Verkiezingsprogramma's 2025 overMedisch ethisch
De SGP hanteert een strikt christelijk-ethisch kader bij medische ethische kwesties, waarbij de bescherming van het menselijk leven vanaf het begin tot het einde centraal staat. Zij verzetten zich tegen abortus, euthanasie, embryoselectie, kiembaanmodificatie, en medische experimenten die het menselijk leven aantasten, en willen de gewetensvrijheid van zorgverleners waarborgen. Concrete voorstellen zijn onder meer het intrekken van de abortus- en euthanasiewet, het verbieden van embryokweek en -selectie, het beschermen van artsen tegen druk bij euthanasie, en het verbieden van hormoonbehandelingen bij kinderen.
Abortuswet intrekken en abortuspraktijk stoppen
De SGP beschouwt abortus als het beëindigen van menselijk leven en wil daarom de abortuswet intrekken en de praktijk beëindigen. Zolang dit niet is gerealiseerd, willen ze het aantal abortussen zo veel mogelijk beperken en onafhankelijke keuzehulp verplicht stellen.
“De abortuspraktijk in Nederland moet stoppen. De SGP wil dat de abortuswet wordt ingetrokken. Zolang dit niet het geval is, doet de overheid er alles aan om het aantal abortussen te beperken.”
“Vrouwen krijgen altijd onafhankelijke voorlichting door deskundige keuzehulpbegeleiders aangeboden. Deze keuzehulpgesprekken vinden buiten de abortuskliniek plaats.”
Euthanasiewet intrekken en euthanasie beperken
De SGP verwerpt euthanasie als normaal medisch handelen, wil de euthanasiewet intrekken, en pleit voor strengere toetsing en bescherming van artsen tegen druk. Euthanasie bij psychisch lijden en jonge mensen moet verboden worden.
“De SGP wil de euthanasiewet intrekken.”
“Euthanasie is geen normaal medisch handelen.”
“De SGP wil dat euthanasie bij psychisch lijden niet langer mogelijk is. Zéker bij jonge mensen.”
“Toetsing van euthanasieverzoeken wordt aangescherpt. Dit moet niet langer achteraf, maar vooraf gebeuren. Alle oordelen van de toetsingscommissies moeten openbaar worden gemaakt. Ook wordt de rol van het Openbaar Ministerie (OM) en de rechter (bij niet-unaniem oordeel) versterkt.”
“Artsen moeten worden beschermd tegen druk van familie.”
Verbod op embryokweek, embryoselectie en kiembaanmodificatie
De SGP wil het menselijk leven vanaf het prilste begin beschermen en wijst daarom embryokweek, embryoselectie op gezondheid of geslacht, en kiembaanmodificatie af.
Beperking en maatschappelijke bezinning op vruchtbaarheidsbehandelingen
De SGP wil een maatschappelijke bezinning op vruchtbaarheidsbehandelingen, verbiedt buitenlands donorzaad, en wijst mens-diercombinaties af vanwege morele bezwaren.
“De SGP wil gebruik van buitenlands donorzaad bij kunstmatige bevruchting verbieden.”
“Vanwege de risico’s en morele bezwaren op grond van de Bijbel wijst de SGP de ontwikkeling van mens-diercombinaties af.”
“De SGP bepleit een maatschappelijke bezinning op vruchtbaarheidsbehandelingen.”
Verbod op hormoonbehandelingen bij kinderen en beperking transgenderzorg
De SGP wil hormoonbehandelingen bij kinderen verbieden en somatische transgenderbehandelingen beperken tot gevallen met aantoonbare medische noodzaak.
Gewetensvrijheid van zorgprofessionals waarborgen
De SGP vindt dat zorgverleners altijd hun geweten moeten kunnen volgen en niet gedwongen mogen worden tot handelingen die zij ethisch verwerpen.
“De gewetensvrijheid van zorgprofessionals blijft te allen tijde gewaarborgd. Ook moeten artsen de ruimte hebben om het ‘first do no harm’-principle na te kunnen leven.”
“Voor alle medische handelingen geldt dat wij zeer hechten aan bescherming van de lichamelijke integriteit en de vrijheid van het geweten. Dit geldt zowel voor patiënten als voor zorgverleners.”
Strikte grenzen aan medisch-wetenschappelijk onderzoek
De SGP verzet zich tegen medisch-wetenschappelijke onderzoeken of behandelingen waarbij menselijk leven wordt aangetast of beëindigd.
“De SGP verzet zich daarom tegen medisch-wetenschappelijke onderzoeken of behandelingen waarbij menselijk leven wordt aangetast of beëindigd.”
Strengere regels rond orgaandonatie
De SGP wil dat familie altijd orgaandonatie kan tegenhouden als er geen keuze is vastgelegd, en pleit voor duidelijke en zorgvuldige voorlichting.
De ChristenUnie kiest op medisch-ethisch gebied voor maximale bescherming van het (ongeboren) leven, grote terughoudendheid bij ingrijpende medische technologieën en een duidelijke afwijzing van normalisering van abortus, euthanasie en draagmoederschap. Zij pleiten voor strengere regels rond abortus en euthanasie, investeren in alternatieven zoals palliatieve zorg en begeleiding, en hanteren het principe van ‘bij twijfel niet inhalen’ bij nieuwe medische technieken. De partij benadrukt dat elk mensenleven intrinsiek waardevol is, ongeacht gezondheid, leeftijd of beperking.
Strikte bescherming van het (ongeboren) leven
De ChristenUnie verzet zich tegen de Nederlandse abortus- en euthanasiepraktijk en wil het ongeboren leven en kwetsbare mensen maximaal beschermen. Zij zien elke abortus als een tragedie en willen alternatieven bieden voor vrouwen in noodsituaties. Ook bij het levenseinde moet de overheid kwetsbaar leven beschermen.
“De ChristenUnie blijft zich inzetten voor de bescherming van het ongeboren leven en minder abortussen.”
“De ChristenUnie zich altijd verzet tegen de Nederlandse abortus- en euthanasiepraktijk die indruist tegen één van onze meest elementaire waarden: de beschermwaardigheid van het menselijk leven.”
“Elke abortus is een tragedie, een diep verdriet dat raakt aan het hart van het menselijk bestaan.”
Geen normalisering en beperking van abortus
Abortus mag niet worden genormaliseerd of laagdrempeliger gemaakt. De partij is tegen het verstrekken van de abortuspil via de huisarts, tegen brede scholing van huisartsen voor abortus, en wil abortus in het Wetboek van Strafrecht houden. Zij pleiten voor gewetensvrijheid voor huisartsen en betere begeleiding van vrouwen met onbedoelde zwangerschappen.
“We verzetten ons tegen het verstrekken van de abortuspil in de huisartsenpraktijk: het is geen ‘gewone medische zorg’.”
“We zijn tegen brede scholing om abortus laagdempeliger aan te bieden.”
“De zwangerschapsafbreking wordt niet uit het Wetboek van Strafrecht gehaald. Dit is een bescherming van het ongeboren leven en het beschermt de vrouw tegen een gedwongen abortus.”
Strenge grenzen aan euthanasie en voltooid leven
De ChristenUnie wil een trendbreuk in het stijgende aantal euthanasiegevallen en is tegen wettelijke regelingen voor euthanasie bij voltooid leven. Zij willen euthanasie bij jongeren onder de dertig met ernstig psychisch lijden stopzetten totdat de zorg beter is geregeld, en pleiten voor meer palliatieve zorg en voorlichting over natuurlijk sterven.
“We zetten in op trendbreuk: een daling van het aantal euthanasiegevallen via verbeterde voorlichting over natuurlijk sterven, goede en voldoende beschikbare hospice- en palliatieve zorg.”
“De ChristenUnie is tegen een wettelijke regeling voor euthanasie bij mensen met een ‘voltooid leven’.”
“Totdat hier samen met de sector goed naar is gekeken, wordt euthanasie voor jongeren met ernstig psychisch lijden onder de dertig gestopt.”
Terughoudendheid bij medische technologie en genetische modificatie
De partij hanteert een ‘ethiek van voorzichtigheid’ bij medische technologische ontwikkelingen, met het uitgangspunt ‘bij twijfel niet inhalen’. Ze zijn tegen het gebruik van embryo’s voor wetenschappelijk onderzoek en genetische modificatie, vooral als het gaat om kiembaanmodificatie.
“Bij medische technologische ontwikkelingen hanteren we een ‘ethiek van voorzichtigheid’: bij twijfel niet inhalen.”
“Het gebruik van embryo’s voor wetenschappelijk onderzoek en genetische modificatie, past niet bij het uitgangspunt dat elk menselijk leven beschermwaardig is.”
“Zeker als genetische modificaties in het embryo onomkeerbaar zijn en aan het nageslacht worden doorgegeven (kiembaanmodificatie), past grote terughoudendheid.”
Kritisch op prenatale screening en tegen een ‘Downvrije samenleving’
Prenatale screening mag niet leiden tot medicalisering van zwangerschap of selectie op beperking. De ChristenUnie wil eerlijke voorlichting over leven met het Downsyndroom en is tegen een samenleving waarin kinderen met Downsyndroom worden uitgesloten.
Tegen draagmoederschap en commerciële spermadonatie
De ChristenUnie is tegen draagmoederschap en commerciële spermadonatie, en wil geen praktijk waarin ouderschap wordt versplinterd of familiebanden worden verbroken.
BIJ1 kiest radicaal voor maximale zelfbeschikking op medisch-ethische thema’s als abortus, euthanasie, genderzorg en intersekse. Ze willen strafbaarheid en barrières rond abortus en euthanasie opheffen, medische transitie volledig depathologiseren, en medisch ingrijpen bij intersekse-kinderen verbieden. De partij stelt dat ieder mens recht heeft op regie over het eigen lichaam, ook bij levenseinde en genderidentiteit.
Abortus volledig uit het strafrecht, toegankelijk en vergoed
BIJ1 wil abortus uit het Wetboek van Strafrecht halen, volledige vergoeding en integratie in de reguliere zorg, en meer zeggenschap voor zwangeren. Ze bestrijden actief het taboe en willen dat verloskundigen en huisartsen de abortuspil kunnen voorschrijven.
“Abortus wordt uit het Wetboek van Strafrecht gehaald.”
“Abortuszorg gaat bovendien onder de reguliere zorg vallen; er komen abortusafdelingen in verloskundigenpraktijken en andere medische centra.”
“Verloskundigen en de huisarts moeten de abortuspil kunnen voorschrijven en werken hierin actief samen met abortusartsen.”
Euthanasie en hulp bij zelfdoding volledig gedecriminaliseerd
BIJ1 wil euthanasie en hulp bij zelfdoding volledig uit het strafrecht halen, ook voor mensen met psychiatrisch lijden, dementie of een niet-medische doodswens. Ze pleiten voor een legaal stervensmiddel voor mensen met een weloverwogen doodswens, mits vrijwilligheid en weloverwogenheid getoetst worden.
“We heffen de strafbaarheid van artseneuthanasie op. Ook moet hulp bij zelfdoding door naasten of andere professionele hulpverleners gedecriminaliseerd worden.”
“Ieder mens moet kunnen kiezen voor een waardige dood in eigen regie, ook als zij niet ziek zijn. Mensen met een weloverwogen persisterende doodswens moeten daarom toegang kunnen krijgen tot een legaal, waardig, veilig en betrouwbaar stervensmiddel...”
“De wens voor euthanasie mag nooit worden bepaald door gebrekkige zorg.”
Volledige zelfbeschikking in genderzorg en intersekse
BIJ1 wil dat transzorg zonder diagnose of toestemming van ‘experts’ toegankelijk is, en dat medische ingrepen bij intersekse-kinderen zonder levensbedreiging wettelijk verboden worden. Zelfidentificatie wordt leidend, genderregistratie wordt afgeschaft.
“Er komt wetgeving dat een einde maakt aan medisch ingrijpen bij (niet-levensbedreigende) geslachtelijke ontwikkeling van intersekse kinderen, die niet standaard is.”
“De zorg voor trans personen moet worden gezien als een reguliere vorm van medische zorg... (Hormoon)behandelingen en operaties worden vergoed, zonder toestemming van ‘experts’ en verzekeringen. Daarnaast hoeven trans personen geen diagnose meer te ontvangen om zorg te krijgen.”
“We stoppen de criminalisering van trans personen en maken zelfidentificatie, in plaats van medische en psychische frames over genderidentiteit, leidend in de transzorg.”
De VVD kiest op medisch-ethisch gebied voor individuele zelfbeschikking, duidelijke wettelijke kaders en het waarborgen van liberale waarden zoals keuzevrijheid rond abortus, euthanasie en draagmoederschap. De partij wil bestaande rechten beschermen, regelgeving moderniseren en ruimte bieden voor maatschappelijke discussie en zorgvuldige innovatie. Concrete voorstellen zijn onder meer het wettelijk regelen van draagmoederschap, het uit het strafrecht halen van abortus, en het behouden en verduidelijken van euthanasiewetgeving.
Zelfbeschikking bij abortus
De VVD vindt dat vrouwen volledige zeggenschap moeten hebben over hun lichaam en keuzevrijheid bij abortus. Ze willen abortus uit het Wetboek van Strafrecht halen en de toegang tot abortuszorg verbeteren, inclusief het voorschrijven van de abortuspil door huisartsen.
“Abortus is een recht: Iedere vrouw moet zelf kunnen beslissen bij een onbedoelde en/of ongewenste zwangerschap. We willen voor altijd goede, veilige en toegankelijke abortuszorg. Huisartsen die dat willen, mogen de abortuspil voorschrijven aan vrouwen die ongewenst zwanger zijn.”
“De VVD zet zich actief in om legale abortus uit het Wetboek van Strafrecht te halen, zodra er een volwaardig alternatief is.”
Behoud en modernisering van euthanasiewetgeving
De VVD wil de bestaande euthanasiewetgeving behouden, geen stappen terugzetten, en onderzoeken of de wet- en regelgeving nog aansluit bij de praktijk. Ze benadrukken het belang van zelfbeschikking, ook voor mensen met dementie en psychiatrische aandoeningen, en willen het debat over voltooid leven voortzetten.
“We zorgen ervoor dat op het vlak van euthanasie geen stap terug in de tijd wordt gezet. We maken duidelijker wanneer iemand op basis van een schriftelijke wilsverklaring euthanasie verleend kan krijgen.”
“De VVD wil laten onderzoeken of de huidige wet- en regelgeving nog voldoet aan de euthanasiepraktijk zoals deze zich de afgelopen jaren heeft ontwikkeld.”
“In afwachting van de behandeling van de ‘Initiatiefwet voltooid leven’ gaan we door met het maatschappelijk debat over (de positie van) een waardig levenseinde bij voltooid leven zonder medische oorzaak.”
Wettelijke regeling voor draagmoederschap
De VVD wil draagmoederschap in Nederland zorgvuldig en eerlijk reguleren, met aandacht voor het recht van kinderen op afstammingsinformatie, ongeacht de wijze van verwekking.
“We voeren een goede wettelijke regeling in voor draagmoederschap: Het is belangrijk voor kinderen, draagmoeders en wensouders dat draagmoederschap zorgvuldig en eerlijk wordt gereguleerd.”
“Alle kinderen krijgen recht op afstammingsinformatie wanneer ze de wettelijke leeftijdsgrens hebben bereikt. Dit recht hebben zij ongeacht hoe en door wie zij zijn verwekt.”
Toestaan van embryoselectie op ernstige erfelijke ziektes
De VVD staat toe dat embryo’s voorafgaand aan plaatsing bij de moeder gescreend mogen worden op een beperkt aantal ernstige erfelijke aandoeningen.
“toestaan dat er eerst gescreend mag worden of het embryo drager is van een afgebakend aantal ernstige erfelijke ziektes, voordat het bevruchte embryo bij de moeder wordt ingebracht.”
Verbod op maagdenvlieshersteloperaties
De VVD verwerpt medische handelingen die voortkomen uit eer of onderdrukking, zoals maagdenvliesherstel, en wil deze verbieden.
“Verbod op maagdenvlieshersteloperaties: In Nederland beschikken vrouwen zelf over hun lichaam. Medische handelingen die voortkomen uit eer of onderdrukking van vrouwen, zoals ‘maagdenvliesherstel’, zijn onverenigbaar met onze waarden.”
De Partij voor de Dieren (PvdD) kiest in haar verkiezingsprogramma duidelijk voor maximale zelfbeschikking en lichamelijke integriteit op medisch-ethisch gebied. Zij pleit voor het uit het strafrecht halen van abortus, het versterken van het recht op zelfbeschikking bij levenseinde, bescherming van kinderen tegen niet-noodzakelijke medische ingrepen zonder toestemming, en het centraal stellen van zelfbeschikking in transgenderzorg. De partij is kritisch op schadelijke therapieën en wil wettelijke regulering om kwetsbare groepen te beschermen.
Zelfbeschikking bij levenseinde en abortus
De PvdD vindt dat mensen zelf mogen beslissen over hun lichaam, inclusief het recht op abortus en waardig sterven, en wil deze rechten wettelijk en praktisch waarborgen. Dit standpunt adresseert de ethische vraag wie zeggenschap heeft over medische beslissingen rond leven en dood.
“De Partij voor de Dieren hecht aan zelfbeschikking en vindt dat mensen zelf mogen bepalen wanneer ze sterven, op een waardige manier. Hier moet een zorgvuldig traject aan voorafgaan.”
“Abortus blijft voor iedereen vergoed binnen de basisdekking van de zorgverzekering.”
“Abortus is geen misdaad, deze medische ingreep wordt uit het Wetboek van Strafrecht gehaald.”
“Vrouwen hebben het recht zelf te beslissen over hun lichaam en dus ook over abortus.”
Bescherming lichamelijke integriteit van kinderen
De partij wil wettelijke bescherming tegen medisch niet-noodzakelijke behandelingen bij kinderen zonder hun uitdrukkelijke toestemming, met bijzondere aandacht voor intersekse kinderen. Dit raakt direct aan het ethische principe van lichamelijke integriteit en het recht van het kind op zelfbeschikking.
“Er komt een wettelijke regulering die medisch niet-noodzakelijke behandelingen van kinderen, zoals intersekse kinderen, zonder hun uitdrukkelijke en goed geïnformeerde toestemming aan banden legt. Zo kunnen (intersekse) kinderen zélf kiezen wat er met hun lichaam gebeurt.”
Zelfbeschikking en keuzevrijheid in transgenderzorg
De PvdD stelt het recht op zelfbeschikking van transgender personen centraal, met nadruk op keuzevrijheid en het loslaten van stigmatiserende psychiatrische diagnoses. Dit standpunt adresseert de ethische omgang met genderidentiteit en medische transitie.
“Het recht tot zelfbeschikking van transgender personen zetten we centraal. Dat betekent dus ook uitgebreide informatie van betrokken artsen en meer keuzevrijheid in het traject van hormonen en operaties.”
“We ontkoppelen transgender zijn van de huidige stigmatiserende psychiatrische diagnoses, en gebruiken in plaats daarvan nieuwere internationale richtlijnen zoals de ICD-11.”
Kritisch op schadelijke therapieën en bescherming tegen conversietherapie
De partij is uitgesproken tegen schadelijke therapieën zoals ABA bij autisme, vanwege de ethische bezwaren en gelijkenissen met conversietherapie, en pleit voor een verbod.
“De omstreden 'Applied Behavioural Analysis' (ABA)-therapie kan enorm schadelijk zijn. Daarom zijn wij zeer kritisch op ABA en daarvan afgeleide therapieën en bepleiten we, gezien de gelijkenissen met conversietherapie, een verbod.”
BVNL stelt individuele vrijheid centraal bij medisch-ethische kwesties en verwerpt overheidsdwang rondom het eigen lichaam. Zij pleiten voor volledige autonomie bij keuzes over euthanasie, abortus, vaccinatie en medische behandelingen, met enkele restricties voor minderjarigen bij geslachtstransitie.
Individuele autonomie bij medisch-ethische keuzes
BVNL vindt dat beslissingen over het eigen lichaam uitsluitend aan het individu toebehoren en dat de overheid zich hier niet mee mag bemoeien. Dit geldt voor onderwerpen als vaccinatie, medische behandelingen, seksuele voorkeur, levensovertuiging en levensbeëindiging. De partij benadrukt dat vrijheid en lichamelijke integriteit heilig zijn.
“Medisch-ethische keuzes horen bij het individu, niet bij de Staat. Belang Van Nederland verwerpt iedere vorm van overheidsdwang als het gaat om beslissingen over het eigen lichaam. Of het nu gaat om vaccinatie, medische behandelingen, seksuele voorkeur, levensovertuiging, of levensbeëindiging: deze keuzes behoren toe aan de mens zelf. De overheid heeft zich hierbuiten te houden.”
“De integriteit van het lichaam en de vrijheid om je eigen keuzes te maken zijn heilig.”
“Vaccinatie of andere medische handelingen zijn altijd de exclusieve keuze van het individu en de overheid mag hier op geen enkele manier dwang of drang op uitoefenen.”
“Er vindt geen enkele vorm van (vaccinatie-)dwang of drang plaats, iedereen beslist zelf over zijn of haar eigen lichaam.”
Euthanasie en abortus binnen huidige wetgeving toegestaan
BVNL accepteert euthanasie en abortus als individuele rechten, zolang deze binnen de bestaande wettelijke kaders plaatsvinden. Zij zien deze keuzes als persoonlijke aangelegenheden waar de overheid geen extra beperkingen aan mag opleggen.
Geen geslachtstransities voor minderjarigen
Hoewel BVNL individuele autonomie benadrukt, maken zij een uitzondering voor geslachtstransities bij minderjarigen. Zij willen deze medische ingrepen voor jongeren onder de 18 jaar niet toestaan.
“Geen geslachtstransities voor minderjarigen.”
BBB kiest in medisch-ethische kwesties voor zorgvuldigheid, respect voor verschillende opvattingen en ruimte voor het individuele geweten van Kamerleden. Ze willen abortus toegankelijk houden maar pleiten voor zorgvuldige omgang en herziening van termijnen, zijn tegen uitbreiding van embryokweek, steunen euthanasie bij uitzichtloos lijden maar wijzen de voltooidlevenwet af, en willen een tijdelijke stop op medische transitie voor minderjarigen. De partij benadrukt het belang van wetenschappelijke zorgvuldigheid en preventie, en erkent de complexiteit van deze thema’s.
Ruimte voor gewetensvrijheid bij medisch-ethische kwesties
BBB vindt dat medisch-ethische vraagstukken met respect en zorgvuldigheid moeten worden behandeld, waarbij individuele Kamerleden naar eigen geweten mogen stemmen als zij zich niet kunnen vinden in het fractiestandpunt. Dit onderstreept het belang van persoonlijke afwegingen bij gevoelige onderwerpen.
“Wanneer de afweging zo uitvalt dat individuele Tweede Kamerleden zich niet kunnen vinden in het in te nemen standpunt, krijgen zij de ruimte om naar hun eigen eer en geweten te stemmen.”
Abortus: toegankelijk, maar met zorgvuldigheid en herziening termijnen
BBB erkent abortus als belangrijk recht, maar wil dat er niet lichtzinnig mee wordt omgegaan. Ze vinden het ongeboren leven ook belangrijk en willen de abortustermijnen en nieuwe ontwikkelingen zorgvuldig herzien, met extra aandacht voor preventie van ongewenste zwangerschap.
“Abortus is een belangrijk recht en moet veilig en toegankelijk zijn voor vrouwen, maar er moet niet lichtzinnig mee omgegaan worden. Hierbij vinden we ook het ongeboren leven belangrijk. Daarom willen we dat er zorgvuldig gekeken wordt naar de termijnen en nieuwe ontwikkelingen. Daarnaast willen we extra aandacht besteden aan de preventie van ongewenste zwangerschap.”
Euthanasie: steun bij uitzichtloos lijden, afwijzing voltooidlevenwet
BBB steunt euthanasie bij uitzichtloos en ondraaglijk lijden na zorgvuldige besluitvorming in een medische setting, maar wijst de voltooidlevenwet af omdat deze volgens hen niets toevoegt aan de huidige praktijk.
“Bij uitzichtloos en ondraaglijk lijden kan actieve levensbeëindiging een daad van barmhartigheid zijn. Dit moet altijd in een medische setting plaatsvinden, na zorgvuldige besluitvorming.”
“De voltooidlevenwet voegt niets toe aan de huidige euthanasiepraktijk en zullen wij dan ook niet steunen.”
Geen uitbreiding embryokweek voor wetenschappelijk onderzoek
BBB is tegen het uitbreiden van regels voor embryokweek als het doel puur wetenschappelijk is, omdat zij vinden dat menselijk leven niet alleen voor wetenschap mag worden gecreëerd.
“Menselijk leven mag niet gemaakt worden puur en alleen voor wetenschappelijke doeleinden. Het uitbreiden van de regels voor embryokweek kunnen wij dan ook niet steunen.”
Stop medische transitie minderjarigen tot herziening richtlijnen
BBB wil een tijdelijke stop op medische transitie voor minderjarigen vanwege internationale discussie over het Dutch Protocol, totdat de richtlijnen zorgvuldig zijn herzien. Ze erkennen de uitdagingen voor transgenders, maar vinden extra zorgvuldigheid bij jongeren noodzakelijk.
“Om deze reden willen wij een stop op medische transitie voor minderjarigen, tot de richtlijnen zorgvuldig herzien zijn.”
NSC kiest in medisch-ethische kwesties voor behoud van bestaande wetgeving, grote zorgvuldigheid en terughoudendheid bij het verruimen van bestaande mogelijkheden. Ze willen abortus en euthanasie wettelijk handhaven, maar stellen strengere voorwaarden bij psychisch lijden en zijn tegen uitbreiding van draagmoederschap, kiembaanmodificatie en selectie van embryo’s op niet-medische gronden. De partij benadrukt het belang van maatschappelijk debat en het voorkomen van medicalisering waar mogelijk.
Zorgvuldigheid en maatschappelijk debat bij medische ethiek
NSC vindt dat medisch-ethische debatten niet alleen aan experts moeten worden overgelaten, maar breed maatschappelijk en politiek gevoerd moeten worden, met grote zorgvuldigheid.
“Het maatschappelijke en politieke debat over medische ethiek en over beginnend en eindigend leven moet met de grootst mogelijke zorgvuldigheid worden gevoerd. Deze debatten horen juist thuis in het politieke en maatschappelijke domein, en mogen niet uitsluitend worden overgelaten aan onderzoekers en experts.”
Behoud huidige wetgeving abortus en euthanasie, met extra beperkingen
NSC wil de huidige wetgeving rond abortus en euthanasie handhaven, maar is terughoudend bij uitbreiding, vooral bij psychisch lijden en wilsonbekwamen. Ze zijn tegen de Wet voltooid leven.
“We handhaven de huidige wetgeving rondom abortus. Abortus moet veilig en legaal zijn, en moet zoveel mogelijk worden voorkomen door goede voorlichting, goede toegang tot zorg en het vrij verkrijgbaar zijn van anticonceptie.”
“We handhaven de huidige wetgeving rondom euthanasie in Nederland bij uitzichtloos en ondraaglijk lijden. We pleiten voor een moratorium op euthanasie en hulp bij zelfdoding bij psychisch lijden onder de 30 jaar. Voordat verdere stappen worden gezet, is meer duidelijkheid nodig over hoe wilsbekwaamheid en de uitzichtloosheid van psychisch lijden bij mensen moet worden beoordeeld. Verder zijn we terughoudend en bezorgd over euthanasie bij wilsonbekwame mensen. We steunen de Wet voltooid leven niet.”
Tegen verruiming transgenderwet en medische transitie alleen met deskundigenverklaring
NSC accepteert medische transitie bij genderdysforie, maar is tegen het schrappen van de deskundigenverklaring en verlaging van de leeftijdsgrens.
“We vinden het goed dat medische transitie voor mensen met genderdysforie mogelijk is, maar zijn tegen de verruiming van de Transgenderwet die de deskundigenverklaring schrapt en de leeftijdsgrens verlaagt naar onder de 16 jaar.”
Tegen verruiming en commercialisering draagmoederschap
NSC is tegen alle vormen van commercieel draagmoederschap en tegen verruiming van de mogelijkheden.
“We zijn tegen alle vormen van commercieel draagmoederschap, inclusief het bemiddelen of het aanbieden van buitenlandse diensten. We zijn tegen de verruiming van de mogelijkheden voor draagmoederschap.”
Verbod op kiembaanmodificatie en selectie op niet-medische gronden
NSC wil een verbod op het aanpassen van erfelijk materiaal dat wordt doorgegeven aan volgende generaties (kiembaanmodificatie) en op selectie van embryo’s op niet-medische gronden.
“We willen een verbod op reproductieve inzet van kunstmatige geslachtscellen (in vitro gametogenese). We willen een uitgebreider verbod op het bemiddelen van diensten voor niet-medische inzet van IVF om het geslacht en andere kenmerken van een kind te kunnen selecteren. We zijn principieel tegen aanpassingen van het menselijk erfelijke materiaal waarbij deze aanpassingen ook worden doorgegeven aan volgende generaties (de zogeheten kiembaanmodificatie). We zijn tegen het tot stand brengen van embryo’s voor onderzoek en tegen uitbreiding van de inzet van preimplantatie genetische tests.”
Het CDA benadrukt het belang van zorgvuldigheid en maatschappelijke dialoog bij medisch-ethische kwesties, met als uitgangspunt de fundamentele beschermwaardigheid van het leven. Ze willen de huidige Abortuswet ongemoeid laten, zijn tegen de Wet Voltooid Leven, en pleiten voor meer onderzoek naar euthanasie onder jongeren. Het CDA wil gesprekken over nieuwe medische technologieën en het levenseinde stimuleren, met nadruk op zingeving en maatschappelijke verantwoordelijkheid.
Abortuswet blijft ongewijzigd
Het CDA kiest ervoor de bestaande Abortuswet niet te wijzigen, vanuit het principe van beschermwaardigheid van het leven. Ze willen maatschappelijke discussies over nieuwe medische technologieën voeren, maar stellen duidelijke grenzen aan ingrijpen in het leven.
“De overheid kan zo sturing geven vanuit het principe van fundamentele beschermwaardigheid van het leven. De Abortuswet blijft ongewijzigd.”
Tegen de Wet Voltooid Leven en focus op zingeving bij levenseinde
Het CDA is geen voorstander van de Wet Voltooid Leven en wil het gesprek over het levenseinde richten op zingeving en wensen van ouderen. Ze pleiten voor meer onderzoek naar euthanasie bij jongeren en willen een beweging van ‘wilsverklaring’ naar ‘wensverklaring’ stimuleren.
“We zetten ons in voor een beweging van ‘wilsverklaring’ naar ‘wensverklaring’, waarbij ouderen hun zorgen, wensen en behoeften voor de laatste levensfase vanuit zingevingsperspectief vastleggen.”
“We zijn geen voorstander van de Wet Voltooid Leven. De problematiek rondom euthanasie van jongeren onder de dertig volgen we nauw. We willen meer onderzoek naar de oorzaken van de stijging van het aantal gevallen.”
Maatschappelijk gesprek over medische technologie en ethiek
Het CDA wil een breed maatschappelijk gesprek over de ethische grenzen en consequenties van medische en medisch-technologische ontwikkelingen. Ze benadrukken het belang van zorgvuldige, afgewogen wetgeving en maatschappelijke betrokkenheid bij deze fundamentele vragen.
D66 kiest op medisch-ethisch gebied nadrukkelijk voor individuele vrijheid en zelfbeschikking, met ruimte voor technologische en wetenschappelijke vooruitgang. De partij wil euthanasie en abortus volledig uit het strafrecht halen, hulp bij voltooid leven wettelijk regelen, en embryo-onderzoek mogelijk maken. D66 benadrukt dat de overheid mensen moet ondersteunen bij het maken van eigen keuzes over hun lichaam, leven en gezondheid.
Volledige legalisering van euthanasie, abortus en hulp bij voltooid leven
D66 wil dat mensen maximale zeggenschap hebben over het begin en einde van hun leven. Dit betekent het wettelijk regelen van hulp bij voltooid leven, verruiming van de euthanasiewet (ook bij psychisch lijden en dementie), snellere toegang tot stervenshulp, en het volledig uit het strafrecht halen van euthanasie en abortus. De partij ziet dit als een uiting van vertrouwen in autonomie en het recht op zelfbeschikking.
“Daarom pleit D66 voor: • Een wettelijke regeling voor hulp bij een voltooid leven. • Verruiming van de euthanasiewet, ook bij psychisch lijden en dementie. • Snellere toegang tot stervenshulp via expertisecentra. • Het volledig uit het strafrecht halen van euthanasie. • Het volledig uit het strafrecht halen van abortus.”
“D66 staat voor een samenleving waarin ieder mens het recht heeft om zelf te beslissen over het begin en het einde van het leven, over vruchtbaarheidsbehandelingen en ouderschap, over identiteit en medische behandelingen.”
Ruimte voor verantwoord embryo-onderzoek
D66 wil de mogelijkheden van technologie en biomedische wetenschap benutten, waaronder verantwoord embryo-onderzoek. Dit past bij hun visie op vooruitgang en het centraal stellen van individuele keuzevrijheid, mits kwetsbare mensen worden beschermd.
“• Ruimte voor verantwoord embryo-onderzoek.”
Vrijheid en zelfbeschikking als leidend principe bij medisch-ethische keuzes
De partij stelt dat de overheid mensen moet ondersteunen bij het maken van eigen keuzes over hun lichaam, leven en gezondheid, en niet moet sturen op basis van angst of dogma. Vrijheid van het individu en het recht op zelfbeschikking zijn de kernwaarden.
“Ook op medisch-ethische thema’s laat D66 haar diepste waarden spreken: vrijheid van het individu en het recht op zelfbeschikking. De overheid is er om mensen te ondersteunen bij het maken van hun eigen keuzes over hun lichaam, leven en gezondheid.”
“Geen regels gebaseerd op angst of dogma’s, maar op mededogen, redelijkheid en vertrouwen in autonomie.”
FVD neemt op medisch-ethisch gebied uitgesproken conservatieve standpunten in, met nadruk op individuele keuzevrijheid en bescherming van het leven. De partij wil abortus beperken, medische transitie bij minderjarigen verbieden, vaccinatie altijd vrijwillig houden, en anticonceptie volledig vergoeden. Hun visie is gericht op het beschermen van lichamelijke integriteit, het beperken van ingrijpende medische handelingen bij kwetsbare groepen, en het waarborgen van keuzevrijheid voor burgers.
Abortus beperken tot 16 weken en verplichte bedenktijd
FVD wil abortus wettelijk beperken tot 16 weken zwangerschap en een verplichte vijfdaagse bedenktijd invoeren vanaf acht weken. Dit standpunt is bedoeld om de zorgvuldigheid en waardigheid van het leven te waarborgen, terwijl individuele beslissingsvrijheid behouden blijft.
“We beperken abortus tot zestien weken zwangerschap en stellen vanaf acht weken een verplichte vijfdaagse bedenktermijn in, zodat zorgvuldigheid en waardigheid van het leven samengaat met individuele beslissingsvrijheid.”
Verbod op medische transitie bij minderjarigen
De partij wil een wettelijk verbod op geslachtsveranderende operaties, hormoontherapie en puberteitsremmers bij minderjarigen. FVD stelt dat kinderen beschermd moeten worden tegen onomkeerbare medische ingrepen en ideologische beïnvloeding.
“We verbieden geslachtsveranderingsoperaties, hormoontherapie en puberteitsremmers bij minderjarigen, zodat kinderen worden beschermd tegen onomkeerbare beslissingen.”
“We verbieden transgender-propaganda op scholen en jeugd-tv, zodat kinderen beschermd worden tegen schadelijke ideologische beïnvloeding.”
Vaccinatie blijft altijd vrijwillig
FVD is tegen elke vorm van vaccinatiedwang of -drang en wil dat vaccinatie altijd een vrije keuze blijft, uitgaande van lichamelijke integriteit en zelfbeschikking.
“We garanderen dat vaccinatie altijd vrijwillig blijft, zodat burgers vrij zijn om zelf te beslissen over hun lichaam.”
Volledige vergoeding anticonceptiepil
De partij wil dat de anticonceptiepil volledig wordt vergoed, zodat deze voor iedereen toegankelijk en betaalbaar is. Dit wordt gezien als een manier om individuele keuzevrijheid en gezondheidszorg te bevorderen.
“We vergoeden de anticonceptiepil volledig, zodat deze voor iedereen toegankelijk en betaalbaar is.”
Volt kiest in medisch-ethische kwesties radicaal voor het recht op lichamelijke autonomie en zelfbeschikking, met expliciete steun voor vrije toegang tot abortus, euthanasie en genderbevestigende zorg. De partij wil deze rechten stevig verankeren in nationale en Europese wetgeving, zodat iedereen vrij kan beslissen over het eigen lichaam, ongeacht politieke of maatschappelijke druk.
Recht op lichamelijke autonomie als grondrecht
Volt wil het recht op lichamelijke autonomie als fundamenteel grondrecht in de Grondwet en Europese verdragen vastleggen. Dit moet burgers structureel beschermen tegen inmenging in persoonlijke medische keuzes, waaronder abortus, anticonceptie, genderbevestigende zorg en bescherming tegen medische of seksuele dwang.
“Volt verankert het recht op lichamelijke autonomie als fundamenteel grondrecht in de Grondwet. Volt pleit voor opname van dat recht in het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens en het Handvest van de Grondrechten van de EU. Op deze manier verzekert Volt dat iedereen vrij kan beslissen over het eigen lichaam, waaronder het recht op abortus, anticonceptie, genderbevestigende zorg en bescherming tegen medische of seksuele dwang.”
Vrije toegang tot abortus en uit het strafrecht
Volt wil abortus volledig uit het Wetboek van Strafrecht halen en vrije toegang tot abortus garanderen, inclusief educatie en bescherming tegen demonstraties bij klinieken. Hiermee wil Volt het recht op abortus definitief beschermen tegen politieke wisselvalligheid en criminalisering.
“We willen vrije toegang tot abortus. Daarbij wordt duidelijke en toegankelijke educatie hierover, voor alle leeftijden, als cruciaal gezien. Abortus gaat uit het Wetboek van Strafrecht. Op deze manier wordt abortus definitief uit de criminaliteit gehaald, naar het voorbeeld van onder andere Mexico, Cuba, Uruguay, Guyana en Argentinië.”
“Daarnaast pleit Volt voor een bufferzone rondom abortusklinieken waarin geen demonstranten mogen staan.”
Legale, begeleide euthanasie bij vrijwillige stervenswens
Volt ondersteunt het recht op euthanasie voor mensen met een vrijwillige, weloverwogen en blijvende stervenswens, en wil hulp bij euthanasie uit het strafrecht halen. Dit standpunt is gericht op het waarborgen van zelfbeschikking tot het levenseinde.
“Mensen met een vrijwillige en weloverwogen, blijvende stervenswens kunnen legaal en onder begeleiding toegang krijgen tot euthanasie. Hulp bij vrijwillige en weloverwogen euthanasie hoort niet thuis in ons Wetboek van Strafrecht.”
Toegankelijke en snellere transgenderzorg
Volt wil transgenderzorg beter, toegankelijker en sneller maken, met minder psychologische barrières en snellere toegang tot medicatie. De keuze voor genderbevestigende therapie moet in de spreekkamer van specialisten plaatsvinden, zonder politieke inmenging.
“We maken transgenderzorg beter, toegankelijker en sneller beschikbaar. Met onder andere een korter psychologisch traject en snellere toegang tot medicatie wanneer dit passend is voor de cliënt. De keuze voor wel of geen genderbevestigende therapie wordt gemaakt in de spreekkamer van specialisten, vrij van politieke standpunten.”
JA21 wil op medisch-ethisch gebied vooral vasthouden aan bestaande wetgeving rond abortus en euthanasie, met nadruk op zorgvuldigheid en bescherming van kwetsbaren. Ze pleiten voor duidelijke ethische kaders bij nieuwe technologieën zoals gentechnologie, en benadrukken het belang van maatschappelijke discussie en zorgvuldige regelgeving bij gevoelige onderwerpen als zwangerschap, geboorte en levensbeëindiging.
Huidige abortus- en euthanasiewetgeving behouden, met zorgvuldigheid
JA21 steunt het recht op abortus als belangrijk vrouwenrecht, maar wil het debat over de abortustermijn openhouden vanwege medische ontwikkelingen. Voor euthanasie willen ze geen uitbreiding naar mensen zonder uitzichtloos, medisch lijden of wilsonbekwamen, en benadrukken ze zorg voor kwetsbaren.
“Het recht op abortus is een belangrijk vrouwenrecht waar wij niet aan willen tornen. Door ingrijpende en snelle medisch-wetenschappelijke ontwikkelingen neemt de levensvatbaarheid van het ongeboren kind sterk toe en zal het waarschijnlijk ook blijven toenemen. Het is daarom belangrijk om het maatschappelijk debat over de abortustermijn te blijven voeren.”
“Wij steunen de huidige euthanasiepraktijk, die door artsen en patiënten als zorgvuldig wordt ervaren. Verdere uitbreiding van deze wet naar mensen zonder uitzichtloos, medisch lijden of naar wilsonbekwamen, achten wij dus onwenselijk. Het uitgangspunt moet altijd zijn dat voor kwetsbaren in de samenleving zorg toegankelijk is en van hoge kwaliteit.”
“Regelgeving met betrekking tot zwangerschap, geboorte en levensbeëindiging dient daarom met grote zorgvuldigheid tot stand te komen.”
Duidelijke ethische kaders voor gentechnologie en genomica
JA21 wil actieve monitoring en regelgeving rond gentechnologie om ethisch problematische praktijken zoals genetisch toerisme of eugenetica te voorkomen. Ze pleiten voor internationale afspraken en bescherming tegen stigmatisering en onvoorziene gevolgen voor toekomstige generaties.
“Ten slotte wenst JA21 op het gebied van gentechnologie en genomica actieve monitoring en passende regelgeving. Zonder internationale afspraken kunnen er ethisch problematische praktijken ontstaan, zoals genetisch toerisme of eugenetica. JA21 wil daarom dat er duidelijke ethische kaders worden gesteld waarmee stigmatisering van mensen met een beperking en onvoorziene gevolgen van genetische manipulatie voor toekomstige generaties worden voorkomen.”
De SP stelt de autonomie en zeggenschap over het eigen lichaam centraal in medisch-ethische kwesties, met bijzondere aandacht voor abortusrechten, transrechten en slachtofferzorg. Ze willen het recht op abortus behouden, betere zorg en erkenning voor transpersonen, en investeren in mentale en medische ondersteuning voor slachtoffers van seksueel geweld. De partij benadrukt dat niemand wordt uitgesloten van passende zorg, ongeacht achtergrond of identiteit.
Recht op lichamelijke autonomie en zelfbeschikking
De SP vindt dat mensen zelf moeten kunnen beslissen over hun lichaam, wat zich uit in het beschermen van abortusrechten en het ondersteunen van transpersonen in hun transitie. Dit standpunt adresseert de kern van medisch-ethische vraagstukken: wie beslist over medische ingrepen en identiteitsvraagstukken? De partij verzet zich tegen verdere beperkingen van bestaande rechten en wil zorg toegankelijker maken voor groepen die vaak worden uitgesloten.
“Autonomie en zeggenschap over het eigen lichaam is daarbij het uitgangspunt.”
“Het huidige recht op abortus mag niet verder worden beperkt.”
“Transrechten zijn mensenrechten. Mensen die in transitie gaan krijgen de juiste erkenning en ondersteuning. Autonomie en zeggenschap over het eigen lichaam is daarbij het uitgangspunt.”
Betere zorg en ondersteuning voor slachtoffers van seksueel geweld
De SP wil slachtoffers van seksueel geweld betere toegang geven tot mentale en medische zorg, zonder financiële drempels. Dit raakt aan medisch-ethische kwesties rond rechtvaardigheid, herstel en het voorkomen van secundaire victimisatie. De partij wil investeren in opvang en mentale ondersteuning, en garandeert dat slachtoffers nooit hoeven te betalen voor noodzakelijke zorg.
“We verbeteren de zorg voor slachtoffers van seksueel geweld door hier meer in te investeren. We bieden hen ook meer mentale ondersteuning om te voorkomen dat zij op lange wachtlijsten in de ggz belanden. Mensen die seksueel geweld hebben meegemaakt mogen ook nóóit een rekening gepresenteerd krijgen als zij daardoor zorg nodig hebben.”
DENK neemt op medisch-ethisch gebied een behoudende en zorgvuldige positie in, met nadruk op bescherming van kwetsbaar leven en het voorkomen van overhaaste medische ingrepen. De partij wil strengere regels rond abortus, is tegen verruiming van euthanasie en wijst geslachtsveranderende behandelingen bij minderjarigen af. DENK benadrukt het belang van zorgvuldigheid, bescherming van jongeren en het voorkomen van onnodig lijden.
Strengere regels rond abortus
DENK wil het recht op leven en de autonomie van de vrouw beide beschermen, maar kiest voor een restrictievere benadering dan nu gebruikelijk is. De partij pleit voor een verplichte bedenktermijn, verplichte raadgeving en het verlagen van de abortusgrens naar het niveau van buurlanden.
“Bij abortus moeten wij recht doen aan de gezondheid en de autonomie van de vrouw én aan de rechten van het ongeboren leven. Dat betekent dat wij de voorwaarden rond abortus zo inrichten dat deze twee uitgangspunten leidend zijn. Wij zijn voor een verplichte bedenktermijn en raadgeving bij abortus en willen de wekengrens meer in lijn brengen met onze buurlanden.”
Tegen geslachtsveranderende behandelingen bij minderjarigen
DENK stelt zich kritisch op tegenover medische behandelingen voor geslachtsverandering bij minderjarigen. De partij vindt dat de gezondheid van jongeren voorop moet staan en wijst puberteitsremmers, hormonale en chirurgische behandelingen in dit kader af.
“Wij zijn daarom geen voorstander van puberteitsremmers, hormonale of chirurgische behandelingen bij minderjarigen die toegepast worden in het kader van geslachtsverandering.”
Geen verruiming euthanasie, focus op preventie
DENK is tegen het verruimen van de euthanasiewetgeving. In plaats daarvan wil de partij inzetten op het voorkomen van een doodswens door meer aandacht te besteden aan het bestrijden van depressie en eenzaamheid.
“Wij willen geen verruiming van de mogelijkheden voor euthanasie. Wij willen inzetten op meer maatregelen om de wens tot het beëindigen van het leven te voorkomen, bijvoorbeeld door de aanpak van depressie en eenzaamheid.”
50PLUS neemt in haar verkiezingsprogramma een duidelijk medisch-ethisch standpunt in door te pleiten voor verruiming van de mogelijkheden tot euthanasie bij ondraaglijk en uitzichtloos lijden. Verder legt de partij nadruk op een waardig levenseinde als kernthema voor ouderen, maar doet geen andere concrete medisch-ethische voorstellen. Het programma bevat geen standpunten over andere medisch-ethische kwesties zoals abortus, embryowetgeving of orgaandonatie.
Verruiming mogelijkheden tot euthanasie bij uitzichtloos lijden
50PLUS wil dat mensen die ondraaglijk en uitzichtloos lijden meer mogelijkheden krijgen om voor euthanasie te kiezen. Dit standpunt is gericht op het vergroten van zelfbeschikking en het waarborgen van een waardig levenseinde voor ouderen, een thema dat de partij als essentieel beschouwt voor haar doelgroep.
“De mogelijkheden tot euthanasie worden verruimd als er sprake is van ondraaglijk en uitzichtloos lijden.”
Waardig levenseinde als kernthema voor ouderen
Het programma benadrukt het belang van een waardig levenseinde als een van de centrale thema’s voor ouderen, waarmee het de discussie over medisch-ethische keuzes rondom het levenseinde expliciet agendeert.
“Samen Ouder Worden, Eenzaamheid en een Waardig Levenseinde zijn kernthema’s voor ouderen. 50PLUS pakt allen nationaal aan.”
GroenLinks-PvdA kiest op medisch ethisch gebied nadrukkelijk voor het versterken van het recht op zelfbeschikking, met concrete voorstellen om abortus en euthanasie uit het Wetboek van Strafrecht te halen. De partij benadrukt het belang van toegankelijke, niet-intimiderende zorg en goede nazorg, en wil vrouwen en mensen die ondraaglijk lijden meer regie geven over hun eigen lichaam en levenseinde.
Recht op abortus versterken en uit strafrecht halen
GroenLinks-PvdA wil het recht op abortus expliciet beschermen en versterken, door abortus uit het Wetboek van Strafrecht te halen en vrouwen te beschermen tegen intimidatie bij klinieken. Dit standpunt adresseert het probleem van stigmatisering en belemmeringen voor vrouwen die een abortus overwegen, en onderstreept het belang van zelfbeschikking en toegankelijke zorg.
“We staan pal voor het recht van vrouwen om over hun eigen lichaam te beslissen. Dat recht willen we versterken. Abortus verdwijnt uit het Wetboek van Strafrecht. We zetten in op goede hulpverlening en nazorg voor wie een abortus laat uitvoeren en we beschermen vrouwen tegen intimidatie bij klinieken.”
Recht op euthanasie en zelfbeschikking bij levenseinde
De partij wil mensen die ondraaglijk en uitzichtloos lijden, ongeacht of dat lichamelijk of geestelijk is, het recht geven om over hun eigen levenseinde te beschikken. Dit wordt concreet gemaakt door euthanasie uit het Wetboek van Strafrecht te halen, waarmee GroenLinks-PvdA het recht op zelfbeschikking centraal stelt in medisch ethische kwesties rond het levenseinde.
“Wie ondraaglijk en uitzichtloos lijdt, ongeacht of dat lichamelijk of geestelijk is, kan een beroep doen op het recht op zelfbeschikking. Daarom halen we euthanasie uit het Wetboek van Strafrecht.”
Niet expliciet genoemd in verkiezingsprogramma