Verkiezingsprogramma's 2025 overleiden
BIJ1 stelt het recht op zelfbeschikking centraal, vooral als het gaat om ondraaglijk lijden en het recht op een waardig levenseinde. De partij wil euthanasie en hulp bij zelfdoding toegankelijker maken, ook voor mensen die lijden aan psychische aandoeningen of ouderdom, en pleit voor laagdrempelige voorzieningen waar mensen met een doodswens openlijk kunnen praten. BIJ1 benadrukt dat de wens tot euthanasie nooit mag voortkomen uit gebrekkige zorg en wil misbruik voorkomen door zorgvuldige toetsing.
Toegankelijker maken van euthanasie en hulp bij zelfdoding
BIJ1 vindt dat iedereen het recht moet hebben op een waardig levenseinde, ook als er sprake is van ondraaglijk lijden zonder terminale ziekte. De partij wil de strafbaarheid van artseneuthanasie opheffen, hulp bij zelfdoding door naasten decriminaliseren, en laagdrempelige voorzieningen creëren voor mensen met een doodswens, inclusief mensen met psychische aandoeningen. Dit alles moet zorgvuldig en met waarborgen tegen misbruik gebeuren.
“Ieder mens moet kunnen kiezen voor een waardige dood in eigen regie, ook als zij niet ziek zijn. Mensen met een weloverwogen persisterende doodswens moeten daarom toegang kunnen krijgen tot een legaal, waardig, veilig en betrouwbaar stervensmiddel, zodat zij niet hoeven te kiezen voor suïcide. Dat brengt vaak veel leed toe aan de persoon in kwestie, eventuele omstanders en familie. Een toets op vrijwilligheid en weloverwogenheid moet beschermen tegen misbruik en impulsief gebruik van zo’n door de overheid gereguleerd middel.”
“De wens voor euthanasie mag nooit worden bepaald door gebrekkige zorg. In het hoofdstuk Zorg stellen wij daarom een scala aan maatregelen voor om de zorg in Nederland te verbeteren. BIJ1 gelooft daarbij in de volledige zelfbeschikking van ieder mens om te kiezen voor een waardige dood in eigen regie.”
“We versterken de mogelijkheid om in gesprek te gaan met artsen over een vrijwillig levenseinde. Ook voor mensen zonder indicatie voor palliatieve zorg. We beginnen daarbij laagdrempelige voorzieningen waar mensen met een doodswens, die lijden aan een psychische aandoening, openlijk en in alle vrijheid kunnen praten over hun wens.”
“Bij vergevorderde dementie wordt zelden euthanasie verleend, ook niet als mensen hier eerder - toen zij nog wilsbekwaam waren - toestemming voor hebben verleend. Dit heeft tot gevolg dat veel mensen al om euthanasie verzoeken op het moment dat zij nog kwaliteit van leven hebben uit angst het omslagpunt van wilsbekwaam naar wilsonbekwaam te missen. Daarom willen we de positie van de patiënt versterken en de keuze voor euthanasie toegankelijker maken. Ook voor mensen die lijden aan een psychiatrische ziekte of een stapeling van ouderdomsaandoeningen.”
“De strafbaarheid van artseneuthanasie op. Ook moet hulp bij zelfdoding door naasten of andere professionele hulpverleners gedecriminaliseerd worden.”
Zelfbeschikking over leven en lichaam als fundamenteel recht
BIJ1 beschouwt het recht om te bepalen over het eigen leven en lichaam als een fundamenteel mensenrecht, dat altijd beschermd moet worden. Dit geldt expliciet voor mensen die vanwege ondraaglijk lijden een einde aan hun leven willen maken.
“BIJ1 gelooft dat zelf mogen bepalen wat er met jouw leven en jouw lichaam gebeurt, een belangrijk recht is dat altijd beschermd moet worden.”
De ChristenUnie ziet lijden als een maatschappelijk probleem dat vraagt om zorg, preventie en het tegengaan van onnodige verergering. Hun beleid richt zich op het verminderen van lijden door betere zorg, het voorkomen van overbehandeling, en het aanpakken van maatschappelijke oorzaken zoals schulden en verslaving. De partij pleit voor concrete maatregelen om onnodig lijden te voorkomen en kwetsbare mensen te beschermen.
Voorkomen en verminderen van medisch lijden
De ChristenUnie wil voorkomen dat mensen onnodig lijden door overbehandeling of gebrek aan passende zorg. Ze benadrukken het belang van betekenisvol leven als uitgangspunt bij zorgbeslissingen en willen dat alleen noodzakelijke behandelingen plaatsvinden.
“Daarnaast vergroot en/of verlengt overbehandeling het lijden van de patiënt. Kosten-effectiviteitsstudies die bepalend zijn voor de keuzes voor het zorgverzekeringspakket nemen daarom ook een betekenisvol leven als uitgangspunt.”
“De arts bepaalt samen met de patiënt of behandelen echt nodig is voor goede zorg. Richtlijnen in de zorg zijn niet alleen gericht op ‘doen’, maar ook op ‘laten’.”
Tegengaan van psychisch lijden bij jongeren
De partij maakt zich zorgen over psychisch lijden, vooral bij jongeren, en wil euthanasie bij ernstig psychisch lijden voor jongeren onder de dertig stopzetten totdat de zorg beter geregeld is.
“Steeds meer jongeren onder de dertig vragen om euthanasie en dat baart ons grote zorgen. Zij verdienen betere zorg en begeleiding. Daarom bereiden we het palliatieve zorgaanbod voor psychiatrische patiënten uit en zorgen we dat de GGZ recht doet aan hun vaak ernstige zorgvraag. Totdat dit goed geregeld is, wordt euthanasie bij ernstig psychisch lijden voor jongeren onder de dertig stopgezet.”
Aanpakken van lijden door schulden en verslaving
De ChristenUnie wil het lijden dat ontstaat door schulden en verslaving actief tegengaan door strengere regels voor kredietverlening en het verbieden van schadelijke financiële producten.
FVD benadrukt het belang van het voorkomen en bestrijden van lijden, vooral bij dieren en kinderen. Hun concrete voorstellen richten zich op het tegengaan van dierenleed door strengere straffen en het beperken van dierproeven, en op het beschermen van kinderen tegen ideologische beïnvloeding en medische ingrepen die tot lijden kunnen leiden.
Strenger optreden tegen dierenleed
FVD vindt dat dieren beschermd moeten worden tegen lijden en mishandeling. Ze willen strengere straffen voor dierenmishandeling, een levenslang houdverbod voor dierenbeulen, en het beperken van dierproeven om onnodig lijden te voorkomen.
Beschermen van kinderen tegen ideologisch en medisch lijden
FVD ziet het stimuleren van transgender-ideologie en medische ingrepen bij minderjarigen als een bron van potentieel lijden. Ze willen daarom een wettelijk verbod op transgender-propaganda op scholen en media, en een verbod op hormoonbehandelingen en geslachtsoperaties bij minderjarigen.
“Dat betekent een wettelijk verbod op transgender-propaganda in scholen en media, maar ook een verbod op hormoonbehandelingen en geslachtsoperaties bij minderjarigen.”
“We verbieden geslachtsveranderingsoperaties, hormoontherapie en puberteitsremmers bij minderjarigen, zodat kinderen worden beschermd tegen onomkeerbare beslissingen.”
GroenLinks-PvdA erkent dat beleid en maatschappelijke ontwikkelingen kunnen leiden tot negatieve gevolgen voor burgers, zoals kansenongelijkheid, gezondheidsproblemen en achterblijvende groepen. Hun belangrijkste voorstellen richten zich op het voorkomen dat mensen lijden onder systeemfouten, marktwerking of sociale uitsluiting, door in te zetten op toegankelijke zorg, onderwijs en sociale vangnetten. De partij wil dat beleid gericht is op het verminderen van menselijk leed en het bevorderen van gelijke kansen.
Beleid mag niet leiden tot kansenongelijkheid of menselijk leed
GroenLinks-PvdA stelt dat overheidsbeleid en maatschappelijke systemen niet mogen leiden tot ongelijkheid, uitsluiting of extra lijden voor kwetsbare groepen. Ze benadrukken dat de overheid een actieve rol moet nemen om te voorkomen dat mensen de dupe worden van marktwerking, bureaucratie of ontoegankelijke voorzieningen.
“De natuur trekt aan het kortste eind, en onze gezondheid lijdt daaronder.”
“Kerndoelen zoals lezen, schrijven en kritisch nadenken mogen niet lijden onder het gebruik van AI.”
“Het is een Nederlandse verworvenheid om je fiets op te springen, onafhankelijk van je leeftijd, om naar de supermarkt of school te gaan. Helaas staat dat onder druk.”
Gezondheid en woonomgeving mogen niet lijden onder marktwerking
De partij waarschuwt dat marktwerking en winstbejag kunnen leiden tot verwaarlozing van publieke belangen, zoals gezondheid en leefomgeving. Ze pleiten voor ingrijpen om te voorkomen dat deze essentiële zaken ondergeschikt raken aan economische belangen.
“Echte oplossingen, zoals grootschalige verduurzaming van woningen en het aanpakken van grote vervuilers, zijn de afgelopen kabinetsperiode op een zeer laag pitje gezet. Alleen wie de verduurzaming zelf kan betalen, zit er warmpjes bij. Daardoor zijn de hoge energieprijzen vooral een probleem voor mensen die geen kant op kunnen.”
De SGP benadrukt dat leiden en leidinggeven een verantwoordelijkheid is die vooral bij de overheid, politie en bestuurders ligt, met het oog op orde, veiligheid en het algemeen belang. Ze pleiten voor duidelijke grenzen aan vrijheid, een betrouwbare overheid die haar rol kent, en voldoende middelen voor gezagsdragers om demonstraties en orde te leiden. Concrete voorstellen richten zich op het versterken van het gezag, het handhaven van orde en het beperken van bureaucratie die tot vertraging leidt.
Overheid moet betrouwbaar en begrensd leiden
De SGP vindt dat de overheid haar rol als leider met respect en verantwoordelijkheid moet invullen, zonder zich te verliezen in bureaucratie of overregulering. Ze waarschuwen voor juridisering en pleiten voor een overheid die haar grenzen kent en niet alles tot in detail wil bepalen.
“Juridisering en verplichte aanbestedingen leiden soms tot grote vertraging en veel extra lasten. Ook burgers lopen steeds vaker vast in een ondoordringbaar woud van regelgeving. Het is hard nodig om te zorgen voor balans tussen regels en ruimte.”
“We staan voor een betrouwbaar bestuur. Voor een overheid die haar grenzen kent, zich niet laat afleiden...”
Politie en gezag moeten demonstraties leiden en orde handhaven
De SGP stelt dat het leiden van demonstraties en het handhaven van de openbare orde een kerntaak is van de politie, die daarvoor voldoende middelen moet krijgen. Vrijheid kan niet zonder begrenzing, en gezagsdragers moeten kunnen optreden als protesten uit de hand lopen.
“De Politie dient over voldoende middelen te beschikken om het recht op demonstratie in goede banen te leiden en in te grijpen indien een demonstratie uit de hand loopt.”
Bureaucratie en regelgeving mogen niet tot vertraging leiden
De SGP signaleert dat overmatige regelgeving en juridisering leiden tot vertraging en extra lasten, wat het effectief leiden van processen en projecten belemmert. Ze pleiten voor het terugdringen van deze bureaucratie om sneller en doeltreffender te kunnen handelen.
“Juridisering en verplichte aanbestedingen leiden soms tot grote vertraging en veel extra lasten.”
BVNL ziet "leiden" vooral als het gevolg van verkeerd beleid, waarbij verkeerde keuzes van de overheid tot crises en problemen voor burgers leiden. Hun belangrijkste concrete voorstel is om te stoppen met beleid en maatregelen die tot negatieve gevolgen leiden, zoals economische sancties, het verlagen van het onderwijsniveau, en inefficiënt overheidsbeleid. De kern van hun visie is dat beleid niet tot ongewenste uitkomsten mag leiden en dat fouten uit het verleden moeten worden hersteld.
Stoppen met beleid dat tot negatieve gevolgen leidt
BVNL bekritiseert beleid dat tot ongewenste of schadelijke uitkomsten leidt, zoals economische sancties, verlaging van het onderwijsniveau, en het coronabeleid. Zij willen dat beleid wordt aangepast of afgeschaft als het tot problemen voor burgers leidt, en pleiten voor herstel van gemaakte fouten.
“Sancties hebben nog nooit gewerkt en leiden tot verliezen aan beide kanten.”
“Daarom moeten we stoppen het onderwijsniveau naar beneden bij te stellen.”
“Maar laten we niet onderschatten wat voor gevolgen al deze beleidskeuzes in zijn geheel hebben gehad op de mentale gezondheid van jonge mensen. Daarom moeten we juist nu weer investeren in onze jeugd en onze toekomst. BVNL vindt dat we weer oog moeten hebben voor jonge Nederlanders. Hiervoor moeten eerst de gemaakte fouten hersteld worden.”
Het CDA ziet dat veel maatschappelijke problemen, zoals gezondheidsklachten en schulden, vaak terug te leiden zijn naar onderliggende oorzaken zoals een ongezonde levensstijl of financiële problemen. Hun belangrijkste voorstel is om meer in te zetten op preventie en het aanpakken van deze oorzaken, zodat problemen niet escaleren en mensen beter kunnen meedoen in de samenleving.
Problemen terugleiden naar onderliggende oorzaken
Het CDA erkent dat veel zorg- en sociale problemen hun oorsprong vinden in dieperliggende oorzaken, zoals ongezond leven of schulden. Door deze problemen bij de bron aan te pakken, wil het CDA voorkomen dat ze leiden tot grotere gezondheids- of sociale vraagstukken. Dit standpunt benadrukt het belang van preventie en het adresseren van de wortels van maatschappelijke problemen.
“Veel zorgvragen zijn sociale vragen of terug te leiden naar een ongezond leven of schulden.”
“Armoede en problematische schulden leiden tot stress en gezondheidseffecten, waardoor het vinden van een oplossing nog moeilijker wordt.”
“Als mensen hun baan verliezen kan dit leiden tot sociaal isolement, verlies van eigenwaarde of schulden.”
De Partij voor de Dieren vindt dat het algemeen belang, mensenrechten en het internationaal recht leidend moeten zijn in beleid, zowel nationaal als internationaal. Zij pleiten voor het hanteren van het voorzorgsprincipe en het centraal stellen van onbetwistbare belangen van mens, dier en milieu bij beleidskeuzes en subsidies.
Internationaal recht en mensenrechten altijd leidend
De PvdD stelt dat het internationaal recht zonder dubbele standaarden moet worden toegepast en dat schendingen consequent veroordeeld moeten worden, ongeacht de dader. Dit standpunt adresseert het risico op willekeur en dubbele standaarden in het buitenlandbeleid en benadrukt de noodzaak van een consistente, rechtvaardige houding.
“Het internationaal recht is leidend, zonder dubbele standaarden: schendingen van het internationaal recht worden door Nederland consequent veroordeeld, ongeacht wie ze pleegt.”
Voorzorgsprincipe leidend bij milieubeleid
De partij wil dat het voorzorgsprincipe de basis vormt voor milieubeleid, vooral bij het omgaan met industriële vervuiling. Dit betekent dat bij twijfel over mogelijke schade aan mens, dier of milieu, preventieve maatregelen voorrang krijgen boven economische belangen.
“Hierbij is het eerdergenoemde voorzorgsprincipe leidend.”
Subsidies alleen als belangen van mens, dier en milieu leidend zijn
De PvdD wil dat ontwikkelingssamenwerking en subsidies aan het bedrijfsleven alleen plaatsvinden als de belangen van mens, dier en milieu in het betreffende land onbetwistbaar leidend zijn. Dit voorkomt dat economische belangen boven fundamentele waarden gaan.
“Nederland stopt daarom met het subsidiëren van het Nederlandse bedrijfsleven uit het ontwikkelingsbudget wanneer de belangen van mens, dier en milieu in het desbetreffende land niet onbetwistbaar leidend zijn.”
De SP ziet "leiden" vooral in de context van negatieve gevolgen van beleid of maatschappelijke problemen, zoals armoede, migratie en ongelijkheid. Ze benadrukken dat systemische armoede en politieke spelletjes kunnen leiden tot sociale problemen, en pleiten voor beleid dat deze oorzaken aanpakt. Concrete voorstellen richten zich op het bestrijden van armoede, het eerlijk verdelen van opvang en het tegengaan van afleiding van echte problemen door politici.
Armoede leidt tot sociale problemen
De SP stelt dat structurele armoede direct leidt tot verloren talent, ziekte en criminaliteit. Ze willen deze grondoorzaken aanpakken om negatieve maatschappelijke gevolgen te voorkomen.
“Systemische armoede leidt tot verloren talent en productiviteit, tot vergrote kans op ziekte en criminaliteit, en een perverse schuldenindustrie”
Politici leiden af van echte problemen
De SP bekritiseert politici die door angstzaaierij de aandacht afleiden van hun eigen rol in het veroorzaken of negeren van maatschappelijke problemen. Ze pleiten voor het verbinden van mensen in plaats van verdelen.
“Daarmee leiden ze af van het feit dat juist deze politici zelf de problemen in het land veroorzaken, aanwakkeren of negeren.”
Migratie leidt tot braindrain en ontwrichting
De SP waarschuwt dat bepaalde vormen van migratie kunnen leiden tot het ontwrichten van gemeenschappen en het verlies van jonge werkenden in herkomstlanden, en pleit voor het tegengaan van deze negatieve effecten.
“Arbeidsmigratie tot ontworteling van gemeenschappen en een braindrain. Het zorgt ervoor dat kinderen opgroeien zonder hun ouders en dat het werk daar door nóg lager betaalde arbeidsmigranten gedaan moet worden.”
Volt ziet "leiden" vooral als het nemen van verantwoordelijkheid en het tonen van regie op nationaal en internationaal niveau, met nadruk op samenwerking en het beschermen van mensenrechten. De partij pleit voor een leidende rol van Nederland in het versterken van de internationale rechtsorde en het stimuleren van Europese samenwerking op het gebied van onderzoek en innovatie. Concrete voorstellen zijn onder meer het versterken van het Internationaal Strafhof en het realiseren van Europese onderzoeksdoelstellingen.
Nederland als voortrekker internationale rechtsorde
Volt vindt dat Nederland een centrale, leidende rol moet spelen in het beschermen en versterken van het internationaal recht, vooral als thuisland van het Internationaal Strafhof. Dit is belangrijk om mensenrechten te waarborgen en oorlogsmisdaden te voorkomen.
“Nederland speelt hierin, als thuisland van het Internationaal Strafhof, een centrale rol.”
“Om de kans op oorlogen en oorlogsmisdaden in de toekomst te verkleinen, moet Nederland zijn best doen om meer landen te overtuigen het Internationaal Strafhof te erkennen.”
Europese samenwerking als leidend principe voor innovatie
Volt benadrukt dat samenwerking en aansluiting binnen de EU leidend moeten zijn bij onderzoek en ontwikkeling. Dit moet zorgen voor meer gezamenlijke innovatie en het behalen van Europese doelstellingen.
“Samenwerking en aansluiting binnen de EU zijn hierbij leidend.”
50PLUS erkent dat automatisering en digitalisering kunnen leiden tot betere dienstverlening, maar waarschuwt ook voor negatieve gevolgen zoals uitsluiting van digibeten. Ze pleiten voor technologische vooruitgang die ouderen ondersteunt, zonder dat conventionele alternatieven verdwijnen, en willen dat gemeenten verantwoordelijk worden voor digitale inclusie van ouderen.
Automatisering mag niet leiden tot uitsluiting van digibeten
50PLUS ziet kansen in automatisering voor betere dienstverlening, maar benadrukt dat dit niet mag leiden tot het verdwijnen van conventionele alternatieven voor mensen die niet digitaal vaardig zijn. Ze willen voorkomen dat technologische vooruitgang ten koste gaat van toegankelijkheid voor iedereen.
“Brede automatisering met behulp van de modernste technische hulpmiddelen kan leiden tot betere dienstverlening en een prettige gebruikservaring voor bewoners en bijvoorbeeld patiënten. Daardoor is op den duur voor digibeten digifoben geen conventioneel alternatief meer nodig.”
Technologie mag niet leiden tot winst boven zorg
De partij stelt dat privatisering in de zorg niet mag leiden tot een situatie waarin winst belangrijker wordt dan de zorg voor cliënten. De kern is dat het welzijn van ouderen altijd voorop moet staan, ook als technologische of organisatorische veranderingen plaatsvinden.
“Privatisering binnen de zorg mag er niet toe leiden dat winstgevendheid belangrijker wordt dan de primaire zorg aan cliënten zelf.”
BBB vindt dat menselijk lijden in sommige gevallen onderzoek of ingrijpen rechtvaardigt, zoals bij dierproeven voor medische vooruitgang en bij uitzichtloos en ondraaglijk lijden waar euthanasie mogelijk moet zijn. De partij benadrukt dat dergelijke keuzes zorgvuldig en met duidelijke grenzen moeten worden gemaakt, altijd met het belang van het individu voorop.
Dierproeven om menselijk lijden te voorkomen
BBB stelt dat dierproeven noodzakelijk kunnen zijn om menselijk lijden te voorkomen, vooral bij onderzoek naar ernstige ziekten. Zij willen daarom de subsidiëring van het Biomedical Primate Research Centre (BPRC) voortzetten, omdat dit instituut een belangrijke rol speelt in medisch onderzoek.
“Dierproeven om menselijk lijden te voorkomen. Om onderzoek te doen ter voorkoming van menselijk lijden zijn dierproeven noodzakelijk. Dit vraagt om het voortzetten van de subsidiëring van het Biomedical Primate Research Centre (BPRC) in Rijswijk.”
Euthanasie bij uitzichtloos en ondraaglijk lijden
BBB erkent dat actieve levensbeëindiging bij uitzichtloos en ondraaglijk lijden een daad van barmhartigheid kan zijn, mits dit zorgvuldig en in een medische setting gebeurt. Zij willen investeren in kennis over het levenseinde, maar wijzen uitbreiding van de embryokweek en de voltooidlevenwet af.
“Bij uitzichtloos en ondraaglijk lijden kan actieve levensbeëindiging een daad van barmhartigheid zijn. Dit moet altijd in een medische setting plaatsvinden, na zorgvuldige besluitvorming.”
D66 erkent dat psychische problemen soms kunnen leiden tot ernstige gevolgen zoals zelfdoding en wil daarom brede aandacht voor mentale gezondheid en betere psychologische hulp. Daarnaast benoemt D66 dat internationale dreigingen en desinformatie kunnen leiden tot verwarring, verdeeldheid en dreiging in de samenleving, waarvoor bescherming van democratische waarden en internationale rechtsorde nodig is.
Brede aandacht voor mentale problemen die kunnen leiden tot zelfdoding
D66 ziet het voorkomen van ernstige mentale problemen, waaronder zelfdoding, als een prioriteit. Ze willen investeren in psychologische hulp, het gesprek over mentale gezondheid stimuleren en rekening houden met verschillen in cultuur, leeftijd, gender en achtergrond.
“Veel mensen kampen met mentale problemen, die in sommige gevallen zelfs leiden tot (een wens tot) zelfdoding. Daarom wil D66 brede aandacht voor mentale gezondheid en investeren in psychologische hulp.”
Internationale dreiging leidt tot verwarring en verdeeldheid
D66 benoemt dat internationale conflicten, desinformatie en hybride oorlogsvoering kunnen leiden tot verwarring, verdeeldheid en dreiging binnen de Nederlandse samenleving. Ze pleiten daarom voor bescherming van vrede en democratische waarden binnen de internationale rechtsorde.
“Dat raakt ons, onze democratie en onze samenleving. Mensen voelen dat. Het leidt tot verwarring, verdeeldheid en dreiging.”
JA21 benadrukt dat leiding en gezag in het onderwijs bij de leraar moeten liggen, niet bij de schoolleiding of ouders. Ze willen dat leraren centraal staan in beslissingen over leerlingen en pleiten voor minder administratieve lasten en meer waardering voor het vak, zodat docenten effectief kunnen leiden in de klas.
Leraar centraal als leidende professional in het onderwijs
JA21 vindt dat de leraar als professional het beste in staat is om leerlingen te adviseren en te begeleiden, en dat diens oordeel leidend moet zijn bij het bevorderen of doorstromen van leerlingen. De partij verzet zich tegen inmenging van schoolleiding of ouders in deze beslissingen en wil de leraar meer gezag en waardering geven, zodat het onderwijsproces effectief geleid wordt door vakbekwame docenten.
“De leraar is dan ook als geen ander in staat om een leerling te adviseren. Dat advies moet centraal staan in het bevorderen of laten doorstromen van leerlingen. Niet de wens van de ouders en ook niet de wens van de schoolleiding.”
“Door deze maatregelen kan de docent met gezag zijn mooie vak uitoefenen en krijgt hij de waardering die hij verdient.”
NSC ziet "leiden" vooral als het nemen van verantwoordelijkheid en het bieden van richting door overheidsinstanties en toezichthouders, met name op het gebied van zorg en migratie. Ze pleiten voor meer regie en sturing door centrale organen om maatschappelijke problemen effectief aan te pakken, zoals passende zorg en migratiebeleid. Concrete voorstellen zijn onder meer het versterken van de rol van de Nederlandse Zorgautoriteit en het voeren van een bewust, actief en selectief migratiebeleid.
Meer regie door Nederlandse Zorgautoriteit in de zorg
NSC wil dat de Nederlandse Zorgautoriteit (NZa) een leidende rol krijgt bij het maken van regionale afspraken over passende zorg. Dit moet ertoe leiden dat zorgaanbieders worden beloond voor minder behandelen en diagnosticeren, en dat de prikkel tot overbehandeling verdwijnt. De NZa moet deze afspraken coördineren en aansturen om zo de kwaliteit en doelmatigheid van de zorg te verbeteren.
“Regionale afspraken zijn daarvoor nodig, onder leiding van de Nederlandse Zorgautoriteit (NZa).”
Bewust, actief en selectief migratiebeleid
NSC stelt dat migratiebeleid het belangrijkste instrument is waarmee een land de omvang en samenstelling van de bevolking kan sturen. Ze willen dat Nederland actief beleid voert dat rekening houdt met de draagkracht van de samenleving en sturen op een maximaal migratiesaldo, waarbij de overheid de regie neemt over de bevolkingsgroei en samenstelling.
“Het voeren van migratiebeleid is het belangrijkste middel dat een land heeft om de omvang en samenstelling van de bevolking te beïnvloeden.”
De PVV vindt dat iedereen in Nederland zijn of haar leven moet kunnen leiden zoals men zelf wil, ongeacht seksuele geaardheid, en ziet deze vrijheid onder druk staan door intolerantie en woke-ideologie. De partij pleit voor het beschermen van individuele levensstijlkeuzes en het tegengaan van maatschappelijke ontwikkelingen die deze vrijheid beperken, met name gericht op het waarborgen van veiligheid en het tegengaan van discriminatie.
Iedereen moet zijn leven kunnen leiden zoals men wil
De PVV benadrukt het belang van individuele vrijheid om het eigen leven naar eigen inzicht te leiden, ongeacht seksuele geaardheid of identiteit. Dit standpunt wordt gepresenteerd als kernwaarde van de partij, waarbij zorgen worden geuit over bedreigingen van deze vrijheid door intolerantie en maatschappelijke trends zoals woke-ideologie.
“Wij vinden dat iedereen zijn of haar leven moet kunnen leiden zoals hij of zij zelf wil – of iemand nu hetero, homo of anders is.”
De VVD noemt "leiden" slechts in één concrete context: dierenwelzijn. Hierin stelt de partij dat dierenwelzijn en gezondheid leidend moeten zijn bij de aankoop van huisdieren, boven raszuiverheid of uiterlijke kenmerken. Er zijn geen andere relevante of onderscheidende standpunten over "leiden" in het verkiezingsprogramma.
Dierenwelzijn en gezondheid leidend bij aankoop huisdieren
De VVD vindt dat bij de aanschaf van honden en katten het welzijn en de gezondheid van het dier centraal moeten staan, niet uiterlijke kenmerken of raszuiverheid. Dit moet kopers helpen een geïnformeerde keuze te maken en dierenleed voorkomen.
“Dierenwelzijn en gezondheid leidend zijn in plaats van raszuiverheid of uiterlijke kenmerken.”
Niet expliciet genoemd in verkiezingsprogramma