Verkiezingsprogramma's 2025 overmaak een vergelijking van de verschillen tussen de CDA en de NSC
BVNL positioneert zich als een klassiek-liberale, economisch rechtse en cultureel conservatieve partij die sterk inzet op individuele vrijheid, een kleine overheid en nationale soevereiniteit. In vergelijking met CDA en NSC is BVNL veel radicaler in het terugdringen van de overheid, het afwijzen van supranationale inmenging en het beperken van immigratie. De partij pleit voor forse bezuinigingen, een vlaktaks, een bindend referendum en het volledig schrappen van subsidies en adviesorganen.
Radicaal kleinere overheid en forse bezuinigingen
BVNL onderscheidt zich van CDA en NSC door een ongekend sterke focus op het drastisch verkleinen van de overheid, het schrappen van subsidies en adviesorganen, en het fors verminderen van overheidsuitgaven. Waar CDA en NSC doorgaans kiezen voor hervormingen en matiging, kiest BVNL voor een harde sanering.
“BVNL stelt zich ten doel om binnen twee regeerperiodes de rijksoverheidsuitgaven met ten minste 35% te verminderen, primair door het schrappen van subsidies, adviesorganen, overheidsreclame, klimaatbeleid, internationale hulp en niet-kerntaken.”
“Het CBS, CPB, Planbureau voor de Leefomgeving vormen we om tot één politiek neutrale slanke organisatie, dienstbaar aan de samenleving.”
“De talloze politiek gemotiveerde adviesraden en planbureaus schaffen we af”
Nationale soevereiniteit en afwijzing supranationale organisaties
BVNL is uitgesproken in haar streven naar maximale nationale soevereiniteit en het terugdringen van invloed van de EU, VN, WHO en NAVO. Dit gaat veel verder dan de posities van CDA en NSC, die doorgaans inzetten op samenwerking binnen internationale kaders.
“We moeten stoppen met het overhevelen van zeggenschap naar ongekozen supranationale organen zoals de WHO, de EU, de VN en de NAVO.”
“De EU moet worden omgevormd tot een confederatie van samenwerkende landen, zoals de Europese Economische Gemeenschap (EEG) oorspronkelijk bedoeld was.”
“Daar waar het Nederlands belang haaks staat op Brusselse regelgeving zullen wij Brussel informeren dat Nederland zijn eigen soevereine koers vaart.”
Bindend referendum en directe democratie
BVNL pleit voor het invoeren van een bindend referendum, waarmee burgers direct invloed krijgen op beleid. Dit is een duidelijk verschil met CDA en NSC, die hier veel terughoudender in zijn.
Strenge immigratiebeperking en asielstop
Waar CDA en NSC kiezen voor beperking en beheersing van migratie, pleit BVNL voor een volledige asielstop en het opzeggen van verdragen, waarmee zij zich duidelijk onderscheidt.
“BVNL wil een asielstop. Het absorptievermogen is bereikt en Nederland kan de eindeloze toestroom van asielzoekers niet meer aan.”
“Om de afbraak van Nederland te stoppen moeten we onmiddellijk stoppen met het toelaten van asielzoekers en kansarme migranten en niet accepteren dat onze eigen cultuur verdwijnt ten faveure van culturen en moralen die niet de onze zijn en die onze manier leven en onze waarden bedreigen. Hiertoe is het onvermijdelijk dat we een groot aantal internationale verdragen opzeggen.”
Vlaktaks en afschaffing toeslagen
BVNL stelt een vlaktaks voor van 25% en wil alle toeslagen en andere belastingen afschaffen, wat veel verder gaat dan de hervormingsvoorstellen van CDA en NSC.
“BVNL wil een vlaktaks invoeren van 25% op arbeidsinkomen, winst uit onderneming en winst uit vermogen, met een belastingvrije voet van €20.000,-. Tegelijkertijd worden alle andere belastingen en toeslagen afgeschaft.”
Strikte scheiding tussen staat en religie
BVNL is uitgesproken seculier en wil religieuze uitingen en invloed volledig weren uit de publieke en overheidsruimte, wat verder gaat dan de gematigde benadering van CDA en NSC.
“BVNL wil dat de staat seculier is. Overheid en religie blijven strikt gescheiden, de overheid bemoeit zich niet met religieuze aangelegenheden en religieuze instellingen hebben geen invloed op het overheidsbeleid.”
“Geen religieuze diensten en geen azan in de publieke ruimte.”
“Overheidsdiensten organiseren geen iftars.”
De PVV positioneert zich als een partij die radicaal verschilt van CDA en NSC door te kiezen voor een harde lijn op immigratie, nationale identiteit en het terugdraaien van Europese integratie. Waar CDA en NSC meer gematigde, christendemocratische en bestuurlijke benaderingen hanteren, kiest de PVV voor scherpe maatregelen zoals een totale asielstop, het stoppen van financiering aan de NPO, en het afwijzen van excuses voor het slavernijverleden. De kern van hun visie is het herstellen van nationale soevereiniteit en het centraal stellen van de "Nederlander", met concrete voorstellen die sterk afwijken van het beleid van CDA en NSC.
Totale asielstop en uitzetting vreemdelingen
De PVV onderscheidt zich van CDA en NSC door te pleiten voor een volledige asielstop en het actief uitzetten van vreemdelingen die zich niet aan de wet houden. Dit is een veel hardere lijn dan de meer beheerste migratiebenadering van CDA en NSC.
“1 Totale asielstop”
“Nederland is Nederland niet meer. We hebben te veel vreemdelingen, te veel asielzoekers, te veel islam en veel te veel azc’s. Het opengrenzenbeleid maakt ons land helemaal kapot. De PVV is er klaar mee. Het roer moet drastisch om.”
“Iedereen die zich in Nederland netjes aan de wet houdt, mag hier blijven – maar vreemdelingen die dat niet doen, dienen zonder pardon te worden “uitgeburgerd”.”
Stoppen met excuses voor slavernijverleden en behoud nationale tradities
De PVV verzet zich expliciet tegen het maken van excuses voor het slavernijverleden en het aanpassen van nationale tradities, terwijl CDA en NSC hier veel gematigder of genuanceerder in zijn.
“Excuses voor het slavernijverleden en de politionele acties intrekken”
“Handen af van onze geschiedenis, cultuur, identiteit, tradities en feesten; linkse haat tegen helden uit onze geschiedenis stoppen”
“Wij willen weer collectief trots zijn op ons land en op wie we zijn – in plaats van excuses maken voor het verleden van onze voorouders.”
Stoppen met financiering NPO en anti-woke beleid
De PVV wil de publieke omroep volledig afschaffen en keert zich fel tegen "wokebeleid", in tegenstelling tot CDA en NSC die de NPO behouden en inclusiviteit niet afwijzen.
Terugdraaien Europese integratie en nationale soevereiniteit
De PVV wil bevoegdheden terughalen uit Brussel en is tegen verdere Europese integratie, terwijl CDA en NSC de EU als belangrijk zien voor samenwerking.
Salarisverlaging politici en benoemingen op inhoud
De PVV wil forse salarisverlagingen voor politici en benoemingen uitsluitend op inhoudelijke kwaliteiten, wat verder gaat dan de bestuurlijke hervormingen van CDA en NSC.
De ChristenUnie vergelijkt zichzelf niet expliciet met CDA of NSC, maar uit de fragmenten blijkt dat de partij sterk inzet op structurele vereenvoudiging van wetgeving, een radicaal eenvoudiger belastingstelsel en het afschaffen van referenda en kiesdrempels. De ChristenUnie kiest voor een integrale, langetermijnaanpak en benadrukt het belang van minder regels, meer transparantie en bescherming van minderheden, wat hen onderscheidt van CDA en NSC die doorgaans pragmatischer en institutioneler opereren.
Structurele vereenvoudiging van wetgeving en belastingstelsel
De ChristenUnie pleit voor een jaarlijkse vereenvoudigingsdag, een radicaal eenvoudiger belastingstelsel en het afschaffen van complexe toeslagen, waarmee zij zich onderscheiden van CDA en NSC die minder vergaande voorstellen doen op dit vlak. De partij ziet de huidige complexiteit als een fundamenteel probleem dat leidt tot vervreemding en onrechtvaardigheid.
“Om geen tijd te verliezen introduceren we een jaarlijkse vereenvoudigingsdag en verplichten we de regering om elk jaar een pakket met kleinere vereenvoudigingen van het regelwoud, de fiscaliteit en de sociale zekerheid uit te werken en door te voeren.”
“De ChristenUnie zegt: eenvoud is ook rechtvaardigheid. Daarom maken we met gezwinde spoed werk van een radicale vereenvoudigingsagenda.”
“We willen misstanden als het kinderopvang-toeslagschandaal voorkomen en zorgen voor een eenvoudiger systeem. Daarom vervangen we de toeslagen door slimmere alternatieven.”
“In plaats van toeslagen krijgt iedere Nederlander maandelijks een korting op de te betalen inkomstenbelasting.”
Afwijzing van referenda, kiesdrempel en districtenstelsel
De ChristenUnie wijst grootschalige politieke vernieuwing, zoals referenda, kiesdrempels en een districtenstelsel, expliciet af. Dit onderscheidt hen van NSC, dat meer openstaat voor bestuurlijke vernieuwing, en van CDA, dat soms flirt met kiesdrempels of districtenstelsel.
“Referenda bieden schijninvloed en horen dus niet thuis in de grondwet.”
“We voeren geen districtenstelsel of kiesdrempel in. In een districtenstelsel gaat het meer over poppetjes en minder over inhoud. Een kiesdrempel en districtenstelsel zorgen er bovendien voor dat het moeilijker wordt voor kleinere groepen in de samenleving om een eigen politieke inbreng te hebben.”
Transparantie en onafhankelijke toetsing van beleid
De ChristenUnie benadrukt het belang van transparantie, onafhankelijke toetsing door het CPB en het afschaffen van het verbod op constitutionele toetsing. Dit is een duidelijk onderscheid met CDA en NSC, die minder expliciet inzetten op deze institutionele hervormingen.
Bescherming van minderheden en klassieke grondrechten
De ChristenUnie legt sterk de nadruk op bescherming van minderheden en klassieke grondrechten, en ziet dit als een kernwaarde van de democratische rechtsstaat. Dit is een accentverschil met CDA en NSC, die deze thema’s minder prominent als onderscheidend punt presenteren.
“Wij geloven dat je de kracht van een samenleving kunt afmeten aan de ruimte die meerderheden geven aan minderheden.”
“De vrijheid van godsdienst, vereniging, onderwijs en meningsuiting zijn belangrijke pijlers van de manier waarop we samenleven. Die mogen niet worden aangetast. Deze vrijheden gelden voor iedereen, juist ook voor minderheden.”
Het CDA legt sterk de nadruk op gemeenschapszin, tradities, en het versterken van maatschappelijke verbanden, met behoud van klassieke vrijheden zoals de vrijheid van onderwijs. De partij kiest voor een solide financieel beleid, minder regels, en een overheid die haar kerntaken serieus neemt, maar niet alles wil oplossen. In vergelijking met NSC is het CDA traditioneler in haar nadruk op waarden, cultuur en religie, en kiest het expliciet voor het behouden van bestaande instituties en grondrechten.
Vrijheid van onderwijs als grondrecht
Het CDA verdedigt expliciet de vrijheid van onderwijs (artikel 23 Grondwet) als essentieel voor ouderkeuze en maatschappelijke diversiteit. Dit is een traditioneel standpunt dat het CDA onderscheidt van NSC, dat meer inzet op kwaliteit en minder op religieuze of levensbeschouwelijke profilering van scholen.
“Het CDA staat pal voor de vrijheid van onderwijs. Dankzij dit grondrecht hebben ouders de mogelijkheid een school te kiezen die past bij hun overtuiging en opvattingen mits dat niet ten koste gaat van de kwaliteit van het onderwijs als voorbereiding op het samenleven in een democratische rechtsstaat.”
“Ouders zijn vrij in de schoolkeuze van hun kinderen. Het CDA staat pal voor artikel 23 van de Grondwet.”
Behoud van tradities en cultuur
Het CDA benadrukt het belang van nationale en regionale tradities, erfgoed en cultuur, en wil deze actief behouden en versterken. Dit traditionele cultuurbeleid is onderscheidend ten opzichte van NSC, dat minder inzet op het expliciet beschermen van tradities en meer op bestuurlijke vernieuwing en sociale samenhang.
Minder regels, meer vertrouwen in samenleving
Het CDA pleit voor het terugdringen van regeldruk en het herstellen van vertrouwen in burgers, verenigingen en lokale initiatieven. Waar NSC vooral bestuurlijke vernieuwing en transparantie benadrukt, legt het CDA de nadruk op het versterken van maatschappelijke verbanden en het verminderen van verantwoordingsdruk.
“We stoppen met de gedachte dat meer regels altijd leiden tot het maken van minder fouten. Onevenredige verantwoordingsdruk zorgt voor maatschappelijke schade, tast de beroepseer van mensen aan en dooft het plezier van vrijwilligers uit.”
“Het CDA vertrouwt op vitale verenigingen. Mensen die verantwoordelijkheid nemen voor elkaar en voor anderen kansen creëren, juist ook als je die ander niet dagelijks in je eigen bubbel tegenkomt.”
Solide financieel beleid en Europese begrotingsregels
Het CDA kiest voor een traditioneel, solide financieel beleid, met nadruk op het volgen van Europese begrotingsregels en het trendmatig begrotingsbeleid. Dit is een duidelijk verschil met NSC, dat meer ruimte laat voor incidentele investeringen en minder strikt vasthoudt aan bestaande begrotingsnormen.
“We willen een daadkrachtig en solide financieel beleid, waarbij we ons houden aan de Europese begrotingsregels en de ruimte daarbinnen benutten, met name ten behoeve van uitgaven aan defensie.”
“We houden vast aan het zogenaamde ‘trendmatig begrotingsbeleid’. Dit brengt rust in de Nederlandse overheidsfinanciën, zo laat ook onze historisch lage staatsschuld zien.”
Dienstplicht en nadruk op saamhorigheid
Het CDA stelt voor om een (maatschappelijke) dienstplicht in te voeren als middel om saamhorigheid en betrokkenheid te vergroten. Dit is een concreet voorstel dat NSC niet overneemt.
“Met een dienstplicht en stevige inburgering zorgen we dat iedereen meedoet. We versterken onze democratie en koesteren tradities.”
NSC onderscheidt zich van het CDA door een sterkere nadruk op bestuurlijke vernieuwing, herstel van de relatie tussen burger en overheid, en het versterken van tegenmacht in de politiek. De partij pleit voor een regionaal kiesstelsel, open coalitieakkoorden, vakministers zonder partijlidmaatschap, en een kritische houding tegenover technocratie en modellenbeleid. NSC kiest voor een realistische, niet-neoliberale koers met meer directe burgerinvloed en transparantie, waar het CDA traditioneel meer inzet op bestuurlijke continuïteit en consensus.
Regionaal kiesstelsel voor sterkere band kiezer-Kamerlid
NSC wil de band tussen kiezer en Kamerlid versterken door een regionaal kiesstelsel met meervoudige districten, wat afwijkt van het CDA dat vasthoudt aan het huidige landelijke stelsel. Dit moet zorgen voor betere vertegenwoordiging van regio’s en meer betrokkenheid van burgers bij de politiek.
“We willen de band tussen kiezer en Kamerlid versterken door een regionaal kiesstelsel in te voeren met meervoudige kiesdistricten.”
Coalitieakkoorden beperken tot hoofdlijnen
NSC wil dat coalitieakkoorden zich beperken tot hoofdlijnen en financiële kaders, zodat er meer ruimte is voor debat en minder dichtgetimmerde afspraken. Dit contrasteert met de CDA-traditie van gedetailleerde coalitieakkoorden en bestuurlijke afspraken.
“Coalitieakkoorden moeten zich beperken tot hoofdlijnen van beleid en financiële kaders. Ze leggen niet precies vast hoe de doelen bereikt worden. Er moet ruimte zijn voor debat en om in te spelen op veranderende omstandigheden; geen dichtgetimmerde afspraken dus.”
Vakministers zonder partijlidmaatschap mogelijk maken
NSC pleit expliciet voor de mogelijkheid om vakministers te benoemen die geen lid zijn van een politieke partij, wat een breuk is met de CDA-praktijk van ministers uit de eigen partijgelederen.
“Het moet normaal zijn voor een regering om ook vakministers te hebben die geen lid zijn van een politieke partij.”
Kritiek op technocratie en modellenbeleid
NSC uit scherpe kritiek op het gebruik van abstracte modellen en technocratische besluitvorming, en wil verplichte wetenschappelijke standaarden en transparantie bij het gebruik van modellen en algoritmen. Dit is een duidelijker en radicaler standpunt dan het CDA doorgaans inneemt.
Herstel van macht en tegenmacht in de politiek
NSC legt sterk de nadruk op het herstellen van macht en tegenmacht, met meer openheid, integriteitsregels en een initiatiefwet voor de inlichtingenplicht. Dit is een reactie op recente schandalen en een meer radicale koers dan het CDA, dat traditioneel inzet op bestuurlijke stabiliteit.
“Nieuw Sociaal Contract pleit voor een nieuwe de relatie tussen overheid en burgers. Daarbij hoort ook een duidelijke rolverdeling met voldoende tegenmacht om onze rechtsstaat en samenleving weerbaarder te maken.”
“Nieuw Sociaal Contract werkt aan een initiatiefwet om de inlichtingenplicht uit artikel 68 Grondwet wettelijk te verankeren.”
“We pleiten voor een verplicht en openbaar lobbyregister voor contacten met ministers, ambtenaren”
JA21 positioneert zich als een conservatief-liberale partij die sterk inzet op nationale soevereiniteit, een kleinere overheid, directe burgerzeggenschap (zoals referenda), en strikte migratiebeperking. In vergelijking met CDA en NSC onderscheidt JA21 zich vooral door haar nadruk op minder EU-invloed, meer directe democratie, en een uitgesproken restrictief migratiebeleid. De partij kiest voor concrete voorstellen zoals bindende referenda, het fors beperken van migratie, en het terugdringen van de overheid, waarmee zij zich scherper profileert dan het doorgaans gematigde CDA en het pragmatische NSC.
Meer directe democratie en bindende referenda
JA21 wil burgers meer directe invloed geven op beleid via bindende referenda, vooral op gevoelige thema’s als migratie en EU. Dit onderscheidt zich van CDA en NSC, die traditioneel terughoudender zijn met referenda en meer vertrouwen op representatieve democratie.
“JA21 wil dus meer referenda, minder EU, meer economische vrijheid en meer invloed op ons grensbeleid.”
“De Minister voor Overheidsefficiëntie en Autonomie dient ... te zorgen voor de organisatie van referenda over dossiers die al jaren om meer invloed van burgers vragen, zoals asiel, bevolkingsgroei, en de manier waarop wij omgaan met natuur in ons land.”
Strikte beperking van migratie en afdwingen van integratie
JA21 kiest voor een veel restrictiever migratiebeleid dan CDA en NSC, met nadruk op het beperken van de instroom en het afdwingen van integratie, waarbij nationale identiteit centraal staat.
“JA21 wil dus scherpe grenzen stellen aan migratie, hiermee ruimte creëren op de woningmarkt, de Nederlandse cultuur beschermen, en wil integratie afdwingen.”
“De bevolkingsomvang van Nederland neemt door migratie te snel toe en migratie legt een veel te grote druk op onze verzorgingsstaat, nationale identiteit en publieke voorzieningen. Migratie moet sterk beperkt worden, en migranten die Nederland wel opneemt moeten integreren.”
Kleiner maken van de overheid en lagere lasten
JA21 pleit voor een kleinere overheid, minder ambtenaren en lagere collectieve lasten, terwijl CDA en NSC doorgaans kiezen voor een meer gebalanceerde rol van de overheid.
Minder EU-invloed en meer nationale soevereiniteit
JA21 is uitgesproken kritisch op de EU en wil nationale zeggenschap terughalen, in tegenstelling tot het CDA en NSC die de EU als belangrijk maar hervormingswaardig zien.
“Energiesoevereiniteit; nationale zeggenschap over de energiemix. Niet Brussel, maar Nederland bepaalt zelf hoe we energie opwekken.”
Het SP-verkiezingsprogramma bevat geen directe vergelijking tussen CDA en NSC, maar noemt beide partijen impliciet in haar kritiek op het politieke midden en de recente regeringspartijen. De SP positioneert zichzelf als alternatief voor partijen die volgens haar te weinig sociale keuzes maken, en noemt NSC expliciet als partij die samen met CDA en andere middenpartijen geen wezenlijke verbetering voor gewone mensen heeft gebracht. Concrete beleidsvoorstellen richten zich op het doorbreken van ongelijkheid en het maken van uitgesproken sociale keuzes, in tegenstelling tot het "naar het midden schuiven voor de macht".
Kritiek op het politieke midden en NSC/CDA
De SP bekritiseert partijen als CDA en NSC voor hun rol in het politieke midden, waarbij volgens de SP sociale vooruitgang wordt opgeofferd voor macht en compromissen. De partij stelt dat deze partijen, ondanks beloften, niet hebben gezorgd voor echte oplossingen voor de problemen van gewone mensen.
“Onze alternatieven vragen niet om een onsje meer of minder sociaal. De problemen in ons land zijn dermate groot, dat dit om grote veranderingen vraagt. Dat vraagt om een politiek die de sociaalste keuzes maakt en niet naar het midden schuift voor de macht.”
“Als het gaat om problemen van gewone mensen oplossen, dan hebben de rechtse ruziemakers PVV, VVD, NSC en BBB de afgelopen jaren niets voor elkaar gekregen.”
Afwijzing van compromissen en pleidooi voor grote sociale veranderingen
De SP zet zich af tegen het zoeken van compromissen en het kiezen voor het midden, wat zij associeert met partijen als CDA en NSC. In plaats daarvan pleit de SP voor fundamentele, uitgesproken sociale hervormingen.
Niet expliciet genoemd in verkiezingsprogramma
Niet expliciet genoemd in verkiezingsprogramma
Niet expliciet genoemd in verkiezingsprogramma
Niet expliciet genoemd in verkiezingsprogramma
Niet expliciet genoemd in verkiezingsprogramma
Niet expliciet genoemd in verkiezingsprogramma
Niet expliciet genoemd in verkiezingsprogramma
Niet expliciet genoemd in verkiezingsprogramma
Niet expliciet genoemd in verkiezingsprogramma
Niet expliciet genoemd in verkiezingsprogramma
Niet expliciet genoemd in verkiezingsprogramma