Verkiezingsprogramma's 2025 overlevenseinde
BIJ1 pleit voor volledige zelfbeschikking over het levenseinde, waarbij ieder mens het recht heeft om te kiezen voor een waardige dood, ook als er geen sprake is van ziekte. Ze willen euthanasie en hulp bij zelfdoding toegankelijker en minder strafbaar maken, inclusief voor mensen met psychisch lijden of een opeenstapeling van ouderdomsaandoeningen. BIJ1 stelt voor om laagdrempelige voorzieningen te creëren voor gesprekken over de doodswens en pleit voor een legaal, veilig stervensmiddel onder strikte voorwaarden.
Volledige zelfbeschikking over het levenseinde
BIJ1 vindt dat iedereen het recht moet hebben om zelf te bepalen over het eigen levenseinde, ongeacht ziekte of aandoening. Dit recht op zelfbeschikking wordt gezien als fundamenteel en moet altijd beschermd worden, ook voor mensen met psychisch lijden of ouderdomsaandoeningen.
Euthanasie en hulp bij zelfdoding toegankelijker maken
BIJ1 wil de positie van patiënten versterken door euthanasie toegankelijker te maken, ook voor mensen met vergevorderde dementie, psychiatrische aandoeningen of een stapeling van ouderdomsklachten. Ze willen de strafbaarheid van artseneuthanasie opheffen en hulp bij zelfdoding door naasten of professionals decriminaliseren.
“Daarom willen we de positie van de patiënt versterken en de keuze voor euthanasie toegankelijker maken. Ook voor mensen die lijden aan een psychiatrische ziekte of een stapeling van ouderdomsaandoeningen.”
“Daarom heffen we de strafbaarheid van artseneuthanasie op. Ook moet hulp bij zelfdoding door naasten of andere professionele hulpverleners gedecriminaliseerd worden.”
Legaal, veilig stervensmiddel voor weloverwogen doodswens
BIJ1 wil dat mensen met een weloverwogen, aanhoudende doodswens toegang krijgen tot een legaal, veilig en betrouwbaar stervensmiddel, ook als zij niet ziek zijn. Dit moet onder strikte toetsing op vrijwilligheid en weloverwogenheid om misbruik en impulsief gebruik te voorkomen.
“Mensen met een weloverwogen persisterende doodswens moeten daarom toegang kunnen krijgen tot een legaal, waardig, veilig en betrouwbaar stervensmiddel, zodat zij niet hoeven te kiezen voor suïcide.”
“Een toets op vrijwilligheid en weloverwogenheid moet beschermen tegen misbruik en impulsief gebruik van zo’n door de overheid gereguleerd middel.”
Laagdrempelige voorzieningen voor gesprek over doodswens
BIJ1 wil laagdrempelige voorzieningen waar mensen met een doodswens, ook zonder indicatie voor palliatieve zorg, openlijk kunnen praten over hun wens. Dit geldt ook voor mensen met psychische aandoeningen, omdat uit onderzoek blijkt dat het bespreken van de doodswens het verlangen kan verminderen.
“We versterken de mogelijkheid om in gesprek te gaan met artsen over een vrijwillig levenseinde. Ook voor mensen zonder indicatie voor palliatieve zorg. We beginnen daarbij laagdrempelige voorzieningen waar mensen met een doodswens, die lijden aan een psychische aandoening, openlijk en in alle vrijheid kunnen praten over hun wens.”
“Bij deze laagdrempelige voorzieningen is levenshulp en stervenshulp beschikbaar.”
Euthanasiewens mag niet voortkomen uit gebrekkige zorg
BIJ1 benadrukt dat de wens voor euthanasie nooit het gevolg mag zijn van tekortschietende zorg. Ze willen de zorg verbeteren zodat mensen niet uit wanhoop voor het levenseinde kiezen.
“De wens voor euthanasie mag nooit worden bepaald door gebrekkige zorg.”
De ChristenUnie hecht grote waarde aan de bescherming van het leven tot aan het natuurlijke levenseinde en verzet zich tegen verdere normalisering van euthanasie en wettelijke regelingen voor voltooid leven. Zij pleit voor betere palliatieve zorg, het stoppen van euthanasie bij jongeren met psychisch lijden onder de dertig, en het versterken van alternatieven voor euthanasie, zoals hospicezorg en geestelijke verzorging.
Bescherming van het leven tot het natuurlijke einde
De ChristenUnie ziet het beschermen van kwetsbaar leven als een kerntaak van de overheid en verzet zich tegen de huidige euthanasiepraktijk en verdere verruiming daarvan. Zij benadrukt de intrinsieke waarde van elk mensenleven, ongeacht gezondheid, leeftijd of beperkingen.
“Ook rond het levenseinde heeft de overheid de taak om kwetsbaar leven te beschermen. Elk mensenleven is intrinsiek waardevol, ongeacht gezondheid, beperkingen, leeftijd of bijdrage aan de samenleving.”
“De ChristenUnie is tegen een wettelijke regeling voor euthanasie bij mensen met een ‘voltooid leven’. ‘Middel X’, zelfdodingscapsules of nog te ontwikkelen zelfdodingsmiddelen blijven verboden. Organisaties die dergelijke middelen ontwikkelen en/of beschikbaar stellen, worden strafrechtelijk aangepakt.”
“We willen dat ouderen zorg en waardering ontvangen en hun betekenis erkend wordt, en dat er geen glibberig pad naar normalisering van euthanasie bij lichamelijke achteruitgang of levensmoeheid ontstaat.”
“Ieder mens is door God geschapen en vanaf het prille begin tot het einde van het leven door Hem geliefd. Dit uitgangspunt betekent dat de ChristenUnie zich altijd verzet tegen de Nederlandse abortus- en euthanasiepraktijk die indruist tegen één van onze meest elementaire waarden: de beschermwaardigheid van het menselijk leven.”
Stoppen van euthanasie bij jongeren met psychisch lijden
De partij maakt zich ernstig zorgen over de stijging van euthanasieverzoeken onder jongeren en wil euthanasie bij ernstig psychisch lijden voor jongeren onder de dertig stopzetten totdat de zorgsector beter is ingericht op hun behoeften.
“Totdat hier samen met de sector goed naar is gekeken, wordt euthanasie voor jongeren met ernstig psychisch lijden onder de dertig gestopt.”
“Steeds meer jongeren onder de dertig vragen om euthanasie en dat baart ons grote zorgen. Zij verdienen betere zorg en begeleiding. Daarom bereiden we het palliatieve zorgaanbod voor psychiatrische patiënten uit en zorgen we dat de GGZ recht doet aan hun vaak ernstige zorgvraag. Totdat dit goed geregeld is, wordt euthanasie bij ernstig psychisch lijden voor jongeren onder de dertig stopgezet.”
Investeren in palliatieve zorg en alternatieven voor euthanasie
De ChristenUnie wil het aantal euthanasiegevallen terugdringen door te investeren in betere voorlichting over natuurlijk sterven, bredere beschikbaarheid van hospice- en palliatieve zorg, en standaard gesprekken over het levenseinde.
“We zetten in op trendbreuk: een daling van het aantal euthanasiegevallen via verbeterde voorlichting over natuurlijk sterven, goede en voldoende beschikbare hospice- en palliatieve zorg.”
“Palliatieve zorg wordt breder beschikbaar, op de plek waar iemand wil sterven - dus ook thuis. Voor iedereen moet zorg in hospices toegankelijk zijn. Een tijdig gesprek over zorg en welzijn rond het levenseinde (Advance Care Planning) wordt standaard onderdeel van goede (eerstelijns) zorg voor kwetsbare ouderen.”
Strengere toetsing en juridische waarborgen bij euthanasie
De partij wil dat euthanasiezaken waarover discussie bestaat altijd aan het Openbaar Ministerie worden voorgelegd, om zorgvuldigheid en juridische controle te waarborgen.
“Euthanasiezaken waarover in de toetsingscommissies discussie bestaat, dienen altijd aan het Openbaar Ministerie (OM) te worden voorgelegd.”
De SGP verwerpt elke vorm van actieve levensbeëindiging, zoals euthanasie en hulp bij zelfdoding, en wil bestaande wetten hierover intrekken of beperken. In plaats daarvan pleit de partij voor meer aandacht voor palliatieve zorg, het tegengaan van eenzaamheid en het beschermen van kwetsbare mensen aan het levenseinde. De SGP benadrukt dat het menselijk leven vanaf het begin tot het einde beschermwaardig is en dat er geen maatschappelijk klimaat mag ontstaan waarin ouderen of mensen met een beperking zich tot last voelen.
Intrekken van de euthanasiewet en geen verruiming
De SGP wil de euthanasiewet intrekken en is tegen elke verruiming van hulp bij zelfdoding, inclusief de ‘voltooid leven’-wet. De partij ziet euthanasie niet als normaal medisch handelen en wil het criterium voor euthanasie strenger begrenzen, vooral bij psychisch lijden.
“De SGP wil de euthanasiewet intrekken. De SGP is daarom tegen verruiming van hulp bij zelfdoding, zowel wat betreft euthanasie als een doodswens bij ‘voltooid leven wet’.”
“Om verdere uitholling van de euthanasiewet tegen te gaan, wordt het criterium ‘uitzichtloos en ondraaglijk lijden’ duidelijker begrensd. De SGP wil dat euthanasie bij psychisch lijden niet langer mogelijk is. Zéker bij jonge mensen.”
“Er is geen ‘recht op euthanasie’. Artsen moeten worden beschermd tegen druk van familie.”
Intrekken regeling levensbeëindiging jonge kinderen
De SGP wil de bestaande regeling voor levensbeëindiging van jonge kinderen intrekken. Dit past in hun bredere visie dat elk leven, ook het meest kwetsbare, beschermd moet worden.
“De regeling voor levensbeëindiging van jonge kinderen wordt ingetrokken.”
Palliatieve zorg versterken en geen misbruik palliatieve sedatie
De partij pleit voor versterking van palliatieve zorg en wil voorkomen dat palliatieve sedatie wordt gebruikt als sluiproute voor euthanasie. Ze benadrukken het belang van proactieve zorgplanning en ruimte om afscheid te nemen.
“De SGP stimuleert proactieve zorgplanning. Overbehandelen is niet goed. Er moet ruimte zijn om afscheid te nemen en voorbereid te zijn op het sterven. Palliatieve sedatie mag niet gebruikt worden om de euthanasie-eisen te kunnen ontlopen.”
“De SGP wil één wet die persoonsvolgende financiering van palliatieve zorg regelt. De SGP trekt meer geld uit voor (kinder) palliatieve zorg in hospices en verpleeghuizen, voor vrijwillige palliatieve zorg en voor huisartsen om gesprekken te voeren over het levenseinde.”
Waardigheid en bescherming van kwetsbaar leven tot het einde
De SGP benadrukt het belang van respectvol omgaan met het leven tot het natuurlijke einde, en verzet zich tegen een maatschappelijk klimaat waarin ouderen of mensen met een beperking zich tot last voelen.
“We zijn er diep van overtuigd dat het menselijk leven beschermwaardig is vanaf het prilste begin. De SGP verzet zich daarom tegen medisch-wetenschappelijke onderzoeken of behandelingen waarbij menselijk leven wordt aangetast of beëindigd.”
“Een zelfgekozen levenseinde wordt steeds meer een normale manier om te sterven. We maken ons hierover grote zorgen. Euthanasie is geen normaal medisch handelen. Wij vinden dat er geen maatschappelijk klimaat mag ontstaan waarin ouderen of mensen met een beperking zich tot last gaan voelen van hun naasten.”
“Het is belangrijk om hen een waardevolle plek in de samenleving toe te kennen.”
D66 vindt dat ieder mens het recht heeft om zelf te beslissen over het einde van het leven en wil dit recht stevig verankeren. De partij pleit voor het expliciet vastleggen van toegang tot euthanasie en hulp bij voltooid leven in de Grondwet, verruiming van de euthanasiewet, en het volledig uit het strafrecht halen van euthanasie en abortus. D66 kiest voor maximale autonomie, snellere toegang tot stervenshulp en wettelijke ruimte voor mensen met een voltooid leven.
Toegang tot euthanasie en hulp bij voltooid leven wettelijk vastleggen
D66 wil dat mensen maximale zeggenschap hebben over hun levenseinde en dat dit recht grondwettelijk wordt beschermd. De partij ziet het als een kwestie van autonomie en menselijke waardigheid dat mensen zelf kunnen beslissen over het beëindigen van hun leven, ook bij voltooid leven, psychisch lijden of dementie.
“We leggen de toegang tot abortus en euthanasie expliciet vast in de Grondwet.”
“Een wettelijke regeling voor hulp bij een voltooid leven.”
“Verruiming van de euthanasiewet, ook bij psychisch lijden en dementie.”
“D66 staat voor een samenleving waarin ieder mens het recht heeft om zelf te beslissen over het begin en het einde van het leven...”
Euthanasie en abortus volledig uit het strafrecht halen
D66 wil euthanasie en abortus niet langer onder het strafrecht laten vallen, om zo de juridische drempels en het stigma rondom het levenseinde te verminderen. Dit moet leiden tot meer duidelijkheid en veiligheid voor zowel patiënten als zorgverleners.
Snellere en betere toegang tot stervenshulp
D66 wil dat mensen die kiezen voor stervenshulp sneller en beter geholpen worden, onder andere via gespecialiseerde expertisecentra. Dit moet voorkomen dat mensen onnodig lijden of te lang moeten wachten op hulp.
“Snellere toegang tot stervenshulp via expertisecentra.”
BBB erkent dat actieve levensbeëindiging bij uitzichtloos en ondraaglijk lijden mogelijk moet zijn, mits zorgvuldig en in een medische setting. De partij investeert in kennis over het levenseinde, maar wijst de 'voltooidlevenwet' af en wil ouderen beschermen tegen stigmatisering en druk. BBB zet daarnaast in op brede beschikbaarheid van palliatieve zorg en deskundige begeleiding rond het levenseinde.
Actieve levensbeëindiging alleen bij uitzichtloos lijden, in medische setting
BBB vindt dat euthanasie alleen mogelijk moet zijn bij uitzichtloos en ondraaglijk lijden, na zorgvuldige besluitvorming en altijd in een medische context. De partij wil investeren in expertise zodat artsen goed kunnen handelen, maar verzet zich tegen verdere verruiming van de euthanasiewetgeving.
“Bij uitzichtloos en ondraaglijk lijden kan actieve levensbeëindiging een daad van barmhartigheid zijn. Dit moet altijd in een medische setting plaatsvinden, na zorgvuldige besluitvorming.”
“Er moet voldoende geïnvesteerd worden in expertisecentra over het levenseinde, om zo te zorgen dat artsen voldoende kennis en kunde hebben om, indien gewenst, palliatieve sedatie en/of euthanasie uit te voeren.”
Afwijzing van de voltooidlevenwet
BBB is tegen de invoering van de voltooidlevenwet, omdat deze volgens de partij niets toevoegt aan de bestaande euthanasiepraktijk en ouderen stigmatiseert. De partij benadrukt dat ouderen net zo waardevol zijn als andere burgers en wil hen beschermen tegen maatschappelijke druk.
Palliatieve zorg altijd beschikbaar
BBB vindt dat palliatieve zorg altijd toegankelijk moet zijn en dat financiële beperkingen deze zorg nooit mogen belemmeren. De partij ziet goede palliatieve zorg als essentieel voor een waardig levenseinde.
“Palliatieve zorg moet altijd beschikbaar zijn; omzetplafonds mogen dit nooit belemmeren.”
BVNL vindt dat keuzes rondom het levenseinde, zoals euthanasie, volledig bij het individu horen en niet door de overheid moeten worden gestuurd. De partij erkent het recht op euthanasie binnen de huidige wetgeving en benadrukt de heiligheid van lichamelijke integriteit en individuele keuzevrijheid bij levensbeëindiging. BVNL pleit voor minimale overheidsbemoeienis en maximale autonomie bij beslissingen over het levenseinde.
Euthanasie is een individuele keuze binnen de wet
BVNL stelt dat volwassen mensen het recht hebben om te kiezen voor euthanasie, zolang dit binnen de bestaande wetgeving gebeurt. De partij ziet dit als een fundamenteel onderdeel van individuele vrijheid en verzet zich tegen overheidsinmenging in deze persoonlijke beslissing.
“Als volwassen mensen euthanasie willen plegen binnen de huidige wetgeving dan is dat een eigen keuze.”
“Of het nu gaat om vaccinatie, medische behandelingen, seksuele voorkeur, levensovertuiging, of levensbeëindiging: deze keuzes behoren toe aan de mens zelf. De overheid heeft zich hierbuiten te houden.”
Lichamelijke integriteit en keuzevrijheid zijn heilig
BVNL benadrukt dat de integriteit van het lichaam en de vrijheid om zelf keuzes te maken over het levenseinde absolute waarden zijn. De partij vindt dat de overheid zich volledig moet onthouden van dwang of drang bij beslissingen over levensbeëindiging.
“De integriteit van het lichaam en de vrijheid om je eigen keuzes te maken zijn heilig.”
Het CDA is geen voorstander van de Wet Voltooid Leven en wil het levenseinde benaderen vanuit de fundamentele beschermwaardigheid van het leven. Ze pleiten voor meer maatschappelijk gesprek en onderzoek naar de oorzaken van euthanasie, vooral bij jongeren, en willen ouderen stimuleren hun wensen voor de laatste levensfase vast te leggen vanuit zingeving. Het CDA kiest voor een terughoudende, onderzoekende en beschermende benadering van het levenseinde.
Tegen de Wet Voltooid Leven
Het CDA verwerpt expliciet de Wet Voltooid Leven en benadrukt de beschermwaardigheid van het leven, waarbij ze pleiten voor meer onderzoek naar de oorzaken van euthanasie, vooral bij jongeren. Ze willen het maatschappelijk gesprek voeren over ethische grenzen en consequenties rond het levenseinde.
“We zijn geen voorstander van de Wet Voltooid Leven. De problematiek rondom euthanasie van jongeren onder de dertig volgen we nauw. We willen meer onderzoek naar de oorzaken van de stijging van het aantal gevallen.”
“De overheid kan zo sturing geven vanuit het principe van fundamentele beschermwaardigheid van het leven.”
Wensverklaring voor de laatste levensfase
Het CDA wil ouderen stimuleren om hun wensen, zorgen en behoeften voor de laatste levensfase vast te leggen, met nadruk op zingeving in plaats van alleen medische wilsverklaringen. Dit moet het gesprek over het levenseinde menselijker en breder maken.
“We zetten ons in voor een beweging van ‘wilsverklaring’ naar ‘wensverklaring’, waarbij ouderen hun zorgen, wensen en behoeften voor de laatste levensfase vanuit zingevingsperspectief vastleggen.”
De Partij voor de Dieren (PvdD) vindt dat mensen zelfbeschikking moeten hebben over hun levenseinde, mits dit via een zorgvuldig traject verloopt. Ze zijn kritisch op een wettelijke leeftijdsgrens voor stervenshulp en benadrukken het belang van waardigheid, goede informatievoorziening en het voorkomen van sociale druk op ouderen. Concrete voorstellen zijn het waarborgen van toegang tot hulp bij levenseinde en het versterken van zeggenschap over medische beslissingen.
Zelfbeschikking en waardigheid bij levenseinde
De PvdD hecht aan het recht op zelfbeschikking rond het levenseinde, waarbij mensen op een waardige manier mogen kiezen wanneer ze willen sterven, mits dit zorgvuldig gebeurt. Ze verwerpen een arbitraire wettelijke leeftijdsgrens voor stervenshulp en willen voorkomen dat mensen zich tot het levenseinde gedwongen voelen door sociale druk of eenzaamheid. De partij pleit voor goede informatie, inspraak en toegang tot hulp bij levenseinde.
“De Partij voor de Dieren onderschrijft het principe dat mensen beschikken over hun eigen leven, zeker als het gaat om een stervenswens. De samenleving heeft echter ook de verantwoordelijkheid om te voorkomen dat mensen zichzelf als last voor anderen gaan beschouwen of zich niet meer welkom voelen in de samenleving. Het vastleggen van een wettelijke leeftijdsgrens voor stervenshulp is arbitrair en zou grote maatschappelijke gevolgen hebben.”
“We verstevigen het recht op zeggenschap binnen medische behandelingen. Mensen worden altijd volledig geïnformeerd, hebben recht op een second opinion en maken in overleg met hun behandelaar eigen keuzes. We zorgen dat abortuszorg, hulp bij levenseinde en informatie over donorconceptie goed beschikbaar zijn.”
“De Partij voor de Dieren hecht aan zelfbeschikking en vindt dat mensen zelf mogen bepalen wanneer ze sterven, op een waardige manier. Hier moet een zorgvuldig traject aan voorafgaan.”
50PLUS streeft naar een waardig levenseinde voor ouderen, waarbij zelfbeschikking en het voorkomen van onnodig lijden centraal staan. De partij wil het thema "waardig levenseinde" nationaal aanpakken en pleit voor ruimere mogelijkheden tot euthanasie bij ondraaglijk en uitzichtloos lijden. Daarnaast benadrukt 50PLUS het belang van eenzaamheidspreventie en passende zorg in de laatste levensfase.
Ruimere mogelijkheden tot euthanasie bij ondraaglijk lijden
50PLUS vindt dat mensen recht hebben op een waardig levenseinde en wil de mogelijkheden tot euthanasie verruimen wanneer sprake is van ondraaglijk en uitzichtloos lijden. Hiermee wil de partij onnodig lijden voorkomen en de autonomie van ouderen respecteren.
“De mogelijkheden tot euthanasie worden verruimd als er sprake is van ondraaglijk en uitzichtloos lijden.”
Nationaal beleid voor een waardig levenseinde
Het thema "waardig levenseinde" wordt door 50PLUS als een kernthema gezien, dat samen met eenzaamheid en ouder worden nationaal moet worden aangepakt. De partij koppelt het levenseinde expliciet aan waardigheid en brede maatschappelijke ondersteuning.
“Samen Ouder Worden, Eenzaamheid en een Waardig Levenseinde zijn kernthema’s voor ouderen. 50PLUS pakt allen nationaal aan.”
NSC kiest voor behoud van de huidige euthanasiewetgeving bij uitzichtloos en ondraaglijk lijden, maar is terughoudend bij uitbreiding naar andere groepen zoals jongeren met psychisch lijden en wilsonbekwamen. Ze investeren in betere palliatieve zorg en spreken zich expliciet uit tegen de Wet voltooid leven.
Behoud huidige euthanasiewetgeving, geen uitbreiding
NSC wil de bestaande euthanasiewetgeving handhaven voor mensen met uitzichtloos en ondraaglijk lijden, maar is kritisch over uitbreiding naar andere groepen. Ze pleiten voor een moratorium op euthanasie bij psychisch lijden onder de 30 jaar, zijn terughoudend bij wilsonbekwamen en wijzen de Wet voltooid leven af. Dit standpunt komt voort uit zorgen over zorgvuldigheid, wilsbekwaamheid en de maatschappelijke impact van verdere verruiming.
“We handhaven de huidige wetgeving rondom euthanasie in Nederland bij uitzichtloos en ondraaglijk lijden. We pleiten voor een moratorium op euthanasie en hulp bij zelfdoding bij psychisch lijden onder de 30 jaar. Voordat verdere stappen worden gezet, is meer duidelijkheid nodig over hoe wilsbekwaamheid en de uitzichtloosheid van psychisch lijden bij mensen moet worden beoordeeld. Verder zijn we terughoudend en bezorgd over euthanasie bij wilsonbekwame mensen. We steunen de Wet voltooid leven niet.”
Investeren in palliatieve zorg en gesprek over levenseinde
NSC wil dat zorgprofessionals beter worden toegerust om tijdig met patiënten en hun familie te spreken over wensen rond het levenseinde, waaronder palliatieve zorg en euthanasie. Ze willen voldoende financiering voor hospices en terminale thuiszorg, om alternatieven voor euthanasie te versterken en de kwaliteit van stervensbegeleiding te verbeteren.
“We investeren in de kennis van zorgprofessionals over het tijdig spreken met de patiënt en de familie over wensen nabij het levenseinde zoals het stoppen van levensverlengende behandeling, palliatieve zorg, palliatieve sedatie en euthanasie. Ook willen we hospices en terminale thuiszorg voldoende financiering bieden.”
De VVD benadrukt het belang van zelfbeschikking en een waardig levenseinde, waarbij bestaande zorgvuldigheidseisen rond euthanasie behouden blijven. De partij wil duidelijkere regelgeving en voorlichting over euthanasie, onderzoek naar de huidige wetgeving, en het maatschappelijk debat over voltooid leven voortzetten. Strafrechtelijke vervolging blijft als uiterste redmiddel mogelijk.
Zelfbeschikking en waardig levenseinde behouden
De VVD vindt dat mensen recht hebben op zelfbeschikking bij het levenseinde, ook bij dementie en psychiatrische aandoeningen, en wil geen stap terug in de bestaande euthanasiewetgeving. Ze pleiten voor duidelijkere regels rond schriftelijke wilsverklaringen, goede voorlichting, en onderzoek naar de aansluiting van de wet op de praktijk. Zorgvuldigheidseisen en strafrechtelijke waarborgen blijven essentieel.
“Zelfbeschikking voor een waardig en barmhartig levenseinde zijn onlosmakelijk verbonden met liberale zorg, ook voor mensen met dementie en psychiatrische patiënten. We zorgen ervoor dat op het vlak van euthanasie geen stap terug in de tijd wordt gezet. We maken duidelijker wanneer iemand op basis van een schriftelijke wilsverklaring euthanasie verleend kan krijgen. We zorgen voor goede voorlichting. De VVD wil laten onderzoeken of de huidige wet- en regelgeving nog voldoet aan de euthanasiepraktijk zoals deze zich de afgelopen jaren heeft ontwikkeld. Hierbij is van belang dat bestaande zorgvuldigheidseisen en kwaliteitseisen volledig in stand blijven en dat strafrechtelijke vervolging als uiterste redmiddel mogelijk blijft.”
Maatschappelijk debat en wetgeving voltooid leven
De VVD wil het maatschappelijk debat over een waardig levenseinde bij voltooid leven zonder medische oorzaak voortzetten, in afwachting van de behandeling van de Initiatiefwet voltooid leven. Hierbij wordt kennis uit de euthanasiepraktijk betrokken.
“In afwachting van de behandeling van de ‘Initiatiefwet voltooid leven’ gaan we door met het maatschappelijk debat over (de positie van) een waardig levenseinde bij voltooid leven zonder medische oorzaak. Hierbij betrekken we de extra kennis en expertise die is opgebouwd in de euthanasiepraktijk.”
DENK is tegen een verruiming van de mogelijkheden voor euthanasie en wil in plaats daarvan inzetten op het voorkomen van een wens tot levensbeëindiging, bijvoorbeeld door het aanpakken van depressie en eenzaamheid. Hun visie op het levenseinde is behoudend en gericht op het beschermen van kwetsbare groepen, met nadruk op preventie en zorg in plaats van het faciliteren van euthanasie.
Geen verruiming euthanasie, focus op preventie
DENK verzet zich tegen het verder verruimen van de euthanasiewetgeving en kiest ervoor om de oorzaken van een doodswens, zoals depressie en eenzaamheid, aan te pakken. De partij ziet het levenseinde als een vraagstuk dat vraagt om meer zorg, begeleiding en preventie, in plaats van het versoepelen van regels rondom levensbeëindiging.
“Wij willen geen verruiming van de mogelijkheden voor euthanasie. Wij willen inzetten op meer maatregelen om de wens tot het beëindigen van het leven te voorkomen, bijvoorbeeld door de aanpak van depressie en eenzaamheid.”
JA21 steunt de huidige euthanasiewetgeving en vindt dat deze zorgvuldig wordt uitgevoerd door artsen en patiënten. De partij is tegen verdere uitbreiding van euthanasie naar mensen zonder uitzichtloos, medisch lijden of naar wilsonbekwamen, en benadrukt dat zorg voor kwetsbaren altijd toegankelijk en van hoge kwaliteit moet zijn.
Behoud van huidige euthanasiewetgeving, geen uitbreiding
JA21 vindt de bestaande euthanasiepraktijk zorgvuldig en wil deze behouden zoals die nu is. De partij verzet zich tegen het verruimen van de wet naar mensen zonder uitzichtloos, medisch lijden of naar wilsonbekwamen. Hun uitgangspunt is dat kwetsbare mensen juist goede en toegankelijke zorg moeten krijgen, in plaats van verruiming van het levenseinde-beleid.
“Wij steunen de huidige euthanasiepraktijk, die door artsen en patiënten als zorgvuldig wordt ervaren. Verdere uitbreiding van deze wet naar mensen zonder uitzichtloos, medisch lijden of naar wilsonbekwamen, achten wij dus onwenselijk. Het uitgangspunt moet altijd zijn dat voor kwetsbaren in de samenleving zorg toegankelijk is en van hoge kwaliteit.”
Volt benadrukt het belang van zelfbeschikking en lichamelijke autonomie, ook rond het levenseinde, maar doet geen concrete voorstellen voor uitbreiding of wijziging van bestaande euthanasie- of levenseindewetgeving. Hun programma legt de nadruk op het verankeren van het recht op lichamelijke autonomie als fundamenteel grondrecht, waarmee het recht op beslissingen rond het eigen levenseinde wordt onderstreept. Specifieke beleidsmaatregelen of wetswijzigingen over euthanasie of hulp bij zelfdoding ontbreken.
Recht op lichamelijke autonomie als grondrecht
Volt wil het recht op lichamelijke autonomie, inclusief beslissingen over het eigen levenseinde, expliciet verankeren als fundamenteel grondrecht in de Grondwet en Europese verdragen. Hiermee beoogt Volt dat iedereen vrij kan beslissen over het eigen lichaam, maar het programma blijft vaag over concrete invulling of uitbreiding van bestaande levenseinderegelingen.
“Volt verankert het recht op lichamelijke autonomie als fundamenteel grondrecht in de Grondwet. Volt pleit voor opname van dat recht in het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens en het Handvest van de Grondrechten van de EU. Op deze manier verzekert Volt dat iedereen vrij kan beslissen over het eigen lichaam, waaronder het recht op abortus, anticonceptie,”
Niet expliciet genoemd in verkiezingsprogramma
Niet expliciet genoemd in verkiezingsprogramma
Niet expliciet genoemd in verkiezingsprogramma
Niet expliciet genoemd in verkiezingsprogramma