Verkiezingsprogramma's 2025 overnatuur
Volt beschouwt natuur als essentieel voor de toekomst en pleit voor stevige bescherming, herstel en uitbreiding van natuurgebieden, inclusief het toekennen van eigen rechten aan belangrijke natuurgebieden. De partij wil 30% van het Nederlandse land en water een natuurfunctie geven, ecocide strafbaar stellen, en natuurherstel centraal stellen in landbouw-, visserij- en dierenwelzijnsbeleid. Volt kiest voor een integrale, Europese aanpak waarbij natuur, biodiversiteit en dierenwelzijn leidend zijn in ruimtelijke ordening, landbouw en milieuwetgeving.
30% van Nederland krijgt natuurfunctie
Volt wil dat 30% van het land en water in Nederland een natuurfunctie krijgt, in lijn met internationale afspraken. Dit betekent uitbreiding, herstel en verbinding van natuurgebieden, met prioriteit voor kwetsbare gebieden en extra bescherming via wettelijke status.
“Volt zet in lijn hiermee in op 30% natuurfunctie van ons land. Dit bestaat uit natuurgebieden, koppelgebieden en bufferstroken met natuurinclusieve landbouw of recreatie. Hiervoor is 150.000 hectare extra natuur nodig en moet het Natuurnetwerk Nederland met 34.000 hectare worden uitgebreid.”
“Internationaal is afgesproken dat in 2030 dertig procent van het land- en wateroppervlak op aarde beschermd natuurgebied moet zijn.”
Eigen rechten en wettelijke bescherming voor natuurgebieden
Volt wil belangrijke natuurgebieden eigen rechten geven en wettelijk beschermen, zodat ze beter beschermd zijn tegen schade en vernietiging. Dit moet ook op Europees niveau worden uitgerold.
Ecocide strafbaar stellen
Volt stelt voor om ecocide, het grootschalig vernietigen van natuur, strafbaar te maken in Nederland en de EU. Hiermee willen ze bedrijven en individuen verantwoordelijk houden voor ernstige natuurschade.
Natuurherstel en prioriteit voor kwetsbare gebieden
Herstel van natuur en bescherming van kwetsbare gebieden staan centraal. Volt wil stikstofuitstoot verminderen met prioriteit voor kwetsbare natuur, en ecosystemen herstellen die veel CO₂ opslaan.
“We zetten in op uitbreiding en herstel van natuurgebieden en verbinden de natuur in Nederland en in de EU. Ook verminderen we de uitstoot van stikstof, waarbij we prioriteit geven aan kwetsbare natuurgebieden.”
“Er komt een lijst met kwetsbare natuurgebieden die prioriteit krijgen bij de vermindering van stikstof daaromheen.”
“We zetten in op ecosystemen die veel CO₂ opslaan en bodemdaling stoppen. Dit betreft vooral de veenweidegebieden. Deze willen we herstellen.”
Natuurinclusieve en circulaire landbouw stimuleren
Volt wil landbouw hervormen zodat deze samenwerkt met en bijdraagt aan natuurherstel. Natuurinclusieve, circulaire landbouw en extensivering worden gestimuleerd, met beloningen voor boeren die natuur- en diervriendelijke keuzes maken.
“We zetten in op innovaties die de omschakeling naar biologische en natuurinclusieve landbouw stimuleren, zoals biopesticiden.”
“Grondgebonden, biologisch, circulair en natuurinclusief boeren passen binnen onze visie, die gericht is op terugdringen van het gebruik van krachtvoer, kunstmest en pesticiden.”
“Ook worden boeren beter beloond voor natuur- en diervriendelijke keuzes zoals kruidenrijk grasland, ecologische akkerranden, agroforestry, extensivering en weidegang. Zo stimuleren we landbouw binnen de ecologische grenzen, met perspectief voor boer én natuur.”
Dierenwelzijn als onderdeel van natuurbeleid
Volt koppelt dierenwelzijn expliciet aan natuurbescherming en wil dierenwelzijn als staatsdoelstelling in de grondwet opnemen. Dieren moeten een dierwaardig leven kunnen leiden, met ruimte voor natuurlijk gedrag.
“Dieren zijn een belangrijk onderdeel van de natuur en onze samenleving. Toch worden dieren nog vaak gehouden en gebruikt op een manier die hun belangen niet respecteert. Alle dieren verdienen een dierwaardig leven.”
“We leggen in de grondwet vast dat de overheid actief werkt aan het beschermen en verbeteren van dierenwelzijn. Zo krijgen dier en natuur het respect dat zij verdienen én een betere bescherming.”
Natuurherstellende visserij en bescherming zeegebieden
Volt wil een natuurherstellende visserij die ecologische grenzen respecteert, schadelijke visserijpraktijken verbiedt en 30% van het wateroppervlak als beschermd natuurgebied aanwijst.
“Volt zet in op een natuurherstellende visserij die ecologische grenzen respecteert. We pleiten voor een Europees verbod op schadelijke visserijpraktijken zoals overbevissing.”
“Nederland handhaaft de internationale afspraak om 30% van het wateroppervlak in 2030 als beschermd natuurgebied aan te wijzen.”
FVD kiest voor een nuchter en praktisch natuurbeleid waarin menselijk beheer, landbouw en particulier initiatief centraal staan, en verzet zich tegen ideologisch en Europees natuurbeleid. Ze willen stoppen met rewilding, prioriteit geven aan bescherming van vee boven roofdieren, bosuitbreiding stimuleren, en natuurbeheer overlaten aan boeren, jagers en particulieren. Europese regels zoals de EU-Natuurherstelwet en massale bomenkap voor biomassa worden afgewezen.
Stoppen met rewilding en prioriteit voor cultuurlandschap
FVD verwerpt rewildingprojecten en het idee van een mythische oernatuur, omdat dit niet past bij het door mensen gevormde Nederlandse cultuurlandschap. Ze vinden dat natuurbeheer actief en menselijk moet zijn, met nadruk op bescherming van vee en het leefbaar houden van het platteland.
“We stoppen met rewildingprojecten die uitgaan van een mythisch oernatuurbeeld dat niet past bij het Nederlandse cultuurlandschap.”
“Projecten als ‘rewilding’ gaan uit van de fictie dat de mens zich volledig uit de natuur kan terugtrekken en er dan spontaan weer een oorspronkelijk evenwicht zou ontstaan. In een dichtbevolkt land als Nederland is dat een illusie.”
“De terugkeer van de wolf is daar een pijnlijk voorbeeld van: dit roofdier past niet in ons cultuurlandschap en veroorzaakt grote schade bij veehouders.”
“We geven bescherming van vee prioriteit boven het gedogen van de wolf. Indien een wolf overlast veroorzaakt, mag hij worden afgeschoten.”
Bosuitbreiding en stoppen met bomenkap voor biomassa
FVD wil bosuitbreiding stimuleren en de massale bomenkap voor biomassa-centrales en natuurherstelprojecten stoppen. Ze zien meer bomen als een manier om de leefomgeving te vergroenen, ook in steden.
“We stoppen de massale bomenkap voor biomassacentrales en zogenaamde natuurherstelprojecten.”
“We zetten actief in op het planten van méér bomen - ook in de steden, zodat Nederland groener wordt.”
“We sluiten biomassacentrales, zodat bossen niet langer worden opgeofferd voor schijnoplossingen.”
Natuurbeheer door boeren, jagers en particulieren
FVD wil natuurbeheer overlaten aan boeren, jagers en particuliere landgoedeigenaren, omdat zij volgens de partij bewezen zorgvuldig omgaan met de natuur. De jacht wordt gezien als essentieel voor natuurbeheer en voedselvoorziening.
“We ondersteunen particuliere initiatieven en landgoedeigenaren, omdat zij bewezen zorgvuldig omgaan met de natuur.”
“We laten bosbeheer in grotere mate over aan particulieren, omdat zij bewezen verantwoordelijkheid nemen voor hun land.”
“We ondersteunen de jacht als belangrijk instrument voor natuurbeheer en voedselvoorziening.”
Afwijzen van EU-Natuurherstelwet en Brusselse natuurregels
FVD verzet zich tegen Europese natuurwetgeving zoals de EU-Natuurherstelwet, omdat deze volgens hen onrealistisch is en boeren en vissers belemmert.
Geen windmolens of zonneparken ten koste van natuur
FVD wil geen nieuwe windmolens op zee en verbiedt zonneparken op onbebouwde grond of water, om ruimte voor natuur en landbouw te behouden.
BBB ziet natuur als iets dat van en voor iedereen is, waarbij toegankelijkheid, beheerbaarheid en balans met landbouw centraal staan. De partij wil geen extra nationale natuurdoelen bovenop EU-verplichtingen, kiest voor landbouwinclusieve natuur en stelt concrete maatregelen voor zoals betere controle op natuurbeheer, samenwerking met boeren en het beperken van uitbreiding van natuurgebieden. BBB benadrukt een pragmatische, sociaaleconomisch afgewogen benadering van natuurbeleid, waarbij voedselproductie en lokale betrokkenheid leidend zijn.
Geen extra nationale natuurdoelen, alleen EU-verplichtingen
BBB wil af van nationale koppen op Europees natuurbeleid en beperkt zich tot wat vanuit de EU verplicht is. Uitbreiding van natuurgebieden is geen doel op zich meer; de focus ligt op instandhouding en versterking waar nodig.
“Geen nieuwe natuurdoelen. Vernieuwde natuurdoelen worden vastgesteld op basis van wat verplicht is in het kader van de EUrichtlijnen. Geen extra nationale doelen bovenop de EUdoelen en richtlijnen.”
“Uitbreiding van natuur(gebieden) is niet langer een doel op zich. We moeten zorgen voor instandhouding en versterking waar dat nodig is.”
Landbouwinclusieve natuur en samenwerking met boeren
BBB draait het dominante discours om: niet natuurinclusieve landbouw, maar landbouwinclusieve natuur. Boeren moeten een centrale rol krijgen in natuurbeheer, met behoud van agrarische bestemming en passende vergoeding.
“De overheid spreekt voortaan over landbouwinclusieve natuur, in plaats van over natuurinclusieve landbouw.”
“De natuuropgave moet gerealiseerd worden met landbouwinclusieve natuur, waarbij de agrarische bestemming behouden blijft en boeren een passende beheervergoeding ontvangen.”
“Terreinbeherende organisaties dienen voor hun landbouwgronden een samenwerking aan te gaan met lokale boeren om met langjarige contracten bij te dragen aan voedselproductie.”
Toegankelijkheid van natuurgebieden voor iedereen
BBB vindt dat natuurgebieden toegankelijk moeten zijn voor het publiek, geïnspireerd op het Noorse model, en wil afsluiting van grote gebieden tot uitzondering maken.
“De natuur is van en voor iedereen. Natuur moet, zoals bijvoorbeeld in Noorwegen het geval is, voor iedereen toegankelijk zijn. Grote gebieden afsluiten voor bezoekers wordt weer een uitzondering.”
Strikte controle en verantwoording bij natuurbeheer
BBB wil dat terreinbeherende organisaties (TBO’s) strikter worden gecontroleerd en afgerekend op meetbare resultaten in natuurbeheer.
“Met terreinbeherende organisaties (TBO’s) worden realistische, doelmatige, meetbare en afrekenbare afspraken gemaakt. TBO’s leggen gedetailleerde verantwoording af over de wijze van natuurbeheer en de behaalde resultaten.”
Agrarisch natuurbeheer als volwaardig alternatief
BBB ziet agrarisch natuurbeheer als een gelijkwaardig alternatief voor traditioneel natuurbeheer in het landelijke gebied.
“Agrarisch natuurbeheer. Is een volwaardig alternatief voor het natuurbeheer in het landelijke gebied.”
Sociaaleconomische afweging en balans met voedselproductie
Natuurbeleid moet altijd worden afgewogen tegen sociaaleconomische belangen en voedselzekerheid; natuurherstel mag niet ten koste gaan van landbouw en leefbaarheid.
“Natuur is van en voor iedereen en moet toegankelijk, beheersbaar en in balans zijn met landbouw en samenleving. BBB kiest voor realistisch natuurbeheer, zonder extra nationale doelstellingen, met ruimte voor agrarisch beheer, voedselproductie en sociaaleconomische afwegingen.”
“BBB wil de nationale koppen op Europees beleid schrappen en meer ruimte bieden aan boeren om via innovatie, vakmanschap en grondgebonden werken bij te dragen aan natuurherstel én voedselzekerheid.”
Jacht, faunabeheer en sportvisserij als onderdeel van natuurbeheer
BBB beschouwt jacht, faunabeheer en sportvisserij als essentieel voor goed natuurbeheer, schadepreventie en het betrekken van mensen bij de natuur.
“Jacht en faunabeheer. Zijn en blijven een belangrijke basis van goed beheer en onderhoud van onze natuur én schadepreventie én verkeersveiligheid.”
“Behoud van de sportvisserij. Sportvisserij is met 1,7 miljoen sportvissers van grote waarde voor Nederland... om mensen in Nederland in beweging en in contact met de natuur te brengen.”
“Onderzoek naar de visstand en de onderwaternatuur. Onderzoek is essentieel. De overheid intensiveert de samenwerking met sportvissers bij het beschermen en versterken van de onderwaternatuur.”
BVNL vindt dat het Nederlandse natuurbeleid te streng, bureaucratisch en gebaseerd op onrealistische normen, en pleit voor meer ruimte voor landbouw, visserij en menselijke activiteit in natuurgebieden. De partij wil Europese natuurwetgeving terugdraaien, Natura 2000-gebieden herzien, en stelt dat de staat van de Nederlandse natuur veel beter is dan wordt voorgesteld. BVNL kiest voor pragmatisch beheer, minder regels en meer lokale autonomie, waarbij economische belangen van boeren en vissers voorop staan.
Natura 2000 en Europese natuurwetgeving beperken
BVNL stelt dat Natura 2000-gebieden en Europese natuurwetgeving Nederland onnodig beperken en dat de staat van de natuur wordt overdreven. De partij wil deze regelgeving terugdraaien en meer ruimte geven aan economische activiteiten.
“Door het benoemen van 162 Natura 2000 gebieden hebben we het onszelf onnodig moeilijk gemaakt.”
“De EU-Natuurherstelwet kan de prullenbak in. Deze wetgeving zal Nederland onleefbaar maken en zorgt ervoor dat nog geen bosje madeliefjes geplukt kan, of hond uitgelaten mag worden in de berm.”
“Visserij gaan we erkennen als bestaand gebruiker in Natura2000 gebieden en de daar bijbehorende langjarige vergunningen. Bodemberoeringverbod komt er niet, er is nl. geen bewijs voor; sterker nog, er wordt al decennia gevist zonder overbevissing of natuurschade.”
Kritiek op stikstofbeleid en natuurmodellen
BVNL verwerpt het huidige stikstofbeleid en het gebruik van rekenmodellen als Aerius, omdat deze volgens de partij onbetrouwbaar zijn en leiden tot onhaalbare eisen voor natuurkwaliteit.
“Het Aerius-model kent een afwijking van meer dan 100% terwijl het de neerslag van een individueel bedrijf niet kan berekenen.”
“Natuurbeleid en wetgeving, vaak uit Brussel, zijn door bureaucraten hét probleem van Nederland geworden. Gebaseerd op ideologieën, foute aannames en het ontbreken van wetenschappelijke feiten.”
Natuur mag veranderen door menselijke invloed
BVNL vindt het geen probleem als kenmerkende Nederlandse natuur, zoals heide en zandverstuivingen, door stikstofdepositie verandert in bos. Menselijk ingrijpen in het landschap wordt als normaal gezien.
“Bovendien is het voor BVNL geen probleem wanneer zandverstuivingen transformeren tot bos, als gevolg van depositie van stikstofoxiden of ammoniak.”
“Kenmerkende Nederlandse landschappen, zoals heides en zandverstuivingen worden al decennia in stand gehouden door menselijk ingrijpen, begrazing of het kappen van bomen. Dat blijft zo.”
“Als heidegebieden of zandvlaktes op natuurlijke wijze transformeren naar bos is dat prima.”
Strenger beheer van dieren en exoten in natuurgebieden
BVNL wil actief beheer van dierenpopulaties in natuurgebieden, inclusief het afschieten van wolven en het bestrijden van exoten en predatoren om de ecologische draagkracht niet te overschrijden.
Meer controle op terreinbeherende organisaties
BVNL wil dat terreinbeherende organisaties (zoals Staatsbosbeheer en Natuurmonumenten) strenger worden gecontroleerd en beboet als zij hun natuurbeheerdoelen niet halen.
“Terrein Beherende Organisaties (TBO’s) moeten meer worden gecontroleerd op het behalen van beheerplannen en beboet worden wanneer zij beheerdoelen niet halen. Schuld afschuiven op naburige boeren/grondgebruikers is onacceptabel.”
Meer bomen en groen in steden
BVNL pleit voor meer bomen en groen in stedelijke gebieden vanwege de positieve effecten op leefbaarheid, biodiversiteit en het stedelijk klimaat.
“Er moeten meer bomen komen. Bij stedelijke ontwikkeling wordt hiermee rekening gehouden...”
“Er moet meer groen in steden komen. Steden zijn te warm in de zomer terwijl groen een bewezen afkoelend effect heeft. Groene lanen zijn goed voor de biodiversiteit, leefomgeving en leefbaarheid.”
De Partij voor de Dieren (PvdD) stelt de intrinsieke waarde van natuur centraal en wil natuur structureel en juridisch sterker beschermen, onder meer door natuurrechten in de Grondwet op te nemen. Ze pleiten voor het herstellen, uitbreiden en verbinden van natuurgebieden, het strafbaar stellen van ecocide, en het prioriteren van natuur boven economische belangen, met concrete maatregelen zoals het realiseren van de Ecologische Hoofdstructuur, gifvrije landbouw en het herstellen van waterpeilen ten gunste van natuur.
Natuurrechten opnemen in de Grondwet en strafbaar stellen van ecocide
De PvdD wil natuur structureel beschermen door haar rechten wettelijk te verankeren en het grootschalig beschadigen van natuur strafbaar te maken. Dit moet voorkomen dat natuur telkens het onderspit delft bij economische afwegingen en biedt juridische mogelijkheden om schade aan natuur te bestraffen.
Herstellen, uitbreiden en verbinden van natuurgebieden
De partij wil versnipperde natuur herstellen en uitbreiden tot robuuste, aaneengesloten gebieden, onder meer door landbouwgrond om te vormen tot natuur en de Ecologische Hoofdstructuur (EHS) uiterlijk in 2027 te realiseren. Dit is volgens de PvdD essentieel voor biodiversiteit en het weerbaar maken van natuur tegen milieudruk.
“Er komt veel meer natuur. Versnipperde natuurgebieden worden met elkaar verbonden. De oorspronkelijke Ecologische Hoofdstructuur (EHS), een netwerk van aaneengesloten natuurgebieden, wordt uiterlijk in 2027 gerealiseerd.”
“Een deel van de landbouwgrond wordt omgevormd tot natuur. Eigenaars worden gecompenseerd voor de verandering en bestemming van de grond.”
“In elke provincie komt één groot nieuw natuurgebied, met goede verbindingen naar al bestaande natuurgebieden.”
Natuur prioriteit geven bij stikstof, water en ruimtelijke ordening
De PvdD wil dat natuur altijd prioriteit krijgt boven economische belangen bij verdeling van water, stikstofreductie en ruimtelijke ontwikkelingen. Ze pleiten voor herstel van natuurlijke waterpeilen, gifvrije landbouw en het stoppen van schadelijke activiteiten in en rond natuurgebieden.
“Bij ernstige droogte wordt de verdeling van het water zo georganiseerd dat natuur prioriteit krijgt boven landbouw en natuurinclusieve, biologische voedselteelten boven gangbare.”
“In en rondom natuurgebieden vinden geen vervuilende activiteiten meer plaats, zoals mijnbouw (waaronder gaswinning en zoutwinning) en gangbare sierteelt (vanwege het hoge landbouwgif- en kunstmestgebruik).”
“Er komt een verbod op landbouwgif. De land- en tuinbouw worden dus gifvrij.”
Natuurbeleid centraliseren bij het Rijk
De partij wil dat het natuurbeleid weer een centrale taak van het Rijk wordt, in plaats van de huidige decentralisatie naar provincies. Dit moet zorgen voor daadkrachtiger en consistenter natuurherstel en -bescherming.
Internationale en mondiale natuurbescherming
De PvdD wil dat Nederland een voortrekkersrol neemt in internationale natuurbescherming, onder andere door het sturen op ambitieuzere doelen en het beschermen van bossen wereldwijd.
“Nederland neemt een voortrekkersrol in het sturen op een ambitieuzer natuurbeschermingsdoel en het toezien op mondiale uitvoering van het Kunming-Montreal Global Biodiversity Framework van het VN Biodiversiteitsverdrag.”
“Wat de Partij voor de Dieren betreft stopt Nederland direct met deze praktijken en starten we met het wereldwijd echt beschermen van bossen.”
De SGP ziet natuur als een waardevol onderdeel van Gods schepping dat bescherming verdient, maar verzet zich tegen een rigide, reservaat-achtige benadering. Ze pleiten voor een praktijkgerichte balans tussen natuurbeheer, landbouw en economische activiteiten, met nadruk op realistische doelen, agrarisch natuurbeheer, en het betrekken van boeren en private partijen bij natuurbehoud.
Praktijkgerichte bescherming en beheer van natuur
De SGP wil natuur beschermen, maar niet door het land op slot te zetten of te streven naar onhaalbare ideaalbeelden. Ze pleiten voor een evenwichtige aanpak waarbij natuurbeheer, landbouw en economische ontwikkeling samengaan, met realistische doelen en meer ruimte voor lokale en agrarische initiatieven.
“We willen waken voor een reservaatbenadering van de natuur.”
“De SGP zoekt een evenwichtige aanpak om de natuur goed te beheren, Nederland van het slot te halen en landbouwbedrijven perspectief te geven.”
“Natuurdoelanalyses worden zo herzien dat zij niet uitgaan van onhaalbare ideaalbeelden en dat zij de relatieve en daadwerkelijke invloed van stikstofdepositie op de ontwikkeling van de natuur veel adequater in beeld brengen.”
“Er wordt niet gekoerst op onhaalbare referentiebeelden vanuit een ver verleden, maar op wat voor een weerbare natuur in de toekomst nodig is.”
Investeren in agrarisch natuurbeheer en betrokkenheid boeren
De SGP wil boeren een centrale rol geven in natuurbeheer, met meer middelen, minder bureaucratie en langere contracten. Ze zien agrarisch natuurbeheer als essentieel voor biodiversiteit en willen natuurcompensatiegelden inzetten voor boeren.
“De SGP wil uitbreiding van agrarisch natuurbeheer en voldoende middelen hiervoor. Dat betekent ook: meer langetermijncontracten, volwaardige vergoedingen en minder controledruk.”
“Natuurcompensatiegelden worden ook ingezet voor meer natuurbeheer door boeren.”
“Er komen meer mogelijkheden voor agrarisch natuurbeheer binnen het Natuurnetwerk Nederland.”
Realistische stikstofaanpak en waterbeheer in natuurgebieden
De SGP erkent de noodzaak van stikstofreductie en waterbeheer, maar wil dat beleid gebaseerd is op praktische haalbaarheid en wetenschappelijke nauwkeurigheid, niet op modelberekeningen of strikte normen.
“Kritische depositiewaarden en modelberekeningen zijn dienend, en niet leidend. Zij mogen vanwege hun huidige schijnnauwkeurigheid geen doorslaggevende rol hebben bij toetsing in het kader van de Habitatrichtlijn.”
“Het vasthouden van water in natuurgebieden ter bescherming voor droge periodes.”
“In verschillende natuurgebieden is verdroging een groter probleem dan de stikstofdepositie. Er moet meer geïnvesteerd worden in verbetering van de waterhuishouding.”
Geen opoffering van landbouwgrond en pragmatische natuurontwikkeling
De SGP is tegen het onder water zetten van goede landbouwgrond en wil dat braakliggende terreinen natuurwaarde krijgen zonder toekomstige bouw te blokkeren. Ze willen natuurontwikkeling combineren met economische belangen.
De SP ziet natuur als een collectief goed dat beschermd, uitgebreid en toegankelijk moet blijven voor iedereen. Ze willen investeren in natuurherstel, biodiversiteit, en natuurinclusieve landbouw, en verzetten zich tegen commercialisering en privatisering van natuurgebieden. Concrete voorstellen zijn onder andere het uitbreiden van natuurgebieden, het versterken van natuurbeheer, het stimuleren van landbouw in balans met natuur, en het beschermen van recreatie in de natuur tegen commerciële partijen.
Investeren in en uitbreiden van natuurgebieden
De SP wil natuurgebieden beschermen, uitbreiden en beter beheren om biodiversiteit te herstellen en de leefomgeving gezonder te maken. Ze vinden dat natuur toegankelijk moet blijven voor iedereen en niet in handen mag vallen van commerciële partijen.
“Daarom investeren we in natuurgebieden, beschermen we ze en breiden we deze uit. Ook zorgen we dat natuur toegankelijk blijft voor mensen, door slagbomen en toegangskaartjes voor natuur en (zwem)water te voorkomen.”
“We breiden natuurgebieden uit, ook op zee, en verbinden ze tot een robuust netwerk.”
“Meer ruimte voor natuur. Op tien procent van de landbouwgrond komt ruimte voor natuur: houtwallen, schone sloten, bloemrijke bermen en akkerranden versterken het netwerk van natuurgebieden.”
“Natuurbeheer wordt versterkt om biodiversiteit te herstellen en natuurgebieden beter te beschermen. Er komt meer geld en personeel voor onderhoud, toezicht en herstel van natuur, zodat planten en dieren de ruimte krijgen en onze leefomgeving groener en gezonder wordt.”
Landbouw en visserij in balans met natuur
De SP pleit voor een landbouw- en visserijsysteem dat samenwerkt met de natuur, met minder dieren per hectare, minder kunstmest en gif, en meer biodiversiteit. Boeren die natuurinclusief werken worden ondersteund, en visserij moet duurzaam zijn.
“Landbouw kan een krachtige bondgenoot van de natuur zijn. Met gezonde bodems, schoon water en meer biodiversiteit bouwen we aan een toekomstbestendige landbouw.”
“We schakelen om naar landbouw die werkt mét de natuur. Minder kunstmest, minder gif, minder dieren per hectare.”
“De visserij moet duurzaam zijn en in balans met de natuur. Er blijft voldoende vis in zee, bedreigde soorten worden beschermd en vismethoden richten zo min mogelijk schade aan het ecosysteem aan.”
Toegankelijke en betaalbare natuur voor iedereen
De SP wil dat natuur en recreatiegebieden bereikbaar en betaalbaar blijven, en verzet zich tegen privatisering en commercialisering van deze gebieden. Ze willen campings beschermen en het Kroondomein op de Veluwe openstellen.
“Recreatie in en bij natuur is van ons allemaal en moeten we dus niet uit handen geven aan commerciële cowboys die het duur en ontoegankelijk willen maken. Daarom redden we onze campings met een Kampeerwet.”
“De natuur moet voor iedereen bereikbaar zijn, daarom zorgen we voor goede bereikbaarheid van natuur en recreatiegebieden met sterke ov verbindingen. Moet goede en goed onderhouden fiets en wandelpaden blijft de natuur bereikbaar voor iedereen. Het Kroondomein op de Veluwe mag niet meer afgesloten worden, ook geen gedeelten daarvan.”
Natuur als fundament van een leefbare samenleving
De SP beschouwt natuur niet als restcategorie, maar als essentieel voor een leefbare samenleving en gezondheid. Ze koppelen natuurbeleid aan bredere maatschappelijke doelen zoals klimaat, biodiversiteit en gezondheid.
Natuur beschermen bij energietransitie
De SP wil dat natuur en biodiversiteit niet ondergeschikt raken aan klimaatmaatregelen zoals windparken, en eist natuurinclusief ontwerp en bescherming van kwetsbare gebieden.
“Wind op zee: natuur en klimaat in balans. We investeren in windparken op zee als onmisbare bron voor een duurzame energievoorziening. Daarbij geldt: bescherming van natuur en biodiversiteit is net zo belangrijk als de klimaatopgave. Windparken worden natuurinclusief ontworpen en aangelegd, zodat ze niet alleen schade voorkomen, maar juist nieuwe habitats kunnen vormen voor zeeleven. Er komt altijd een toets op de ecologische effecten en er wordt niet gebouwd in kwetsbare natuurgebieden.”
Het CDA wil natuur versterken door biodiversiteit te bevorderen, natuurgebieden robuuster en beter verbonden te maken, en natuurbeheer te verbeteren in samenwerking met agrariërs en natuurorganisaties. Ze pleiten voor meer geld en een grotere rol voor agrariërs in natuurbeheer, herverdeling van natuurgebieden, en een pragmatische evaluatie van Natura 2000-gebieden. De partij kiest voor een balans tussen natuur, landbouw en andere maatschappelijke belangen, met oog voor regionale verschillen en innovatie.
Biodiversiteit en kwaliteit van natuur versterken
Het CDA wil de biodiversiteit vergroten en de kwaliteit van natuur verbeteren door nauwe samenwerking tussen natuurorganisaties en agrariërs, en door natuurbeheer een integraal onderdeel te maken van het verdienmodel van boeren. Ze zien een gezamenlijke verantwoordelijkheid voor het waarborgen van sociale structuren en erfgoed in natuurgebieden.
“We willen een herverdeling van de oppervlakte van natuurgebieden. Het verruilen van natuur om robuustere natuurgebieden mogelijk te maken moet standaardpraktijk worden. We streven naar beter verbonden gebieden, waarbij de bestaande oppervlakte natuur wordt gewaarborgd, de leefruimte voor flora en fauna wordt vergroot en de biodiversiteit en ecosystemen minder kwetsbaar worden voor verstoring.”
“We pleiten voor een verbetering van de omstandigheden voor natuurontwikkeling die daadwerkelijk bijdraagt aan biodiversiteit en natuur.”
“Natuurbeheer moet een integraal deel worden van het verdienvermogen van deze bedrijven. Natuurorganisaties, agrarisch ondernemers en agrarische collectieven moeten nauwer samenwerken om de versterking van biodiversiteit en verhoging van de kwaliteit van natuur te behalen.”
Meer geld en verantwoording voor natuurbeheer
Het CDA wil meer financiële middelen voor natuurbeheer en een sterkere rol voor natuur- en terreinbeheerorganisaties, met betere verantwoording over besteding van middelen. Ook agrarische bedrijven moeten een grotere rol krijgen in het beheer van natuur.
“Er gaat meer geld naar natuurbeheer en contracten voor natuurbeheer. Natuur- en terreinbeheerorganisaties moeten een sterkere rol krijgen. Hierbij hoort ook een betere verantwoording over het beheer en de besteding van de middelen, zoals ook gebeurt bij de ANLb-gelden. Ook agrarische bedrijven moeten een grotere rol krijgen bij het beheer van natuur.”
Evaluatie en aanpassing Natura 2000-gebieden
Het CDA wil de effectiviteit van Natura 2000-gebieden kritisch evalueren om te bepalen of de doelen van de wet nog haalbaar zijn, en waar nodig bijsturen.
“Het CDA pleit voor een evaluatie van de Natura 2000-gebieden om te zien of de doelen van de wet nog kunnen worden bereikt.”
Geborgde aanpak voor natuurherstel met budget
De partij wil een structurele, geborgde aanpak voor natuurherstel, in samenwerking met natuurbeheerders en met een bijbehorend budget.
“Er komt een geborgde aanpak voor natuurherstel, in samenwerking met natuurbeheerders. Inclusief bijbehorend budget.”
Regionale verschillen en robuuste zonering
Het CDA erkent regionale verschillen in bodem en natuurtype en wil een robuuste zonering van landbouw-, natuur- en watergebieden, met specifieke natuurbeheerplannen gericht op weerbaarheid tegen klimaatverandering.
“Wij willen een robuuste zonering van landbouw-, natuur- en watergebieden waarmee rekening wordt gehouden met de regionale verschillen in bodem en natuurtype.”
“Er komen natuurbeheerplannen met specifieke aandacht voor versterking van beheer en om natuurgebieden weerbaarder te maken tegen de omgeving- en klimaatverandering.”
Bestrijding van invasieve exoten
De partij wil landelijk beleid om invasieve exoten te bestrijden vanwege hun negatieve impact op biodiversiteit en ecosystemen.
“Invasieve exoten, die een negatieve impact hebben op de biodiversiteit en het ecosysteem, worden middels landelijk beleid bestreden.”
Natuurdoelanalyses en monitoring
Het CDA wil natuurdoelanalyses inzetten als ecologische onderbouwing voor provinciaal natuurbeleid en maatregelen voor natuurherstel, en pleit voor voortdurende monitoring van voortgang.
“Natuurdoelanalyses worden gebruikt als ecologische analyse ter ondersteuning van provinciale besluitvorming voor natuurbeleid en voor de keuze van maatregelen voor natuurherstel.”
“Het PBL monitort voortdurend en waar nodig wordt een breder meetplan ontwikkeld waarbij onder andere de inzet van nieuwe meettechnieken en data uit satellieten wordt gebruikt.”
De ChristenUnie ziet het beschermen en herstellen van de natuur als een morele en religieuze opdracht, waarbij biodiversiteit, natuurherstel en het verbinden van landbouw en natuur centraal staan. Ze pleiten voor een integrale aanpak van natuurherstel, het juridisch beter beschermen van waardevolle natuurgebieden, en het belonen van boeren en organisaties voor natuurbeheer. Concrete voorstellen zijn het voltooien van het Natuurnetwerk Nederland, het stoppen van gaswinning onder de Waddenzee, en het stimuleren van natuurinclusieve landbouw.
Integrale aanpak voor natuurherstel en biodiversiteit
De ChristenUnie maakt zich zorgen over de staat van de natuur en wil versnippering, vermesting en verdroging tegengaan door een integrale aanpak. Ze willen biodiversiteit behouden en versterken, ecosystemen veerkrachtiger maken, en natuurgebieden juridisch beter beschermen. Ook buiten natuurgebieden moet de biodiversiteit omhoog, en boeren en natuurorganisaties worden beloond voor beheer.
“Daarom komt er een integrale aanpak voor natuurherstel, gericht op het tegengaan van versnippering, vermesting en verdroging.”
“We willen biodiversiteit behouden en versterken, en onze ecosystemen veerkrachtiger maken. Boeren en natuurorganisaties worden beloond voor het onderhoud van landschapselementen en het beheer van soorten en leefgebieden. Nationale Parken en overige natuur met unieke internationale waarde worden juridisch beter beschermd. Ook buiten natuurgebieden versterken we de kwaliteit en biodiversiteit van de omgeving.”
Voltooien en versterken van natuurgebieden
De partij wil natuurgebieden robuuster en stiller maken, het Natuurnetwerk Nederland voltooien, en extra aandacht geven aan bosaanplant, kruidenrijk grasland, houtwallen en moerassen. Boeren krijgen een duidelijke rol in het beheer, met passende vergoedingen.
“Om soorten in stand te houden, maken we natuurgebieden robuuster en stiller. Het Natuurnetwerk Nederland wordt voltooid met speciale aandacht voor bosaanplant, kruidenrijk grasland, houtwallen en moerassen. Boeren krijgen hierbij een duidelijke rol, ondersteund met passende vergoedingen voor het beheer.”
Natuurinclusieve landbouw en samenwerking met boeren
De ChristenUnie ziet landbouw en natuur als verbonden en wil agrarisch natuur- en landschapsbeheer door boeren stimuleren. Boeren worden structureel beloond voor prestaties op het gebied van natuur, milieu en dierenwelzijn.
“Landbouw en natuur lijken in de discussie over bijvoorbeeld stikstof tegenpolen te zijn. Dit terwijl landbouw en natuur bij uitstek met elkaar verbonden kunnen worden. Agrarisch natuur- en landschapsbeheer, uitgevoerd door (een collectief van) boeren, is daar bij uitstek dé route daarvoor. Hier zetten we vol op in en trekken we extra middelen voor uit zodat natuur- en landschapsbeheer door boeren wordt uitgebreid en boeren een passende langjarige vergoeding ontvangen voor hun werk.”
Juridische bescherming en stoppen gaswinning Waddenzee
De partij wil waardevolle natuurgebieden beter juridisch beschermen en gaswinning onder de Waddenzee stopzetten om kwetsbare natuur te beschermen.
Natuurinclusieve infrastructuur en vergroening van steden
Bij aanleg en beheer van infrastructuur moet natuurinclusiviteit een criterium zijn. In steden en dorpen moet iedereen makkelijk toegang hebben tot natuur via groene netwerken, en vergroening wordt ingezet tegen hittestress en voor biodiversiteit.
“De aanleg en beheer van infrastructuur wordt zoveel mogelijk natuurinclusief. Dit wordt een criterium in aanbestedingen.”
“Elke Nederlander moet vanuit huis makkelijk in de natuur kunnen komen, daarvoor is een groen en waterrijk netwerk door het hele land – binnen en buiten stedelijk gebied nodig.”
“Verdichting en vergroening moeten hand in hand gaan om hittestress te verminderen, de biodiversiteit in de stad te vergroten en bij te dragen aan schonere lucht en betere leefbaarheid.”
Aanpak invasieve exoten en milieuvervuilers
De ChristenUnie wil invasieve exoten gericht aanpakken en milieuvervuilers verantwoordelijk houden voor schade aan natuur.
“Invasieve exoten, zoals de Amerikaanse rivierkreeft en Japanse duizendknoop, worden gericht aangepakt omdat ze een bedreiging vormen voor onze biodiversiteit.”
“Aanstichters van milieuvervuiling, zoals Chemours en TATA Steel, worden aangesproken op en verantwoordelijk gehouden voor de gevolgen van de vervuiling: kosten voor reiniging en eventuele gezondheidseffecten worden op hen verhaald.”
D66 wil dat Nederland in 2050 een natuurinclusief land is, waarbij natuurherstel en biodiversiteit centraal staan in alle ruimtelijke keuzes. Ze pleiten voor stevige investeringen in natuur, uitbreiding van natuurgebieden, strikte naleving van milieudoelen en het juridisch verankeren van natuurbelangen. D66 koppelt natuurbeleid aan gezondheid, landbouw en leefomgeving, en kiest voor concrete maatregelen zoals 50.000 hectare extra natuur, het verbinden van versnipperde natuur en het wettelijk vastleggen van rechten voor natuurgebieden.
Nederland natuurinclusief maken in 2050
D66 streeft naar een samenleving waarin natuur en menselijke activiteiten hand in hand gaan, zonder dat de natuur daaronder lijdt. Dit betekent dat natuur een volwaardige plek krijgt in alle ruimtelijke afwegingen en dat investeringen in natuur als publieke waarde worden gezien.
“D66 wil dat Nederland in 2050 een natuurinclusief land is. Alles wat we bouwen, produceren of aanleggen gaat samen met de natuur – niet ten koste daarvan.”
“D66 vindt dat natuur meetelt in elke ruimtelijke afweging. Want een rijke natuur is de basis voor wat ons lief is: gezondheid, wonen, werken, voedsel en vrijheid.”
50.000 hectare extra natuur en verbinden van natuurgebieden
D66 wil het areaal natuur fors uitbreiden en versnipperde natuurgebieden verbinden om biodiversiteit te herstellen. Ze zetten in op het uitbreiden van het Natuur Netwerk Nederland en het aanleggen van overgangszones naast kwetsbare gebieden.
“Er komt 50.000 hectare extra natuur. Daarvoor breiden we het Natuur Netwerk Nederland uit.”
“We maken weer ruimte voor natuur in onze leefomgeving. Versnipperde natuur verbinden we. En we herstellen en versterken het watersysteem en het landschap. We leggen overgangszones aan naast kwetsbare natuurgebieden.”
Juridische verankering van natuurrechten
D66 wil onderzoeken hoe natuurgebieden rechten kunnen krijgen die wettelijk zijn vastgelegd, te beginnen bij unieke en kwetsbare gebieden. Dit moet de bescherming van natuur structureel versterken.
“D66 wil onderzoeken hoe we in Nederland de rechten van natuurgebieden kunnen vastleggen in de wet. We beginnen bij unieke en kwetsbare gebieden.”
Strikte naleving van milieudoelen en prioriteit voor kwetsbare natuur
D66 kiest voor het strikt halen van stikstof- en waterkwaliteitsdoelen, met prioriteit voor de meest kwetsbare natuurgebieden. Ze willen juridisch bindende doelen en geen verlaging van bestaande ambities.
“We houden ons aan stikstofdoelstellingen voor 2030. We geven voorrang aan de meest kwetsbare gebieden. Het hoger beroep dat de Staat in de Greenpeace-zaak heeft aangespannen, wordt ingetrokken. De doelstellingen voor de landbouw blijven staan en worden niet verlaagd.”
“D66 blijft gecommitteerd aan halvering van de stikstofuitstoot in 2030 en het halen van de waterkwaliteitsdoelstellingen uit de Kaderrichtlijn Water in 2027. Zo bouwen we aan een economie die binnen de grenzen blijft van wat de natuur kan dragen.”
Natuurherstel en biodiversiteit centraal in landbouw en ruimtelijke ordening
D66 wil landbouw en natuur niet langer als tegenpolen behandelen, maar juist integreren. Ze stimuleren natuurinclusieve landbouw en willen dat nieuwe ontwikkelingen de natuur niet verder onder druk zetten.
“Het idee dat we landbouw en natuur tegen elkaar zouden moeten afwegen, heeft voor beide grote negatieve gevolgen gehad. De natuur is slechter geworden en de landbouwsector is het perspectief op de toekomst verloren. En dat terwijl beide elkaar kunnen versterken.”
“We willen dat nieuwe ontwikkelingen de natuur niet verder onder druk zetten.”
Burgerinitiatieven en natuurinclusieve oplossingen stimuleren
D66 ondersteunt burgerinitiatieven voor natuurherstel en stimuleert natuurinclusieve oplossingen in steden, landbouw en bouw, zoals groene daken, voedselbossen en biodiversiteit in de leefomgeving.
GroenLinks-PvdA ziet natuurherstel als essentieel voor gezondheid, biodiversiteit en een duurzame toekomst. Ze willen natuurgebieden verbinden, natuurherstel afdwingen via stikstofreductie, boeren belonen voor natuurbeheer, en rechten voor de natuur juridisch verankeren. Hun aanpak combineert ambitieuze natuurontwikkeling met strengere regels voor landbouw, waterkwaliteit en bescherming van natuurgebieden.
Verbinden en herstellen van natuurgebieden
GroenLinks-PvdA wil versnipperde natuur herstellen door natuurgebieden te verbinden en natuurontwikkeling te combineren met waterveiligheid en biodiversiteit. Dit moet de achteruitgang van natuur tegengaan en de basis leggen voor een gezonde leefomgeving.
“We verbinden beschermde natuurgebieden door voltooiing van het Natuurnetwerk Nederland en door programma’s zoals Ruimte voor Levende Rivieren, Natuurkracht Limburg, het herstellen van het Haringvliet en realisatie van de OostervaardersWold.”
“We starten een ambitieus programma om onze natuur op orde te brengen, zowel binnen als buiten beschermde natuurgebieden.”
Dwingend natuurherstel via stikstofreductie
De partij koppelt natuurherstel direct aan het oplossen van het stikstofprobleem, met gerichte uitkoop van piekbelasters en zo nodig gedwongen maatregelen. Dit moet ruimte creëren voor maatschappelijke projecten en het land “van het stikstofslot” halen.
“Om ruimte te creëren is natuurherstel nodig door een zekere en afdwingbare daling van de stikstofuitstoot.”
“Om de natuur te laten herstellen is het als eerste van belang piekbelasters gericht uit te kopen, te verplaatsen, of te begeleiden naar een vorm van landbouw die minder druk legt op de omgeving. Als stok achter de deur zijn we bereid tot gedwongen uitkoop zodat de natuur voldoende kan herstellen en het land van het slot kan.”
Boeren belonen voor natuurbeheer en duurzame landbouw
GroenLinks-PvdA wil boeren structureel belonen voor natuurbeheer en landschapsdiensten, en stimuleert biologische en grondgebonden landbouw. Europese subsidies en langjarige contracten moeten boeren helpen om natuurvriendelijk te werken.
“Boeren krijgen een eerlijke vergoeding voor het landschapsbeheer, bijvoorbeeld als ze werken met teeltvrije zones, kruidenrijk grasland, natuurvriendelijke oevers, water- en CO₂-opslag, weidevogelbeheer of landschapselementen.”
“Overheden gaan daarom langjarige contracten aan met boeren en in Europa strijden we voor hoge milieunormen en voor Europese landbouwsubsidies die goede omgang met de natuur belonen.”
Juridische rechten voor de natuur
De partij wil de rechten van de natuur steviger juridisch verankeren, zodat natuurbelangen beter beschermd worden tegen economische of politieke druk.
Bescherming van zeeën en waterkwaliteit
GroenLinks-PvdA wil de natuur in en rond zeeën en waterwingebieden beter beschermen, onder andere door mijnbouw en vervuiling te stoppen en natuur-inclusieve visserij te stimuleren.
“We stoppen met mijnbouw en vervuiling in het Waddengebied, en beschermen het Wad tegen verstoring en roofbouw. Op de Waddenzee en Noordzee gaat de energietransitie hand in hand met natuurontwikkeling.”
“Ook komt er een verbod op chemische bestrijdingsmiddelen in en rondom natuur- en waterwingebieden.”
JA21 ziet natuurbeheer vooral als een kwestie van pragmatisme, waarbij economische belangen, landbouw en leefbaarheid voorop staan. De partij verzet zich tegen strenge natuurdoelen, gedwongen uitkoop van boeren en wat zij zien als onrealistische Europese en nationale milieueisen. JA21 pleit voor regionale maatwerkaanpak, technologische innovatie en het aanpassen van natuur- en milieudoelen aan de Nederlandse realiteit.
Af van strenge natuurdoelen en Natura2000-beleid
JA21 vindt de huidige natuurdoelen en Natura2000-aanpak onrealistisch en te beperkend voor economie en landbouw. De partij wil natuurdoelen haalbaar maken, Natura2000-gebieden herijken en af van de kritische depositiewaarde (KDW) als norm voor stikstof.
“Het fundament van eventuele nieuwe plannen dient gericht te zijn op regionale maatwerkaanpak, agrarisch natuurbeheer, haalbare natuurdoelen en de herijking van Natura2000-gebieden.”
“JA21 wil af van de kritische depositiewaarde (KDW), die wettelijk voorschrijft hoeveel stikstof een natuurgebied aankan zonder dat de natuur er verslechtert.”
Geen gedwongen uitkoop van boeren, wel innovatie
JA21 verzet zich fel tegen het uitkopen van boeren voor natuurherstel en kiest voor technologische innovatie, vrijwillige regelingen en agrarisch natuurbeheer als alternatief.
“Het lukraak uitkopen van boeren voor miljarden euro’s is waanzinnig kostbaar en doet feitelijk weinig voor onze natuur. JA21 is en blijft fel gekant tegen de gedwongen uitkoop van agrariërs.”
“Wij kiezen voor een bredere inzet van technologische innovaties, fiscale regelingen die bijdragen aan een solide voedselproducerende sector, gecombineerd met vrijwillige extensivering- en beëindigingsregelingen nabij Natura2000-gebieden.”
Natuurdoelen en milieunormen aanpassen aan Nederlandse realiteit
JA21 vindt dat Europese en nationale milieunormen (zoals de KRW-doelen voor waterkwaliteit) te streng en onrealistisch zijn voor Nederland. De partij wil deze normen aanpassen of uitstellen waar ze niet haalbaar zijn.
“Dat Nederland gebruikmaakt van de juridische ruimte in de KRW om doelen aan te passen of uit te stellen waar deze aantoonbaar onhaalbaar zijn.”
“Een herijking van de KRW-normen op EU-niveau, zodat deze beter aansluiten bij de ruimtelijke realiteit van dichtbevolkte lidstaten als Nederland.”
Landbouw en natuur als partners, niet als tegenpolen
JA21 benadrukt dat landbouw en natuur elkaar kunnen versterken via agrarisch natuurbeheer en technologische efficiëntie, en ziet boeren als beheerders van het landschap.
Strenger beheer van de wolf ter bescherming van mens en vee
JA21 vindt de wolf niet inpasbaar in het Nederlandse landschap en wil actief beheer, inclusief afschot, om mensen en vee te beschermen.
“Het is een majestueus dier, maar op geen enkele manier inpasbaar in ons gecultiveerde landschap.”
“Dat Den Haag uiterlijk in 2026 de randvoorwaarden schept waarmee provincies voortvarend kunnen starten met actief wolvenbeheer. Afschot moet dan ook tot de mogelijkheden kunnen behoren.”
De PVV vindt dat natuurbeleid in Nederland te ver is doorgeschoten en pleit voor minder Natura 2000-gebieden en versoepeling van Europese regels. Hun prioriteit ligt bij woningbouw, landbouw en visserij boven natuurbehoud, met concrete voorstellen om stikstofregels te versoepelen en natuurgebieden te verkleinen of te schrappen.
Minder Natura 2000-gebieden en versoepeling natuurregels
De PVV stelt dat Nederland te veel Natura 2000-gebieden heeft en dat strenge Europese en nationale natuurregels woningbouw, landbouw en visserij onnodig belemmeren. Ze willen het aantal Natura 2000-gebieden verminderen of verkleinen, Europese regels versoepelen, en nationale stikstofnormen afzwakken. De partij ziet stikstofregels als het echte probleem, niet stikstof zelf, en wil snel bouwen en boeren en vissers meer ruimte geven.
“Nederland veel te veel Natura 2000-gebieden heeft aangewezen én zichzelf veel te strenge stikstofdoelen heeft opgelegd. Wij zijn er helemaal klaar mee. ... Ook willen we het aantal gebieden met een Natura 2000-status verminderen – of gebieden verkleinen.”
“We moeten af van alle bangmakerij dat onze natuur door stikstof op omvallen zou staan. Te veel – of juist te weinig – stikstof kan de natuur veranderen, en dat is helemaal niet erg. Het is absurd dat vrijwel het hele landbouw- en natuurbeleid ondergeschikt is gemaakt aan stikstof.”
“Versoepeling van de Brusselse regels; verminderen van het aantal natuurgebieden met Natura 2000-status en/of verkleinen van gebieden”
“Door torenhoge brandstofprijzen en verlies van visgronden aan windturbineparken en Natura 2000-gebieden belanden vissersboten op de sloot; complete vissersdorpen dreigen hun ziel te verliezen.”
“Geen stroomkabels door natuurgebieden waar garnalen- en kokkelvissers mogen komen”
Stikstofnormen versoepelen en natuur minder prioriteit
De PVV wil de stikstofnormen versoepelen door de ondergrens te verhogen en kritische depositiewaarden uit de wet te halen. Ze vinden dat natuur niet boven woningbouw, landbouw en infrastructuur mag worden gesteld en willen bezwaarprocedures van natuurorganisaties beperken.
“Tot die tijd verhogen we direct de rekenkundige ondergrens naar minimaal 1 mol en halen we de kritische depositiewaarden uit de wet.”
“Rekenkundige ondergrens voor stikstof ophogen”
“Kritische depositiewaarden uit de wet”
“Het is absurd dat vrijwel het hele landbouw- en natuurbeleid ondergeschikt is gemaakt aan stikstof.”
“Daarnaast moet het afgelopen zijn met individuen en natuurorganisaties die aan de lopende band eindeloze rechtszaken aanspannen – bijvoorbeeld vanwege kikkers, padden en slakken – om zo de woningbouw tegen te houden.”
NSC wil natuur en biodiversiteit beschermen door de kwaliteit van water, bodem en lucht te verbeteren en robuuste natuurgebieden te behouden. Tegelijkertijd pleit de partij voor meer flexibiliteit in regelgeving, zodat natuurbelangen ruimtelijk kunnen worden afgewogen tegen andere maatschappelijke opgaven, mits instandhoudingsdoelen worden gerespecteerd. Natuurversterkend bouwen en gebiedsgerichte maatregelen rond Natura 2000-gebieden zijn speerpunten, evenals het actief beheren van de wolf en het voorkomen van versnipperde natuur.
Beschermen en herstellen van natuur en biodiversiteit
NSC benadrukt het belang van het beschermen en herstellen van natuur en biodiversiteit, zowel op land als op zee. De partij wil de kwaliteit van water, bodem en lucht verbeteren en robuuste natuurgebieden behouden, met aandacht voor bedreigde soorten en landschapselementen. Natuurversterkend bouwen wordt de norm bij nieuwe ontwikkelingen.
“We beschermen natuur en biodiversiteit door de kwaliteit van water, bodem en lucht te verbeteren. We zetten ons in voor robuuste natuurgebieden en het in stand houden van bedreigde dieren en planten. Hierbij koesteren we ook landschapselementen zoals houtwallen, hagen en kwelders.”
“We zetten ons in om de biodiversiteit in Nederland te behouden en te herstellen. Dit doen we zowel op land als op zee. Natuurversterkend bouwen wordt de nieuwe norm, zowel op bedrijventerreinen als bij nieuw te ontwikkelen woonwijken.”
Flexibiliteit in regelgeving en afweging met andere belangen
NSC vindt dat het redden van versnipperde natuur ("snippernatuur") ruimtelijk moet kunnen worden afgewogen tegen andere maatschappelijke opgaven, mits instandhoudingsdoelen worden gerespecteerd en compensatie elders plaatsvindt. Dit vraagt volgens de partij om meer flexibiliteit in Europese en nationale regelgeving.
“Het redden van een ‘snippernatuur’ moet, mede in het licht van het veranderende klimaat en toenemende verdroging, ruimtelijk kunnen worden afgewogen tegen andere sociale en maatschappelijke opgaven. Een voorwaarde is dat de instandhoudingsdoelen worden gerespecteerd en dat als er snippernatuur plaats moet maken, dit in een ander gebied wordt gecompenseerd. Dit vraagt om meer flexibiliteit in Europese en nationale regelgeving.”
Gebiedsgerichte aanpak rond Natura 2000 en realistisch natuurbeleid
NSC wil het natuurvergunningstelsel fundamenteel aanpassen, geïnspireerd door buurlanden, en pleit voor een gebiedsgerichte aanpak rond Natura 2000-gebieden. De partij wil dat natuurbeheer gebaseerd is op onderzoek en monitoring, met wettelijke kwaliteitseisen voor beheerplannen en analyses, en dat niet alleen stikstof, maar de gehele staat van de natuur wordt meegenomen.
“Bij de inspanningen voor natuurbehoud en -herstel laten we ons leiden door onderzoek en monitoring, met een duidelijke rollenscheiding tussen terreinbeheerder, provincie en een onafhankelijke toezichthouder. Hierbij wordt niet alleen naar stikstof gekeken, maar naar de complete actuele staat van de natuur. Aan beheerplannen en natuurdoelanalyses worden wettelijke kwaliteitseisen gesteld.”
“In en rond Natura 2000-gebieden nemen we gebiedsgerichte maatregelen om natuur te behouden of te herstellen. Het rijk maakt in dit kader afspraken met de provincies over agrarisch natuurbeheer, ecosysteemdiensten en het extensiveren of verplaatsen van bedrijven.”
Actief beheer van de wolf
NSC erkent de terugkeer van de wolf, maar wil actief beheer toestaan waar de wolf een bedreiging vormt voor mens en dier. De verantwoordelijkheid hiervoor ligt bij de provincies.
“Waar wolven een bedreiging vormen voor mens en dier, moet het worden toegestaan om ze te verjagen en de populatie actief te beheren. De verantwoordelijkheid voor deze afweging ligt bij provincies.”
“Om te voorkomen dat wolven aan mensen wennen en zo hun schuwheid verliezen, moet het mogelijk zijn om wolven te verjagen.”
BIJ1 stelt natuur centraal als een recht dat bescherming, herstel en zelfs juridische status verdient. Ze pleiten voor het versterken van biodiversiteit, het strafbaar stellen van ecocide, en het toekennen van rechten aan natuurgebieden en ecosystemen. Hun voorstellen zijn radicaal gericht op het beschermen van natuur tegen economische belangen en het herstellen van de balans tussen mens en milieu.
Natuur krijgt rechten en juridische bescherming
BIJ1 wil natuurgebieden, ecosystemen en wilde dieren juridische rechten geven om hun bescherming en herstel te waarborgen. Dit is een fundamentele verschuiving: natuur wordt niet langer alleen als bezit of hulpbron gezien, maar als entiteit met eigen rechten. Dit moet voorkomen dat economische belangen structureel zwaarder wegen dan natuurbescherming.
“Belangrijke ecosystemen, natuurgebieden en wilde dieren moeten rechten krijgen om bescherming, behoud (en eventueel herstel) te waarborgen. De Waddenzee merken we aan als 1e zelfstandige rechtspersoonlijkheid.”
Ecocide strafbaar stellen en bestuurders vervolgen
BIJ1 wil dat het bewust en langdurig vervuilen van natuur strafbaar wordt als ecocide, met persoonlijke vervolging van verantwoordelijke bestuurders. Hiermee richten ze zich op het aanpakken van structurele en ernstige milieuschade door bedrijven en hun leidinggevenden.
“Ecocide wordt strafbaar. Bestuurders van bedrijven die bewust en lang zware schade toebrengen aan de natuur, en daarmee aan de gezondheid van alle mensen, vervolgen we per hoofd voor hun misdaden.”
Biodiversiteit en ruimte voor natuur in beleid
Het vergroten van biodiversiteit en het creëren van meer ruimte voor natuur zijn prioriteiten. BIJ1 wil het maaibeleid aanpassen, meer (kleine) ecosystemen in parken en natuurgebieden realiseren, en een nationaal bomenplan uitvoeren voor meer natuur in steden.
“Biodiversiteit wordt prioriteit. Maaibeleid wordt aangepast om natuur de ruimte te geven en er wordt plaats gemaakt voor meer (kleine) ecosystemen in parken en natuurgebieden. Er komt een nationaal bomenplan om het aantal bomen in Nederlandse steden fors uit te breiden en natuurvriendelijk aan te planten.”
Onderzoek naar natuurschade door import en export
BIJ1 wil grootschalig onderzoek naar de schade aan natuur wereldwijd door Nederlandse import- en exportproducten. Hiermee erkennen ze de mondiale impact van Nederlandse consumptie op natuur en biodiversiteit elders.
“Er komt op grote schaal onderzoek naar de schade aan mensen, dieren en de natuur in de hele wereld door import- en exportproducten. Uit alle sectoren.”
Minder ruimte voor sierteelt, meer voor natuur en voedsel
Door het drastisch verminderen van sierteelt en het stimuleren van biologische landbouw, wil BIJ1 ruimte creëren voor natuurherstel en duurzame voedselproductie.
“Bij bedrijfsbeëindiging krijgt een Nationale Grondbank het 1e recht op koop van grond en van dieren- en emissierechten. Deze kunnen vervolgens aan biologische, agro-ecologische boeren verpacht worden.”
“Om ruimte te maken voor het verbouwen van voedsel gaat het landbouwareaal waar sierteelt wordt verbouwd tussen 2025 en 2030 met 80% naar beneden. Per 2028 is er alleen nog biologische sierteelt toegestaan.”
50PLUS pleit voor een pragmatische benadering van natuurbeleid, waarbij grote aaneengesloten natuurgebieden worden bevorderd en Natura 2000-gebieden worden herzien, met minder nadruk op kleine gebieden. Ze willen natuurherstel stimuleren via de landbouw, maar zijn kritisch op wat zij zien als doorgeschoten of ineffectief nationaal natuur- en klimaatbeleid. Bescherming van het milieu wordt gezien als een generatieproject, maar altijd met oog voor economische belangen en het welzijn van ouderen.
Herziening van Natura 2000-gebieden en focus op grote natuurgebieden
50PLUS wil de indeling van Natura 2000-gebieden herzien, met meer aandacht voor grote, aaneengesloten en grensoverschrijdende natuurgebieden, en minder focus op kleine gebieden. Dit moet zorgen voor effectiever natuurbeheer en minder bureaucratie, waarbij economische belangen en leefbaarheid worden meegewogen.
“Herziening van de indeling van Natura 2000-gebieden. Grote aaneengesloten en grensoverschrijdende natuurgebieden worden bevorderd en er wordt minder obsessief omgegaan met kleine natuurgebieden.”
Natuurherstel via landbouw en innovatie
De partij ziet een rol voor boeren in natuurherstel, mits dit samengaat met voedselzekerheid en innovatie. 50PLUS wil dat agrariërs die bijdragen aan natuurherstel worden ondersteund, zonder dat het Nederlandse landbouwbeleid strenger is dan dat van buurlanden.
“Boeren die vernieuwen en bijdragen aan voedselzekerheid en natuurherstel.”
Kritiek op huidig natuurbeleid en pleidooi voor correctie
50PLUS is kritisch op het huidige natuurbeleid, dat volgens hen slecht doordacht en uitgevoerd is en negatieve economische gevolgen heeft. Ze pleiten voor nieuwe, effectievere maatregelen die zowel natuur als economie dienen.
“Slecht doordachte en slecht uitgevoerde plannen op het terrein van energie, klimaat, stikstof en natuurbeleid, hebben ervoor gezorgd dat Nederland zijn aansluiting bij de economische top van de wereld dreigt kwijt te raken.”
Milieubescherming als generatieproject
Bescherming van het milieu wordt door 50PLUS gezien als een verantwoordelijkheid voor huidige en toekomstige generaties, met nadruk op rentmeesterschap en betrokkenheid op verschillende bestuursniveaus.
“Bescherming van het milieu als generatieproject: rentmeesterschap voor degenen die na ons komen, met inzet van ervaring en betrokkenheid op landelijk én op gemeentelijk niveau.”
De VVD ziet natuur en economie als elkaar versterkend en wil natuurdoelen realiseren zonder de economische ontwikkeling te belemmeren. Ze pleiten voor effectief natuurbeheer, uitvoering van de Europese Natuurherstelwet met ruimte voor ondernemers, en willen bij vergunningverlening de feitelijke staat van de natuur leidend maken in plaats van alleen stikstofnormen. Concrete voorstellen zijn het aanplanten van inheemse bomen, verbeteren van natuurdoelanalyses, en het combineren van natuurbeheer met agrarische en economische belangen.
Natuurdoelen afwegen tegen andere belangen
De VVD vindt dat natuurdoelen niet op zichzelf moeten staan, maar altijd moeten worden afgewogen tegen andere maatschappelijke en economische belangen. Ze willen dat ondernemers en bedrijven actief kunnen bijdragen aan natuurherstel en dat natuur en economie elkaar versterken.
“Zo gaan we de achteruitgang van de biodiversiteit in Nederland tegen en geven wij uitvoering aan de Europese Natuurherstelwet, waarbij natuurdoelen moeten worden afgewogen tegen andere belangen. Natuur en economie kunnen elkaar juist versterken.”
Effectief natuurbeheer met betrokkenheid van ondernemers en boeren
De partij wil effectief fauna-, natuur- en landschapsbeheer, waarbij boeren, jagers en natuurbeheerders samenwerken. Ze benadrukken het belang van verbeterde natuurdoelanalyses en het bestrijden van invasieve exoten.
“Ook zorgen we voor effectief fauna-, natuur- en landschapsbeheer, samen met boeren, jagers en natuurbeheerders. Natuurdoelanalyses zijn belangrijk om richting te geven aan effectief natuurbeheer en het halen van natuurdoelen. We willen dat deze analyses verbeteren, bijvoorbeeld door deze aan te vullen met gegevens over de omgeving zoals de bodem. Invasieve exoten zoals de Amerikaanse rivierkreeft moeten effectief bestreden worden.”
Vergunningverlening op basis van feitelijke staat van de natuur
De VVD wil af van een eenzijdige focus op stikstofnormen en pleit ervoor om bij vergunningverlening de feitelijke staat van de natuur, vastgesteld via onafhankelijke en langdurige monitoring, leidend te maken. Zo willen ze ruimte creëren voor economische ontwikkeling én natuurherstel.
“En uiteindelijk moeten we af van de eenzijdige focus op stikstof door niet stikstofnormen maar de feitelijke staat van de natuur, vastgesteld op basis van onafhankelijke en langdurige monitoring, leidend te maken bij vergunningverlening, zodat economie én natuur in Nederland weer kunnen bloeien.”
Vergroenen van de leefomgeving en herstel biodiversiteit
De VVD wil de leefomgeving vergroenen door het aanplanten van inheemse bomen en struiken, als maatregel tegen de achteruitgang van biodiversiteit.
“We vergroenen onze leefomgeving, zowel in de steden als daarbuiten, door bijvoorbeeld inheemse bomen en struiken aan te planten. Zo gaan we de achteruitgang van de biodiversiteit in Nederland tegen...”
DENK ziet het beschermen van natuur als een morele verplichting en wil investeren in het behoud en herstel van natuurgebieden. De partij koppelt natuurbeleid aan het terugdringen van stikstof, strengere regels voor schadelijke stoffen, en internationale verantwoordelijkheid, met concrete voorstellen zoals handhaving van stikstofdoelen, vrijwillige uitkoopregelingen in de landbouw, en meer investeringen in natuurgebieden.
Investeren in natuurgebieden en verbod op schadelijke stoffen
DENK wil dat Nederlanders kunnen genieten van natuur en ziet investeren in natuurgebieden als essentieel. Daarnaast pleit de partij voor een sneller verbod op schadelijke stoffen en bestrijdingsmiddelen om de natuur beter te beschermen.
“Meer investeren in onze natuurgebieden. Wij willen dat Nederlanders kunnen genieten van prachtige natuur en wij staan voor investeringen om onze natuur te beschermen. Schadelijke stoffen en bestrijdingsmiddelen, zoals PFAS, worden sneller verboden.”
Natuur als uitgangspunt bij internationale handel
DENK verbindt natuurbeleid aan internationale solidariteit en stelt dat bescherming van natuur een harde voorwaarde moet zijn bij handelsverdragen en handelsbeleid.
“Bij handelsverdragen en handelsbeleid zijn fairtrade, mensenrechten en het beschermen van de natuur harde uitgangspunten.”