Verkiezingsprogramma's 2025 overklimaat welke partijen zijn het beste
BBB kiest voor een nuchter, realistisch en economisch verantwoord klimaatbeleid, waarbij betaalbaarheid, uitvoerbaarheid en draagvlak centraal staan. De partij verzet zich tegen nationale koppen op Europees beleid, extra CO₂-heffingen en overhaaste uitfasering van fossiele energie, en pleit voor behoud van industrie en voedselzekerheid. BBB wil investeren in bewezen technologieën zoals kernenergie, een pauze op windenergie, en klimaatmaatregelen die niet ten koste gaan van burgers, mkb en boeren.
Geen nationale koppen op Europees klimaatbeleid
BBB vindt dat Nederland geen strengere klimaatmaatregelen moet nemen dan Europees vereist, om economische schade en verlies van banen te voorkomen. De partij ziet extra nationale CO₂-heffingen en aanvullende regelgeving als schadelijk voor het vestigingsklimaat en de concurrentiepositie.
“Geen nationale koppen op Europees beleid.”
“Het afschaffen van nationale koppen op Europees klimaatbeleid (zoals extra CO₂heffing).”
“BBB is kritisch op de opstelling van Nederland als “klimaatkoploper” binnen Europa. Wij willen geen nationale kop bovenop Europese regelgeving, zoals aanvullende CO₂ heffingen of overhaaste sluiting van kolencentrales.”
“Stoppen met extra CO₂-heffing voor industrie. De Nederlandse industrie staat onder grote druk door oplopende kosten, internationale concurrentie en een onzeker investeringsklimaat. BBB wil de extra nationale CO₂ heffing voor de industrie daarom terugdraaien.”
Geen overhaaste uitfasering fossiele energie
BBB wil pas stoppen met fossiele energie als er echt betrouwbare en betaalbare alternatieven zijn, en is tegen het juridisch vastleggen van een CO₂-vrije elektriciteitsdoelstelling voor 2035. De partij wil kolencentrales openhouden zolang elders in Europa minder efficiënte centrales draaien.
“Geen onrealistische uitfasering fossiel. We stoppen pas met fossiele energie als er echt betrouwbare en betaalbare alternatieven zijn.”
“Kolencentrales openhouden. De sluiting van kolencentrales per 2030 wordt ingetrokken zolang elders in Europa minder efficiënte centrales draaien.”
“Geen juridisch vastgelegde CO₂-vrije elektriciteit in 2035. De doelstelling om in 2035 uitsluitend CO₂ vrije elektriciteit op te wekken wordt niet wettelijk vastgelegd.”
Investeren in kernenergie en bewezen technologieën
BBB ziet kernenergie als essentieel voor een betrouwbaar en betaalbaar energiesysteem en wil versneld inzetten op de bouw van grote en kleine kerncentrales. De energietransitie moet gebaseerd zijn op bewezen technologieën en expliciete afwegingen van economische en sociale impact.
“Kerncentrales. We versnellen de bouw van kerncentrales; zowel grote kerncentrales als kleine modulair gebouwde kerncentrales (Small Modular Reactors: SMR’s).”
“Er komt een Deltaplan voor energietransitie gebaseerd op bewezen technologieën, met expliciete afweging van invloed op industriebeleid, armoede, verdienvermogen en strategische autonomie.”
Pauze op uitbreiding windenergie
BBB wil een pauze op de uitbreiding van windenergie op land en zee, met strengere normen voor nieuwe projecten, vanwege zorgen over kosten, netbelasting en landschapsvervuiling.
“Pauzeknop voor windenergie. Er komt een pas op de plaats bij uitbreiding van wind op land en op zee. Alleen op 1 november 2025 volledig vergunde projecten worden gerealiseerd.”
“Voor windturbines op land geldt een afstandsnorm van minimaal 4x de tiphoogte, een gezondheidstoets, een eerlijk participatieproces en naleving van het voorzorgsbeginsel.”
Klimaatbeleid moet haalbaar, betaalbaar en zonder ideologie
BBB benadrukt dat klimaatbeleid rationeel, democratisch gelegitimeerd en zonder ideologische uitgangspunten moet zijn, met eerlijke kostenverdeling en oog voor de gevolgen voor burgers en mkb.
“Klimaatbeleid moet haalbaar, uitvoerbaar en betaalbaar zijn. We herzien afspraken als ze leiden tot onrealistische ambities of onbetaalbare oplossingen.”
“Klimaatbeleid moet: Democratisch gelegitimeerd zijn, met inspraak van burgers zonder activistische vooringenomenheid. Eerlijke kostenverdeling waarborgen: de rekening mag niet steeds bij burgers en het mkb terecht komen. Vrij blijven van ideologie: klimaatbeleid is geen religie, maar een beleidsopgave die om ratio vraagt;”
Voedselzekerheid en bescherming van boeren
BBB stelt dat klimaatmaatregelen niet ten koste mogen gaan van voedselzekerheid en de positie van boeren. De partij ziet boeren als essentieel voor landschap en samenleving en verzet zich tegen beleid dat hen uit de sector drijft.
“De overheid moet zorgen dat voedsel beschikbaar én betaalbaar blijft. Voedsel is net als wonen en energie een primaire levensbehoefte. BBB zet zich daarom in voor voedselzekerheid in Nederland en Europa.”
“Onze boeren verdienen waardering geen wantrouwen. Zij zijn geen vervuilers, maar verzorgers van het land.”
“Veel politieke partijen willen de veestapel halveren en boeren gedwongen uitkopen. Hun boodschap aan boeren is: stop ermee, zoek ander werk. Maar je vraagt een boer niet om geen boer meer te zijn, net zomin als je een kip vraagt om geen ei meer te leggen.”
De PVV verwerpt vrijwel alle huidige klimaatmaatregelen en ziet klimaatbeleid als onzinnig, onbetaalbaar en ineffectief voor Nederland. De partij wil stoppen met klimaatdoelen, subsidies en verplichtingen, en kiest voor betaalbare energie via gas, kolen en kernenergie, zonder verdere inzet op wind- of zonne-energie. Volgens de PVV moet Nederland zich terugtrekken uit internationale klimaatafspraken en inzetten op leveringszekerheid en lage energielasten in plaats van CO2-reductie.
Stoppen met klimaatbeleid en internationale afspraken
De PVV beschouwt het Nederlandse klimaatbeleid als zinloos vanwege de geringe mondiale impact en wil alle klimaatdoelen, -wetten en -subsidies schrappen. De partij pleit voor het beëindigen van deelname aan internationale klimaatakkoorden en het afschaffen van nationale klimaatwetgeving en fondsen. Dit standpunt is gebaseerd op de overtuiging dat klimaatmaatregelen te duur zijn en weinig effect hebben op het wereldwijde klimaat.
“We trekken ons terug uit het VN-Klimaatakkoord van Parijs en trekken de Klimaatwet in. We schrappen het Klimaatfonds en doeken het Klimaatberaad op.”
“De klimaatgekte is om gek van te worden. Klimaatdoelen zijn onhaalbaar en onbetaalbaar. Nederland is verantwoordelijk voor nog geen half procent van de totale wereldwijde CO2-uitstoot.”
“SDE++ en andere klimaatsubsidies schrappen”
“CO2-heffing afschaffen”
Geen nieuwe windturbines, zonneparken of verplichte verduurzaming
De PVV wil stoppen met de bouw van windturbines en zonneparken en af van alle verplichtingen rond verduurzaming, zoals warmtepompen en het van het gas af gaan. De partij stelt dat deze maatregelen de energierekening verhogen, het elektriciteitsnet overbelasten en de gezondheid van omwonenden schaden.
“Geen enkele nieuwe windturbine er meer bij; geen nieuwe zonneparken”
“Windturbines waar omwonenden last van hebben en/of ziek van worden, worden afgebroken”
“Geen verplichte warmtepomp, niet verplicht van het gas af”
“We stoppen met de energietransitie en gaan netcongestie oplossen: geen windturbines, geen zonneparken of andere weersafhankelijke wiebelstroom.”
Focus op betaalbare energie en leveringszekerheid via gas, kolen en kernenergie
De PVV wil de energierekening verlagen door in te zetten op traditionele energiebronnen zoals gas en kolen, en door nieuwe kerncentrales te bouwen. De partij wil het ministerie van Klimaat omvormen tot een ministerie van Betaalbare Energie en stelt leveringszekerheid en lage kosten boven CO2-reductie.
“Het ministerie van Klimaat en Groene Groei wordt het ministerie van Betaalbare Energie”
“Onze moderne, schone kolen- en gascentrales openhouden”
“Nieuwe kerncentrales bijbouwen, ook kleine modulaire reactoren; inzet op thorium”
“Meer en snellere gas- en oliewinning op de Noordzee”
“Geen CO2-flauwekul, maar leveringszekerheid en lagere energielasten.”
Klimaatadaptatie in plaats van mitigatie
De PVV wil stoppen met klimaatmitigatie (CO2-reductie) en zich richten op aanpassing aan klimaatverandering, zoals het versterken van waterkeringen. Volgens de partij levert dit meer op voor Nederland dan pogingen tot CO2-reductie.
“Geen klimaatmitigatie, maar klimaatadaptatie: actualisering van het programma Ruimte voor de Rivier en het Hoogwaterbeschermingsprogramma”
“We actualiseren het programma Ruimte voor de Rivier en het Hoogwaterbeschermingsprogramma; dat zet meer zoden aan de dijk dan een beetje CO2-reductie.”
BVNL verwerpt het huidige klimaatbeleid en zet zich af tegen internationale klimaatafspraken zoals de Green Deal en het Klimaatakkoord. De partij kiest voor kernenergie, gaswinning en technologische innovatie boven windmolens, zonneparken en subsidies, en wil klimaatmaatregelen beperken tot wat technisch en financieel rendabel is. BVNL positioneert zich als de partij die klimaatbeleid drastisch wil terugdraaien en nationale soevereiniteit centraal stelt.
Stoppen met internationale klimaatafspraken en klimaatfondsen
BVNL wil dat Nederland uit de Europese Green Deal en het Klimaatakkoord stapt en alle bijbehorende fondsen ontmantelt. De partij ziet deze akkoorden als ideologisch en schadelijk voor economie en voedselzekerheid, en wil nationale controle over klimaatbeleid herstellen.
“De Europese Green Deal en het Klimaatakkoord zeggen we op, waaronder begrepen het CO2 handelssysteem ETS.”
“Het klimaatfonds van € 35 miljard wordt ontmanteld.”
“Nederland doet niet meer mee aan de Green Deal. De Green Deal is een gevaarlijke ideologie die slechts leidt tot voedseltekorten, armoede, afhankelijkheid en werkeloosheid.”
Geen windmolens, zonneparken of verplichte verduurzaming
BVNL verzet zich tegen windmolens op land en zee, zonneparken op landbouwgrond, en verplichte verduurzaming van woningen. De partij vindt dat duurzaamheid geen obsessie mag worden en dat keuzes aan burgers moeten worden gelaten.
“Wij zijn tegen windmolens op land en zee, of het opofferen van bouwgrond of landbouwgrond ten behoeve van zonne-akkers.”
“Geen nieuwe windmolens op land of op zee.”
“Zonnepanelen op woningen en kantoren plaatsen is prima. Duurzaamheid mag nooit een obsessie worden. Technisch en financieel rendement is leidend.”
“Hybride systemen worden niet verplicht in 2026 en gasgestookte CV-ketels blijven toegestaan. Warmtepompen worden niet verplicht.”
Inzetten op kernenergie, gaswinning en innovatie
BVNL wil inzetten op kernenergie, gaswinning (waaronder Groningen en de Noordzee), en technologische innovatie als alternatief voor het huidige klimaatbeleid. De partij ziet deze bronnen als noodzakelijk voor betaalbare en soevereine energievoorziening.
“Dit kan door kerncentrales te bouwen en het gasveld in Groningen veilig en verantwoord open te houden en nieuwe gasvelden op Nederlands grondgebied te ontwikkelen.”
“Onderzoek naar SMR (Small-Modular-Reactor) energiecentrales op basis van bestaande en Thorium-technologie wordt actief gestimuleerd.”
“We gaan door met ontwikkeling van en productie uit gasvelden in de Noordzee.”
“Nederland moet streven naar energiesoevereiniteit waardoor we als land minder afhankelijk worden van energie uit het buitenland en de energierekening omlaaggaat. Daarvoor moeten we vrij worden gelaten om kerncentrales te bouwen en doorgaan met het veilig produceren van aardgas uit beschikbare Nederlandse gasvelden.”
Schrappen van subsidies en overheidsbemoeienis
BVNL wil subsidies voor klimaatmaatregelen zoveel mogelijk stoppen en pleit voor een kleinere overheid zonder ministerie voor klimaat. De partij ziet subsidies en bureaucratie als inefficiënt en belemmerend voor innovatie.
“Subsidies worden zoveel mogelijk gestopt.”
“BVNL stelt zich ten doel om binnen twee regeerperiodes de rijksoverheidsuitgaven met ten minste 35% te verminderen, primair door het schrappen van subsidies, adviesorganen, overheidsreclame, klimaatbeleid, internationale hulp en niet-kerntaken.”
“Het kabinet wordt zo klein mogelijk en het ministerie voor klimaat vervalt.”
D66 positioneert zich als een van de meest ambitieuze partijen op klimaatgebied, met een duidelijke focus op het versneld halen van klimaatdoelen, het afbouwen van fossiele subsidies en het centraal stellen van natuurherstel en circulaire economie. De partij wil jaarlijks 5-6% minder uitstoot, investeert fors in wind op zee, zon op daken en groene waterstof, en koppelt sociale rechtvaardigheid aan de energietransitie. D66 onderscheidt zich door concrete, juridisch vastgelegde doelen en het expliciet afwijzen van uitstel of afzwakking van klimaatmaatregelen.
Versneld halen van klimaatdoelen en jaarlijkse uitstootreductie
D66 kiest voor een ambitieuze en juridisch verankerde aanpak om de klimaatdoelen van 2030, 2040 en 2050 te halen, met een jaarlijkse reductie van 5-6% CO2-uitstoot. Dit onderscheidt D66 van partijen die minder concrete of vrijblijvende doelen stellen.
“D66 brengt Nederland terug op koers voor de klimaatdoelen van 2030, 2040 en 2050. Elk jaar zo’n 5 tot 6% minder uitstoot, totdat we in 2050 een welvarend land zijn zónder vervuiling.”
“We stoppen met wat ons tegenhoudt: vervuilende productie, fossiele subsidies, de macht van grote techbedrijven en werk waarvan je niet kunt rondkomen.”
Snelle afbouw van fossiele subsidies en duidelijke einddata
D66 wil sneller dan andere partijen af van fossiele subsidies en stelt per sector een duidelijke einddatum voor fossiele technieken, zodat bedrijven en investeerders weten waar ze aan toe zijn.
Forse investeringen in wind op zee, zon op daken en groene waterstof
De partij kiest voor grootschalige investeringen in duurzame energie, met wind op zee als basis, en wil het elektriciteitsnet versneld verzwaren om de energietransitie mogelijk te maken.
Klimaatmaatregelen sociaal en rechtvaardig maken
D66 koppelt klimaatbeleid expliciet aan sociale rechtvaardigheid, met steun voor lage inkomens en een eerlijke verdeling van kosten en baten.
Juridisch vastleggen van stikstof- en natuurdoelen, geen afzwakking
D66 onderscheidt zich door vast te houden aan bestaande stikstof- en natuurdoelen, deze juridisch te verankeren en geen concessies te doen aan uitstel of verlaging.
“We houden ons aan stikstofdoelstellingen voor 2030. We geven voorrang aan de meest kwetsbare gebieden. Het hoger beroep dat de Staat in de Greenpeace-zaak heeft aangespannen, wordt ingetrokken. De doelstellingen voor de landbouw blijven staan en worden niet verlaagd.”
“D66 blijft gecommitteerd aan halvering van de stikstofuitstoot in 2030 en het halen van de waterkwaliteitsdoelstellingen uit de Kaderrichtlijn Water in 2027.”
“D66 wil snelle vermindering van de stikstofuitstoot, op basis van een plan met duidelijke doelen, die niet vrijblijvend zijn en die juridisch vastliggen.”
Volledig circulaire economie in 2050
D66 wil dat Nederland in 2050 volledig circulair is, met halvering van het gebruik van nieuwe grondstoffen in 2030, en stelt duurzaamheid als norm voor industrie en productie.
Forum voor Democratie (FVD) gelooft niet in het klimaatprobleem en wil alle klimaatmaatregelen en -doelen volledig schrappen. De partij pleit voor het stopzetten van de energietransitie, het heropenen van gas- en kolencentrales, het bouwen van kerncentrales, en het inzetten op adaptatie zoals dijkenbouw in plaats van CO₂-reductie. FVD positioneert zich als de partij die radicaal breekt met het huidige klimaatbeleid en kiest voor goedkope, betrouwbare energie uit fossiele bronnen.
Volledig schrappen van klimaatbeleid en -doelen
FVD verwerpt het bestaan van een klimaatcrisis en ziet geen noodzaak voor CO₂-reductie of het uitfaseren van fossiele brandstoffen. De partij wil alle klimaatwetten en internationale akkoorden intrekken, stoppen met de energietransitie en alle klimaatregels schrappen. Dit standpunt onderscheidt FVD als de partij die het meest expliciet tegen elk klimaatbeleid is.
“Forum voor Democratie gelooft niet in het klimaatprobleem en ziet geen reden om gebruik van fossiele brandstoffen uit te faseren. Daarom stoppen we met de kostbare klimaatplannen. We trekken de Klimaatwet in en zeggen het Parijsakkoord op.”
“We stoppen volledig met de energietransitie, zodat ons land niet langer wordt opgezadeld met onbetaalbaar en zinloos klimaatbeleid.”
“We laten CO₂-reductie los als uitgangspunt, zodat beleid weer wordt gericht op betaalbaarheid en betrouwbaarheid van energie.”
“We schaffen alle klimaatregels, zodat energie weer betaalbaar en betrouwbaar wordt.”
Fossiele brandstoffen behouden en uitbreiden
FVD wil juist méér gebruikmaken van fossiele brandstoffen door gaswinning in Groningen te hervatten, kolencentrales te heropenen en nieuwe olie- en gasvelden te ontwikkelen. Dit wordt gepresenteerd als oplossing voor betaalbare en stabiele energievoorziening.
“We starten de gaswinning in Groningen opnieuw op met ruimhartige compensatie voor omwonenden, zodat we weer goedkoop, hoogwaardig en ruim voorradig aardgas hebben voor huishoudens en bedrijven.”
“We heropenen onze hypermoderne, schone kolencentrales die door vorige kabinetten zijn gesloten, zodat er onmiddellijk goedkope en stabiele stroom beschikbaar komt.”
“We zoeken actief naar nieuwe gas- en olievelden op land en zee, zodat we onze energiezekerheid op lange termijn veiligstellen.”
Kernenergie fors uitbouwen
Naast fossiele brandstoffen wil FVD fors inzetten op kernenergie als alternatief voor wind- en zonne-energie. De partij noemt het bouwen van tien nieuwe kerncentrales en investeren in thoriumonderzoek als speerpunten.
“We bouwen snel tien nieuwe kerncentrales en investeren in thoriumonderzoek, zodat Nederland volledig energieautonoom wordt en ook in de toekomst kan beschikken over betrouwbare en toekomstgerichte energievoorziening.”
Stoppen met wind- en zonne-energie
FVD wil geen nieuwe windmolens of zonneparken en bestaande windparken ontmantelen. Subsidies voor zonnepanelen worden ingetrokken en zonneparken op grond of water verboden.
“We plaatsen geen nieuwe windmolens op zee en ontmantelen bestaande windparken, zodat de natuur en de visserij niet verder worden geschaad.”
“We verbieden de aanleg van zonneparken op grond of water, zodat ruimte behouden blijft voor landbouw en natuur. Elke vorm van subsidie op de aanleg van zonnepanelen op daken wordt ingetrokken.”
Inzetten op adaptatie in plaats van mitigatie
FVD stelt dat Nederland zich moet richten op aanpassing aan klimaatverandering (adaptatie) in plaats van CO₂-reductie. Investeringen moeten gaan naar dijken, kustbescherming en innovatieve landbouw.
“In plaats van onrealistische CO₂-doelen richten we ons op slimme oplossingen voor eventuele klimaatverandering zoals dijkenbouw en kustbescherming, waar Nederland wereldwijd in uitblinkt.”
“Dankzij technologische vooruitgang zijn we beter beschermd tegen natuurgeweld, en dát moet ook de weg vooruit zijn: adaptatie in plaats van kostbare en ineffectieve CO₂-reductie.”
“We investeren in dijken, kustbescherming, rivierbeheer, irrigatie en gewasontwikkeling, zodat Nederland beter beschermd is tegen weersextremen.”
Het CDA kiest voor een ambitieus maar uitvoerbaar klimaatbeleid, met nadruk op Europese samenwerking, behoud van industrie en betaalbaarheid voor burgers. De partij wil inzetten op groene industriepolitiek, innovatie, verduurzaming van de industrie, en ondersteuning van collectieve en lokale initiatieven, maar schrapt de nationale CO2-heffing om het vestigingsklimaat te beschermen. Hun visie is gericht op een langetermijnaanpak die klimaatdoelen combineert met economische stabiliteit en sociale rechtvaardigheid.
Ambitieus Europees klimaatbeleid en groene industrie
Het CDA pleit voor een sterke inzet op Europees klimaatbeleid en groene industriepolitiek, waarbij Nederland zijn eerlijke aandeel levert en nationale doelen worden afgestemd op Europese afspraken. De partij ziet innovatie en samenwerking met bedrijven als essentieel om klimaatdoelen te halen zonder de concurrentiepositie van Nederland te schaden.
“Wij blijven ons in Europees verband stevig inzetten voor het streven naar een verlaging van de uitstoot van broeikasgassen en klimaatneutraliteit in 2050. Met oog voor uitvoerbaarheid van wetgeving en concurrentievermogen. We blijven ons committeren aan het Klimaatakkoord van Parijs en als Nederland ons eerlijke aandeel daarin leveren.”
“We kiezen voor Europees ambitieus klimaatbeleid en groene industriepolitiek en passen onze Klimaatwet daarop aan.”
“Er komt een gezamenlijke strategische investeringsagenda, waarin heel gericht en in samenhang met bedrijven en kennisclusters aan missies en sleuteltechnologieën voor klimaatverandering en transitie wordt gewerkt.”
Verduurzaming industrie en behoud van maakindustrie
Het CDA wil de industrie verduurzamen via maatwerkafspraken, innovatie en financiële ondersteuning, maar benadrukt het belang van het behouden van de maakindustrie in Nederland. De partij kiest voor het schrappen van de nationale CO2-heffing om het vestigingsklimaat aantrekkelijk te houden.
“We maken maatwerkafspraken met grote bedrijven uit de industrie om te verduurzamen mogelijk door een geïntegreerde aanpak met passende beleidsregels en adequate financiële ondersteuning.”
“We ontwikkelen een langetermijnstrategie om groene industrie naar Nederland te halen en te behouden.”
“We schrappen de nationale CO2-heffing.”
Betaalbare energietransitie en ondersteuning burgers
Het CDA wil de energietransitie mogelijk en betaalbaar maken voor iedereen, met stabiel beleid, ondersteuning voor minder draagkrachtigen, en investeringen in collectieve warmtevoorzieningen en lokale initiatieven.
“Om de energietransitie mogelijk en betaalbaar te maken is betrouwbaar en stabiel langetermijnbeleid nodig.”
“Om te zorgen dat ook minder draagkrachtigen in ons land in een goed geïsoleerd huis kunnen wonen, gaan we door met de verduurzamingsafspraken, zoals gemaakt in de nationale prestatieafspraken met woningcorporaties.”
“We investeren in collectieve warmtenetten en de ontwikkeling van duurzame warmtebronnen.”
“We ondersteunen energiecoöperaties en bewonersinitiatieven met landelijke regelingen en gerichte begeleiding, vooral bij energiebesparing.”
CO₂-opslag en technologische innovatie
Het CDA ziet technologische innovatie, zoals CO₂-opslag onder de Noordzee, als noodzakelijk onderdeel van de klimaatstrategie, met aandacht voor balans en effectiviteit.
“We blijven investeren in opslag van CO₂ (CCS) onder de Noordzee en zorgen voor een goede balans met CO2-hergebruik (CCU) om uitstoot in andere sectoren te helpen verminderen.”
Voorbeeldfunctie overheid en duurzaamheid in aanbestedingen
De overheid moet volgens het CDA het goede voorbeeld geven door duurzaamheid, circulariteit en klimaatafdruk centraal te stellen in haar aanbestedingsbeleid.
“De overheid heeft een voorbeeldfunctie als aanbesteder en investeerder. In het overheidsaanbestedingbeleid wordt rekening gehouden met de duurzaamheid, circulariteit en klimaatafdruk van producten.”
De ChristenUnie ziet ambitieus klimaatbeleid als een morele en internationale plicht, gericht op het beschermen van de schepping en het behalen van stevige CO2-reductiedoelen. Ze pleiten voor een hogere reductie dan wettelijk vereist, een energiemix met wind, zon en kernenergie, en investeren in infrastructuur en innovatie. De partij benadrukt een integrale aanpak waarbij economie, natuur en samenleving in balans zijn, en wil dat Nederland koploper wordt in duurzame transitie.
Hogere CO2-reductie en Europese samenwerking
De ChristenUnie wil verder gaan dan de huidige klimaatwet en streeft naar een hogere CO2-reductie in 2030, met een focus op internationale samenwerking en het voorkomen van weglek van uitstoot. Ze zien Europese regelgeving als kans en willen een gelijk speelveld binnen Europa.
“De ChristenUnie richt zich op een hogere reductie in 2030, zodat tegenvallers er niet direct toe leiden dat we het minimale doel niet halen. Vermindering van uitstoot in eigen land mag niet leiden tot hogere uitstoot elders.”
“Daarom wordt bij klimaatbeleid zoveel mogelijk ingezet op een Europees gelijk speelveld, met zo min mogelijk weglek.”
“We zien aanvullende Europese regelgeving voor verduurzaming en maatschappelijk verantwoord ondernemen niet als bedreiging, maar als een kans.”
Energietransitie: wind, zon en kernenergie
De partij kiest voor een energiemix met wind- en zonne-energie als fundament, het uitfaseren van gas- en kolencentrales, en de bouw van twee nieuwe grote kerncentrales. Innovatie en infrastructuur krijgen prioriteit om de energietransitie mogelijk te maken.
“Het fundament van onze toekomstige energievoorziening bestaat uit een mix van wind en zonne-energie. We faseren de gas- en kolencentrales uit, en vullen het energiesysteem aan met twee nieuwe grote kerncentrales.”
“In het Klimaatfonds trekken we extra geld uit voor energie-infrastructuur, zoals elektriciteits- en wartmenetten, isolatie van huizen en verduurzaming van de industrie, zodat Nederland een sterke en schone industriële sector behoudt.”
Versnellen van isolatie en verduurzaming woningen
De ChristenUnie wil het isolatieprogramma uitbreiden met een wijk-voor-wijkaanpak, verplichte sturing op energielabels en gasloze nieuwbouw. De normering voor hybride warmtepompen wordt heringevoerd.
“Het Nationaal Isolatieprogramma wordt voortgezet en uitgebreid, richting een gerichte wijk-voor-wijkaanpak samen met woningcorporaties.”
“Nieuwbouw is altijd gasloos, voorziet in ecologische oplossingen en is klimaatbestendig. De geschrapte normering voor hybride warmtepompen voeren we weer in per 2029.”
Halvering stikstofuitstoot en integrale aanpak landbouw
De partij wil de stikstofuitstoot in tien jaar halveren, met alle sectoren die naar rato bijdragen. Ze kiezen voor emissiesturing, stimuleren innovatie in de landbouw en koppelen beloningen en sancties aan duurzaamheidsprestaties.
“De stikstofuitstoot wordt de komende tien jaar gehalveerd ten opzichte van 2019, zowel de uitstoot van stikstofoxiden in de mobiliteit en industrie als ammoniakuitstoot in de landbouw. Alle sectoren dragen naar rato bij.”
“Innovatieve bronmaatregelen en schone productietechnieken worden gestimuleerd. Daarom krijgt de landbouwsector toegang tot het Klimaatfonds.”
“Aan dergelijke instrumenten worden eerst beloningen en op termijn heffingen of sancties verbonden.”
Strenge handhaving en bescherming leefomgeving
De ChristenUnie wil dat de overheid actief optreedt tegen milieuovertredingen, met betere handhaving en bescherming van omwonenden bij vergunningverlening.
“De overheid moet de sociale grondrechten op het gebied van leefmilieu en volksgezondheid garanderen door zelf normen te stellen en deze te handhaven.”
“De leefomgeving van omwonenden wordt beter beschermd door de laatste inzichten over gezondheidsrisico’s leidend te laten zijn in de vergunningverlening en handhaving.”
JA21 kiest voor een klimaat- en energiebeleid dat focust op betaalbaarheid, leveringszekerheid en nationale zeggenschap, met kernenergie als speerpunt. De partij verwerpt extra nationale klimaatheffingen, wil fossiele brandstoffen behouden zolang er geen volwaardige alternatieven zijn, en zet in op klimaatadaptatie in plaats van strenge mitigatie. JA21 positioneert zich als alternatief voor partijen die volgens hen inzetten op “symboolpolitiek” en onrealistische klimaatdoelen.
Geen extra nationale klimaatheffingen, alleen EU-regels
JA21 wil geen strengere nationale klimaatmaatregelen dan de Europese minimumeisen en verzet zich tegen extra belastingen of regelgeving die verder gaan dan wat in omringende landen geldt. Dit moet de concurrentiepositie van Nederland beschermen en energie betaalbaar houden.
Kernenergie als centrale oplossing
De partij ziet kernenergie als de structurele en betaalbare oplossing voor het klimaat- en energieprobleem, en wil grootschalig investeren in nieuwe kerncentrales en technologieën. Wind- en zonne-energie krijgen een ondergeschikte rol.
“JA21 kiest voor een betrouwbaar, betaalbaar energie- en klimaatbeleid op Nederlandse voorwaarden. Kernenergie staat hierin centraal.”
“Ten minste 20 Gigawatt aan nieuwe kerncentrales realiseren in de komende 25 jaar.”
“Voor kernenergie kiezen in plaats van windturbines en zonneparken.”
Klimaatadaptatie in plaats van strenge mitigatie
JA21 verschuift de focus van het verminderen van CO2-uitstoot naar het aanpassen aan de gevolgen van klimaatverandering, zoals investeren in dijken en watermanagement.
“Kiezen voor aanpassing aan het klimaat door investeringen in dijken, watermanagement en klimaatbestendig bouwen.”
“In plaats van eenzijdig te proberen het wereldwijde klimaat te sturen, zetten wij in op klimaatadaptatie: het versterken van onze samenleving, infrastructuur en economie tegen de gevolgen van klimaatverandering.”
Fossiele brandstoffen behouden zolang nodig
JA21 wil kolen- en gascentrales openhouden en aardgas blijven gebruiken zolang er geen volwaardige alternatieven zijn, om leveringszekerheid en betaalbaarheid te waarborgen.
Duurzaamheid alleen als het economisch rendeert
De partij ondersteunt duurzame en circulaire initiatieven alleen als deze economisch haalbaar zijn, en verzet zich tegen “symboolpolitiek”.
De Partij voor de Dieren (PvdD) positioneert zichzelf als de meest ambitieuze klimaatpartij, met een radicaal ecocentrisch perspectief: welzijn van mens, dier en natuur staat centraal, niet economische groei. Ze willen wettelijk vastleggen dat 5% van het BBP naar klimaat- en natuurbeleid gaat, streven naar klimaatneutraliteit in 2030, en pleiten voor een snelle, structurele afbouw van fossiele brandstoffen en subsidies. Hun beleid is onderscheidend door de combinatie van harde wettelijke doelen, een rechtvaardige verdeling van lasten, en het centraal stellen van energiebesparing en systeemverandering.
5% van het BBP wettelijk naar klimaat en natuur
PvdD wil als enige partij wettelijk vastleggen dat een fors deel van het nationaal inkomen structureel naar klimaat- en natuurbeleid gaat. Dit is bedoeld om de urgentie en omvang van de crisis recht te doen en Nederland tot koploper te maken.
Klimaatneutraliteit in 2030 als uitgangspunt
PvdD stelt het meest ambitieuze klimaatdoel van alle partijen: Nederland moet zo snel mogelijk, met 2030 als uitgangspunt, klimaatneutraal zijn. Dit gaat verder dan het huidige beleid en de meeste andere partijen.
“Daarom moet Nederland koers zetten om zo snel mogelijk klimaatneutraal te zijn, met 2030 als uitgangspunt.”
Snelle en structurele afbouw van fossiele brandstoffen en subsidies
De partij wil een ambitieus afbouwplan voor fossiele brandstoffen, waarbij de industrie als eerste wordt aangepakt, en een versnelde afschaffing van fossiele subsidies. Dit onderscheidt PvdD van partijen die voor een geleidelijke transitie kiezen.
“Er komt een ambitieus afbouwplan voor fossiele brandstoffen, waarbij de industrie als eerste wordt aangepakt.”
“De Partij voor de Dieren kiest voor een structurele verlaging van de energierekening door verspilling te stoppen, fossiele subsidies versneld af te bouwen en te investeren in lokale, betaalbare en hernieuwbare energie.”
Nationaal CO2-budget en eerlijke verdeling
PvdD wil een nationaal CO2-budget als basis van het klimaatbeleid, met een eerlijke verdeling van het mondiale CO2-budget om de opwarming tot 1,5 graad te beperken. Dit is een concreet instrument dat verder gaat dan de meeste andere partijen.
“Een nationaal CO2-budget is de basis van het klimaatbeleid. Met een eerlijke verdeling van het mondiale CO2-budget beperken we de opwarming tot 1,5 graad.”
Energiebesparing als uitgangspunt, niet alleen hernieuwbare opwek
De partij stelt energiebesparing centraal, in plaats van alleen te focussen op meer duurzame energie. Dit is een fundamenteel andere benadering dan veel andere partijen.
Grote vervuilers en financiële instellingen krijgen klimaatplicht
PvdD wil dat grote vervuilers en financiële instellingen wettelijk verplicht worden om hun uitstoot in de hele keten terug te dringen, met toetsbare klimaatplannen als voorwaarde voor subsidies.
“De grote vervuilers en financiële instellingen krijgen een klimaatplicht. Dit betekent dat zij een overtuigend klimaatplan maken om hun uitstoot in de hele keten terug te dringen.”
“Bedrijven krijgen geen subsidies als zij met hun productie de natuur of de gezondheid van burgers aantasten.”
Klimaatrechtvaardigheid: lastenverdeling en internationale solidariteit
De partij koppelt klimaatbeleid aan sociale rechtvaardigheid, met een klimaatbelasting op grote vermogens en een eerlijke bijdrage aan internationale klimaatfinanciering.
“We voeren een klimaatbelasting in voor de grootste vermogens, op basis van de Groene Belastinggids. We maken het mensen met een laag inkomen makkelijker om duurzame keuzes te maken.”
“Nederland betaalt in het kader van klimaatrechtvaardigheid een eerlijk deel aan klimaatfinanciering, boven op het ontwikkelingsbudget.”
Volt positioneert zich als een van de meest ambitieuze partijen op klimaatgebied, met als kernpunt een wettelijk vastgelegde klimaatneutraliteit in 2040 voor Nederland én de EU. Hun beleid is concreet, gericht op het versneld uitfaseren van fossiele energie, het beprijzen van alle broeikasgasuitstoot, en het koppelen van klimaatbeleid aan sociale rechtvaardigheid en Europese samenwerking. Volt onderscheidt zich door harde normen, het meenemen van consumptie-uitstoot, en het centraal stellen van klimaatrechtvaardigheid.
Klimaatneutraliteit in 2040 wettelijk vastleggen
Volt wil dat Nederland en de EU uiterlijk in 2040 volledig klimaatneutraal zijn, vastgelegd in de wet, met een harde norm van 100% netto CO₂-reductie. Dit is ambitieuzer dan de meeste andere partijen en biedt kiezers duidelijkheid en urgentie.
“We leggen wettelijk vast dat we in 2040 klimaatneutraal zijn. Geen vage beloften, maar duidelijke afspraken. In Nederland en in de EU.”
“We leggen het netto CO₂-reductiepercentage van 100% in 2040 vast in de wet. Zo maken we een einde aan streefpercentages en introduceren we een harde norm die ons klimaat nodig heeft.”
Alle uitstoot beprijzen, inclusief consumptie/import
Volt wil dat álle Nederlandse broeikasgasuitstoot wordt beprijsd, inclusief de uitstoot van geïmporteerde producten, en dat er een minimale CO₂-prijs geldt voor alle sectoren. Dit voorkomt weglek van emissies en legt de verantwoordelijkheid bij de vervuiler.
“We rekenen de vervuiling van geïmporteerde producten mee in onze nationale klimaatdoelen, zoals Zweden ook al doet. We nemen verantwoordelijkheid voor de uitstoot die plaatsvindt door ons consumptiegedrag.”
“We dichten de gaten van CO₂-beprijzing door het belastingstelsel te hervormen, zodat voor alle Nederlandse broeikasgasuitstoot een minimale CO₂-prijs geldt.”
Stoppen met fossiele energie en vervuiler betaalt
Volt kiest expliciet voor het stoppen met fossiele energie en het laten meebetalen van vervuilers aan de verduurzaming, waarmee ze zich duidelijk afzetten tegen partijen die fossiele belangen blijven beschermen.
“We stoppen met fossiele energie en vervuilers betalen mee aan verduurzaming.”
Klimaatrechtvaardigheid en sociale compensatie
Volt koppelt klimaatbeleid aan sociale rechtvaardigheid: de lasten worden eerlijk verdeeld, kwetsbare groepen worden ondersteund, en bedrijven moeten werknemers begeleiden bij de transitie.
“Nieuw klimaatbeleid dat invloed heeft op de portemonnee moet getoetst worden op het eerlijk verdelen van de lasten.”
“We werken toe naar een stelsel waarbij een gedeelte van de inkomsten van CO₂-heffingen (o.a. belasting en ETS) beschikbaar gesteld wordt om de verduurzaming te financieren bij inwoners die dit het hardst nodig hebben.”
“Daarom willen wij dat bedrijven naast een klimaatplan ook een sociaal plan maken om werknemers te helpen met scholing en het overstappen naar een andere baan.”
Europese samenwerking en ambitie verhogen
Volt wil dat Nederland binnen de EU pleit voor ambitieuzer klimaatbeleid en Europese wetgeving voor klimaat en mensenrechten, en dat Nederland een voortrekkersrol neemt.
Klimaatadaptatie en noodfondsen
Volt erkent de onvermijdelijke gevolgen van klimaatverandering en wil investeren in klimaatadaptatie, robuuste ecosystemen, en noodfondsen voor burgers en bedrijven bij klimaatrampen.
“Volt wil op Europees niveau en in Nederland een klimaatadaptatiefonds voor de noodzakelijke investeringen opzetten. Daarnaast willen we ook een klimaatnoodfonds opzetten om inwoners en bedrijven bij klimaatrampen te ondersteunen.”
Klimaattoets bij overheidsbeleid
Volt wil dat alle nieuwe overheidsprojecten worden getoetst op klimaatimpact en klimaatrechtvaardigheid, inclusief de kosten van nietsdoen.
“We nemen de gevolgen van klimaatverandering mee in overheidsplannen via een klimaattoets bij nieuwe projecten en houden daarbij rekening met klimaatrechtvaardigheid. Bij het maken van beleid wegen we de kosten mee die we maken als we niets doen.”
GroenLinks-PvdA positioneert zichzelf als de partij met het meest ambitieuze en rechtvaardige klimaatbeleid, gericht op snelle en eerlijke transitie naar een duurzame economie. Ze leggen de nadruk op het aanpakken van grote vervuilers, het versneld klimaatneutraal maken van Nederland (2040), en het centraal stellen van klimaatrechtvaardigheid zodat de kosten niet bij gewone mensen terechtkomen. Hun concrete voorstellen omvatten het afbouwen van fossiele subsidies, forse investeringen in schone energie, woningisolatie, en het eerlijk verdelen van de lasten en baten van klimaatactie.
Grote vervuilers betalen, fossiele subsidies stoppen
GroenLinks-PvdA wil dat de grootste vervuilers de rekening van de klimaattransitie betalen en dat fossiele subsidies worden afgeschaft. Dit is een onderscheidend standpunt, omdat het expliciet de lasten verschuift van burgers naar bedrijven die het meest bijdragen aan klimaatverandering.
“We stoppen subsidies op fossiele brandstoffen en vervuilers gaan de prijs betalen voor hun uitstoot.”
“Vrijstellingen en fiscale subsidies voor grootgebruikers en producenten van fossiele energie worden afgebouwd.”
“We laten grote vervuilers een eerlijke bijdrage leveren aan de kosten van de duurzaamheidstransitie.”
Versneld naar een klimaatneutraal Nederland (2040)
De partij stelt een ambitieuzer doel dan de meeste andere partijen: Nederland moet al in 2040 volledig klimaatneutraal zijn, met stevige tussendoelen voor 2030 en 2035. Dit onderscheidt hen als koploper qua tempo en ambitie.
“We zetten daarom alle zeilen bij om te zorgen dat Nederland in 2040 klimaatneutraal is. Om dat te bereiken streven we naar 65% CO₂-reductie in 2030. In 2035 zijn al onze elektriciteitsbronnen klimaatneutraal, en in 2040 ook onze energiebronnen én industrie.”
Klimaatrechtvaardigheid: lasten eerlijk verdelen
Klimaatrechtvaardigheid staat centraal: de kosten van de transitie mogen niet bij mensen met lage inkomens terechtkomen, maar bij de veroorzakers. Dit sociale perspectief is een kernonderscheid met andere partijen.
“De rekening hoort bij de grote vervuilers te liggen, niet bij mensen die het minste bijdragen aan klimaatverandering.”
“Klimaatbeleid werkt alleen als het eerlijk is. Nu profiteren vooral mensen met geld die gebruik kunnen maken van subsidies voor een auto of warmtepomp. Maar voor veel mensen zijn die opties onbereikbaar. We helpen hen af te dwingen dat vervuilers, verhuurders en werkgevers hun verantwoordelijkheid nemen.”
“Klimaatrechtvaardigheid betekent dat we het samen doen. Mensen die moeite hebben met het betalen van de energierekening helpen we als eerst.”
Forse investeringen in woningisolatie en energienetten
De partij kiest voor grootschalige investeringen in woningisolatie en het uitbreiden van het elektriciteitsnet, zodat verduurzaming voor iedereen bereikbaar wordt en de energierekening daalt.
Schone energie en groene industrie als economische motor
GroenLinks-PvdA ziet de klimaattransitie als kans voor economische groei en onafhankelijkheid van fossiele energie, met prioriteit voor schone energie van eigen bodem en groene industrie.
50PLUS kiest voor een terughoudend nationaal klimaatbeleid en wil vooral inzetten op Europees en mondiaal klimaatbeleid, waarbij Nederland niet voorop moet lopen met strengere regels dan andere landen. De partij pleit voor het uitfaseren van nationaal klimaatbeleid zodra Europees CO2-beprijzingsbeleid is opgeschaald, en zet in op kernenergie als belangrijkste bron voor de energietransitie.
Geen nationaal beleid strenger dan Europees
50PLUS vindt dat Nederland niet verder moet gaan dan Europese afspraken en verzet zich tegen nationale koppen op klimaatbeleid. Ze stellen dat alleen gezamenlijk Europees of mondiaal beleid effectief is en willen nationale maatregelen uitfaseren zodra Europees beleid is opgeschaald. Dit standpunt is ingegeven door zorgen over de concurrentiepositie en de effectiviteit van nationaal beleid.
“Geen extra regels bovenop de Europese afspraken.”
“Gezamenlijk klimaatbeleid op Europees of wereldwijd niveau, anders is het niet effectief.”
“Uitfasering van het nationale klimaatbeleid, nadat gezamenlijk is besloten om het Europese beprijzen van CO2 op te schalen.”
“Het optimaal beprijzen van CO2 op Europees niveau, zodat CO2-reductie wordt versneld zonder de concurrentiepositie van Nederland aan te tasten.”
Inzet op kernenergie als hoofdoplossing
50PLUS ziet kernenergie als een noodzakelijke en effectieve oplossing voor de energietransitie en het waarborgen van de energievoorziening. Ze willen snel vier nieuwe kerncentrales bouwen en inzetten op kleine modulaire reactoren (SMR’s), en zijn kritisch op verplichtingen rond warmtepompen en gasafsluiting zonder betaalbare alternatieven.
Klimaatadaptatie gericht op ouderen
50PLUS erkent de gevolgen van klimaatverandering, zoals hittegolven, en wil ouderen hiertegen beschermen met concrete maatregelen zoals een Nationaal Hitteplan, subsidies voor airconditioning en koele ruimtes in wijken. Dit is vooral gericht op het beperken van de negatieve gevolgen van klimaatverandering voor kwetsbare groepen.
“Een Nationaal Hitteplan waarbij elke gemeente binnen 3 jaar een plan heeft voor bescherming van ouderen tijdens hittegolven.”
“Subsidie van 2.000 euro voor airconditioning voor 75-plussers met hart-, long- of andere chronische aandoeningen.”
“Koele ruimtes in elke wijk waar ouderen terecht kunnen tijdens hitte, zoals in bibliotheken, wijkcentra en verzorgingshuizen.”
BIJ1 kiest voor een radicaal en sociaal rechtvaardig klimaatbeleid, waarbij de grootste vervuilers en fossiele bedrijven de kosten dragen en de energietransitie volledig in publieke handen komt. De partij wil bindende klimaatdoelen, directe beëindiging van fossiele subsidies, en een rechtvaardige omschakeling voor werknemers. BIJ1 onderscheidt zich door een focus op klimaatrechtvaardigheid, onteigening van fossiele bedrijven, en internationale verantwoordelijkheid.
Klimaatcrisis uitroepen en bindende netto-nul doelstelling 2030
BIJ1 wil dat Nederland de klimaatcrisis per direct uitroept en wettelijk bindende doelen stelt om in 2030 netto nul uitstoot te bereiken, inclusief alle emissies (scope 1, 2 en 3). Dit beleid adresseert de urgentie van de klimaatcrisis en legt de lat hoger dan vrijwel alle andere partijen.
“De Nederlandse overheid roept per direct de klimaatcrisis uit. Zij is daarbij eerlijk en transparant over de gevolgen van de klimaatcrisis, en hoe beleid hier (positief en negatief) invloed op heeft.”
“De Nederlandse uitstoot van broeikasgassen staat in 2030 op netto 0 (in scope 1, 2 én 3 emissies). Deze doelen worden wettelijk vastgelegd en zijn bindend.”
Kosten klimaatbeleid bij grote vervuilers, niet burgers
BIJ1 verschuift de financiële last van klimaatmaatregelen van burgers naar de grootste vervuilers. Dit is een fundamenteel sociaal uitgangspunt dat BIJ1 onderscheidt van partijen die lasten (deels) bij burgers leggen.
“De kosten van klimaatbeleid worden niet langer gedragen door gewone burgers maar door grote vervuilers. Klimaatbeleid gaat niet langer ten koste van bestaanszekerheid.”
“Alle benodigde klimaatmaatregelen worden voortaan getoetst op klimaatrechtvaardigheid. Dat betekent dat de kosten van klimaatbeleid worden gedragen door de grootste vervuilers.”
Fossiele subsidies en productie direct beëindigen
BIJ1 wil zo snel mogelijk alle subsidies op fossiele brandstoffen en biomassacentrales stoppen, geen nieuwe vergunningen voor olie/gas, en bestaande productie afbouwen met oog voor werknemers. Dit is een van de meest vergaande voorstellen in het Nederlandse politieke spectrum.
“Subsidies op (de productie van) fossiele brandstoffen en financiële steun aan de fossiele industrie worden zo snel mogelijk beëindigd. Subsidies voor biomassacentrales worden per direct stopgezet. Er komen geen nieuwe vergunningen voor olie- en gasvelden, op land en op zee. De huidige olie- en gasproductie moet worden afgebouwd, waarbij rechtvaardige oplossingen voor de werknemers voorop staan.”
Energievoorziening volledig in publieke handen, onteigening fossiele bedrijven
BIJ1 wil de volledige energievoorziening ontmarkten en in publieke handen brengen, inclusief onteigening van fossiele bedrijven. Dit gaat verder dan de meeste partijen en adresseert de machtspositie van de fossiele sector.
“De energietransitie wordt een publieke taak, geen winstmachine. De overheid investeert massaal in klimaatneutrale, -positieve en circulaire infrastructuur, woningverduurzaming en publieke energieproductie — onder collectief eigendom en democratische controle.”
“Om de afbouw van fossiele brandstoffen en een rechtvaardige energietransitie vorm te geven worden de Nederlandse energievoorzieningen in publieke handen gebracht.”
“Vervuilende en fossiele bedrijven die sluiten worden onteigend. Hun kapitaal, machines en infrastructuur worden ingezet voor publieke doelen.”
Internationale klimaatrechtvaardigheid en verantwoordelijkheid
BIJ1 wil dat Nederland als eerste westers land verantwoordelijkheid neemt voor zijn aandeel in de klimaatcrisis en internationaal het voortouw neemt, inclusief een verbod op import van producten die leiden tot ontbossing.
DENK kiest voor een rechtvaardig en sociaal klimaatbeleid dat inzet op het halen van de klimaatdoelen, maar expliciet de lasten niet bij burgers legt. De partij wil grote vervuilers zwaarder belasten, investeren in duurzame energie en verduurzaming van woningen, en streeft naar internationale klimaatrechtvaardigheid. Kernenergie wordt niet uitgesloten, maar mag alleen onder strikte voorwaarden, en DENK verzet zich tegen consumentgerichte belastingen zoals een vleestaks.
Grote vervuilers zwaarder belasten
DENK vindt dat de grootste vervuilers en bedrijven de meeste verantwoordelijkheid moeten dragen in het klimaatbeleid, niet de gewone burger. Dit moet zorgen voor een eerlijkere verdeling van de kosten en een effectieve prikkel tot verduurzaming.
“Grote vervuilers gaan eerlijker bijdragen. Bedrijven in de commerciële sector die veel energie verbruiken, gaan relatief méér energiebelasting en opslag voor duurzame energie betalen. Met een CO2-heffing voor de grootste vervuilers geven we een extra stimulans om te verduurzamen.”
“De grote vervuilende bedrijven moeten ook hun eerlijke deel bijdragen, volgens het principe dat de vervuiler betaalt.”
Investeren in duurzame energie en energietransitie
DENK wil fors investeren in de energietransitie, met nadruk op zonne- en windenergie, en het versneld sluiten van kolencentrales. Kernenergie wordt niet uitgesloten, mits veilig, en energiebedrijven worden verplicht steeds meer duurzame energie op te wekken.
“Wij willen investeren in zonne energie en windenergie op zee. Kolencentrales verdwijnen zo snel mogelijk. Kernenergie sluiten wij niet uit, omdat het schoner is dan andere energiebronnen. Veilige opslag van kernafval is een harde randvoorwaarde voor elke kernenergie optie.”
“Energiebedrijven worden wettelijk verplicht een groeiend aandeel duurzame energie op te wekken. Elk jaar stijgt dat verplichte aandeel, totdat volledige duurzaamheid is bereikt.”
Klimaatdoelen halen, maar betaalbaarheid voor burgers centraal
DENK onderschrijft de klimaatdoelen voor 2030 en 2050, maar wil maatregelen betaalbaar en uitvoerbaar houden voor burgers. Belastingen op consumptie (zoals vlees, suiker, plastic) worden afgewezen om ongelijkheid te voorkomen.
“Wij staan voor de klimaatdoelen. Dat betekent dat Nederland klimaatneutraal is in 2050 en dat wij de uitstoot met 55% beperken in 2030. Indien mogelijk gaan wij ambitieuzere doelen vaststellen.”
“Klimaatbeleid is hard nodig, maar mag geen middel worden om burgers betuttelend te bejegenen of op de kosten te jagen. Daarom komt er géén belasting op vlees, géén extra heffing op suiker en géén toeslag op plastic verpakkingen. Deze heffingen vergroten de ongelijkheid.”
Verduurzaming en lagere energiekosten voor huishoudens
DENK wil dat huishoudens profiteren van verduurzaming via lagere energierekeningen, met extra subsidies voor isolatie en zonnepanelen, vooral voor huurwoningen en particulieren.
“Huishoudens profiteren van verduurzaming door een lagere energierekening. De overheid ondersteunt dit actief, met name door méér subsidies beschikbaar te stellen voor het isoleren van huurwoningen en zonnepanelen voor particulieren. Dat betekent ook dat de salderingsregeling moet blijven.”
Internationale klimaatrechtvaardigheid
DENK erkent de historische verantwoordelijkheid van het Westen voor CO2-uitstoot en wil actieve steun aan het Mondiale Zuiden bij klimaatbeleid.
“Wij erkennen dat het Westen (historisch) verantwoordelijk is voor een groot deel van de wereldwijde CO2 uitstoot, terwijl de zwaarste gevolgen vandaag de dag vooral landen in het Mondiale Zuiden treffen. Ons land moet, samen met andere Westerse landen, het Mondiale Zuiden actief ondersteunen in het klimaatbeleid.”
Betaalbare en toegankelijke mobiliteit verduurzamen
DENK wil investeren in schoner vervoer, elektrisch rijden betaalbaar maken, en gratis openbaar vervoer voor kwetsbare groepen, zonder de toegankelijkheid van mobiliteit te beperken.
“Wij gaan investeren in elektrisch rijden. Er komt een toegankelijke regeling om elektrisch rijden betaalbaar te maken voor lage en middeninkomens.”
“Gratis openbaar vervoer voor lage inkomens, ouderen (65+), kinderen en jongeren. Mobiliteit moet voor deze groepen altijd toegankelijk blijven.”
NSC kiest voor een pragmatische en realistische koers in het klimaatbeleid, waarbij betaalbaarheid, energiezekerheid en uitvoerbaarheid centraal staan. Ze willen vasthouden aan de klimaatdoelen van Parijs, inzetten op een mix van duurzame energiebronnen inclusief kernenergie, en beperken nationale koppen bovenop Europese afspraken. NSC pleit voor een sterke regierol van de overheid, maar is kritisch op modelmatig beleid en wil vooral praktische, haalbare oplossingen die voor iedereen toegankelijk zijn.
Inzetten op energiezekerheid en klimaatneutraliteit
NSC benadrukt het belang van energie-onafhankelijkheid en het halen van de klimaatdoelen, met een brede energiemix waarin ook kernenergie een belangrijke rol speelt. De partij ziet een sterke regierol voor de overheid en wil dat alle sectoren bijdragen aan CO2-reductie.
“We blijven ons houden aan de afspraken in het Klimaatakkoord van Parijs en zetten in op een klimaatneutrale economie. Zon, wind, geothermie, groen gas, waterstof en kernenergie zijn daarbij onmisbaar. De overheid moet stevig de regie nemen in de energietransitie, in het belang van inwoners en ondernemers.”
“Kernenergie is onmisbaar als schone en betrouwbare bron in de energiemix van de toekomst. We steunen de ambitie om op termijn klimaatneutraal en energie-onafhankelijk te worden.”
Beperken van zonnevelden en grote windparken op land
NSC wil de energietransitie vormgeven zonder dat dit ten koste gaat van landbouwgrond of natuur, en kiest voor kleinschalige, lokale energieopwekking waar mogelijk.
“We zijn tegen de aanleg van zonnevelden op goede landbouwgronden en in natuurgebieden en tegen grote windparken op land. Zonnepanelen kunnen het best op daken en langs wegen en spoorlijnen worden opgesteld. Bij windturbines op land stellen we een heldere afstandsnorm.”
“We steunen het vormen van lokale energiecoöperaties voor kleinschalige energieopwekking in wijken, dorpen en op bedrijventerreinen.”
Betaalbaarheid en sociale bescherming bij energietransitie
NSC vindt dat de energietransitie betaalbaar en toegankelijk moet zijn voor iedereen, met speciale aandacht voor huishoudens die moeite hebben met de energierekening.
“We voeren een sociaal tarief in op de energiebelasting, waardoor het verwarmen van uw huis goedkoper wordt.”
“Wie de energierekening echt niet kan betalen, kan een beroep doen op het energienoodfonds dat structureel beschikbaar komt.”
“De energietransitie moet voor huishoudens en bedrijven uitvoerbaar en betaalbaar zijn.”
Kritiek op modelmatig beleid en nationale koppen
NSC is kritisch op beleid dat te veel leunt op rekenmodellen en wil voorkomen dat Nederland verder gaat dan Europese afspraken, om weglek van CO2-uitstoot te voorkomen.
Energie besparen als prioriteit
NSC ziet energiebesparing als de meest effectieve manier om zowel kosten als uitstoot te verminderen, en wil hier een nationaal programma voor opzetten.
“De beste manier om de uitstoot te verminderen en energiekosten te laten dalen ligt voor de hand: minder energie verbruiken. Er moet een nationaal programma energiebesparing komen.”
De SGP erkent het belang van klimaatbeleid, maar kiest voor een nuchtere, realistische benadering waarbij maakbaarheidsdenken wordt afgewezen en betrouwbaarheid, betaalbaarheid en leveringszekerheid centraal staan. De partij wil verduurzaming stimuleren via innovatie, hergebruik en een brede energiemix met meer kernenergie, maar zonder strikte CO2-reductiedoelen of het opofferen van economische concurrentiekracht. De SGP pleit voor verantwoordelijkheid bij overheid, burgers en bedrijven, met oog voor sociale rechtvaardigheid en het voorkomen van verplaatsing van milieuproblemen naar het buitenland.
Geen wettelijke CO2-reductiedoelen, wel afbouw fossiel
De SGP wil het gebruik van fossiele brandstoffen afbouwen, maar verzet zich tegen wettelijk vastgelegde, harde CO2-reductiedoelen vanwege de complexiteit en onzekerheden. De partij benadrukt het belang van een realistische aanpak en het vermijden van onhaalbare ambities.
“De SGP wil het gebruik van milieubelastende brandstoffen in de komende drie decennia zo veel mogelijk afbouwen. Maar niet door ons wettelijk vast te pinnen op concrete doelen voor reductie van de CO2-uitstoot, zoals 55% in 2030. Daarvoor is de situatie te complex.”
Brede energiemix met nadruk op kernenergie en innovatie
De SGP kiest voor een brede, evenwichtige energiemix met meer inzet op kernenergie, getijdenenergie en innovatieve technieken, en is kritisch op grootschalige wind- en zonneparken op landbouwgrond of in de Noordzee. Betrouwbaarheid en leveringszekerheid zijn leidend.
“De SGP wil daarom meer inzet op ontwikkeling en opschaling van alternatieve energiebronnen met een meer voorspelbare productie, als aquathermie, geothermie, kernenergie, getijdenenergie en ‘superkritische’ vergassing van biomassareststromen.”
“De Noordzee wordt niet volgebouwd met windparken vanwege de gevolgen voor het ecosysteem van de Noordzee en de ruimte voor de visserij. Er komt meer inzet op kerncentrales en getijdencentrales.”
“De SGP wil geen zonneparken op goede landbouwgronden.”
Voorkomen van verplaatsing milieuproblemen naar buitenland
De SGP waarschuwt voor het sluiten van Nederlandse industrieën of het stellen van strengere eisen dan omringende landen, omdat dit kan leiden tot verplaatsing van productie en vervuiling naar landen met lagere milieustandaarden ("beter groen hier dan grijs daar").
“Wat schiet het milieu ermee op als Tata Steel de deuren sluit, geen kans krijgt om groen staal te produceren en we het grijze staal voor onze auto’s importeren uit China?”
“Verplaatsing van productie naar landen waar minder milieuregels zijn, willen we immers voorkomen: beter groen hier, dan grijs daar.”
Stimuleren van hergebruik, consuminderen en circulaire economie
De SGP vindt dat klimaatbeleid niet alleen over productie, maar ook over consumptie moet gaan. Minder grondstoffenverbruik, meer hergebruik en het tegengaan van de wegwerpmaatschappij zijn essentieel.
“De vergeten kant van klimaat- en milieubeleid is ons consumptiegedrag. ... De vraag naar producten en (schaarse) grondstoffen moet omlaag. De overheid geeft daarbij het goede voorbeeld.”
“Reparatiebedrijven, installateurs en electronicawinkels krijgen als het aan de SGP ligt alle ruimte om wasmachines en ...”
Sociaal rechtvaardige energietransitie
De SGP wil voorkomen dat huishoudens in energiearmoede raken en pleit voor sociale maatregelen zoals een sociaal tarief en steun voor kwetsbare groepen bij verduurzaming.
“De energiebelasting voor kleinverbruikers mag een prikkel zijn om zuinig aan te doen, maar mag huishoudens niet klemzetten. De SGP wil een sociaal tarief, een maximum energieprijs, voor kwetsbare huishoudens.”
“De gemeente investeert bijvoorbeeld bij armlastige huishoudens, in isolatie en andere verduurzamingsmaatregelen.”
De SP positioneert zichzelf als een partij die de klimaatcrisis radicaal en sociaal wil aanpakken, met nadruk op klimaatrechtvaardigheid en het terugdringen van het kapitalisme als bron van het probleem. Hun belangrijkste voorstellen zijn het stoppen van fossiele subsidies, publieke regie over energie, een Nationaal Isolatie Programma, en het waarborgen dat klimaatbeleid niet leidt tot tweedeling of lastenverzwaring voor de werkende klasse. De SP onderscheidt zich door klimaatmaatregelen te koppelen aan sociale zekerheid en democratische zeggenschap.
Stoppen met fossiele subsidies en publieke regie over energie
De SP wil zo snel mogelijk stoppen met fossiele subsidies en de energievoorziening onder publieke, democratische controle brengen. Dit moet zorgen voor een eerlijke energietransitie waarbij de lasten niet bij gewone mensen terechtkomen, maar bij grote vervuilers.
“Wij stoppen die subsidies zo snel mogelijk en geven steun voor vergroening als daar publieke zeggenschap tegenover staat. Het overige geld dat we besparen zetten we in om de energierekening omlaag te krijgen, straten te vergroenen en Nederland leefbaarder te maken.”
“Wij gaan de drie grote private warmtebedrijven (Eneco, Vattenfall en Ennatuurlijk) overnemen en omvormen tot vier publieke, regionale warmtebedrijven. Daarmee brengen we de warmtevoorziening weer onder democratische controle.”
Klimaatrechtvaardigheid: lastenverdeling en bestaanszekerheid
De SP benadrukt dat klimaatbeleid niet mag leiden tot tweedeling of hogere lasten voor de werkende klasse. Ze willen een klimaatrechtvaardigheidstoets en maatregelen die zowel de uitstoot verminderen als bestaanszekerheid vergroten.
“Al het gevoerde beleid op klimaat moet zorgen dat we de uitstoot verminderen en de bestaanszekerheid vergroten. Zo halen wij de klimaatdoelen ruim op tijd en met veel draagvlak onder de mensen.”
“Tweedeling door klimaatbeleid staan wij niet toe. Daarvoor komt er een klimaatrechtvaardigheidstoets.”
Nationaal Isolatie Programma en lagere energielasten
De SP wil 1,5 miljoen slecht geïsoleerde woningen aanpakken voor 2030 en de energiebelasting voor huishoudens verlagen, zodat verduurzaming direct voordeel oplevert voor mensen met lage en middeninkomens.
“Wij pakken 1,5 miljoen slecht geïsoleerde huur en koopwoningen aan voor 2030 met een Nationaal Isolatie Programma.”
“We verlagen de energiebelasting voor huishoudens en kleine bedrijven en verhogen deze voor grootverbruikers. Mensen met een laag inkomen houden tot wel honderd euro per jaar extra over.”
Tegen kernenergie, voor zon en wind
De SP wijst kernenergie af vanwege de hoge kosten, lange bouwtijden en afvalproblematiek, en kiest expliciet voor zon en wind als betaalbare en snelle oplossingen.
“Dus geen kernenergie. Nieuwe kerncentrales zijn extreem duur, bouwtijden lopen altijd uit en leveren pas over tientallen jaren stroom. Bovendien blijven we met kernafval zitten en blijven we afhankelijk van landen die ons de benodigde grondstoffen leveren. Wij kiezen voor betaalbare energie die wel werkt: zon en wind.”
Eerlijke transitie voor industrie en landbouw
De SP wil een duurzame industrie en landbouw, met steun voor werknemers en boeren om de omslag te maken zonder dat zij de dupe worden van klimaatmaatregelen.
“Wij zetten ons in voor een duurzame en toekomstbestendige industrie die bijdraagt aan klimaatdoelen en goede banen. Voor bedrijven die moeten sluiten richten we een werknemersfonds op dat zorgt voor omscholing en financiële overbrugging, zodat niemand aan de kant komt te staan.”
“De SP wil de stikstofuitstoot stevig terugdringen, maar niet over de rug van boeren... Tegelijk helpen we boeren om over te stappen naar een duurzame landbouw die past bij de draagkracht van de bodem, de lucht, het water en de natuur.”
De VVD kiest voor een pragmatisch en realistisch klimaatbeleid dat economische groei en verduurzaming combineert, met nadruk op betaalbaarheid, energie-onafhankelijkheid en het voorkomen van industrie-uittocht. De partij wil bestaande klimaatdoelen halen, maar past de Klimaatwet aan zodat groei, betaalbaarheid en energiezekerheid even zwaar wegen. VVD benadrukt een gelijk speelveld binnen Europa en wil geen extra nationale regels bovenop Europees beleid.
Klimaatbeleid moet realistisch, pragmatisch en uitvoerbaar zijn
De VVD wil klimaatbeleid dat in de praktijk werkt en niet alleen op papier, met oog voor de betaalbaarheid voor burgers en bedrijven. Ze zijn tegen het wegjagen van industrie en willen CO2-reductie daadwerkelijk in Nederland realiseren, niet via verplaatsing naar het buitenland.
“We reduceren CO2 niet op papier door industrie uit Nederland weg te jagen, maar reduceren CO2 in de praktijk met pragmatisch klimaatbeleid.”
“We moeten ons niet blindstaren op het creëren van een papieren werkelijkheid, maar ons richten op het goed uitvoeren van de plannen die er al liggen. Klimaatbeleid moet gaan over de praktijk bij mensen thuis en de daadwerkelijke bijdrage van de EU aan de klimaatopgave.”
Klimaatwet aanpassen naar Klimaat- en groeiwet
De VVD wil de huidige Klimaatwet verbreden naar een Klimaat- en groeiwet, waarin naast CO2-reductie ook energie-onafhankelijkheid en betaalbaarheid centraal staan. Als klimaatmaatregelen de economie of industrie te veel schaden, wil de VVD kunnen ingrijpen.
“Daarom passen we de Klimaatwet aan naar Klimaat- en groeiwet en voegen we de pijlers energie-onafhankelijkheid en betaalbaarheid toe. We werken door aan het halen van de klimaatdoelen. Loopt het uit de pas, komt de betaalbaarheid in het gedrang en vertrekt de industrie daardoor naar het buitenland, dan grijpen we in.”
Gelijk speelveld en geen nationale koppen op Europees klimaatbeleid
De VVD wil dat Nederland niet verder gaat dan Europese afspraken en geen extra nationale regels toevoegt die de concurrentiepositie van Nederlandse bedrijven schaden. Ze willen dat Nederland voldoet aan Europese verplichtingen, maar niet meer.
“We willen een gelijk speelveld voor onze industrie met de rest van Europa. Europees klimaatbeleid zorgt voor een gelijk speelveld tussen EU landen. We schrappen waar mogelijk nationale koppen op Europees beleid.”
“We willen geen nieuw Europees beleid dat het verdienvermogen en de internationale concurrentie positie van Nederland schaden.”
Verduurzaming als middel voor energie-onafhankelijkheid en economische groei
De VVD ziet verduurzaming als noodzakelijk voor een schone economie en om Nederland minder afhankelijk te maken van onbetrouwbare regimes. Economische groei en verduurzaming moeten hand in hand gaan.
Voorbereiden op klimaatverandering en versterken van waterveiligheid
Naast mitigatie zet de VVD in op aanpassing aan klimaatverandering, met name door het versterken van dijken en waterkeringen om Nederland te beschermen tegen overstromingen.
“Om overstromingen te voorkomen, zorgen we ervoor dat uiterlijk 2050 alle dijken en keringen zijn verstevigd. Het dijkversterkingsprogramma van het Rijk en de waterschappen om ons tegen de rivieren en de Noordzee te beschermen, zetten we door en waar dat mogelijk is, versnellen we deze aanpak.”