Verkiezingsprogramma's 2025 overomvang leger?
De SP wil een krijgsmacht die primair gericht is op de verdediging van het eigen grondgebied en vredestaken onder VN-mandaat, maar verzet zich tegen het vergroten van het leger of fors hogere defensie-uitgaven zoals de NAVO/Trump-norm. De partij vindt de invoering van de dienstplicht onnodig en pleit voor samenwerking binnen Europa zonder een federaal Europees leger. De SP kiest voor een kleinere, defensieve krijgsmacht en wijst militarisering en wapenwedloop af.
Alleen defensieve krijgsmacht, geen uitbreiding
De SP wil een krijgsmacht die zich beperkt tot verdediging van Nederland en bondgenoten op basis van VN-mandaat, en is tegen deelname aan buitenlandse oorlogen zonder VN-mandaat. De partij verzet zich tegen het vergroten van het leger of deelname aan een wapenwedloop.
“De SP wil een krijgsmacht die in staat is het eigen grondgebied te verdedigen en in staat is op basis van VNmandaat bondgenoten te verdedigen en vredestaken uit te voeren.”
“Dit schaadt levens en, de economie;, en bovendien kampt Nederland met grote arbeidstekorten die hiermee verslechteren.”
“Militaire inzet is alleen een laatste redmiddel en moet altijd met diplomatieke inspanningen gepaard gaan.”
Tegen hogere defensie-uitgaven en dienstplicht
De SP is fel tegen het verhogen van het defensiebudget naar de NAVO/Trump-norm en tegen de herinvoering van de dienstplicht. Zij vinden dit onnodig, schadelijk voor jongeren en de economie, en zien het als een bedreiging voor sociale voorzieningen.
“De SP is tegen de nieuwe NAVOnorm voor defensieuitgaven waarbij de Amerikaanse presi dent Trump van ons eist dat wij 5% van alles wat we samen in Nederland verdienen uitgeven aan wapens.”
“Het invoeren van de dienstplicht is dan ook onnodig. We hoeven onze jongeren niet onvrijwillig weg te sleuren uit hun leven, hun werk en hun opleiding.”
“Er moet geen dienstplicht komen. Die is niet alleen onnodig, maar sleurt jongeren ook weg uit hun leven, opleiding en werk.”
Geen federaal Europa of Europees leger
De SP wil geen Europees leger en vindt dat Nederland altijd zelf moet beslissen over de inzet van militairen. Europese samenwerking mag, maar niet leiden tot een supranationaal leger.
BBB wil de omvang van het Nederlandse leger vergroten door te investeren in zowel een kern van beroepsmilitairen als een grote oproepbare capaciteit via een Nationale Garde. Ze zetten in op personele groei, uitbreiding van opleidingsmogelijkheden, en het versterken van de reservistenstructuur, maar leggen zich niet vast op een exact aantal militairen of een harde BBP-norm.
Kern van beroepsmilitairen en grote oproepbare capaciteit
BBB streeft naar een leger met een vaste kern van beroepsmilitairen en een brede schil van oproepbare militairen, georganiseerd als een volwaardige Nationale Garde. Dit moet zorgen voor voldoende militairen wanneer nodig, met een sterke regionale verankering en betere rechtspositie voor reservisten.
“Ons doel is een leger bestaande uit een kern van beroepsmilitairen en een grote schil oproepbare capaciteit.”
“De term ‘reservist’ doet geen recht aan de onmisbare inzet van deze parttime militairen, we vormen dit dan ook om, naar een volwaardige Nationale Garde. Deze wordt georganiseerd in provinciale eenheden waarbij de rechtspositie van reservisten sterk wordt geborgd en de parttime werklocatie dicht bij huis is.”
Personele groei en opleidingsuitbreiding
Om de omvang van het leger daadwerkelijk te vergroten, wil BBB snel meer instructeurs en onderofficieren opleiden en het aantal militairen uitbreiden via nieuwe opleidingsroutes, zoals een vrijwillig dienjaar voor studenten.
“We benutten alle middelen om op korte termijn instructeurs en onderofficieren op te leiden en ervoor te zorgen dat ons leger voldoende militairen heeft.”
“Alle studenten (MBO, HBO, WO) krijgen de mogelijkheid tot een vrijwillig halfjaar in dienst, met vergoeding en erkende studiepunten (ECT’s). Het dienjaar wordt elk jaar stevig uitgebreid.”
Dienstplicht blijft slapend, alleen activeren bij nood
BBB handhaaft de huidige (slapende) dienstplicht en wil deze alleen activeren als er geen andere realistische alternatieven zijn om de krijgsmacht snel op te schalen bij een dreigend conflict.
“We handhaven de huidige status van de dienstplicht en activeren de opkomstplicht enkel als er geen realistische alternatieven meer overblijven voor de opschaling van de krijgsmacht bij een dreigend conflict.”
Structurele personele en materiële groei, geen harde BBP-norm
BBB investeert in personele groei en modern materieel, maar weigert zich vast te leggen op een harde BBP-norm voor Defensie-uitgaven als doel op zich. De omvang van het leger moet vooral functioneel zijn en niet alleen budgetgedreven.
“Om onze gevechtskracht en operationele slagvaardigheid verder te vergroten, zal BBB stevig investeren in modern materieel en de personele groei van de krijgsmacht.”
“BBB legt zich nu nog niet vast op het bereiken van 3,5% BBP en ruim 19,3 miljard euro in 2035. Zulke bedragen kunnen en mogen niet per definitie ten koste gaan van andere zaken die voor BBB essentieel zijn...”
BIJ1 wil de omvang van het Nederlandse leger drastisch verkleinen en pleit voor ontwapening, neutraliteit en het beëindigen van militaire samenwerkingen. Ze willen uit de NAVO treden, geen extra geld naar defensie, de dienstplicht afschaffen, en het leger alleen inzetten voor het handhaven van internationaal recht op eigen grondgebied.
Uittreden uit NAVO en geen defensiebudgetverhoging
BIJ1 wil dat Nederland binnen vier jaar uit de NAVO stapt en tot die tijd het defensiebudget niet verhoogt. Ze verwerpen verdere investeringen in het leger en pleiten voor een neutralere, niet-militaristische koers.
“Nederland start direct het traject om uit de NAVO te treden en voltooit dit binnen 4 jaar. Tot dat moment verhogen we op geen enkel moment het budget van defensie.”
“We werken niet mee aan de absurde verhoging van het NAVO-budget. Er gaat geen cent meer naar wapens in militaire conflicten, naar koloniale oorlogen en naar genocide.”
Dienstplicht afschaffen en bescherming tegen ronseling
BIJ1 wil de dienstplicht volledig uit de wet halen en jongeren beschermen tegen ronseling voor het leger. Ze zien jongeren niet als kanonnenvoer en willen eerherstel voor dienstweigeraars.
Leger alleen voor internationaal recht op eigen grondgebied
Het leger wordt volgens BIJ1 alleen nog ingezet om het internationaal recht op eigen grondgebied te handhaven, niet voor buitenlandse missies of andermans oorlogen.
“Ons leger zetten we alleen in om internationaal recht te handhaven, niet voor andermans oorlogen.”
Geen investeringen in wapenindustrie en militaire infrastructuur
BIJ1 wil geen extra geld naar wapens, sluit NAVO- en VS-bases, stopt opslag van kernwapens, en verbiedt wapenbedrijven zich te vestigen in Nederland.
De ChristenUnie wil de omvang van het Nederlandse leger fors vergroten door structureel te investeren in defensie, met als doel te voldoen aan de NAVO-norm van 3,5% van het BBP in 2035. Daarnaast wordt de maatschappelijke of militaire dienstplicht voor alle jongeren ingevoerd, en wordt het dienjaar bij defensie uitgebreid om meer jongeren te werven. De partij koppelt deze groei aan meer kazernes, oefenterreinen en een grotere personeelsinzet.
Fors meer geld en groei voor defensie
De ChristenUnie kiest voor een substantiële uitbreiding van de krijgsmacht, zowel qua budget als fysieke omvang, om aan internationale verplichtingen te voldoen en de basisgereedheid te waarborgen. Dit betekent meer personeel, materieel, oefenruimte en infrastructuur.
“We investeren de komende jaren fors in defensie om te kunnen voldoen aan de NAVO-norm om in 2035 3,5% van ons BBP uit te geven aan defensie en daarnaast 1,5% aan bijvoorbeeld infrastructuur die ook defensie ten goede komt.”
“Naast financiële ruimte is er fors meer fysieke ruimte nodig om te kunnen uitbreiden en om meer op Nederlands grondgebied te kunnen oefenen. De uitbreiding van kazernes en oefenterreinen gebeurt altijd in afstemming met lokale overheden.”
“Met de groei van defensie, groeit de geestelijke verzorging navenant mee.”
“Nederland gaat zich houden aan de afspraken en voldoen aan de internationale normen. Daarom geven we 3.5% van ons nationale inkomen uit aan defensie...”
Dienstplicht en uitbreiding dienjaar defensie
Om de personele omvang van het leger te vergroten, voert de ChristenUnie een maatschappelijke of militaire dienstplicht in voor alle jongeren, met een nadruk op het verlagen van de drempel voor een carrière bij defensie via een uitgebreid dienjaar.
“Iedereen vervult dienstplicht, maatschappelijk of militair. Op basis van persoonlijke motivatie kunnen jongeren de keuze maken voor de krijgsmacht of elders in de samenleving. In aanloop naar deze dienstplicht breiden we het dienjaar bij defensie uit naar Zweeds voorbeeld.”
“Het wordt normaal dat iedere Nederlander zich een periode inzet voor de gemeenschap. Jongeren vervullen een maatschappelijke of militaire dienstplicht en kiezen daarbij, vanuit hun motivatie, voor de krijgsmacht of voor een rol elders in de samenleving.”
Prioriteit: basisgereedheid en unieke taken
De partij benadrukt dat de omvang van het leger voldoende moet zijn om de basisgereedheid te garanderen, zodat Nederland zijn grondgebied en dat van bondgenoten kan verdedigen en nationale bijstand kan leveren.
“De basisgereedheid van onze krijgsmacht moet op orde zijn, zodat de krijgsmacht aan de hoofdtaken kan blijven voldoen. Daarbij moet prioriteit liggen bij het verdedigen van het grond gebied van Nederland en bondgenoten.”
NSC wil een krijgsmacht die snel, flexibel en opschaalbaar is, met een sterke nadruk op het aanpakken van personeelstekorten en het vergroten van de militaire paraatheid. Ze stellen voor om de defensie-uitgaven te verhogen naar de nieuwe NAVO-norm van 3,5% van het BBP, een dienstplicht naar Zweeds model in te voeren, en het aantal plekken voor het dienjaar fors uit te breiden. De focus ligt op een kleinere, efficiëntere organisatie met meer reservisten, minder officieren, en een grotere inzet op onbemande systemen.
Defensie-uitgaven verhogen naar NAVO-norm
NSC wil de omvang en paraatheid van het leger vergroten door fors meer te investeren in defensie, conform de nieuwe NAVO-norm. Dit moet de slagkracht, gereedheid en uitrusting van de krijgsmacht versterken.
Dienstplicht naar Zweeds model en uitbreiding dienjaar
Om de personele basis van het leger te verbreden, wil NSC een dienstplicht naar Zweeds model invoeren en het aantal plekken voor het dienjaar fors opschalen. Dit moet de instroom van jongeren vergroten en de krijgsmacht flexibeler maken.
“We zetten een eerste stap naar een dienstplicht naar Zweeds model door alle 18-jarigen een verplicht in te vullen enquête te sturen om de motivatie en mate van geschiktheid in beeld te brengen. Vervolgens zullen gericht jongeren worden uitgenodigd voor een gesprek.”
“We willen het dienjaar de komende jaren verder opschalen van 1000 naar 6000 plekken per jaar.”
Krijgsmacht: kleiner, flexibeler, meer reservisten en minder officieren
NSC wil de krijgsmacht anders inrichten door te kiezen voor kleinere bemande eenheden, meer reservisten, en een lager percentage officieren. Dit moet het leger efficiënter en wendbaarder maken, ondanks personeelstekorten.
“Het personeelstekort dwingt ons om anders te denken over inzet en inrichting van onze strijdkrachten. Daarom zetten we in op kleinere bemande eenheden en wendbare onbemande voertuigen.”
“We bouwen aan een sterk en veelzijdig reservistenbestand met uiteenlopende expertise.”
“We willen toe naar een richtlijn van maximaal 20% tot 25% officieren, zodat de focus ligt op de plek waar het er écht toe doet: de militair in het veld.”
De Partij voor de Dieren wil de omvang van het Nederlandse leger beperken en is kritisch over verdere groei of militarisering. Zij pleiten voor een kleinere, meer terughoudende krijgsmacht, geen deelname aan internationale militaire interventies zonder humanitair karakter, en geen verplichting tot een NAVO-defensienorm. Investeringen in defensie moeten zorgvuldig worden afgewogen en mogen niet ten koste gaan van klimaat, natuur of sociale voorzieningen.
Geen groei van het leger en geen opkomstplicht
De PvdD wil geen uitbreiding van het leger en verzet zich tegen herinvoering van de opkomstplicht. Zij vinden dat iedereen zelf moet kunnen kiezen of die in het leger dient, en willen de leeftijd voor uitzending verhogen. Dit standpunt is ingegeven door een voorkeur voor vreedzame oplossingen en het beperken van militarisering.
“De opkomstplicht wordt niet opnieuw ingevoerd. Iedereen moet zelf kunnen beslissen of die wel of niet in het leger wil dienen.”
“De leeftijd waarop onze militairen uitgezonden mogen worden voor missies wordt verhoogd van 18 naar 21 jaar.”
“Nederland levert geen soldaten aan internationale militaire interventies, tenzij deze een duidelijk afgebakend humanitair karakter hebben.”
Geen NAVO-defensienorm en geen blanco cheque voor defensie
De partij verwerpt het idee van een vaste defensienorm (zoals de NAVO-norm) en wil geen automatische verhoging van het defensiebudget. Elke uitgave moet kritisch worden onderbouwd en mag niet ten koste gaan van andere maatschappelijke prioriteiten.
“Nederland steunt geen specifieke NAVO-norm en geen wettelijke verankering van een defensienorm. Elke uitgave voor defensie wordt bepaald op basis van goede onderbouwing. Uitgaven gaan niet ten koste van klimaat, natuur, sociale zekerheid, zorg en onderwijs.”
“De NAVO-norm wordt gedicteerd door Trump: daar doen wij niet aan mee. We wegen zorgvuldig af wat nodig is op basis van goed onderbouwde plannen. Géén blanco cheque voor defensie.”
Minder militaire oefeningen en terreinen in Nederland
De PvdD wil het aantal militaire oefeningen en het gebruik van terreinen voor defensie in Nederland verminderen, mede om ruimte te creëren voor natuur en woningen.
“Er komt geen extra ruimte voor defensie-oefeningen in Nederland, maar we zetten juist in op het verminderen van militaire oefeningen en terreinen in Nederland.”
Defensiebudget deels inzetten voor diplomatie en conflictpreventie
Een deel van het defensiebudget moet worden ingezet voor diplomatie, conflictpreventie en geweldloze weerbaarheid, in plaats van voor uitbreiding van het leger.
“Een deel van het defensiebudget zal specifiek worden ingezet op diplomatie in conflictsituaties, het ontwikkelen van methoden voor conflictpreventie en geweldloze conflictoplossing, en voor het geweldloos weerbaar maken van de burgers.”
Volt wil de omvang van het leger vooral Europees organiseren, met een focus op een gezamenlijke Europese krijgsmacht en een snelle interventiemacht van minimaal 60.000 militairen. Ze pleiten voor structurele investeringen in personeel en materieel, het aantrekkelijker maken van militaire dienst, en een vrijwillig Europees dienmodel om personeelstekorten op te vangen. De nadruk ligt op samenwerking, efficiëntie en het voorkomen van versnippering, niet op het expliciet vergroten van nationale legers.
Europese krijgsmacht met snelle interventiemacht
Volt streeft naar een gezamenlijke Europese krijgsmacht, waarbij de omvang en paraatheid centraal staan. De EU moet uiterlijk in 2030 volledig paraat zijn, met als speerpunt een Rapid Deployment Capacity (RDC) van minimaal 60.000 militairen. Dit moet de EU in staat stellen zelfstandig en snel te reageren op dreigingen, los van de VS.
“EU-lidstaten helpen bij het snel opbouwen van nieuwe eenheden, zodat de EU uiterlijk in 2030 volledig paraat is.”
“De EU krijgt de leiding over een snelle interventiemacht die lidstaten kan beschermen.”
“De ‘Rapid Deployment Capacity’ (RDC) krijgt eigen middelen. Bij succes groeit de RDC uit tot een eenheid van minimaal 60.000 militairen.”
Structurele investeringen en gezamenlijke financiering
Volt wil structureel investeren in wat écht nodig is voor defensie, met gezamenlijke financiering via eurobonds en uitgaven boven de 2% bbp gericht op Europese projecten. De focus ligt op efficiëntie, interoperabiliteit en het voorkomen van dubbele aankopen, niet op het blind verhogen van het defensiebudget.
“Er wordt structureel geïnvesteerd in wat écht nodig is, met focus op resultaat, niet alleen op hoeveel procent van het budget naar defensie gaat.”
“De uitbreiding binnen defensie wordt gezamenlijk gefinancierd met eurobonds. Uitgaven boven de 2% van het bruto binnenlandse product (bbp) worden gericht op gezamenlijke Europese projecten.”
Aantrekkelijker maken van militaire dienst en vrijwillig Europees dienmodel
Om personeelstekorten tegen te gaan, wil Volt de krijgsmacht aantrekkelijker maken met betere arbeidsvoorwaarden en een vrijwillig Europees dienmodel. Dit model biedt civiele en militaire trajecten en is bedoeld als laatste redmiddel bij personeelstekorten, zonder verplichte dienstplicht.
“Volt maakt de krijgsmacht aantrekkelijker door snellere sollicitatieprocedures; betere huisvesting en infrastructuur; hogere salarissen en erkenning van opgedane vaardigheden in onderwijs en andere loopbanen.”
“Volt bepleit een vrijwillig Europees dienmodel. Dit dienmodel biedt zowel civiele als militaire trajecten aan, bijvoorbeeld cyberveiligheid of crisisrespons. Het is een laatste redmiddel bij personeelstekorten. Deelname door EU landen blijft vrijwillig.”
BVNL wil dat Nederland een volledig soevereine krijgsmacht heeft met voldoende personeel en materieel, maar zonder onnodige buitenlandse inzet. Ze willen direct voldoen aan de NAVO-norm van 2% van het BBP voor defensie-uitgaven, maar zijn tegen een verhoging naar 5%, en pleiten voor betere arbeidsvoorwaarden voor militairen. De partij is tegen (her)invoering van de dienstplicht en wil geen militaire operaties buiten NAVO-grondgebied steunen.
Direct voldoen aan 2% NAVO-norm, geen 5%
BVNL vindt dat Nederland per direct aan de NAVO-norm van 2% van het BBP voor defensie-uitgaven moet voldoen, maar een verhoging naar 5% is volgens hen te veel en moet worden teruggedraaid. Dit standpunt adresseert de omvang van het leger via het defensiebudget, wat direct invloed heeft op personeelssterkte en materieel.
Volledig soevereine krijgsmacht met voldoende personeel en materieel
BVNL wil een krijgsmacht die volledig soeverein is en voldoende personeel en materieel heeft om de veiligheid van Nederland te waarborgen. Dit betekent een focus op nationale defensiecapaciteit, zonder afhankelijkheid van buitenlandse missies.
“De krijgsmacht is uitermate belangrijk voor de veiligheid van Nederland en moet daarom volledig soeverein zijn, met voldoende personeel en materieel.”
Geen (her)invoering van dienstplicht
BVNL is expliciet tegen de (her)invoering van de dienstplicht of opkomstplicht, wat een duidelijke keuze is over de samenstelling en omvang van het leger.
“We zijn tegen de dienstplicht en willen ook geen herinvoering van de opkomstplicht.”
Geen militaire inzet buiten NAVO-grondgebied
De partij wil dat Nederland zich niet mengt in oorlogen buiten het NAVO-grondgebied en geen militaire operaties of steun verleent buiten deze context. Dit beperkt de omvang van het leger tot wat nodig is voor nationale en NAVO-verdediging.
Het CDA wil de omvang van het Nederlandse leger fors vergroten door de militaire opkomstplicht opnieuw in te voeren en de krijgsmacht schaalbaar te maken, met een grotere rol voor reservisten. Ze willen tienduizenden extra plekken creëren bij Defensie en investeren fors in defensie-uitgaven om de krijgsmacht te versterken en moderniseren. Het doel is een leger dat snel kan opschalen en altijd voldoende personeel heeft om Nederland te verdedigen.
Herinvoering militaire opkomstplicht en opschaling leger
Het CDA wil de militaire opkomstplicht herstellen naar Scandinavisch model, zodat tienduizenden extra jongeren kunnen worden ingezet bij Defensie. Dit moet de basis vormen voor een veel grotere, schaalbare krijgsmacht die snel kan inspelen op dreigingen. Vrijwilligheid heeft de voorkeur, maar ook niet-vrijwillige jongeren leveren een bijdrage via andere vormen van dienst.
“Door de toenemende militaire dreigingen willen wij een heractivering van de militaire opkomstplicht, naar Scandinavisch model in aanvulling op het huidige dienjaar bij Defensie. Defensie schaalt versneld haar organisatie op om opkomstplichtigen een plek te kunnen bieden zodat tienduizenden plekken beschikbaar komen.”
“We herstellen de militaire opkomstplicht zodat er altijd genoeg mensen klaarstaan om ons te verdedigen.”
Grotere rol voor reservisten en getrainde burgers
Naast de opkomstplicht wil het CDA de krijgsmacht schaalbaar maken door een grotere pool van reservisten, voormalig dienstplichtigen en militair getrainde burgers. Deze groep wordt regelmatig getraind om snel inzetbaar te zijn bij crises of oorlog.
“We hebben een schaalbare krijgsmacht nodig met een grotere rol voor reservisten.”
“Onderdeel hiervan is een grotere pool van voormalig dienstplichtigen, militair getrainde burgers, reservisten en mensen met noodzakelijke kennis zoals ICT- of medische kennis. Alle burgers in deze pool worden met regelmaat getraind.”
Forse verhoging defensiebudget voor versterking krijgsmacht
Het CDA committeert zich aan de nieuwe NAVO-norm van 3,5% van het bbp voor defensie-uitgaven en wil deze extra middelen inzetten voor het versterken en moderniseren van de krijgsmacht. Dit moet zorgen voor voldoende capaciteit, materieel en paraatheid.
JA21 wil de omvang van het Nederlandse leger fors vergroten naar een schaalbaar personeelsbestand van circa 200.000 militairen, reservisten en burgers in 2035. Ze pleiten voor uitbreiding van het dienjaar, invoering van (deels) verplichte dienstplicht naar Scandinavisch model, en forse investeringen in arbeidsvoorwaarden en materieel om deze groei mogelijk te maken. Hun visie is dat een grotere, moderne krijgsmacht essentieel is voor de verdediging van Nederland en haar NAVO-verplichtingen.
Groeien naar 200.000 medewerkers in 2035
JA21 streeft naar een forse uitbreiding van de krijgsmacht tot circa 200.000 medewerkers (militairen, burgers en reservisten) in 2035. Dit wordt gezien als noodzakelijk om Nederland zelfstandig en langdurig te kunnen verdedigen, en om aan internationale verplichtingen te voldoen. De partij koppelt deze groei aan verbeterde arbeidsvoorwaarden en maatschappelijke waardering.
Uitbreiding dienjaar en (deels) verplichte dienstplicht
Om de benodigde personeelsgroei te realiseren, wil JA21 het dienjaar uitbreiden en toewerken naar verplichte elementen van dienstplicht naar Scandinavisch voorbeeld. Dit moet de instroom van jongeren vergroten en de maatschappelijke binding met Defensie versterken.
“We zetten in op een uitbreiding van het dienjaar, dat jongeren op een laagdrempelige manier de mogelijkheid biedt een jaar lang bij Defensie te werken. Daarnaast willen wij toewerken naar de invoering van verplichte elementen van dienstplicht naar Scandinavisch voorbeeld. Denk hierbij aan het verplicht oproepen van zo’n 5% van de jongeren die de jaarlijkse defensie-enquête invullen.”
“Uitbreiding van het dienjaar en toewerken naar verplichte elementen van dienstplicht naar Scandinavisch model.”
Verbeteren arbeidsvoorwaarden en maatschappelijke waardering
JA21 ziet het verbeteren van arbeidsvoorwaarden, doorgroeimogelijkheden en maatschappelijke waardering als cruciaal om personeel te werven en te behouden voor de sterk vergrote krijgsmacht.
“Om meer personeel te werven en te behouden, moeten de arbeidsvoorwaarden voor defensiepersoneel worden verbeterd en moet er meer maatschappelijke en politieke waardering komen voor hun werk.”
“Flinke verbetering van arbeidsvoorwaarden, doorgroeimogelijkheden en maatschappelijke waardering voor defensiepersoneel.”
De VVD wil de omvang van het Nederlandse leger fors vergroten en structureel investeren in defensie. Ze stellen een wettelijke ondergrens van 2% van het BNP vast, met een streefcijfer van 3,5%, en willen 100.000 militairen en reservisten toevoegen, eventueel met herinvoering van de opkomstplicht. Het doel is een technologisch superieure, grootschalige en langdurig inzetbare krijgsmacht die zelfstandig aan NAVO-verplichtingen kan voldoen.
Wettelijke verhoging defensiebudget naar 3,5% BNP
De VVD wil de omvang van het leger vergroten door structureel meer geld te investeren in defensie, met een wettelijke ondergrens van 2% en een streefcijfer van 3,5% van het BNP. Dit moet de krijgsmacht in staat stellen haar taken te vervullen en NAVO-verplichtingen na te komen.
“De VVD heeft de 2%-norm al als harde ondergrens wettelijk vastgelegd. Om ons land en onze krijgsmacht de zekerheid voor de lange termijn te geven die zij verdient, leggen we de geldende NAVO-norm van 3,5% als streefcijfer ook vast in de wet.”
“Een investering van 3,5% van ons Bruto Nationaal Product (BNP) is nodig om onze krijgsmacht te moderniseren.”
100.000 militairen en reservisten erbij, mogelijk opkomstplicht
De VVD wil het personeelsbestand van de krijgsmacht fors uitbreiden met 100.000 militairen en reservisten. Als vrijwillige aanwas onvoldoende is, overwegen ze de herinvoering van de opkomstplicht. Dit moet de operationele capaciteit en de verbinding met de samenleving versterken.
“100.000 militairen en reservisten erbij: Defensie heeft een nieuw personeelsmodel nodig, waarbij naast beroepsmilitairen ook dienjaarders en reservisten een volwaardige rol hebben.”
“Als dit onvoldoende resultaat oplevert, overwegen we andere stappen, zoals de herinvoering van de opkomstplicht.”
Grootschalige, langdurige inzetbaarheid en uitbreiding infrastructuur
De VVD wil dat het leger grootschalig en langdurig inzetbaar is, met voldoende munitie, logistiek en infrastructuur. Dit vereist investeringen in kazernes, bruggen en wegen, zodat zwaar materieel snel kan worden verplaatst en het leger langdurig kan opereren.
“We zorgen dat de munitievoorraden en andere essentiële voorraden op peil zijn, zodat onze krijgsmacht langdurig inzetbaar is.”
“Om onze krijgsmacht verder uit te breiden is er behoefte aan extra kazernes. Daarnaast moeten we fors investeren in digitalisering. ... bruggen en wegen moeten worden versterkt zodat zwaar militair materieel zich snel kan verplaatsen.”
D66 wil de omvang en paraatheid van het leger versterken door te investeren in voldoende personeel, materieel en logistiek, en door de NAVO-norm van minimaal 3,5% van het bbp aan defensie-uitgaven na te komen. Op de lange termijn streeft D66 naar een Europese krijgsmacht, maar op korte termijn ligt de focus op een sterke, goed uitgeruste Nederlandse krijgsmacht binnen NAVO-verband. De partij benadrukt het belang van klassieke slagkracht én moderne technologie, met aandacht voor een diverse en inclusieve krijgsmacht.
Investeren in meer personeel, materieel en gereedheid
D66 wil de omvang en slagkracht van het leger vergroten door te investeren in voldoende getraind personeel, uitbreiding van oefenlocaties, passend materieel en efficiënte logistiek. Dit moet de paraatheid en klassieke slagkracht van de krijgsmacht waarborgen.
“We investeren in de gereedheid van onze krijgsmacht. Dat doen we onder andere met voldoende (getraind) personeel, uitbreiding van oefenlocaties, passend materieel en efficiënte logistiek en instandhouding.”
“Daarvoor zijn klassieke investeringen nodig, zoals in genoeg munitie, systemen en materieel, mensen en industriële productiecapaciteit.”
NAVO-norm: Minimaal 3,5% bbp naar defensie
D66 committeert zich aan de NAVO-afspraak om fors meer geld aan defensie uit te geven, waarmee impliciet ook de omvang en capaciteit van het leger moeten toenemen.
“We komen de NAVO-afspraak na om minimaal 3,5% van het bbp aan defensie uit te geven en minimaal 1,5% van het bbp aan de kritieke infrastructuur, civiele paraatheid, veerkracht en het versterken van onze defensie-industrie.”
Lange termijn: Europese krijgsmacht
Op termijn wil D66 de nationale krijgsmacht integreren in een Europese krijgsmacht, maar tot die tijd blijft de focus op een sterke Nederlandse bijdrage binnen de NAVO.
“D66 streeft op lange termijn naar een Europese krijgsmacht. Op de korte termijn wil D66 een sterke Europese positie binnen de NAVO, met Europese strategische commandovoering, Europees materieel en Europees personeel.”
Brede maatschappelijke dienstplicht (Zweedse model)
D66 wil jongeren betrekken bij defensie en aanverwante taken via een dienstplichtmodel, wat de potentiële omvang van het leger en ondersteunende sectoren kan vergroten.
“D66 wil jongeren, als zij dat willen, betrekken bij deze brede maatschappelijke opgave. Dat doen we met het Zweedse model voor de dienstplicht, dat bestaat uit een verplichte enquête onder dienstplichtigen. Daarna kunnen zij vrijwillig ook in bijvoorbeeld de zorg, logistiek en cybersecurity ingezet worden, naast bij defensie.”
FVD wil investeren in een sterke nationale defensie, maar bepaalt de omvang en inzet van het leger volledig naar eigen inzicht, los van internationale normen zoals de NAVO-norm. Ze zijn tegen herinvoering van de dienstplicht en willen de krijgsmacht versterken met betere beloning, meer grensbewaking en een focus op soevereiniteit en neutraliteit.
Investeren in nationale defensie naar eigen inzicht
FVD pleit voor versterking van de krijgsmacht, maar niet volgens internationale (NAVO-)normen; de omvang en inzet van het leger worden bepaald op basis van nationale behoeften en soevereiniteit. Het doel is een weerbare krijgsmacht met betere beloning voor militairen, zonder automatische betrokkenheid bij buitenlandse conflicten.
“We investeren in onze krijgsmacht - niet volgens een opgelegde NAVO-norm, maar naar eigen inzicht, zodat Nederland weerbaar is en onze militairen beter worden beloond.”
“Daarom investeren we in een sterke nationale defensie, met betere beloning en zorg voor militairen en veteranen, meer marechaussee voor grensbewaking en een krachtige eigen defensie-industrie.”
Geen herinvoering van de dienstplicht
FVD is expliciet tegen het vergroten van het leger door middel van (her)invoering van de dienstplicht. Ze willen dat jongeren niet verplicht worden tot militaire dienst of inzet in buitenlandse conflicten.
Uitbreiding marechaussee voor grensbewaking
FVD wil de omvang van de Koninklijke Marechaussee vergroten om de Nederlandse grenzen beter te bewaken. Dit is een concrete uitbreiding van een deel van het leger, gericht op nationale veiligheid en soevereiniteit.
“We breiden de Koninklijke Marechaussee uit, zodat de Nederlandse grenzen beter worden bewaakt.”
GroenLinks-PvdA wil de omvang van het Nederlandse leger aanzienlijk vergroten door het defensiebudget te verhogen naar 3,5% van het bbp, waarmee de krijgsmacht sterker, groter en moderner wordt. Ze koppelen deze groei aan NAVO-verplichtingen, Europese samenwerking en het streven naar meer onafhankelijkheid van de VS. De partij benadrukt dat deze investeringen niet ten koste mogen gaan van sociale voorzieningen, en dat er extra inspanningen komen om meer mensen bij Defensie te laten werken.
Historische verhoging defensiebudget naar 3,5% bbp
GroenLinks-PvdA kiest voor een forse uitbreiding van de krijgsmacht door het defensiebudget te verhogen naar 3,5% van het bbp. Dit is bedoeld om Russische agressie af te schrikken, NAVO-doelstellingen te halen en de afhankelijkheid van de VS te verminderen. De partij koppelt deze groei aan modernisering en vergroting van de gevechtskracht op land, lucht en zee.
“We committeren ons aan het verhogen van het defensiebudget naar 3,5% van het bbp vanwege de Russische agressie en de noodzaak om ons onafhankelijker te maken van de Verenigde Staten. De krijgsmacht wordt sterker, groter en moderner, met meer gevechtskracht op land, betere luchtverdediging en sterke maritieme en logistieke capaciteiten.”
“We houden ons aan de nieuwe NAVO-norm en groeien toe naar de afspraak om 3,5% van het bbp uit te geven aan defensie.”
Geen bezuinigingen op sociale voorzieningen voor legergroei
De partij stelt expliciet dat de uitbreiding van het leger en het hogere defensiebudget niet gefinancierd mogen worden door te bezuinigen op zorg, onderwijs, sociale zekerheid of pensioenen. In plaats daarvan willen ze de rijkste Nederlanders meer laten bijdragen.
Meer mensen bij Defensie, geen herinvoering dienstplicht
Om de grotere krijgsmacht te bemensen, zet GroenLinks-PvdA in op betere arbeidsvoorwaarden, meer reservisten en opleidingen, maar zonder de algehele opkomstplicht opnieuw in te voeren.
“We voeren niet opnieuw een algehele opkomstplicht in, maar zetten alles op alles om te zorgen dat meer mensen bij Defensie gaan werken.”
De PVV wil het Nederlandse leger versterken door de defensie-uitgaven stapsgewijs te laten groeien, met als primaire taak de bescherming van het eigen grondgebied en grensbewaking. De partij is tegen buitenlandse militaire missies en wil het leger vooral inzetten aan de Nederlandse grenzen, met nadruk op een beroepsleger en reservisten. Concrete aantallen of doelstellingen voor de omvang van het leger worden niet genoemd, maar de focus ligt op versterking en nationale inzet.
Defensie-uitgaven laten groeien voor sterker leger
De PVV wil investeren in het leger en de defensie-uitgaven verhogen om de Nederlandse krijgsmacht te versterken, met als doel betere bescherming van het eigen grondgebied. Dit wordt gezien als noodzakelijk om de nationale veiligheid te waarborgen, waarbij buitenlandse missies worden uitgesloten en de NAVO als hoeksteen blijft gelden.
“Wij hebben de ambitie om de Defensie uitgaven te laten groeien, en zullen dit stapsgewijs vormgeven.”
Leger inzetten voor grensbewaking, geen buitenlandse missies
De partij wil het leger primair inzetten voor grensbewaking en niet voor buitenlandse militaire missies. De focus ligt op nationale veiligheid en soevereiniteit, waarbij het leger een centrale rol krijgt aan de eigen grenzen.
“Wij willen dus geen buitenlandse militaire missies, maar militaire inzet aan onze eigen grenzen: grensbewaking.”
“Geen buitenlandse militaire missies, maar militaire inzet aan onze eigen grenzen”
“Tussen de grensovergangen patrouilleert het leger met gebruikmaking van camera’s en drones”
Beroepsleger en reservisten, dienstplicht blijft opgeschort
De PVV kiest voor een beroepsleger en reservisten, en wil de opschorting van de dienstplicht (opkomstplicht) handhaven. Dit geeft richting aan de gewenste samenstelling van het leger, zonder uitbreiding via dienstplichtigen.
“Beroepsleger en reservisten; opschorting van de dienstplicht (opkomstplicht) handhaven”
De SGP wil de omvang van het Nederlandse leger fors vergroten en moderniseren, met als doel te voldoen aan de nieuwe NAVO-norm en alle hoofdtaken van Defensie uit te kunnen voeren. Ze pleiten voor structurele verhoging van het defensiebudget naar 5% van het BBP, uitbreiding van infanteriebataljons, meer F-35’s, en het opschalen van dienstmogelijkheden. De partij ziet een sterke, robuuste krijgsmacht als essentieel voor de nationale veiligheid en internationale verplichtingen.
Structureel verhogen defensiebudget naar 5% BBP
De SGP wil dat Nederland in 2035 5% van het BBP aan Defensie besteedt, waarmee het budget en daarmee de omvang van het leger fors toeneemt. Dit is bedoeld om te voldoen aan de NAVO-norm, de krijgsmacht uit te breiden en de maatschappelijke weerbaarheid te versterken.
“De SGP wil gaan voldoen aan de nieuwe NAVO-norm voor defensie-uitgaven. In 2035 besteedt Nederland 5% van het BBP aan onze Defensie, waarbij 1,5% wordt besteed aan bredere investeringen in maatschappelijke weerbaarheid en infrastructuur.”
Uitbreiden en aanvullen van infanteriebataljons en materieel
De SGP wil de feitelijke omvang van het leger vergroten door meer infanteriebataljons aan te vullen en extra materieel aan te schaffen, zoals F-35’s en luchtverdediging. Dit moet Nederland in staat stellen om aan NAVO-doelstellingen te voldoen en alle hoofdtaken van Defensie uit te voeren.
“Nederland gaat aan haar doelstellingen voor eenheden en wapensystemen voldoen door de krijgsmacht verder uit te bouwen. De SGP wil dat Nederland meer F-35’s en meer luchtverdediging inkoopt. Ook moet Nederland de infanteriebataljons zo veel mogelijk aanvullen.”
“Defensie moet robuust en veelzijdig blijven en alle hoofdtaken kunnen uitvoeren.”
Opschalen van dienstmogelijkheden en behoud personeel
De SGP wil het aantal mensen in het leger vergroten door voltijd, deeltijd en reservistendiensten uit te breiden, het Defensity College en het Dienjaar op te schalen, en Defensie aantrekkelijker te maken als werkgever. Dit is nodig om voldoende militairen te werven en te behouden voor een grotere krijgsmacht.
“De SGP wil de voltijd en deeltijd dienmogelijkheden uitbreiden, inclusief reservisten. Het Defensity College en het Dienjaar worden opgeschaald.”
“Zonder mannen en vrouwen in uniform zijn wij nergens. De SGP wil daarom een nieuw loongebouw waardoor Defensie een aantrekkelijk werkgever is. Dit helpt ook om opgeleide militairen te behouden.”
50PLUS vindt dat Nederland over voldoende militair vermogen moet beschikken om zichzelf en het NAVO-grondgebied te verdedigen, gezien de veranderde geopolitieke situatie. Ze willen de defensie-uitgaven uitbreiden volgens NAVO-afspraken en pleiten voor een gemoderniseerde maatschappelijke dienstplicht. Concrete aantallen of een gewenste omvang van het leger worden niet genoemd, maar de nadruk ligt op versterking en modernisering.
Uitbreiding defensie-uitgaven volgens NAVO-afspraken
50PLUS wil dat Nederland zijn militaire capaciteit vergroot door de defensie-uitgaven te verhogen in lijn met internationale verplichtingen. Dit moet ervoor zorgen dat Nederland adequaat kan bijdragen aan de verdediging van het eigen en NAVO-grondgebied, vooral in het licht van de oorlog in Oekraïne.
“Uitbreiding van de defensie-uitgaven in lijn met de afspraken in NAVO-verband.”
“De oorlog in Oekraïne heeft het besef teruggebracht dat Nederland bij een gewapend treffen met Rusland over voldoende militair vermogen moet beschikken om het eigen en het NAVO-grondgebied te verdedigen.”
Gemoderniseerde maatschappelijke dienstplicht
Naast uitbreiding van het beroepsleger wil 50PLUS een bredere maatschappelijke dienstplicht invoeren, die niet alleen defensie maar ook zorg en civiele veiligheid omvat. Dit voorstel is bedoeld om de weerbaarheid van de samenleving te vergroten en de personele basis voor defensie te verbreden.
“Een gemoderniseerde algemene maatschappelijk dien(st)plicht voor defensie, zorg of civiele veiligheid.”
DENK vindt de huidige omvang van het Nederlandse leger en de defensie-uitgaven voldoende en wil geen verdere uitbreiding of wapenwedloop. Ze steunen alleen defensie-uitgaven die aantoonbaar nodig zijn voor de basisvoorzieningen van Defensie, zijn tegen extra miljardeninvesteringen en wijzen een gedwongen dienstplicht af.
Alleen noodzakelijke defensie-uitgaven, geen uitbreiding leger
DENK wil geen vergroting van het leger of extra investeringen bovenop het huidige niveau. Ze vinden de bestaande NAVO-militaire overmacht ruim voldoende en willen alleen uitgaven die strikt noodzakelijk zijn voor het functioneren van Defensie. Het voorkomen van een wapenwedloop en het waarborgen van goede arbeidsvoorwaarden voor militairen staan centraal.
“DENK verzet zich tegen de extra miljardenuitgaven onder druk van NAVO baas Mark Rutte en President Donald Trump. DENK vindt de huidige defensie uitgaven voldoende en wijst op de enorme militaire overmacht van de NAVO die niet nog verder uitgebreid hoeft te worden.”
“Wij steunen alleen defensie uitgaven die aantoonbaar nodig zijn om de basis op orde te hebben bij Defensie. Dit betekent goede huisvesting van onze militairen, een fatsoenlijk salaris en een goede uitrusting. Miljardeninvesteringen zonder aantoonbare noodzaak steunen wij niet. Wij willen geen wapenwedloop.”
Tegen gedwongen dienstplicht
DENK is principieel tegen het verplichten van jongeren tot militaire dienst, omdat dit niet past bij hun idealen van keuzevrijheid en individuele autonomie.
“Een gedwongen dienstplicht is voor DENK onacceptabel. Het forceren van jonge mensen in een militair systeem dat niet hun keuze is, past niet bij de idealen van DENK.”