst
BIJ1 wil bestaande grote bedrijven verplichten tot eigendomsoverdracht aan werknemers en stelt bindende maatregelen voor om winsten en aandelen te herverdelen. Dit moet de economische macht van grote ondernemingen drastisch inperken en het ondernemersklimaat radicaal democratiseren.
“Elk bestaand beursgenoteerd bedrijf met meer dan 100 werknemers is verplicht een werknemersfonds op te richten. Hieraan schrijven zij jaarlijks een aantal nieuwe aandelen uit, in verhouding met de jaarwinst.”
“Multinationale bedrijven met dependances (vestigingen) in Nederland zijn verplicht een plan te maken waarin staat hoe zij binnen korte tijd minimaal 51% van de aandelen aan de werknemers van die dependance verkopen. Als hier geen actie op komt, verliest dit bedrijf het recht om binnen Nederlandse grenzen te opereren.”
“Bestaande beursgenoteerde bedrijven met meer dan 100 werknemers krijgen een transitieplicht: binnen 10 jaar moet het merendeel van de aandelen in handen zijn van de werknemers.”
Zware belasting op winsten, vermogen en onredelijke marges
Het ondernemersklimaat wordt volgens BIJ1 gekenmerkt door zware belasting op winsten, vermogen en onredelijke marges, met als doel het ontmoedigen van winstmaximalisatie en het tegengaan van graaiflatie en belastingontwijking. Dit moet het speelveld fundamenteel veranderen ten nadele van grote ondernemingen en ten gunste van publieke voorzieningen.
“Onredelijke winsten van bedrijven gaan we zwaar belasten. Er komen wettelijke maximummarges op alle levensmiddelen voor bedrijven in de hele keten. Er wordt een substantiële windfall tax ingesteld, zodat bedrijven belasting betalen over stijgende inkomsten door iets waarvoor zij niet verantwoordelijk zijn.”
“We stoppen voordelige belastingconstructies voor beursgenoteerde bedrijven.”
“De belasting op vermogen, winst en vervuiling gaat in internationaal verband omhoog, zodat we extreem ongelijke rechten en klimaatvervuiling aanpakken.”
Onteigening en publieke inzet van kapitaal bij vervuilende bedrijven
BIJ1 stelt voor om vervuilende en fossiele bedrijven die sluiten te onteigenen, waarbij hun kapitaal en infrastructuur worden ingezet voor publieke doelen. Dit is een directe aanval op het ondernemersklimaat voor deze sectoren en onderstreept de prioriteit van publieke belangen boven private winst.
“Vervuilende en fossiele bedrijven die sluiten worden onteigend. Hun kapitaal, machines en infrastructuur worden ingezet voor publieke doelen.”
Geen subsidies of voordelen voor grote bedrijven en multinationals
Het ondernemersklimaat wordt verder beperkt door het afschaffen van subsidies en belastingvoordelen voor grote bedrijven, met name in de energie- en fossiele sector. Publieke investeringen gaan uitsluitend naar collectief eigendom en democratische controle.
NSC wil het ondernemersklimaat versterken door voorspelbaar beleid, minder regeldruk en gerichte investeringen in innovatie, infrastructuur en strategische sectoren. Ze richten zich op het mkb en familiebedrijven, stimuleren innovatie via fiscale voordelen en investeren in technische opleidingen en regionale samenwerking. Hun visie is dat een gezond ondernemersklimaat bijdraagt aan brede welvaart en een sterke, duurzame economie.
Minder regeldruk en lasten voor mkb en familiebedrijven
NSC ziet het mkb en familiebedrijven als de ruggengraat van de economie, maar constateert dat zij lijden onder regeldruk en administratieve lasten. Door deze te verminderen en het speelveld eerlijker te maken, willen ze ondernemerschap stimuleren en groei mogelijk maken.
“Het moet aantrekkelijker worden voor kleine werkgevers om mensen in vaste dienst te nemen. We willen daarom minder administratieve lasten voor mkb’ers, onder meer door bestaande prikkels tegen het licht te houden en bij nieuwe wetgeving een mkb-uitvoeringstoets in te voeren.”
“Papieren tijgers moeten worden geschrapt, zoals de rapportageplicht werkgebonden mobiliteit.”
Investeren in innovatie en strategische sectoren
NSC wil het ondernemersklimaat versterken door innovatie te stimuleren, onder meer via een Nationale Groeimarktenstrategie, een Nationale Investeringsbank en het handhaven van fiscale voordelen voor R&D. Ze richten zich op sectoren met de hoogste toekomstige verdienkansen en willen regionale samenwerking bevorderen.
“We starten met het opstellen van een Nationale Groeimarktenstrategie. Hierin bepalen we om de tien jaar de vijf sectoren met de hoogste toekomstige verdienkansen voor Nederland.”
“Voor langjarige innovatie en doorgroei richten we een Nationale Investeringsbank op.”
“De Wet bevordering speur- en ontwikkelingswerk (WBSO) en de Innovatiebox zijn instrumenten die het voor grotere bedrijven aantrekkelijk maken om hun innovaties en R&D in Nederland te concentreren. We handhaven deze belastingvoordelen en zien ze als essentieel voor het innovatieve mkb en grote bedrijven.”
“We willen regionale samenwerking tussen bedrijfsleven, kennisinstellingen en decentrale overheden (de zogenaamde triple helix) versterken.”
Eerlijk vestigingsklimaat: focus op reële economie, niet op brievenbusfirma’s
NSC wil het vestigingsbeleid richten op bedrijven die daadwerkelijk bijdragen aan de Nederlandse economie en brede welvaart, en niet op brievenbusfirma’s. Dit moet het ondernemersklimaat eerlijker en duurzamer maken.
“In het vestigingsbeleid richten we ons op de bedrijven die een bijdrage leveren aan de reële economie en de brede welvaart van Nederland - en niet op brievenbusfirma’s.”
Toegang tot financiering en eerlijke aanbestedingen voor mkb
Omdat mkb-bedrijven vaak moeilijk aan financiering komen en bij aanbestedingen worden benadeeld, wil NSC alternatieve financieringsvormen stimuleren en de Aanbestedingswet aanpassen zodat lokale en mkb-ondernemers een eerlijke kans krijgen.
“Omdat de grote banken vaak niet thuis geven als het mkb geld wil lenen, bevorderen we de toegang tot non-bancaire financiering zoals crowdfunding, kredietunies en de microfinanciering.”
“We herzien de Aanbestedingswet zodat mkb-bedrijven en lokale ondernemers een eerlijke kans krijgen. Bij overheidsopdrachten telt niet alleen prijs, maar ook lokale verankering, maatschappelijke waarde en duurzaamheid wegen mee.”
Prioriteit voor strategische industrieën bij infrastructuur en energie
NSC erkent dat netcongestie en beperkte infrastructuur de groei van innovatieve bedrijven belemmert. Ze willen strategische industrieën en groeibedrijven prioriteit geven bij netcapaciteit en investeren in regionale energiehubs.
“We geven strategische industrieën en groeibedrijven prioriteit bij het toewijzen van netcapaciteit. Hiervoor wordt in samenwerking met de Autoriteit Consument & Markt (ACM) en netbeheerders een landelijk netverdelingskader opgesteld.”
“Daarnaast investeren we gericht in regionale energiehubs waarin bedrijven en instellingen samenwerken aan lokale energieopwekking en opslag om netcongestie te beperken en eigenaarschap te vergroten.”
De PVV wil het ondernemersklimaat versterken door het schrappen van klimaatmaatregelen en het verlagen van energielasten, omdat zij deze als schadelijk en kostbaar voor bedrijven zien. De partij pleit voor het beëindigen van subsidies, heffingen en verplichtingen rondom duurzaamheid, en wil inzetten op betaalbare, betrouwbare energievoorziening en minder regeldruk. Hun visie is dat ondernemers vooral gebaat zijn bij voorspelbare, lage kosten en het afschaffen van beperkende milieuregels.
Klimaatmaatregelen en -subsidies afschaffen
De PVV ziet het huidige klimaatbeleid als een bedreiging voor het ondernemersklimaat vanwege hoge kosten, onzekerheid en regeldruk. Door het schrappen van subsidies, heffingen en verplichtingen wil de partij bedrijven ontlasten en het vestigingsklimaat verbeteren.
“SDE++ en andere klimaatsubsidies schrappen”
“CO2-heffing afschaffen”
“Geen ondergrondse CO2-opslag”
“Geen enkele nieuwe windturbine er meer bij; geen nieuwe zonneparken”
“Regionale Energiestrategie opheffen”
“Klimaatfonds schrappen; Klimaatberaad opdoeken”
Lagere energielasten en leveringszekerheid
De PVV wil de energiekosten voor ondernemers verlagen en de leveringszekerheid verbeteren door te stoppen met de energietransitie, fossiele centrales open te houden en te investeren in kernenergie. Dit moet het ondernemersklimaat aantrekkelijker maken door voorspelbare, betaalbare energie.
“Het ministerie van Klimaat en Groene Groei veranderen we in het ministerie van Betaalbare Energie: geen CO2-flauwekul, maar leveringszekerheid en lagere energielasten.”
“We stoppen met de energietransitie en gaan netcongestie oplossen: geen windturbines, geen zonneparken of andere weersafhankelijke wiebelstroom. We gaan niet verplicht van het gas af, houden onze kolen- en gascentrales open en bouwen meer kerncentrales – stabiel en betrouwbaar.”
Minder regeldruk en milieueisen voor bedrijven
De PVV wil ondernemers ontlasten van milieuregels en duurzaamheidseisen die volgens hen innovatie en groei belemmeren. Door het verminderen van deze regeldruk moet het ondernemersklimaat aantrekkelijker en voorspelbaarder worden.
“We schrappen en vereenvoudigen bouweisen zoveel mogelijk. We stoppen met het eindeloze geneuzel over duurzaam en circulair bouwen. Er komen geen verplichte warmtepomp en geen nieuwe duurzaamheidseisen; we gaan ook niet verplicht van het gas af.”
Koesteren van bedrijven in plaats van wegpesten
De PVV stelt dat bedrijven, zoals havenbedrijven en de binnenvaart, lijden onder klimaatmaatregelen en hoge energielasten. De partij wil deze sectoren behouden door geen extra verplichtingen op te leggen en te zorgen voor betaalbare energie.
Volt wil het ondernemersklimaat versterken door regeldruk te verlagen, financiering en verduurzaming toegankelijker te maken en een stabiel, voorspelbaar vestigingsklimaat te creëren, vooral op Europees niveau. De partij legt nadruk op ondersteuning van duurzaam, sociaal en innovatief ondernemerschap, met speciale aandacht voor het mkb en start-ups. Concrete voorstellen zijn onder meer het verminderen van administratieve lasten, het verbeteren van toegang tot subsidies en financiering, en het stimuleren van regionale en Europese samenwerking.
Regeldruk en administratieve lasten verlagen
Volt ziet administratieve druk en complexe regelgeving als belangrijke belemmeringen voor ondernemers. Door deze te verminderen en het subsidielandschap overzichtelijker te maken, wil Volt ondernemen aantrekkelijker en toegankelijker maken, vooral voor het mkb.
“Er moet een Rijksprogramma Vermindering Administratieve Lastendruk voor ondernemers komen. Ondernemers komen om in de hoeveelheid regelingen. Dit staat innovatie en maatschappelijke impact in de weg.”
“We maken het subsidielandschap overzichtelijker door het op te delen in sectoren. Iedere sector heeft met eigen problemen en uitdagingen te maken, terwijl het huidige subsidielandschap daar niet op ingericht is.”
Toegang tot financiering en verduurzaming verbeteren
Volt wil ondernemers, met name het mkb, beter ondersteunen bij verduurzaming en innovatie door financiering toegankelijker te maken, subsidies te koppelen aan maatschappelijke doelen en leenmogelijkheden tegen risicovrije rente te bieden.
“We creëren een financieel beloningsinstrument voor ondernemers die willen verduurzamen. We communiceren duidelijke doelen en groene Key Performance Indicators, waarmee we ondernemers extra steun bij het verduurzamen bieden in de vorm van subsidies of fiscale regelingen.”
“Verduurzaming is niet in alle gevallen een investering die op korte termijn rendeert, maar dat maakt het niet minder belangrijk. Daarom creëren wij leenmogelijkheden tegen risicovrije rente bij de overheid voor ondernemers die willen verduurzamen.”
“We bieden gratis verduurzamingsadvies aan om het mkb te helpen bij het besparen van energie.”
Stabiel en voorspelbaar (Europees) vestigingsklimaat
Volt pleit voor een stabiel en voorspelbaar ondernemersklimaat, met harmonisatie van regelgeving binnen de EU en het stimuleren van grensoverschrijdend ondernemen. Dit moet zorgen voor investeringszekerheid en een gelijk speelveld voor bedrijven.
“We investeren in een stabiel en voorspelbaar Europees vestigingsklimaat. We zetten een duidelijke economische koers uit voor de EU en begeleiden bedrijven en werknemers naar dat toekomstbeeld.”
“We pleiten voor het versterken van de interne markt door het 28ste regime in te voeren. Een overkoepelend kader van wet- en regelgeving die voor alle lidstaten zal gelden, voorkomt interne barrières en harmoniseert de bedrijfsvoering in de hele EU.”
“We waarborgen tegelijk een consistent en stabiel wettelijk kader gericht op voorspelbaarheid en investeringszekerheid.”
Gerichte ondersteuning van duurzaam, sociaal en innovatief ondernemerschap
Volt wil ondernemers die bijdragen aan duurzaamheid, sociale rechtvaardigheid en innovatie extra ondersteunen, onder meer via subsidies, samenwerkingsfondsen en medewerkersparticipatie.
“We stimuleren duurzaam ondernemerschap en ondersteunen ondernemers met de ontwikkeling en implementatie van sociaal rechtvaardige, duurzame bedrijfsmodellen met duidelijke toegevoegde waarde voor de maatschappij, zoals steward-ownership.”
“Sociaal ondernemerschap is een bewezen en krachtige manier om economische groei en een positieve maatschappelijke impact te realiseren. Volt wil het potentieel aan sociaal ondernemerschap benutten door het oprichten van grote samenwerkingsfondsen waaruit sociale ondernemingen en traditionele bedrijven gezamenlijke projecten kunnen financieren.”
“We vergroten de binding van medewerkers met (de doelstellingen van) de onderneming door de mogelijkheden van medewerkersparticipatie in ondernemingen te verkennen, uit te breiden en te benutten.”
De ChristenUnie wil het ondernemersklimaat versterken door regeldruk te verminderen, voorspelbaar beleid te voeren en innovatie te stimuleren, met bijzondere aandacht voor het mkb en familiebedrijven. Ze pleiten voor doelsturing in plaats van middelvoorschriften, betere toegang tot groeikapitaal en een eerlijk Europees speelveld. De partij ziet verduurzaming en maatschappelijk verantwoord ondernemen als kernvoorwaarden voor een toekomstbestendige economie.
Regeldruk verminderen en doelsturing invoeren
De ChristenUnie vindt dat overmatige regeldruk en onvoorspelbaar beleid het ondernemersklimaat schaden. Ze willen dat de overheid stuurt op doelen in plaats van op middelen, zodat ondernemers meer ruimte krijgen om zelf invulling te geven aan regelgeving.
“Het uitblijven van (snelle) vergunningverlening, een gebrek aan netcapaciteit en veel regeldruk staan een goed ondernemersklimaat in de weg. Deze obstakels worden met vaart aangepakt...”
“Deze onnodige regeldruk moet minder, of het nu om mkb-bedrijven, financiële instellingen of beursgenoteerde ondernemingen gaat. Wat de ChristenUnie betreft stuurt de overheid op doelen in plaats van middelvoorschriften, waarbij ondernemers zelf aan het stuur zitten om deze te bereiken, en niet voorgeschreven krijgen op welke wijze ze deze doelen moeten halen.”
“De overheid wijzigt te vaak van koers, bijvoorbeeld als het gaat over belastingtarieven, subsidieregelingen of regelgeving. Die onvoorspelbaarheid is fnuikend voor ondernemers. Zij hebben behoefte aan een duidelijk en voorspelbaar beleid.”
Innovatie en toegang tot groeikapitaal stimuleren
De partij wil investeren in innovatie en productiviteit, met een betere samenwerking tussen kennisinstellingen en bedrijven. Ze verbeteren de toegang tot groeikapitaal, vooral voor mkb, start-ups en scale-ups.
“We verbeteren de toegang van het mkb, start-ups en scale-ups tot groeikapitaal, ook via non-bancaire financiers als Qredits.”
“Om onze toekomstige welvaart zeker te stellen is het van belang om nu te investeren in innovatie en productiviteit. Dat vraagt om een beter samenspel van wetenschap, kennisinstituten, opleidingen en bedrijven.”
Familiebedrijven en regionaal ondernemerschap koesteren
De ChristenUnie erkent de waarde van familiebedrijven en regionale industrieclusters voor het ondernemersklimaat en wil deze actief ondersteunen.
“Familiebedrijven zijn vaak geworteld in de (lokale) samenleving. De ChristenUnie waardeert die rol van familiebedrijven, en steunt initiatieven die bijdragen aan het floreren van dit deel van de economie.”
“We versterken de regionale industrieclusters, bijvoorbeeld via een investeringsdeal waar huisvesting onderdeel van is.”
Eerlijk Europees speelveld en voorspelbare kaders
De partij wil dat Nederlandse bedrijven kunnen concurreren op een eerlijk Europees speelveld, met duidelijke en handhaafbare kaders voor staatssteun en belastingen.
“Nederlandse bedrijven ervaren momenteel geen gelijk Europees speelveld, bijvoorbeeld als het gaat om staatssteun of Nederlandse nettarieven die hoger zijn dan in buurlanden. Ook vangen verschillende Europese landen elkaar vliegen af door belastingconcurrentie om grote bedrijven binnen te halen. Dat moet anders.”
“Er komen Europese ondergrenzen en een vergelijkbaar én mondiaal aantrekkelijk Europees (fiscaal) speelveld met duidelijke en handhaafbare kaders voor nationale staatssteun.”
GroenLinks-PvdA wil het ondernemersklimaat in Nederland hervormen door bedrijven te stimuleren tot verduurzaming, innovatie en maatschappelijke verantwoordelijkheid, met duidelijke normen en financiële prikkels. Ze kiezen expliciet voor een economie waarin bedrijven bijdragen aan het algemeen belang, vervuilers meer betalen, en duurzame, innovatieve ondernemers worden ondersteund. Het ondernemersklimaat moet eerlijker, groener en socialer worden, waarbij korte termijn winstbejag plaatsmaakt voor lange termijn waardecreatie.
Strenge eisen en stimulansen voor verduurzaming bedrijven
GroenLinks-PvdA stelt dat het ondernemersklimaat gericht moet zijn op verduurzaming en maatschappelijke verantwoordelijkheid. Bedrijven die willen verduurzamen krijgen steun, maar alleen onder strikte voorwaarden en met harde deadlines; bedrijven die niet meewerken worden financieel aangepakt. Dit moet zorgen voor een eerlijk speelveld en versnelling van de transitie naar een duurzame economie.
“We helpen bedrijven die willen verduurzamen financieel, maar onder strenge voorwaarden. Zoals een geloofwaardig pad naar klimaatneutraliteit. We blijven niet eindeloos in gesprek met partijen die niet in de meewerkstand staan. Er komt een deadline voor het opstellen van een klimaatplan en als bedrijven zich niet houden aan afspraken wordt terugbetaling geëist.”
“Naast financiële prikkels komt er ook stevige normering, bijvoorbeeld een uitbreiding van de energiebesparingsplicht en bindende besparingsdoelen per sector.”
Vervuilers betalen meer, steun voor duurzame ondernemers
Het ondernemersklimaat wordt hervormd door het principe 'de vervuiler betaalt' centraal te stellen. Grote vervuilers gaan meer belasting betalen en fossiele subsidies worden afgebouwd, terwijl duurzame bedrijven en circulaire koplopers juist worden ondersteund. Dit moet innovatie en eerlijke concurrentie bevorderen.
“Grote vervuilende bedrijven gaan eerlijk belasting betalen over vervuilende uitstoot. Fossiele subsidies bouwen we af.”
“We laten grote vervuilers een eerlijke bijdrage leveren aan de kosten van de duurzaamheidstransitie. Dat doen wij door het principe van ‘de vervuiler betaalt’ centraal te stellen in al ons klimaatbeleid.”
“De overheid helpt circulaire koplopers, onder andere door achterblijvers te beprijzen.”
Innovatie en ondersteuning voor startups, scale-ups en mkb
GroenLinks-PvdA wil het ondernemersklimaat aantrekkelijker maken voor innovatieve bedrijven, startups en het mkb. Ze pleiten voor investeringen in infrastructuur, collectieve verzekering van loondoorbetaling bij ziekte voor het mkb, en een open houding naar nieuwe vormen van werknemersbeloning.
“We maken Nederland aantrekkelijk voor startups en bieden scale-ups de mogelijkheid om uit te breiden. We kijken met een open houding naar nieuwe manieren van het betalen van werknemers voor deze bedrijven.”
“Loondoorbetaling bij ziekte wordt als een zware last ervaren door het mkb. We verzekeren het tweede ziektejaar collectief.”
Maatschappelijk verantwoord ondernemen verplicht stellen
Het ondernemersklimaat moet gebaseerd zijn op maatschappelijke verantwoordelijkheid. GroenLinks-PvdA wil dit wettelijk vastleggen om misstanden als kinderarbeid, landroof en milieuschade te voorkomen, en exportsteun alleen geven aan projecten die bijdragen aan mens, milieu en klimaat.
De SP wil het ondernemersklimaat vooral verbeteren voor het mkb en kleine zelfstandigen, met nadruk op sociale rechtvaardigheid, verduurzaming en publieke zeggenschap. Ze pleiten voor minder bureaucratie, betere toegang tot financiering, en bescherming tegen marktmacht van grote bedrijven, terwijl ze multinationals strenger willen reguleren en privileges willen afschaffen. Hun visie is dat ondernemerschap moet bijdragen aan een eerlijke, duurzame economie waarin werknemers en de samenleving centraal staan.
Betere ondersteuning en financiering voor het mkb
De SP vindt dat het ondernemersklimaat vooral voor kleine bedrijven en zelfstandigen moet verbeteren door toegang tot financiering, minder bureaucratie en praktische hulp. Ze zien het mkb als essentieel voor innovatie, werkgelegenheid en leefbaarheid, en willen structurele maatregelen om deze groep te ondersteunen.
“Met een Nationale Investeringsbank voor het mkb kunnen kleine en startende bedrijven, evenals bedrijven die hun succesvolle diensten willen opschalen, gemakkelijker lenen. Een goede mkbbank ondersteunt ondernemers bij het opbouwen van hun zaak en stimuleert vernieuwing en innovatie.”
“De regels en bureaucratie voor kleine bedrijven moeten versimpeld worden. Dit doen we zonder afbreuk te doen aan de doelstellingen hiervan. De Rijksoverheid moet zorgen voor Ondernemershelpdesks waar kleine ondernemers geholpen worden om de regels te begrijpen en hieraan te voldoen.”
“Het is belangrijk dat ook het mkb mee kan doen aan de verduurzaming van Nederland. We zorgen ervoor dat kleine ondernemers niet klem komen te zitten in complexe regels en we helpen hen bij de toepassing van deze regels.”
Eerlijke concurrentie en aanpak marktmacht grote bedrijven
De SP wil het ondernemersklimaat eerlijker maken door de macht van grote bedrijven en multinationals te beperken, geheime voordelen af te schaffen en toezicht te versterken. Dit moet innovatie en kansen voor kleinere ondernemers bevorderen.
“Er moet een eerlijk speelveld zijn, met ruimte voor innovatieve en nieuwe bedrijven. Op dit moment zorgt steeds verdere concentratie van marktmacht in handen van een paar grote spelers en digitale platforms ervoor dat innovatie wordt tegengehouden, de prijzen worden opgedreven en de keuzevrijheid beknot wordt voor consumenten en voor het mkb.”
“Geen geheime voordeeltjes voor multinationals. De allergrootste multinationals gaan, net zoals alle andere burgers en bedrijven, bijdragen aan onze samenleving en eerlijk belasting betalen. We schaffen geheime afspraken en belastingkortingen af.”
Investeren in duurzame en innovatieve industrie
De SP ziet een toekomstbestendig ondernemersklimaat als onlosmakelijk verbonden met verduurzaming en innovatie, waarbij de overheid investeert in cruciale sectoren en duidelijke randvoorwaarden stelt.
“We investeren in een sterke, innovatieve en schonere economie. Dit doen we onder andere bij Tata Steel in IJmuiden, bedrijven op Chemelot in Limburg of in de Rotterdamse Haven.”
“De maakindustrie in Nederland is belangrijk. Ook schept de overheid goede randvoorwaarden en heldere regels met betekenisvolle boetes.”
Publieke zeggenschap en democratisering van bedrijven
De SP wil dat werknemers meer invloed krijgen binnen bedrijven, zodat ondernemerschap bijdraagt aan maatschappelijke doelen en niet alleen aan winstmaximalisatie.
“Als eerste stap richting democratische bedrijven stellen we vast dat in het bestuur van een bedrijf altijd ten minste één bestuurder moet zitten die is verkozen door de werknemers die aan hen verantwoording moet afleggen.”
“Werknemers krijgen in bedrijven met meer dan honderd werknemers allemaal één stem waarmee ze de raad van commissarissen mogen kiezen.”
50PLUS wil het ondernemersklimaat versterken door nationale regelgeving en lasten te beperken, te kiezen voor Europese gelijkheid in regels, en te stoppen met nationale industriepolitiek. Hun focus ligt op het behouden van de concurrentiepositie van Nederland, het aantrekkelijk houden van het vestigingsklimaat voor bedrijven, en het stimuleren van innovatie zonder extra nationale verplichtingen.
Geen extra nationale regels, alleen Europese afspraken
50PLUS vindt dat ondernemers niet onnodig belast moeten worden met nationale regels die verder gaan dan Europese afspraken. Ze willen een gelijk speelveld binnen Europa en pleiten voor het uitfaseren van nationaal klimaatbeleid zodra Europees beleid wordt opgeschaald. Dit moet de concurrentiepositie van Nederlandse bedrijven beschermen en het ondernemersklimaat aantrekkelijk houden.
“Dezelfde regels voor iedereen binnen Europa. Dus geen nationale CO2-heffingen en geen extra regels bovenop de Europese afspraken.”
“Het optimaal beprijzen van CO2 op Europees niveau, zodat CO2-reductie wordt versneld zonder de concurrentiepositie van Nederland aan te tasten.”
“Uitfasering van het nationale klimaatbeleid, nadat gezamenlijk is besloten om het Europese beprijzen van CO2 op te schalen.”
Stoppen met actieve industriepolitiek
50PLUS wil geen actieve industriepolitiek op nationaal of Europees niveau, omdat dit volgens hen leidt tot marktverstoring en uiteindelijk negatieve gevolgen heeft voor het ondernemersklimaat. Uitzonderingen zijn alleen mogelijk voor kritieke militair-industriële doelen.
“Stoppen met actieve industriepolitiek op nationaal en op Europees niveau, omdat dit beleid altijd eindigt in tranen. Hierbij kunnen tijdelijk uitzonderingen gelden voor kritieke militair-industriële doelen.”
Oplossen van knelpunten in energievoorziening voor bedrijven
Om het ondernemersklimaat aantrekkelijk te houden en bedrijven te behouden of aan te trekken, wil 50PLUS investeren in kernenergie en het oplossen van knelpunten in de energievoorziening. Dit is essentieel voor hightech- en AI-sectoren.
Geen strengere landbouwregels dan buurlanden
Voor agrarische ondernemers wil 50PLUS dat het Nederlandse landbouwbeleid niet strenger is dan dat van buurlanden, om zo het ondernemersklimaat in de landbouwsector te beschermen.
“Een Nederlands landbouwbeleid dat niet strenger is dan dat van onze buurlanden.”
De Partij voor de Dieren wil het ondernemersklimaat fundamenteel hervormen door bedrijven te verplichten bij te dragen aan mens, dier en planeet, en door het stimuleren van circulaire, lokale en duurzame ondernemingen. Grote vervuilers en multinationals krijgen strengere regels, hogere belastingen en bindende klimaatplichten, terwijl het mkb en circulaire ondernemers juist worden ondersteund. De partij kiest voor duidelijke, eenvoudige regels en een verschuiving van belasting op arbeid naar belasting op vervuiling en grondstoffen.
Bedrijven wettelijk verplichten tot duurzaamheid en klimaatplicht
PvdD wil dat bedrijven niet langer vrijblijvend kunnen opereren, maar wettelijk worden verplicht om bij te dragen aan welzijn en klimaatdoelen. Dit geldt ook voor internationale bedrijven en grote vervuilers, die bindende regels en handhaving krijgen in plaats van convenanten.
“Bedrijven moeten bijdragen aan het welzijn van mens, dier en planeet – niet er ten koste van gaan. We voeren een wettelijke zorgplicht en klimaatplicht voor bedrijven in, ook voor internationale bedrijven die in Nederland actief zijn. Vrijblijvende akkoorden en convenanten worden vervangen door bindende regels en handhaving.”
“De grote vervuilers en financiële instellingen krijgen een klimaatplicht. Dit betekent dat zij een overtuigend klimaatplan maken om hun uitstoot in de hele keten terug te dringen.”
Belastingverschuiving: minder op arbeid, meer op vervuiling
De partij wil het belastingstelsel inzetten om duurzaam ondernemerschap te stimuleren. De belastingdruk verschuift van arbeid naar grondstoffenverbruik en vervuiling, waardoor werken goedkoper wordt en vervuilen duurder. Dit moet circulaire doelen voor ondernemers haalbaar maken.
“We verschuiven de belastingdruk: minder op arbeid, meer op grondstoffenverbruik en vervuiling. Zo wordt werken goedkoper en vervuilen duurder. Denktank Ex’tax laat al zien hoe een groene belastingverschuiving banen oplevert én het milieu spaart en dat deze verschuiving noodzakelijk is voor ondernemers om hun circulaire doelen te halen.”
Eenvoudige, strenge maar duidelijke regels voor ondernemers
PvdD wil strenge normen voor milieu, dierenwelzijn en mensenrechten, maar deze vatten in begrijpelijke regels zonder ingewikkelde uitzonderingen. Dit moet ondernemers duidelijkheid geven en regeldruk verminderen.
“We kiezen voor strenge normen voor milieu, dierenwelzijn en mensenrechten, maar vatten die in begrijpelijke regels zonder ingewikkelde uitzonderingen. Zo weten ondernemers waar ze aan toe zijn en gaan we overmatige regeldruk tegen.”
Stimuleren van circulaire en lokale ondernemers
De partij ondersteunt actief circulaire ondernemers en lokale ketens, onder meer via aanbestedingsbeleid en ondersteuning van de tweedehandsmarkt. Dit maakt de economie veerkrachtiger en minder afhankelijk van mondiale systemen.
“Circulariteit wordt een randvoorwaarde in het aanbestedingsbeleid van de overheid. Dit ondersteunt Nederlandse circulaire ondernemers.”
“We bevorderen de regionalisering van de economie door lokale ketens, streekproducten en regionaal geldgebruik te stimuleren. Zo maken we economieën veerkrachtiger en minder afhankelijk van mondiale systemen.”
Stoppen met subsidies en voordelen voor grote vervuilers
PvdD wil stoppen met het subsidiëren van de grootste vervuilers en het draaien van fiscale voordelen voor grootkapitaal terug. De opbrengsten worden ingezet voor toekomstbestendige ondernemingen en groene innovatie.
“We stoppen met het subsidiëren van de grootste vervuilers. De vervuiler gaat betalen en de opbrengsten gebruiken we voor toekomstbestendige ondernemingen en groene innovatie.”
“We draaien cadeautjes aan het grootkapitaal van het vorige kabinet terug. Inkoop van eigen aandelen door bedrijven wordt belast. De versoepeling van de renteaftrekbeperking in de vennootschapsbelasting wordt teruggedraaid.”
De VVD wil het ondernemersklimaat wettelijk beschermen en verbeteren door lasten te verlagen, bureaucratie te verminderen en voorspelbaar beleid te voeren. Ze stellen concrete maatregelen voor zoals het wettelijk vastleggen van de plicht tot verbetering van het ondernemersklimaat, automatische goedkeuring van eenvoudige aanvragen, en het schrappen van nationale koppen op EU-regels. De partij benadrukt het belang van een concurrerende economie en wil ingrijpen als Nederland uit de top tien van meest concurrerende economieën dreigt te raken.
Wettelijke plicht tot verbetering ondernemersklimaat
De VVD wil dat de overheid wettelijk verplicht wordt het ondernemersklimaat te verbeteren, met als doel een stabiel en aantrekkelijk vestigingsklimaat voor bedrijven. Dit moet zorgen voor minder bureaucratie, een stabiel fiscaal klimaat en stimulering van groeitechnologieën.
“We leggen wettelijk vast dat de Nederlandse overheid de plicht heeft het ondernemersklimaat te verbeteren. Daarbij hoort een stabiel fiscaal klimaat, minder bureaucratie en stimulering van groeitechnologieën.”
“We leggen wettelijk vast dat de overheid de plicht heeft om het ondernemersklimaat te verbeteren.”
Ingrijpen bij verslechtering internationale concurrentiepositie
De VVD koppelt het ondernemersklimaat expliciet aan internationale ranglijsten en wil dat de overheid verplicht maatregelen neemt als Nederland uit de top tien van meest concurrerende economieën dreigt te raken.
“Als Nederland buiten de top tien van meest concurrerende economieën wereldwijd dreigt te raken, dan wordt de overheid verplicht maatregelen te nemen.”
Lagere lasten en minder bureaucratie voor ondernemers
De partij wil lasten voor ondernemers verlagen en bureaucratie terugdringen, zodat bedrijven kunnen investeren en niet naar het buitenland vertrekken. Dit wordt gezien als essentieel voor een aantrekkelijk ondernemersklimaat.
“We voorkomen dat de lasten voor ondernemers steeds omhooggaan. Minder lasten voor ondernemers is onze inzet. Dit geeft ondernemers de ruimte om te investeren, banen te creëren en voorkomt dat bedrijven de grens over worden gejaagd.”
“We vertrouwen ondernemers, dus schrappen we overbodig papierwerk.”
Snellere en eenvoudigere vergunningverlening
De VVD wil dat eenvoudige aanvragen bij de overheid sneller worden afgehandeld, met automatische goedkeuring als de overheid te traag is, om ondernemers niet te belemmeren door stroperige procedures.
“Als uiterste stok willen we dat wanneer ondernemers voor een eenvoudige aanvraag bij de overheid langer moeten wachten dan de geldende termijn, deze aanvraag automatisch wordt goedgekeurd, onder de voorwaarde dat belangen van derden niet worden geschaad.”
Schrappen nationale koppen op EU-regelgeving
De VVD wil voorkomen dat Nederland strengere regels oplegt dan Europees vereist, om het ondernemersklimaat niet onnodig te belasten en de internationale concurrentiepositie te beschermen.
D66 wil het ondernemersklimaat versterken door minder en voorspelbare regels, betere toegang tot financiering en een eerlijk speelveld, met speciale aandacht voor verduurzaming en innovatie. Ze richten zich op het verlagen van regeldruk, het verbeteren van het vestigingsklimaat en het ondersteunen van ondernemers bij de transitie naar een groene economie. Concrete maatregelen zijn onder andere het vereenvoudigen van vergunningen, het bieden van toegankelijke subsidies en het stimuleren van technologische innovatie.
Minder en voorspelbare regeldruk voor ondernemers
D66 erkent dat ondernemers, vooral het mkb, last hebben van hoge regeldruk en complexe vergunningstrajecten. Door regels te vereenvoudigen en voorspelbaar te maken, wil D66 ondernemers meer ruimte geven om te ondernemen en te innoveren, zodat zij zich kunnen richten op groei en verduurzaming.
“Veel ondernemers maken zich zorgen over de regeldruk en de verlening van vergunningen. Dat gaan we simpeler maken. Zodat ondernemers minder druk zijn met regels en zich kunnen concentreren op het bouwen aan hun bedrijf.”
“Voor kleine en middelgrote ondernemers kan verduurzaming een uitdaging zijn... D66 helpt hen hierbij met duidelijke en voorspelbare regels. Zo weten ondernemers bijvoorbeeld al vóórdat ze beginnen wat er van hen wordt verwacht op het gebied van milieu en natuur.”
Betere toegang tot financiering en een eerlijk speelveld
D66 wil dat ondernemers makkelijker toegang krijgen tot financiering en dat er een gelijk speelveld is, zodat duurzame en innovatieve bedrijven kunnen groeien. Dit moet het vestigingsklimaat versterken en ondernemers in staat stellen te investeren in de economie van de toekomst.
“We versterken het vestigingsklimaat, zoals met een eerlijk en eenvoudig belastingstelsel, en met minder en stabiele regels. Ondernemers krijgen toegang tot een gelijk speelveld, goede aansluiting met het onderwijs en de arbeidsmarkt, en financiering om te kunnen groeien.”
“D66 wil meer ruimte voor innovatief ondernemerschap... We zorgen dat Nederlandse innovaties makkelijk kunnen groeien binnen Europa. Én we helpen ze aan financiering via de Europese kapitaalmarkt.”
Stimuleren van verduurzaming en innovatie
D66 ziet verduurzaming en technologische innovatie als kern van het ondernemersklimaat van de toekomst. Ze willen ondernemers ondersteunen bij de overstap naar een groen bedrijfsmodel en innovatie stimuleren door onder andere subsidies, snellere procedures en het inzetten van de overheid als launching customer.
“D66 helpt hen hierbij met duidelijke en voorspelbare regels... We zorgen voor toegankelijke subsidies, zekerheid voor investeringen en snellere procedures voor beroep en bezwaar. Zo kunnen ondernemers sneller door en kan ook het mkb de stap zetten naar een groen bedrijfsmodel.”
“Door zelf de eerste klant te zijn (launching customer), kan de overheid invloed hebben op innovatie, het goede voorbeeld geven, nieuwe markten openen en de impact van investeringen groter maken.”
DENK erkent het belang van een sterk ondernemersklimaat, vooral voor het MKB, en wil ondernemen aantrekkelijker en toegankelijker maken door lasten te verlagen, administratieve druk te verminderen en gerichte ondersteuning te bieden. De partij stelt concrete maatregelen voor zoals lagere belastingen voor kleine ondernemers, een publieke kredietbank, en een betaalbaar vangnet bij ziekte. DENK combineert deze steun met aandacht voor eerlijkheid en bestaanszekerheid voor zowel ondernemers als werknemers.
Lagere lasten en minder regels voor kleine ondernemers
DENK wil het ondernemersklimaat verbeteren door de lasten voor kleine ondernemingen te verlagen en de regeldruk te verminderen. Dit moet het voor ondernemers makkelijker maken om te ondernemen en voorkomt dat zij vastlopen in administratieve verplichtingen.
Publieke kredietbank voor kleine ondernemers
Om de toegang tot financiering te verbeteren, stelt DENK voor een publieke kredietbank op te richten die eerlijke leningen verstrekt aan kleine ondernemers die bij reguliere banken geen kans krijgen. Dit moet ondernemerschap stimuleren en het MKB ondersteunen.
“We richten een publieke kredietbank op voor kleine ondernemers. Die verstrekt eerlijke leningen aan ondernemers die bij gewone banken geen kans krijgen.”
Betaalbaar vangnet bij ziekte voor kleine ondernemers
DENK wil een betaalbaar vangnet voor loondoorbetaling bij ziekte voor kleinere ondernemers, zodat zij niet onevenredig worden belast bij ziekte van personeel. Dit vergroot de zekerheid voor ondernemers zonder de rechten van werknemers aan te tasten.
“We zorgen voor een betaalbaar vangnet voor de loondoorbetaling bij ziekte voor kleinere ondernemers. Hiermee komen we ondernemers tegemoet, zonder de rechten van werknemers in te perken.”
Waardering en steun voor MKB als motor van economie
DENK erkent expliciet de waarde van het MKB voor de economie en werkgelegenheid en wil deze ondernemers actief ondersteunen om hun rol te kunnen blijven vervullen.
“Wij waarderen de belangrijke rol van ondernemers in het MKB in het creëren van banen en economische groei. Wij willen deze ondernemers steunen.”
“Onze economie in grote mate afhankelijk is van ondernemers in het MKB die met hun inzet van grote waarde zijn. Deze ondernemers moeten de steun en ruimte krijgen om van waarde te kunnen blijven.”