Verkiezingsprogramma's 2025 overklimaat milieu
BIJ1 kiest voor een radicaal rechtvaardige aanpak van klimaat en milieu, waarbij de grootste vervuilers de kosten dragen en de energietransitie volledig in publieke handen komt. Ze pleiten voor bindende klimaatdoelen, het strafbaar stellen van ecocide, het stoppen van fossiele subsidies, en een massale publieke investering in duurzame infrastructuur, natuurherstel en circulaire landbouw. Hun visie is geworteld in klimaatrechtvaardigheid, waarbij sociale ongelijkheid, koloniale verantwoordelijkheid en ecologische grenzen centraal staan.
Klimaatcrisis: bindende doelen en verantwoordelijkheid bij vervuilers
BIJ1 wil dat de overheid de klimaatcrisis uitroept, bindende netto-nul doelen voor 2030 vastlegt (inclusief scope 1, 2 en 3), en de kosten van klimaatbeleid bij de grootste vervuilers legt in plaats van bij burgers. Dit moet klimaatrechtvaardigheid bevorderen en sociale ongelijkheid tegengaan.
“De Nederlandse overheid roept per direct de klimaatcrisis uit. Zij is daarbij eerlijk en transparant over de gevolgen van de klimaatcrisis, en hoe beleid hier (positief en negatief) invloed op heeft.”
“De kosten van klimaatbeleid worden niet langer gedragen door gewone burgers maar door grote vervuilers. Klimaatbeleid gaat niet langer ten koste van bestaanszekerheid.”
“De Nederlandse uitstoot van broeikasgassen staat in 2030 op netto 0 (in scope 1, 2 én 3 emissies). Deze doelen worden wettelijk vastgelegd en zijn bindend.”
Fossiele industrie: subsidies stoppen, onteigenen en ecocide strafbaar
BIJ1 wil alle subsidies en steun aan fossiele brandstoffen en biomassacentrales beëindigen, fossiele bedrijven die sluiten onteigenen, en bestuurders die bewust natuur vervuilen hoofdelijk vervolgen voor ecocide.
“Subsidies op (de productie van) fossiele brandstoffen en financiële steun aan de fossiele industrie worden zo snel mogelijk beëindigd. Subsidies voor biomassacentrales worden per direct stopgezet.”
“Vervuilende en fossiele bedrijven die sluiten worden onteigend. Hun kapitaal, machines en infrastructuur worden ingezet voor publieke doelen.”
“Ecocide wordt strafbaar. Bestuurders van bedrijven die bewust en lang zware schade toebrengen aan de natuur, en daarmee aan de gezondheid van alle mensen, vervolgen we per hoofd voor hun misdaden.”
Energietransitie: volledig publiek, sociaal en circulair
De energietransitie moet volledig in publieke handen komen, zonder winstoogmerk, met prioriteit voor arbeiders uit de fossiele sector en collectief eigendom van infrastructuur. Isolatie en verduurzaming van woningen worden collectief en kosteloos uitgevoerd, te beginnen bij sociale huur.
“De energietransitie wordt een publieke taak, geen winstmachine. De overheid investeert massaal in klimaatneutrale, -positieve en circulaire infrastructuur, woningverduurzaming en publieke energieproductie — onder collectief eigendom en democratische controle.”
“Om de afbouw van fossiele brandstoffen en een rechtvaardige energietransitie vorm te geven worden de Nederlandse energievoorzieningen in publieke handen gebracht.”
“De staat voert een nationaal isolatieoffensief uit waarbij alle slecht geïsoleerde woningen binnen 10 jaar worden aangepakt, te beginnen bij sociale huur en koopwoningen in arbeiderswijken. Isolatie wordt volledig bekostigd door de overheid en uitgevoerd door publieke teams, zonder kosten voor bewoners.”
Internationale klimaatrechtvaardigheid en klimaatracisme
BIJ1 erkent de historische verantwoordelijkheid van Nederland en het Westen voor de klimaatcrisis, strijdt tegen klimaatracisme, en wil internationaal het voortouw nemen in klimaatrechtvaardigheid, inclusief een verbod op import van producten die leiden tot ontbossing.
“Nederland neemt als 1e westerse land de verantwoordelijkheid voor ons grote aandeel in het veroorzaken van de klimaatcrisis en neemt in VN-verband het voortouw.”
“Het feit dat dit niet gebeurt, omdat de gevolgen minder voelbaar zijn in de westerse wereld, noemen we klimaatracisme. Voor klimaatrechtvaardigheid strijden, gaat voor ons dan ook altijd gepaard met het bestrijden van klimaatracisme.”
“Er komt een algeheel verbod op de import, handel en doorvoer van producten die leiden tot ontbossing. Hierbij wordt kritisch gekeken naar het aanplanten van compensatiebossen als schijnoplossing.”
Natuurherstel, biodiversiteit en rechten voor ecosystemen
Bescherming en herstel van natuur en biodiversiteit krijgen prioriteit, met rechten voor ecosystemen en een nationaal bomenplan. De Waddenzee krijgt als eerste natuurgebied rechtspersoonlijkheid.
“Biodiversiteit wordt prioriteit. Maaibeleid wordt aangepast om natuur de ruimte te geven en er wordt plaats gemaakt voor meer (kleine) ecosystemen in parken en natuurgebieden. Er komt een nationaal bomenplan om het aantal bomen in Nederlandse steden fors uit te breiden en natuurvriendelijk aan te planten.”
“Belangrijke ecosystemen, natuurgebieden en wilde dieren moeten rechten krijgen om bescherming, behoud (en eventueel herstel) te waarborgen. De Waddenzee merken we aan als 1e zelfstandige rechtspersoonlijkheid.”
Landbouw: biologisch, circulair en minder vee
BIJ1 wil een snelle transitie naar biologische, agro-ecologische landbouw, het uitfaseren van kunstmest en pesticiden, en een forse reductie van de veestapel. De bio-industrie moet verdwijnen en boeren krijgen inkomenszekerheid tijdens de transitie.
“Nederland beweegt in 10 jaar naar een biologisch, agro-ecologisch landbouwsysteem. In deze transitieperiode krijgen boeren vanuit de overheid een gegarandeerd boeren-inkomen.”
“Om natuur, klimaat en grondstoffen te sparen, worden kunstmest en chemische pesticiden uitgefaseerd en vanaf 2030 afgeschaft.”
“De bio-industrie moet afgebouwd worden en uiteindelijk verdwijnen. De hoeveelheid vee gaat omlaag, de hoeveelheid boeren omhoog. In 2030 hebben we 50% minder vee, in 2035 is dit 75%.”
Mobiliteit: minder auto’s, geen snelwegverbreding, vliegen ontmoedigen
Investeren in openbaar vervoer, ontmoedigen van autobezit en vliegen, geen snelwegverbredingen meer, en belasting op kerosine en privévliegtuigen. Mobiliteit mag niet ten koste gaan van natuur of sociale rechtvaardigheid.
“We voeren geen snelwegverbredingen meer uit. Nieuwe wegen leggen we alleen aan als deze de bereikbaarheidsnorm bevorderen en niet ten koste gaan van natuurgebieden.”
“We heffen BTW en accijns op kerosine. We introduceren een vliegtaks voor zakelijke veelvliegers.”
“Privévliegtuigen mogen buiten noodsituaties niet langer landen op en opstijgen vanaf Nederlandse vliegvelden. Deze bijzonder inefficiënte vorm van personenvervoer past niet in een klimaatvriendelijk Nederland.”
BVNL verwerpt het huidige klimaatbeleid en internationale klimaatafspraken, en kiest voor een pragmatische, technologische benadering gericht op betaalbare energie en behoud van soevereiniteit. De partij wil stoppen met windmolens op land en zee, kernenergie en gaswinning stimuleren, en subsidies en verplichtingen voor verduurzaming minimaliseren. Klimaatmaatregelen mogen volgens BVNL nooit ten koste gaan van economische groei, betaalbaarheid of individuele keuzevrijheid.
Stoppen met internationale klimaatafspraken en klimaatfondsen
BVNL ziet internationale klimaatafspraken en nationale klimaatfondsen als ineffectief en schadelijk voor economie en soevereiniteit. De partij wil deze direct beëindigen en zich richten op eigen, technisch verstandige oplossingen.
“De Europese Green Deal en het Klimaatakkoord zeggen we op, waaronder begrepen het CO2 handelssysteem ETS. Nederland zet in op innovatie en technisch verstandige oplossingen die bijdragen aan een goed milieu.”
“Het klimaatfonds van € 35 miljard wordt ontmanteld.”
“Nederland doet niet meer mee aan de Green Deal. De Green Deal is een gevaarlijke ideologie die slechts leidt tot voedseltekorten, armoede, afhankelijkheid en werkeloosheid.”
Geen windmolens op land of zee, geen zonne-akkers
BVNL verzet zich tegen grootschalige wind- en zonne-energieprojecten op land en zee, omdat deze volgens de partij het landschap en landbouwgrond aantasten en onvoldoende rendement opleveren.
“Wij zijn tegen windmolens op land en zee, of het opofferen van bouwgrond of landbouwgrond ten behoeve van zonne-akkers.”
“Geen nieuwe windmolens op land of op zee.”
“Het volbouwen van visgronden in zee met windmolens is onaanvaardbaar en waar dit gedaan is, dient dit te worden teruggedraaid.”
“Faciliteer de bouw van grondgebonden eengezinswoningen met een tuin, in plaats van windmolens en zonne-akkers.”
Kernenergie en gaswinning stimuleren
De partij ziet kernenergie en (binnenlandse) gaswinning als noodzakelijke en betrouwbare bronnen voor betaalbare energie en energieonafhankelijkheid.
“Dit kan door kerncentrales te bouwen en het gasveld in Groningen veilig en verantwoord open te houden en nieuwe gasvelden op Nederlands grondgebied te ontwikkelen”
“Onderzoek naar SMR (Small-Modular-Reactor) energiecentrales op basis van bestaande en Thorium-technologie wordt actief gestimuleerd.”
“We gaan door met ontwikkeling van en productie uit gasvelden in de Noordzee.”
“Zolang we in Nederland nog aardgas kunnen gebruiken, worden gasboringen, zeker gezien de huidige energiecrisis, in de Noordzee aangemoedigd.”
“Kolencentrales openhouden totdat goede stabiele alternatieven voorhanden zijn.”
Geen verplichtingen of subsidies voor verduurzaming
BVNL wil verduurzaming overlaten aan individuele keuze en marktwerking, zonder verplichtingen of subsidies vanuit de overheid.
“Hybride systemen worden niet verplicht in 2026 en gasgestookte CV-ketels blijven toegestaan. Warmtepompen worden niet verplicht.”
“Subsidies worden zoveel mogelijk gestopt.”
“Zonnepanelen op daken is een keuze die we bij de eigenaar van het gebouw laten en is vergunningsvrij.”
Kritiek op stikstof- en natuurbeleid
De partij verwerpt het huidige stikstofbeleid en natuurwetgeving als bureaucratisch, ideologisch en schadelijk voor landbouw en economie.
“Het stikstofbeleid gaat per direct de prullenbak in, zodat boeren weer rustig kunnen boeren en vissers weer gewoon kunnen vissen.”
“De EU-Natuurherstelwet kan de prullenbak in. Deze wetgeving zal Nederland onleefbaar maken en zorgt ervoor dat nog geen bosje madeliefjes geplukt kan, of hond uitgelaten mag worden in de berm.”
Meer bomen en groen in steden
BVNL ziet vergroening van steden als positief voor het milieu en leefbaarheid, en wil meer bomen planten in stedelijke gebieden.
De PVV verwerpt het huidige klimaatbeleid volledig en ziet klimaatmaatregelen als onzinnig, onhaalbaar en onbetaalbaar voor Nederland. De partij wil stoppen met alle klimaatdoelen, subsidies en internationale afspraken, en kiest in plaats daarvan voor betaalbare energie, behoud van fossiele brandstoffen en het schrappen van milieuregels die woningbouw en economie belemmeren. De kern van hun visie is dat Nederland nauwelijks invloed heeft op het wereldklimaat en dat klimaatbeleid vooral leidt tot hogere lasten en minder welvaart.
Stoppen met klimaatbeleid en internationale afspraken
De PVV vindt het Nederlandse klimaatbeleid zinloos vanwege de geringe mondiale impact en wil alle klimaatdoelen, -wetten en -subsidies schrappen. Ze willen zich terugtrekken uit internationale akkoorden en stoppen met overheidsuitgaven aan klimaatmaatregelen.
“We trekken ons terug uit het VN-Klimaatakkoord van Parijs en trekken de Klimaatwet in. We schrappen het Klimaatfonds en doeken het Klimaatberaad op.”
“SDE++ en andere klimaatsubsidies schrappen”
“Geen klimaatcampagnes van de overheid, zoals Zet ook de knop om”
“Geen klimaatmitigatie, maar klimaatadaptatie: actualisering van het programma Ruimte voor de Rivier en het Hoogwaterbeschermingsprogramma”
Geen nieuwe windturbines, zonneparken of CO2-maatregelen
De partij is fel tegen wind- en zonne-energie, CO2-heffingen en ondergrondse opslag, en wil bestaande fossiele energiebronnen behouden en uitbreiden. Ze stellen dat duurzame energie onbetrouwbaar is en schadelijk voor burgers en economie.
“We stoppen met de energietransitie en gaan netcongestie oplossen: geen windturbines, geen zonneparken of andere weersafhankelijke wiebelstroom.”
“Geen enkele nieuwe windturbine er meer bij; geen nieuwe zonneparken”
“Windturbines waar omwonenden last van hebben en/of ziek van worden, worden afgebroken”
“Geen ondergrondse CO2-opslag”
“CO2-heffing afschaffen”
Klimaatregels en milieuwetgeving versoepelen of schrappen
De PVV wil milieuregels die woningbouw, landbouw en economie belemmeren, zoals stikstof- en Natura 2000-regels, versoepelen of afschaffen. Ze zien deze regels als een rem op ontwikkeling en onnodig streng.
“Nederland veel te veel Natura 2000-gebieden heeft aangewezen én zichzelf veel te strenge stikstofdoelen heeft opgelegd.”
“Ook willen we het aantal gebieden met een Natura 2000-status verminderen – of gebieden verkleinen.”
“Tot die tijd verhogen we direct de rekenkundige ondergrens naar minimaal 1 mol en halen we de kritische depositiewaarden uit de wet.”
“PAS-melders gaan we onmiddellijk legaliseren; ze hebben al veel te lang moeten wachten.”
Betaalbare energie en behoud fossiele brandstoffen
De partij wil de energierekening verlagen, fossiele energiebronnen behouden en uitbreiden, en kernenergie stimuleren. Ze zijn tegen verplichte verduurzaming en vinden energie een basisbehoefte.
“Het ministerie van Klimaat en Groene Groei veranderen we in het ministerie van Betaalbare Energie: geen CO2-flauwekul, maar leveringszekerheid en lagere energielasten.”
“Onze moderne, schone kolen- en gascentrales openhouden”
“Nieuwe kerncentrales bijbouwen, ook kleine modulaire reactoren; inzet op thorium”
“Meer en snellere gas- en oliewinning op de Noordzee”
“Geen verplichte warmtepomp, niet verplicht van het gas af”
“Btw op energie omlaag van 21 naar 9%”
50PLUS kiest voor een terughoudend nationaal klimaatbeleid en wil vooral Europese afspraken volgen, zonder extra nationale regels of lasten. De partij zet in op effectieve, betaalbare maatregelen zoals CO2-beprijzing op Europees niveau, kernenergie, en praktische aanpassingen voor ouderen bij klimaatverandering. Hun visie is pragmatisch: klimaatbeleid mag de concurrentiepositie en betaalbaarheid niet schaden, en moet vooral ouderen beschermen tegen de gevolgen van klimaatverandering.
Geen extra nationale klimaatregels, alleen Europese afspraken
50PLUS vindt dat klimaat- en milieubeleid alleen effectief is als het op Europees of mondiaal niveau wordt gevoerd, en verzet zich tegen nationale koppen op Europese regelgeving. Ze willen nationale maatregelen uitfaseren zodra Europese CO2-beprijzing wordt opgeschaald, om de concurrentiepositie van Nederland te beschermen.
“geen extra regels bovenop de Europese afspraken.”
“Gezamenlijk klimaatbeleid op Europees of wereldwijd niveau, anders is het niet effectief.”
“Uitfasering van het nationale klimaatbeleid, nadat gezamenlijk is besloten om het Europese beprijzen van CO2 op te schalen.”
“Het optimaal beprijzen van CO2 op Europees niveau, zodat CO2-reductie wordt versneld zonder de concurrentiepositie van Nederland aan te tasten.”
“Dus geen nationale CO2-heffingen en geen extra regels bovenop de Europese afspraken.”
Snelle bouw van kerncentrales en stimulering thuisbatterijen
De partij ziet kernenergie als een noodzakelijke en effectieve manier om de energietransitie te versnellen zonder de betaalbaarheid of leveringszekerheid in gevaar te brengen. Daarnaast willen ze burgers stimuleren om thuisbatterijen te gebruiken voor eigen opgewekte energie.
Geen verplichte warmtepompen of gasafsluiting zonder betaalbaar alternatief
50PLUS verzet zich tegen verplichte verduurzamingsmaatregelen voor woningen als er geen volwaardig en betaalbaar alternatief is, om betaalbaarheid en keuzevrijheid te waarborgen.
“Geen verplichting voor warmtepompen of afsluiting van gas, zonder volwaardige, passende én betaalbare alternatieven.”
Klimaatadaptatie en hittebescherming voor ouderen
De partij erkent de directe gevolgen van klimaatverandering voor ouderen en wil concrete maatregelen zoals een nationaal hitteplan, subsidies voor airco’s, koele ruimtes en extra zorg tijdens hittegolven.
“Een Nationaal Hitteplan waarbij elke gemeente binnen 3 jaar een plan heeft voor bescherming van ouderen tijdens hittegolven.”
“Subsidie van 2.000 euro voor airconditioning voor 75-plussers met hart-, long- of andere chronische aandoeningen.”
“Koele ruimtes in elke wijk waar ouderen terecht kunnen tijdens hitte, zoals in bibliotheken, wijkcentra en verzorgingshuizen.”
“Extra thuiszorg en controle tijdens hittegolven voor kwetsbare alleenstaande ouderen.”
“Groene daken en gevels bij nieuwbouw van levensloopbestendige woningen voor natuurlijke verkoeling.”
Circulaire economie en harde aanpak zwerfafval
50PLUS wil recycling van grondstoffen concurrerend maken met het gebruik van nieuwe grondstoffen en pleit voor een strenge aanpak van zwerfafval en plastic.
Herziening Natura 2000 en minder focus op kleine natuurgebieden
De partij wil de indeling van Natura 2000-gebieden herzien, met meer aandacht voor grote, aaneengesloten natuurgebieden en minder ‘obsessieve’ aandacht voor kleine gebieden.
“Herziening van de indeling van Natura 2000-gebieden. Grote aaneengesloten en grensoverschrijdende natuurgebieden worden bevorderd en er wordt minder obsessief omgegaan met kleine natuurgebieden.”
BBB kiest voor een nuchter, realistisch en kostenbewust klimaat- en milieubeleid, waarbij ideologie en nationale koppen op Europees beleid worden afgewezen. De partij wil geen overhaaste uitfasering van fossiele energie, zet in op kernenergie, en pleit voor klimaatadaptatie en waterbeheer met oog voor haalbaarheid, betaalbaarheid en draagvlak. BBB benadrukt het belang van voedselzekerheid, bescherming van het mkb en een eerlijke kostenverdeling, en wil alleen maatregelen nemen die aantoonbaar effectief zijn voor Nederland.
Afwijzen van ideologisch en nationaal koploper-klimaatbeleid
BBB verzet zich tegen wat zij zien als doorgeschoten, ideologisch klimaatbeleid en extra nationale maatregelen bovenop Europese afspraken. De partij vindt dat klimaatbeleid rationeel, haalbaar en betaalbaar moet zijn, met oog voor de beperkte mondiale impact van Nederland.
“Vrij blijven van ideologie: klimaatbeleid is geen religie, maar een beleidsopgave die om ratio vraagt; Gebaseerd zijn op een kostenbatenanalyse van impact, ook in relatie tot onze minimale wereldwijde CO2 bijdrage.”
“Geen nationale kop bovenop Europese regelgeving, zoals aanvullende CO2 heffingen of overhaaste sluiting van kolencentrales.”
“Het klimaatbeleid in Nederland is doorgeslagen, met torenhoge kosten voor burgers en bedrijven, terwijl het wereldwijde klimaateffect minimaal is.”
“We herzien afspraken als ze leiden tot onrealistische ambities of onbetaalbare oplossingen. Geen nationale koppen op Europees beleid.”
Geen onrealistische uitfasering fossiele energie
BBB wil pas stoppen met fossiele energie als er daadwerkelijk betrouwbare en betaalbare alternatieven zijn, en is tegen het wettelijk vastleggen van een CO2-vrije elektriciteitsvoorziening in 2035.
“Geen onrealistische uitfasering fossiel. We stoppen pas met fossiele energie als er echt betrouwbare en betaalbare alternatieven zijn.”
“Geen juridisch vastgelegde CO2-vrije elektriciteit in 2035. De doelstelling om in 2035 uitsluitend CO2 vrije elektriciteit op te wekken wordt niet wettelijk vastgelegd.”
Versnellen bouw kerncentrales en inzetten op bewezen technologie
BBB ziet kernenergie als essentieel voor een betrouwbaar en betaalbaar energiesysteem en wil versneld inzetten op zowel grote als kleine kerncentrales. De energietransitie moet gebaseerd zijn op bewezen technologieën.
“We versnellen de bouw van kerncentrales; zowel grote kerncentrales als kleine modulair gebouwde kerncentrales (Small Modular Reactors: SMR’s).”
“Er komt een Deltaplan voor energietransitie gebaseerd op bewezen technologieën, met expliciete afweging van invloed op industriebeleid, armoede, verdienvermogen en strategische autonomie.”
Schrappen van extra nationale CO2-heffingen en beschermen industrie
BBB wil de extra nationale CO2-heffing voor de industrie afschaffen om het vestigingsklimaat te beschermen en ‘carbon leakage’ te voorkomen.
“Stoppen met extra CO2-heffing voor industrie. De Nederlandse industrie staat onder grote druk door oplopende kosten, internationale concurrentie en een onzeker investeringsklimaat. BBB wil de extra nationale CO2 heffing voor de industrie daarom terugdraaien.”
Kritisch op zon- en windenergie, focus op netcongestie en landschapsbescherming
BBB is kritisch over de grootschalige inzet van zon- en windenergie vanwege netcongestie, hoge kosten en landschapsvervuiling, en wil altijd een integrale kosten-batenafweging maken.
“Zonne en windenergie leveren vaak op het verkeerde moment te veel of juist te weinig stroom. Nederland heeft heel veel zonnepanelen en windturbines, maar dit heeft geleid tot dure elektriciteit, overbelasting van het net en landschapsvervuiling. BBB pleit voor nuchtere keuzes.”
“Altijd een integrale afweging bij duurzame energieprojecten. Daarbij letten we op de kosten en baten, de volledige broeikasgasvoetafdruk over de levensduur en de Energy Return on Energy Invested (EROEI).”
Klimaatadaptatie: waterbeheer en vergroening
BBB erkent klimaatverandering en wil inzetten op aanpassing via waterbeheer, vergroening van steden en samenwerking met boeren en waterschappen.
“Omdat klimaatverandering ook natuurlijk is, moeten we ons ook aanpassen aan de gevolgen ervan. BBB pleit voor gezond verstand in plaats van modieuze kreten. We moeten werken aan een leefomgeving die hitte, droogte en wateroverlast beter aankan.”
“De sponswerking van het landschap versterken. We houden water langer vast in de natuur en landbouw.”
“Vergroening van steden. We zetten in op natuurlijke verkoeling in de steden en bewoonde gebieden via vergroening in plaats van verstening.”
“Samenwerken aan waterbeheer. Waterbeheer vindt altijd plaats in samenspraak met boeren, waterschappen en gemeenten.”
Beschermen mkb en burgers tegen hoge kosten en regels
BBB wil voorkomen dat de kosten van klimaatbeleid vooral bij burgers en het mkb terechtkomen, en is tegen maatregelen zoals zero-emissiezones die kleine ondernemers buitensluiten.
“Eerlijke kostenverdeling waarborgen: de rekening mag niet steeds bij burgers en het mkb terecht komen.”
“Zeroemissiezones weren voertuigen die niet aan dure eisen voldoen, waardoor mkb’ers, marktkooplieden, ambulante handelaren en kermisexploitanten worden buitengesloten. Ontheffingen zijn kostbaar en tijdrovend. BBB wil paal en perk stellen aan deze vormen van klimaatgekte.”
JA21 kiest voor een nuchter, pragmatisch klimaat- en milieubeleid waarbij betaalbaarheid, betrouwbaarheid en nationale zeggenschap centraal staan. De partij verwerpt ambitieuze klimaatdoelen en symboolpolitiek, zet zwaar in op kernenergie, behoud van fossiele brandstoffen zolang alternatieven ontbreken, en pleit voor klimaatadaptatie boven mitigatie. Strenge milieuregels, nationale heffingen en generieke maatregelen worden afgewezen ten gunste van technologische innovatie, maatwerk en economische haalbaarheid.
Kernenergie centraal, behoud fossiele infrastructuur
JA21 ziet kernenergie als de structurele oplossing voor een betrouwbaar en betaalbaar energiesysteem en wil fossiele brandstoffen pas afschrijven als er volwaardige alternatieven zijn. De partij verzet zich tegen het versneld loslaten van fossiele energie en wil geen nationale klimaatheffingen bovenop Europese regels.
“Wij kiezen daarom voor kernenergie, strategisch omgaan met fossiele brandstoffen en betaalbaarheid. De huidige klimaatdoelstellingen zijn vaak onrealistisch en leveren twijfelachtig resultaat op.”
“Fossiele brandstoffen niet afschrijven zolang er geen volwaardige alternatieven zijn.”
“We moeten erkennen dat duurzame energie nog geen volwaardig alternatief is voor energie opgewekt door fossiele brandstof, en dat het versneld loslaten van fossiele brandstoffen grote effecten heeft voor de betrouwbaarheid en de betaalbaarheid van ons energienet.”
“Onze betrouwbare fossiele infrastructuur behouden: kolen- en aardgascentrales niet sluiten.”
“Voor kernenergie kiezen in plaats van windturbines en zonneparken.”
“Bovenop Europese regels introduceren we geen nationale klimaatheffingen of andere klimaatregelgeving.”
Klimaatadaptatie boven mitigatie
JA21 kiest ervoor om zich te richten op het aanpassen aan klimaatverandering in plaats van het sturen van het wereldwijde klimaat. Investeringen gaan naar waterbeheer, dijken en klimaatbestendig bouwen, niet naar het behalen van ambitieuze reductiedoelen.
“In plaats van eenzijdig te proberen het wereldwijde klimaat te sturen, zetten wij in op klimaatadaptatie: het versterken van onze samenleving, infrastructuur en economie tegen de gevolgen van klimaatverandering.”
“Kiezen voor aanpassing aan het klimaat door investeringen in dijken, watermanagement en klimaatbestendig bouwen.”
Alleen duurzame maatregelen als ze economisch renderen
Duurzaamheid en circulaire economie worden alleen ondersteund als ze aantoonbaar rendabel zijn. JA21 verzet zich tegen symboolpolitiek, onhaalbare doelen en het opleggen van extra lasten aan burgers en bedrijven.
Afwijzen van strenge nationale milieuregels en generieke maatregelen
JA21 wil geen extra nationale milieuregels bovenop Europese afspraken, pleit voor maatwerk in plaats van generieke maatregelen, en wil bestaande normen en doelen herzien als ze onhaalbaar zijn.
Tegen dwingende elektrificatie en milieuzones in transport
JA21 verzet zich tegen verplichte elektrificatie van zwaar transport en tegen een lappendeken van milieuzones, omdat dit volgens de partij de economie schaadt en niet realistisch is.
Kritisch op stikstof- en waterkwaliteitsbeleid
De partij wil af van de kritische depositiewaarde (KDW) voor stikstof, generieke uitkoop van boeren en onhaalbare waterkwaliteitsdoelen. In plaats daarvan pleit JA21 voor technologische innovatie, maatwerk en het aanpassen van normen aan de Nederlandse realiteit.
“JA21 wil af van de kritische depositiewaarde (KDW), die wettelijk voorschrijft hoeveel stikstof een natuurgebied aankan zonder dat de natuur er verslechtert.”
“Een herijking van de KRW-normen op EU-niveau, zodat deze beter aansluiten bij de ruimtelijke realiteit van dichtbevolkte lidstaten als Nederland.”
De Partij voor de Dieren (PvdD) kiest voor een radicaal ecocentrisch klimaat- en milieubeleid, waarbij het beperken van opwarming tot 1,5 graad, het versneld klimaatneutraal maken van Nederland (uiterlijk 2030), en het drastisch verminderen van uitstoot en grondstofgebruik centraal staan. Ze willen grote vervuilers fors belasten, fossiele sectoren en schadelijke industrieën uitfaseren, en investeren in circulaire, natuurvriendelijke en lokale economieën. De partij koppelt klimaatbeleid expliciet aan sociale rechtvaardigheid en biodiversiteitsherstel.
Wettelijk vastleggen van ambitieuze klimaatdoelen en budget
PvdD wil het klimaatdoel aanscherpen naar maximaal 1,5 graad opwarming, met 2030 als uitgangspunt voor klimaatneutraliteit, en wettelijk vastleggen dat 5% van het BBP naar de bestrijding van de klimaat- en natuurcrisis gaat. Dit is een directe reactie op jarenlange politieke nalatigheid en het uitblijven van effectieve actie.
“We leggen wettelijk vast dat 5% van het BBP naar het bestrijden van de klimaat- en natuurcrisis gaat. Er zijn forse maatregelen nodig voor een samenhangende aanpak van de klimaatverandering en natuurverlies.”
“We scherpen het klimaatdoel aan. Nederland komt eindelijk in actie om het Klimaatakkoord van Parijs na te leven en de opwarming van de Aarde te beperken tot 1,5 graden... Daarom moet Nederland koers zetten om zo snel mogelijk klimaatneutraal te zijn, met 2030 als uitgangspunt.”
Grote vervuilers en fossiele sectoren fors aanpakken
De partij wil de fossiele sector systematisch afbouwen via financiële restricties, investeringsbeperkingen en uitfaseringsschema’s. Grote vervuilers en financiële instellingen krijgen een klimaatplicht en worden extra belast, terwijl klimaatsubsidies alleen gaan naar bedrijven die aantoonbaar bijdragen aan natuur en gezondheid.
“We bouwen de fossiele sector systematisch af met financiële (krediet)restricties, investeringsbeperkingen en uitfaseringsschema’s. Nederlandse banken en investeringsfondsen worden verplicht hun leningen aan fossiele projecten af te bouwen.”
“De grote vervuilers en financiële instellingen krijgen een klimaatplicht. Dit betekent dat zij een overtuigend klimaatplan maken om hun uitstoot in de hele keten terug te dringen.”
“We voeren een klimaatbelasting in voor de grootste vermogens, op basis van de Groene Belastinggids.”
Circulaire economie en drastische reductie grondstofgebruik
PvdD wil bedrijven laten draaien op circulaire, lokaal gesloten ketens, met drastische reductie van grondstofgebruik en regionaal geproduceerde, recyclebare producten. Dit moet materiaalgebonden emissies terugdringen en de afhankelijkheid van mondiale ketens verminderen.
“Bedrijven gaan draaien op circulaire, lokaal gesloten ketens. Grondstofgebruik wordt drastisch teruggebracht. Producten worden zo ontworpen dat ze gerecycled kunnen worden en productie vindt zoveel mogelijk regionaal plaats.”
“Nederland wordt minder afhankelijk van mondiale toeleveringsketens door het stimuleren van kortere ketens en het ondersteunen van lokale en regionale samenwerkingsverbanden en gemeenschappen.”
Klimaatbeleid koppelen aan sociale rechtvaardigheid
De partij benadrukt een rechtvaardige transitie, waarbij mensen met een laag inkomen makkelijker duurzame keuzes kunnen maken, en klimaatfinanciering ook ten goede komt aan kwetsbare groepen in binnen- en buitenland.
“We maken het mensen met een laag inkomen makkelijker om duurzame keuzes te maken. Hiermee zetten we in op een rechtvaardige transitie naar een gezonde samenleving.”
“De klimaatcrisis treft vooral de landen die het minst vervuilen. Nederland betaalt een eerlijke bijdrage aan de mondiale klimaatfinanciering voor het terugdringen van uitstoot en draagt bij aan klimaatherstelmaatregelen.”
Geen steun voor schijnoplossingen en kernenergie
PvdD verwerpt technologische schijnoplossingen zoals CCS (carbon capture and storage) en kernenergie, omdat deze volgens hen de transitie vertragen en niet bijdragen aan structurele emissiereductie.
“Het afvangen en opslaan van broeikasgassen (carbon capture and storage, CCS) stimuleert bedrijven door te gaan met vervuiling. We stoppen met het subsidiëren van CCS.”
“Nederland bouwt geen nieuwe kerncentrales en bestaande centrales worden zo snel mogelijk gesloten. Kerncentrales komen te laat – de bouw...”
Klimaatbeleid verankeren in bestuur en samenleving
De partij wil een Ministerie voor Natuur en Klimaat, maandelijkse persconferenties van de premier over de klimaatcrisis, en een Burgerberaad voor het Klimaat dat daadwerkelijk invloed heeft op beleid.
“Er komt een Ministerie voor Natuur en Klimaat.”
“De minister-president geeft iedere maand een persconferentie over de klimaat- en natuurcrisis.”
“Het Burgerberaad voor het Klimaat levert een succesvolle bijdrage aan onze democratie en aan consensus over klimaatmaatregelen. De overheid geeft uitvoering aan de adviezen.”
Duurzaam bouwen en vergroening van steden
PvdD wil circulair, natuurinclusief en energieneutraal bouwen verplicht stellen, met CO2-grenswaarden voor de gebouwde omgeving en stimulering van groene daken, gevels en stadsnatuur.
“Alle nieuwbouw wordt circulair gebouwd, gasvrij, natuurinclusief, minstens energieneutraal, en zo mogelijk energiepositief.”
“We voeren ambitieuze CO₂-grenswaarden in voor de gebouwde omgeving, waarbij rekening wordt gehouden met zowel de gebruiksfase als de uitstoot van materialen.”
“Met groen om ons heen zijn we gezonder en gelukkiger... Daarom gaan we meer toegankelijke natuur om steden heen aanleggen en dorpen en steden zelf radicaal vergroenen.”
Volt kiest voor een ambitieus en bindend klimaat- en milieubeleid, met als doel volledige klimaatneutraliteit in Nederland en de EU in 2040. De partij wil vervuilers laten betalen, fossiele energie uitfaseren, natuur herstellen, en strenge normen voor lucht, water en bodem invoeren. Concrete voorstellen zijn onder meer een wettelijk vastgelegde CO₂-reductie van 100% in 2040, het sluiten van Tata Steel, een nationaal Deltaplan Waterland, en het verplichten van duurzame productie en materialen.
Klimaatneutraliteit in 2040 wettelijk vastleggen
Volt wil dat Nederland en de EU in 2040 volledig klimaatneutraal zijn, met harde wettelijke normen in plaats van vrijblijvende doelen. Dit moet zorgen voor duidelijkheid, versnelling en rechtvaardigheid in het klimaatbeleid.
“We leggen wettelijk vast dat we in 2040 klimaatneutraal zijn. Geen vage beloften, maar duidelijke afspraken. In Nederland en in de EU.”
“We leggen het netto CO₂-reductiepercentage van 100% in 2040 vast in de wet. Zo maken we een einde aan streefpercentages en introduceren we een harde norm die ons klimaat nodig heeft.”
Vervuilers betalen en CO₂-beprijzing voor alle uitstoot
Volt wil het principe 'de vervuiler betaalt' centraal stellen en het belastingstelsel hervormen zodat alle broeikasgasuitstoot een minimale CO₂-prijs krijgt. Dit moet zorgen voor een eerlijke verdeling van lasten en het versnellen van verduurzaming.
“We stoppen met fossiele energie en vervuilers betalen mee aan verduurzaming.”
“We dichten de gaten van CO₂-beprijzing door het belastingstelsel te hervormen, zodat voor alle Nederlandse broeikasgasuitstoot een minimale CO₂-prijs geldt.”
“We werken toe naar een stelsel waarbij een gedeelte van de inkomsten van CO₂-heffingen (o.a. belasting en ETS) beschikbaar gesteld wordt om de verduurzaming te financieren bij inwoners die dit”
Fossiele industrie uitfaseren en Tata Steel sluiten
Volt kiest voor het beëindigen van vervuilende industrieën en het herinrichten van ruimte voor natuur en duurzame alternatieven.
“We trekken de stekker uit het vervuilende Tata Steel en bouwen Tata-stad.”
Strenge normen voor lucht, water en bodem
Volt wil vergunningen en milieunormen baseren op de strengste WHO-standaarden en Europese zero-pollution doelen, met een verbod op giftige stoffen zoals PFAS en glyfosaat.
“We maken volksgezondheid de eerste prioriteit bij het stellen van grenzen aan vervuilende, schadelijke stoffen. Daarom herzien we het vergunningenstelsel op het gebied van water-, lucht- en bodemkwaliteit.”
“Volt wil dat bedrijven zich houden aan de WHO-standaarden en wil dus alleen nog vergunningen uitgeven die voldoen aan de WHO-standaarden.”
“We verbieden vervuilende en giftige PFAS in de EU.”
“Volt is daarom tegen het gebruik van glyfosaat en andere giftige bestrijdingsmiddelen.”
Nationaal Deltaplan Waterland en klimaatadaptatie
Volt stelt een nationaal Deltaplan Waterland voor om de kwaliteit en beschikbaarheid van water te waarborgen en Nederland klimaatbestendig in te richten.
“Om dit tekort tegen te gaan komt er een nationaal Deltaplan Waterland. Hiermee investeren we onder andere in slimme technieken en nieuwe oplossingen om water te zuiveren.”
“Met de Waterkalender maken we van klimaatadaptatie een systeemkeuze. Waterveiligheid, klimaatadaptatie en zoetwatervoorziening vragen om langetermijnbeleid. We bouwen aan een klimaatbestendige inrichting van Nederland, met ruimte voor water, natuur en drinkwatervoorziening.”
Verplichte verduurzaming van productie en materialen
Volt wil dat duurzame materialen en productieprocessen verplicht worden in de EU, zodat bedrijven en consumenten gestimuleerd worden om te kiezen voor groene alternatieven.
Natuurherstel en vergroening
Volt zet in op grootschalige vergroening en natuurherstel als onderdeel van het klimaatbeleid, met als doel zowel klimaatneutraliteit als actieve CO₂-verwijdering.
“We planten meer bomen en planten in de EU. Zodat we in 2040 niet alleen volledig klimaatneutraal zijn, maar broeikasgassen dan ook actief uit de lucht halen.”
Klimaattoets en klimaatrechtvaardigheid bij beleid
Volt wil dat alle overheidsplannen getoetst worden op klimaatimpact en rechtvaardigheid, zodat de kosten van nietsdoen en de verdeling van lasten eerlijk worden meegenomen.
“We nemen de gevolgen van klimaatverandering mee in overheidsplannen via een klimaattoets bij nieuwe projecten en houden daarbij rekening met klimaatrechtvaardigheid.”
“Nieuw klimaatbeleid dat invloed heeft op de portemonnee moet getoetst worden op het eerlijk verdelen van de lasten.”
De ChristenUnie ziet zorg voor klimaat en milieu als een morele opdracht en kiest voor ambitieus, internationaal ingebed beleid gericht op CO2-reductie, energietransitie, natuurherstel en een schone leefomgeving. Ze willen sneller verduurzamen via strengere normen, investeringen in duurzame energie (waaronder kernenergie), circulaire economie, en stevige handhaving tegen milieuvervuilers. De partij benadrukt dat de vervuiler betaalt, burgers worden beschermd, en natuur en gezondheid centraal staan in alle keuzes.
Ambitieus klimaatbeleid met internationale samenwerking
De ChristenUnie beschouwt klimaatverandering als een grensoverschrijdend probleem dat internationale samenwerking vereist, met het Akkoord van Parijs en Europese doelstellingen als basis. Ze streven naar hogere CO2-reductie dan wettelijk vereist en willen voorkomen dat nationale reductie leidt tot hogere uitstoot elders.
“Om de schepping te bewaren is ambitieus klimaatbeleid noodzakelijk. Bovendien draagt goed klimaatbeleid bij aan energie-onafhankelijkheid: we zijn nu voor onze energievoorziening afhankelijk van landen waar we niet afhankelijk van willen zijn. Dat moet stoppen.”
“Wij zien het Akkoord van Parijs en de Europese doelstellingen die daarop zijn gebaseerd als een goede basis. Dat geldt ook voor de Nederlandse Klimaatwet waarin is vastgelegd dat we in 2030 55% CO2-reductie moeten hebben behaald ten opzichte van 1990. De ChristenUnie richt zich op een hogere reductie in 2030, zodat tegenvallers er niet direct toe leiden dat we het minimale doel niet halen.”
“Vermindering van uitstoot in eigen land mag niet leiden tot hogere uitstoot elders. Daarom wordt bij klimaatbeleid zoveel mogelijk ingezet op een Europees gelijk speelveld, met zo min mogelijk weglek.”
Versnellen energietransitie: wind, zon, kernenergie en isolatie
De partij wil het energiesysteem verduurzamen met wind- en zonne-energie als basis, gefaseerde uitfasering van gas- en kolencentrales, en de bouw van nieuwe kerncentrales. Daarnaast zetten ze in op woningisolatie en verduurzaming van de industrie.
“Het fundament van onze toekomstige energievoorziening bestaat uit een mix van wind en zonne-energie. We faseren de gas- en kolencentrales uit, en vullen het energiesysteem aan met twee nieuwe grote kerncentrales.”
“Het Nationaal Isolatieprogramma wordt voortgezet en uitgebreid, richting een gerichte wijk-voor-wijkaanpak samen met woningcorporaties.”
“Om grote uitstoters te verduurzamen, steunen we het Europese plan om versneld de uitstootrechten voor broeikasgassen in het emissiehandelssysteem in 2040 naar nul af te bouwen.”
De vervuiler betaalt: echte prijs voor milieuvervuiling
De ChristenUnie wil dat de werkelijke milieukosten worden doorberekend in de prijs van producten en dat vervuilers verantwoordelijk worden gehouden voor schade. Dit moet bedrijven stimuleren om duurzame keuzes te maken.
“We willen dat die kosten worden meegerekend, zodat de werkelijke prijs (‘true price’) van producten wordt betaald. Dat stimuleert bedrijven om duurzame en eerlijk geproduceerde producten aan te bieden.”
“Aanstichters van milieuvervuiling, zoals Chemours en TATA Steel, worden aangesproken op en verantwoordelijk gehouden voor de gevolgen van de vervuiling: kosten voor reiniging en eventuele gezondheidseffecten worden op hen verhaald.”
Strenge handhaving en bescherming van burgers
De partij vindt dat de overheid actief moet optreden tegen milieuvervuiling, normen moet stellen en handhaven, en de gezondheid van omwonenden centraal moet stellen bij vergunningverlening.
“De overheid moet de sociale grondrechten op het gebied van leefmilieu en volksgezondheid garanderen door zelf normen te stellen en deze te handhaven.”
“De leefomgeving van omwonenden wordt beter beschermd door de laatste inzichten over gezondheidsrisico’s leidend te laten zijn in de vergunningverlening en handhaving. Gezondheid van omwonenden komt centraal te staan bij het afgeven van nieuwe vergunningen.”
Circulaire economie en verbod op schadelijke stoffen
De ChristenUnie wil de circulaire economie stimuleren door normering, producentenverantwoordelijkheid en verbod op schadelijke stoffen zoals PFAS en niet-afbreekbaar plastic.
“Normering van de vraag op Europees niveau is noodzakelijk om het circulair maken van de economie te laten slagen.”
“We pakken het probleem bij de bron aan en zorgen voor een Europees verbod op PFAS. Zodra er van een product een PFAS-vrij alternatief is, verbieden we het PFAS-houdende product.”
“Er wordt daarom toegewerkt naar een verbod op het gebruik van niet-afbreekbaar plastic ten behoeve van eenmalige verpakkingen.”
Natuurherstel en biodiversiteit centraal
De partij ziet natuurherstel en bescherming van biodiversiteit als essentieel, met expliciete doelen en bindende normen voor water- en luchtkwaliteit.
“Wij geloven dat een gezonde samenleving en een gezonde natuur bij elkaar horen. Daarom zetten we ons in voor het beschermen en versterken van biodiversiteit, het verbeteren van de lucht- en waterkwaliteit, en het terugdringen van vervuiling.”
“De huidige staat van de natuur in Nederland baart ons grote zorgen: soorten verdwijnen in rap tempo, natuurgebieden staan onder druk.”
“In 2027 moeten we voldoen aan de Europese kaderrichtlijn water (KRW). Op dit moment voldoet Nederland er nog niet aan. ... De KRW-doelen en bijbehorende normen worden expliciet en bindend opgenomen in wet- en regelgeving en in besluitvorming op alle relevante beleidsterreinen.”
FVD verwerpt het huidige klimaat- en milieubeleid volledig en ontkent de noodzaak van CO₂-reductie of energietransitie. De partij wil alle klimaatmaatregelen, subsidies en internationale afspraken schrappen, fossiele brandstoffen blijven gebruiken, en inzetten op adaptatie (zoals dijkenbouw) in plaats van mitigatie. Kernpunten zijn het beëindigen van de energietransitie, het intrekken van de Klimaatwet en het Parijsakkoord, en het stoppen van wind- en zonneparken.
Volledig stoppen met klimaatbeleid en energietransitie
FVD vindt het klimaatbeleid onnodig, onbetaalbaar en ineffectief, en wil daarom alle klimaatmaatregelen en de energietransitie volledig beëindigen. De partij stelt dat klimaatverandering geen crisis is en dat CO₂-reductie geen merkbaar effect heeft, terwijl de kosten voor burgers en bedrijven enorm zijn.
“We stoppen volledig met de energietransitie, zodat ons land niet langer wordt opgezadeld met onbetaalbaar en zinloos klimaatbeleid.”
“We trekken de Klimaatwet in en zeggen het Parijsakkoord op.”
“We laten CO₂-reductie los als uitgangspunt, zodat beleid weer wordt gericht op betaalbaarheid en betrouwbaarheid van energie.”
“We stoppen alle klimaatplannen en de €1.000 miljard die we daarmee besparen (omgerekend €230.000 per huishouden) geven we terug aan de hardwerkende Nederlander in de vorm van lastenverlichting.”
Fossiele brandstoffen behouden en uitbreiden
FVD wil fossiele energiebronnen zoals kolen, olie en gas behouden en uitbreiden, omdat deze volgens de partij zorgen voor betaalbare en betrouwbare energie. Ze willen kolen- en gascentrales heropenen, gaswinning hervatten en uitbreiden, en investeren in kernenergie.
“Forum voor Democratie gelooft niet in het klimaatprobleem en ziet geen reden om gebruik van fossiele brandstoffen uit te faseren.”
“We starten de gaswinning in Groningen opnieuw op met ruimhartige compensatie voor omwonenden, zodat we weer goedkoop, hoogwaardig en ruim voorradig aardgas hebben voor huishoudens en bedrijven.”
“We heropenen onze hypermoderne, schone kolencentrales die door vorige kabinetten zijn gesloten, zodat er onmiddellijk goedkope en stabiele stroom beschikbaar komt.”
“We zoeken actief naar nieuwe gas- en olievelden op land en zee, zodat we onze energiezekerheid op lange termijn veiligstellen.”
Stoppen met wind- en zonneparken, subsidies en biomassacentrales
FVD wil geen nieuwe windmolens of zonneparken, bestaande windparken ontmantelen, en alle subsidies voor duurzame energie stopzetten. Ook willen ze biomassacentrales sluiten vanwege negatieve milieueffecten.
“We plaatsen geen nieuwe windmolens op zee en ontmantelen bestaande windparken, zodat de natuur en de visserij niet verder worden geschaad.”
“We verbieden de aanleg van zonneparken op grond of water, zodat ruimte behouden blijft voor landbouw en natuur. Elke vorm van subsidie op de aanleg van zonnepanelen op daken wordt ingetrokken.”
“We sluiten biomassacentrales, zodat bossen niet langer worden opgeofferd voor schijnoplossingen.”
Inzetten op adaptatie in plaats van mitigatie
In plaats van CO₂-reductie en energietransitie wil FVD investeren in aanpassing aan klimaatverandering, zoals dijken, kustbescherming en innovatieve landbouw.
“In plaats daarvan richten wij ons op adaptatie – zoals dijkenbouw, kustbescherming en innovatieve landbouw – waar Nederland juist historisch sterk in is.”
“We investeren in dijken, kustbescherming, rivierbeheer, irrigatie en gewasontwikkeling, zodat Nederland beter beschermd is tegen weersextremen.”
Schrappen van Europese en nationale klimaatregels
FVD wil alle nationale en Europese klimaatregels, rapportageverplichtingen en het CO₂-emissiehandelssysteem (ETS) afschaffen of negeren.
“We werken in Europees verband aan het afschaffen van de Green Deal; en tot die tijd negeert Nederland de daarin vervatte regels en beperkingen - inclusief het CO₂-handelssysteem (ETS).”
“We schaffen alle klimaatregels, zodat energie weer betaalbaar en betrouwbaar wordt.”
“We stellen bedrijven in de haven vrij van het Europese CO₂-emissiehandelssysteem (ETS) en stikstofregels, zodat de haven onbeperkt kan uitbreiden en floreren.”
DENK erkent klimaatverandering als een urgente uitdaging en pleit voor rechtvaardig, haalbaar en betaalbaar klimaatbeleid dat de lasten eerlijk verdeelt. De partij wil fors investeren in duurzame energie, natuur, en mobiliteit, waarbij grote vervuilers meer gaan betalen en burgers worden ontzien. DENK streeft naar internationale klimaatrechtvaardigheid en benadrukt het belang van sociale gelijkheid in de energietransitie.
Investeren in duurzaamheid en energietransitie
DENK wil grootschalig investeren in verduurzaming, energietransitie en een schone economie, met als doel Nederland klimaatneutraal te maken en de uitstoot fors te verminderen. De partij stelt een Klimaatfonds voor, wil kolencentrales snel sluiten, en zet in op zonne- en windenergie, waarbij kernenergie niet wordt uitgesloten mits veilig.
“Om onze natuur, onze aarde en onze gezondheid te beschermen staat DENK voor investeringen in duurzaamheid, in de energietransitie en in een schone economie.”
“Een toereikend Klimaatfonds waaruit de noodzakelijke investeringen gedaan kunnen worden voor de verduurzaming van ons land.”
“Wij staan voor de klimaatdoelen. Dat betekent dat Nederland klimaatneutraal is in 2050 en dat wij de uitstoot met 55% beperken in 2030. Indien mogelijk gaan wij ambitieuzere doelen vaststellen.”
“Massaal inzetten op schonere energie. Wij willen investeren in zonne energie en windenergie op zee. Kolencentrales verdwijnen zo snel mogelijk. Kernenergie sluiten wij niet uit, omdat het schoner is dan andere energiebronnen. Veilige opslag van kernafval is een harde randvoorwaarde voor elke kernenergie optie.”
Grote vervuilers betalen meer, burgers worden ontzien
DENK wil dat grote vervuilende bedrijven een eerlijker aandeel betalen via hogere energiebelasting en een CO2-heffing, terwijl huishoudens profiteren van lagere energiekosten en meer subsidies voor verduurzaming. De partij is tegen extra belastingen op consumentenproducten zoals vlees, suiker en plastic.
“Grote vervuilers gaan eerlijker bijdragen. Bedrijven in de commerciële sector die veel energie verbruiken, gaan relatief méér energiebelasting en opslag voor duurzame energie betalen. Met een CO2-heffing voor de grootste vervuilers geven we een extra stimulans om te verduurzamen.”
“Lagere energiekosten voor huishoudens. Huishoudens profiteren van verduurzaming door een lagere energierekening. De overheid ondersteunt dit actief, met name door méér subsidies beschikbaar te stellen voor het isoleren van huurwoningen en zonnepanelen voor particulieren.”
“Geen onnodige bemoeizucht richting consumenten. Klimaatbeleid is hard nodig, maar mag geen middel worden om burgers betuttelend te bejegenen of op de kosten te jagen. Daarom komt er géén belasting op vlees, géén extra heffing op suiker en géén toeslag op plastic verpakkingen. Deze heffingen vergroten de ongelijkheid.”
Klimaatrechtvaardigheid en internationale verantwoordelijkheid
DENK benadrukt dat het Westen historisch verantwoordelijk is voor veel CO2-uitstoot en wil internationale klimaatrechtvaardigheid bevorderen, met steun voor het Mondiale Zuiden en aandacht voor de impact op Caribische delen van het Koninkrijk.
“Staan voor internationale klimaatrechtvaardigheid. Wij erkennen dat het Westen (historisch) verantwoordelijk is voor een groot deel van de wereldwijde CO2 uitstoot, terwijl de zwaarste gevolgen vandaag de dag vooral landen in het Mondiale Zuiden treffen. Ons land moet, samen met andere Westerse landen, het Mondiale Zuiden actief ondersteunen in het klimaatbeleid.”
“Staan wij voor aandacht binnen het klimaatbeleid voor de impact van de klimaatverandering op de eilanden en de landen binnen het Koninkrijk.”
Betaalbare en duurzame mobiliteit
DENK wil mobiliteit betaalbaar en duurzaam maken door te investeren in openbaar vervoer, elektrisch rijden, en schoner vliegen, met speciale aandacht voor lage inkomens en het tegengaan van sociale uitsluiting.
“Wij willen daarom inzetten op investeringen in betaalbare mobiliteit en toegankelijk openbaar vervoer. Zo maakt DENK van mobiliteit weer een recht.”
“Gratis openbaar vervoer voor lage inkomens, ouderen (65+), kinderen en jongeren. Mobiliteit moet voor deze groepen altijd toegankelijk blijven.”
“Wij gaan investeren in elektrisch rijden. Er komt een toegankelijke regeling om elektrisch rijden betaalbaar te maken voor lage en middeninkomens.”
“Er moet geïnvesteerd worden in schonere manieren van vliegen. Dit moeten wij doen door afdwingbare afspraken te maken met de luchtvaartbranche. De overheid stelt middelen beschikbaar om te investeren in schoner vliegen. Op kerosine wordt een belasting geheven om schoner vliegen te stimuleren.”
Bescherming van natuur en landbouw
DENK wil natuurgebieden beschermen, schadelijke stoffen sneller verbieden, en de stikstofuitstoot verminderen via vrijwillige uitkoopregelingen en innovatie in de landbouw.
“Meer investeren in onze natuurgebieden. Wij willen dat Nederlanders kunnen genieten van prachtige natuur en wij staan voor investeringen om onze natuur te beschermen. Schadelijke stoffen en bestrijdingsmiddelen, zoals PFAS, worden sneller verboden.”
“Handhaving van de doelen om de stikstofuitstoot te verminderen. Wij gaan inzetten op vrijwillige uitkoopregelingen in de landbouw, waarbij als ultimum remedium gedwongen uitkoop niet door ons wordt uitgesloten.”
D66 kiest voor een ambitieuze en integrale aanpak van klimaat en milieu, gericht op het versneld terugdringen van uitstoot, het beschermen en herstellen van natuur en biodiversiteit, en het verduurzamen van economie en samenleving. De partij wil juridisch bindende klimaatdoelen, een circulaire economie, strengere milieunormen en een rechtvaardige verdeling van de lasten. D66 koppelt klimaatbeleid aan sociale rechtvaardigheid en ziet natuurherstel als randvoorwaarde voor economische ontwikkeling.
Juridisch bindende en ambitieuze klimaatdoelen
D66 wil Nederland versneld klimaatneutraal maken met heldere, wettelijk vastgelegde doelen voor uitstootreductie. Dit moet de urgentie verhogen en zorgen voor structurele verandering, in lijn met internationale afspraken.
“D66 brengt Nederland terug op koers voor de klimaatdoelen van 2030, 2040 en 2050. In 2030 is er 55% minder uitstoot van broeikasgassen, in lijn met de door minister Jetten ingevoerde Klimaatwet. In 2040 is dat 90% minder, overeenkomstig met de doelstelling van de EU, en in 2050 is Nederland klimaatneutraal. Dit leggen we vast in de Klimaatwet.”
Snelle vermindering van stikstof en natuurherstel als randvoorwaarde
D66 stelt dat natuurherstel en het verminderen van stikstofuitstoot absolute randvoorwaarden zijn voor economische ontwikkeling en woningbouw. De partij kiest voor juridisch afdwingbare doelen en uitbreiding van natuurgebieden.
“D66 wil snelle vermindering van de stikstofuitstoot, op basis van een plan met duidelijke doelen, die niet vrijblijvend zijn en die juridisch vastliggen. Zo kunnen we weer vergunningen verlenen.”
“Er komt 50.000 hectare extra natuur. Daarvoor breiden we het Natuur Netwerk Nederland uit.”
Circulaire economie en halvering grondstoffengebruik
D66 wil dat Nederland in 2050 volledig circulair is, met halvering van het gebruik van nieuwe grondstoffen in 2030. Overheden moeten het goede voorbeeld geven en per sector worden circulaire doelen gesteld.
“In 2050 is Nederland volledig circulair. In 2030 is het gebruik van nieuwe grondstoffen al gehalveerd. Overheden geven het goede voorbeeld: in 2035 is minstens de helft van hun aanbestedingen circulair en in 2045 alles. We maken per sector circulaire doelen, zoals voor de bouw, textiel, plastics en metalen.”
Strengere milieunormen en handhaving
D66 wil strengere regels en normen voor bodem, lucht, water en biodiversiteit, met betere handhaving en sancties bij overtreding. Gezondheid en milieu moeten centraal staan in ruimtelijke ordening.
“Te vaak is milieu een bijzaak in ruimtelijke ordening. D66 wil betere regels en normen om de bodem, lucht, het water en biodiversiteit te beschermen.”
“Strengere wetgeving werkt alleen als die ook gehandhaafd wordt. D66 wil dat vaker sancties worden opgelegd bij overtreding van normen.”
Klimaatadaptatie en vergroening van steden
D66 wil Nederland weerbaar maken tegen klimaatverandering door klimaatadaptief bouwen en een nationaal vergroeningsoffensief, met specifieke eisen voor stedelijk groen en waterbeheer.
“Bij de bouw van woningen, infrastructuur en industrie moet verplicht rekening worden gehouden met wateroverlast, hitte, droogt en bodemdaling. Dit klimaatadaptief bouwen wordt de norm.”
“D66 wil een nationaal vergroeningsoffensief. Van gevels en daken tot pleinen en straten leggen we groen aan. Zo maken we steden en dorpen hittebestendig.”
“Voor steden hanteren we de 3-30-300 regel. Iedereen moet vanuit huis of werk 3 bomen kunnen zien, in wijken is minimaal 30% van de oppervlakte bedekt door bomen en iedereen woont op maximaal 300 meter van natuur.”
Eerlijke verdeling van kosten en opbrengsten energietransitie
D66 wil dat de energietransitie sociaal rechtvaardig verloopt, met steun voor kwetsbare groepen en een structureel Noodfonds Energie.
Bescherming van water, schone lucht en bestrijding van vervuiling
D66 stelt harde normen voor waterkwaliteit, wil PFAS en milieubelastende bestrijdingsmiddelen verbieden, en pakt vervuiling bij de bron aan.
“De deadline van 2027 om te voldoen aan de Kaderrichtlijn Water is voor ons een harde norm. We pakken de vervuiling aan bij de bron. Dat betekent: minder lozingen door de industrie, minder mest en minder schadelijke bestrijdingsmiddelen.”
“D66 wil PFAS zo snel mogelijk verbieden. Het gebruik van milieubelastende bestrijdingsmiddelen stopt op termijn.”
Internationale klimaatcoalities en handelsafspraken
D66 koppelt handels- en samenwerkingsafspraken aan CO2-reductie in andere landen en zet in op mondiale klimaatcoalities.
“We bouwen mondiale klimaatcoalities. De meeste uitstootreductie valt buiten Europa te behalen. Daarom koppelen we handels- en samenwerkingsafspraken aan CO2-reductie in die landen.”
De SGP erkent het belang van zorg voor de schepping en wil klimaat- en milieubeleid voeren dat realistisch, nuchter en technologisch innovatief is, zonder “doorgeslagen maakbaarheidsdenken”. De partij zet in op energiebesparing, hergebruik van grondstoffen, stimulering van kernenergie, en verduurzaming van industrie en vervoer, maar wijst bindende CO2-reductiedoelen en eenzijdige lastenverzwaring af. Betaalbaarheid, eerlijk speelveld voor de industrie, en behoud van energiezekerheid staan centraal in hun benadering.
Energiebesparing en hergebruik stimuleren
De SGP vindt dat verduurzaming begint bij energiebesparing en minder consumptie, met nadruk op hergebruik van grondstoffen en het tegengaan van de wegwerpmaatschappij. De partij ziet gedragsverandering als essentieel, naast technologische innovatie.
“Verduurzaming begint bij besparen. We streven naar verlaging van ons energiegebruik, met een derde in de komende twee decennia.”
“De vergeten kant van klimaat- en milieubeleid is ons consumptiegedrag. ... De vraag naar producten en (schaarse) grondstoffen moet omlaag. De overheid geeft daarbij het goede voorbeeld.”
Geen wettelijke CO2-reductiedoelen, wel afbouw fossiel
De SGP wil geen harde wettelijke CO2-reductiedoelen, maar wel een afbouw van fossiele brandstoffen en stimulering van alternatieven, met oog voor complexiteit en betaalbaarheid.
“Maar niet door ons wettelijk vast te pinnen op concrete doelen voor reductie van de CO2-uitstoot, zoals 55% in 2030. Daarvoor is de situatie te complex.”
“De uitstoot van broeikasgassen moet en kan omlaag. De SGP wil het gebruik van milieubelastende brandstoffen in de komende drie decennia zo veel mogelijk afbouwen.”
Kernenergie en technologische innovatie stimuleren
De SGP ziet kernenergie als essentieel voor een betrouwbare, betaalbare en duurzame energievoorziening, en wil investeren in nieuwe kerncentrales en innovatieve technieken.
Industrie verduurzamen met eerlijk speelveld
De partij wil verduurzaming van de industrie, maar alleen als het speelveld met het buitenland eerlijk blijft en verplaatsing van vervuiling wordt voorkomen.
Betaalbaarheid en sociale rechtvaardigheid centraal
De SGP benadrukt dat klimaat- en milieubeleid betaalbaar moet blijven, met oog voor energiearmoede en bescherming van kwetsbare huishoudens.
“De energiebelasting voor kleinverbruikers mag een prikkel zijn om zuinig aan te doen, maar mag huishoudens niet klemzetten. De SGP wil een sociaal tarief, een maximum energieprijs, voor kwetsbare huishoudens.”
“Het is belangrijk dat de betaalbaarheid van de alternatieve warmtevoorziening én van eventuele woningaanpassingen hiervoor goed in beeld is gebracht voordat gemeenten overgaan tot het afsluiten van wijken van het aardgasnet.”
Kritisch op wind- en zonneparken, inzet op alternatieven
De SGP is terughoudend met grootschalige wind- en zonneparken vanwege impact op landbouw en natuur, en wil alternatieven zoals kernenergie en getijdenenergie stimuleren.
Verduurzaming vervoer en infrastructuur
De partij wil verduurzaming van vervoer stimuleren, met aandacht voor logistiek, openbaar vervoer en betaalbare elektrische auto’s.
“Voor leefomgeving en klimaat is verduurzaming van het vervoer belangrijk.”
“Bij verduurzaming van vervoer gaat het al snel over elektrische auto’s. Maar het is veel meer dan dat. Belangrijke aandachtspunten voor de SGP zijn het aantrekkelijker maken van het openbaar vervoer, ervoor zorgen dat er een markt ontwikkeld wordt voor betaalbare tweedehands elektrische auto’s, ervoor zorgen dat mobiliteit betaalbaar blijft voor iedereen.”
De SP kiest voor een radicaal sociaal en rechtvaardig klimaat- en milieubeleid, waarbij de lasten niet op de gewone burger worden gelegd maar op grote vervuilers en bedrijven. Hun kernvoorstellen zijn: publieke regie over energie en warmte, een klimaatrechtvaardigheidstoets op beleid, grootschalige vergroening van steden en natuur, het stoppen van fossiele subsidies, en een circulaire economie gericht op hergebruik en duurzaamheid. De partij koppelt klimaatbeleid expliciet aan sociale rechtvaardigheid en bestaanszekerheid.
Publieke regie en democratische zeggenschap over energie
De SP wil energie en warmtevoorziening weer in publieke handen brengen om klimaatdoelen te halen en de energietransitie eerlijk te laten verlopen. Dit moet zorgen voor schone energie, lagere rekeningen en meer draagvlak.
“Wij gaan de drie grote private warmtebedrijven (Eneco, Vattenfall en Ennatuurlijk) overnemen en omvormen tot vier publieke, regionale warmtebedrijven. Daarmee brengen we de warmtevoorziening weer onder democratische controle.”
“Met publieke regie en meer democratische zeggenschap. Zo zorgen we voor schone energie, sterke publieke voorzieningen en bestaanszekerheid voor iedereen.”
Klimaatrechtvaardigheidstoets en sociale bescherming
Klimaatbeleid moet niet leiden tot tweedeling; de SP wil een klimaatrechtvaardigheidstoets invoeren zodat de uitstoot vermindert zonder dat de werkende klasse de rekening betaalt. Bestaanszekerheid en sociale bescherming staan centraal.
Stoppen met fossiele subsidies en hogere lasten voor grote vervuilers
De SP wil zo snel mogelijk stoppen met fossiele subsidies voor grote bedrijven en multinationals, en de energiebelasting verhogen voor grootverbruikers, terwijl huishoudens en kleine bedrijven juist minder gaan betalen.
Grootschalige vergroening van steden en natuur
Vergroening van steden en uitbreiding van natuur zijn speerpunten, met concrete doelen zoals een landelijke groennorm, een boom voor iedere Nederlander, en minimaal 30% groenoppervlak per wijk.
“Daarom planten we een boom voor iedere inwoner en voeren we een landelijke groennorm in, als onderdeel van een groots 25jarenplan om elke wijk in Nederland groener en leefbaarder te maken.”
“Elke wijk krijgt minimaal 30 procent groenoppervlak, elke woning ligt op maximaal driehonderd meter van een groene plek, en drie bomen moeten zichtbaar zijn vanuit elk huis.”
Circulaire economie en einde aan de wegwerpeconomie
De SP wil een circulaire economie waarin hergebruik, reparatie en recycling de norm zijn, en producten duurzaam en repareerbaar worden gemaakt. Dit moet verspilling tegengaan en onafhankelijkheid van grondstoffen vergroten.
“We stoppen met de wegwerpeconomie. Producten worden herbruikbaar, repareerbaar en duurzaam. We ontmoedigen vervuiling en stimuleren hergebruik. Recyclen wordt de norm, net als schonere technologieën en alternatieve energiedragers zoals waterstof.”
“We willen onafhankelijk zijn van onvrije landen en buitenlandse bedrijven voor onze grondstoffen. Daarom verminderen we ons grondstoffengebruik en bouwen we een circulaire economie op.”
Strengere milieunormen en harde handhaving tegen vervuilers
De SP wil strengere normen voor lucht, water en bodem, een verbod op PFAS en microplastics, en harde handhaving tegen bedrijven die milieuregels overtreden.
Investeren in klimaatadaptatie en bescherming tegen extreem weer
Nederland moet voorbereid worden op extremer weer door te investeren in sterke dijken, meer groen in steden, gezond waterbeheer en opvanglocaties voor kwetsbare groepen.
“We bereiden Nederland voor op extremer weer door te investeren in klimaatadaptatie. Dat betekent bescherming tegen hitte, droogte en overstromingen. Met sterke dijken, meer groen in steden en een gezond waterbeheer.”
Kritisch op CO₂-opslag en focus op echte transitie
De SP is tegen grootschalige CO₂-opslag als structurele oplossing en wil gemeenschapsgeld alleen inzetten voor echte duurzame transitie.
“Het grootschalig opslaan van CO₂ onder de grond is geen structurele oplossing, maar een tijdelijke lapmiddel voor bedrijven die hun vervuiling willen uitstellen. Wij kiezen ervoor om gemeenschapsgeld niet langer te verspillen aan uitstelgedrag, maar te investeren in de echte, duurzame transitie.”
Het CDA erkent de urgentie van klimaatverandering en milieuproblemen en kiest voor een ambitieuze, maar uitvoerbare aanpak gericht op Europese samenwerking, innovatie en betaalbaarheid. De partij wil inzetten op verduurzaming van industrie, landbouw en energie, met oog voor sociale rechtvaardigheid en behoud van economische kracht. Concrete voorstellen zijn onder meer het aanpassen van de Klimaatwet, investeren in hernieuwbare energie, stimuleren van energiebesparing, en het stellen van duidelijke emissienormen voor bedrijven.
Ambitieus Europees klimaatbeleid en aanpassing Klimaatwet
Het CDA wil dat Nederland zich stevig inzet voor Europese klimaatdoelen en past de nationale Klimaatwet hierop aan. De partij ziet Europese samenwerking als essentieel voor effectiviteit en een gelijk speelveld, en wil nationale doelen voor niet-ETS-sectoren en een Europees doel voor ETS-sectoren.
“Wij blijven ons in Europees verband stevig inzetten voor het streven naar een verlaging van de uitstoot van broeikasgassen en klimaatneutraliteit in 2050. Met oog voor uitvoerbaarheid van wetgeving en concurrentievermogen. We blijven ons committeren aan het Klimaatakkoord van Parijs en als Nederland ons eerlijke aandeel daarin leveren.”
“We kiezen voor Europees ambitieus klimaatbeleid en groene industriepolitiek en passen onze Klimaatwet daarop aan.”
Verduurzaming industrie en energie met innovatie en maatwerk
Het CDA zet in op het verduurzamen van de industrie via innovatie, bindende maatwerkafspraken en investeringen in groene technologieën. Er wordt ingezet op een mix van energiebronnen, waaronder kernenergie, wind, zon, waterstof en CCS, met aandacht voor leveringszekerheid en betaalbaarheid.
“We maken bindende en wederkerige maatwerkafspraken met de grootste vervuilende bedrijven om de bestaande industrie te verduurzamen en te bouwen aan een duurzame economie van de toekomst.”
“We investeren in een goede mix van kernenergie, windenergie, zonne-energie, waterstof, groen gas, duurzame biomassa, aardwarmte en schone brandstoffen.”
“We blijven investeren in opslag van CO₂ (CCS) onder de Noordzee en zorgen voor een goede balans met CO2-hergebruik (CCU) om uitstoot in andere sectoren te helpen verminderen.”
Energietransitie betaalbaar en haalbaar maken voor iedereen
Het CDA wil dat de energietransitie sociaal rechtvaardig verloopt, met speciale aandacht voor lagere inkomens en minder draagkrachtigen. Er wordt ingezet op energiebesparing, verduurzaming van woningen en infrastructuur, en ondersteuning van energiecoöperaties.
“Bij het maken van energiebeleid moet de impact van maatregelen op lagere inkomens altijd worden meegenomen.”
“Om te zorgen dat ook minder draagkrachtigen in ons land in een goed geïsoleerd huis kunnen wonen, gaan we door met de verduurzamingsafspraken, zoals gemaakt in de nationale prestatieafspraken met woningcorporaties.”
“We ondersteunen energiecoöperaties en bewonersinitiatieven met landelijke regelingen en gerichte begeleiding, vooral bij energiebesparing.”
Duidelijke emissienormen en handhaving voor landbouw en industrie
Het CDA wil emissienormen per bedrijf instellen, met monitoring en sancties als ultieme remedie. Innovatie en managementmaatregelen worden gestimuleerd om reductie te realiseren, met een focus op een eerlijke en uitvoerbare aanpak.
“Dit kan door het instellen van een emissienorm per bedrijf. Hiermee belonen we koplopers en ligt er een grotere opgave bij bedrijven die nog meer moeten doen.”
“Sanctionering zoals het intrekken van vergunningen of eventuele korting van dier- of fosfaatrechten fungeert daarbij als ultieme remedie voor dat deel van de gestelde emissienormen dat bedrijven niet hebben gehaald in 2035.”
Klimaatadaptatie en waterbeheer versterken
Het CDA erkent de toenemende problemen rond water, verzilting en droogte, en wil investeren in kennis, innovatie en samenwerking tussen boeren, waterschappen en wetenschap om het watersysteem klimaatbestendig te maken.
“We stimuleren kennisprogramma’s op verzilting en verdroging door boeren en waterschappen te laten samenwerken met wetenschap, bedrijven en overheid.”
“Het CDA wil dat overheden, organisaties en burgers samen bijdragen aan goed waterbeheer. Burgers worden gestimuleerd en ondersteund om water te besparen, regenwater vast te houden en actief bij te dragen aan het leefbaar houden van hun omgeving.”
De VVD kiest voor een pragmatisch en realistisch klimaat- en milieubeleid, waarbij economische groei, betaalbaarheid en energie-onafhankelijkheid centraal staan. Ze willen Europese afspraken leidend maken, nationale koppen schrappen, en verduurzaming stimuleren zonder de concurrentiepositie van Nederland te schaden. Concrete voorstellen zijn het aanpassen van de Klimaatwet, het schrappen van de nationale CO2-heffing, versnellen van energie-infrastructuur, en investeren in circulaire economie en klimaatadaptatie.
Klimaatbeleid koppelen aan economische groei en betaalbaarheid
De VVD wil het klimaatbeleid niet ten koste laten gaan van de economie en betaalbaarheid. Ze pleiten voor een Klimaat- en groeiwet, waarbij naast CO2-reductie ook energie-onafhankelijkheid en betaalbaarheid centraal staan. Als klimaatmaatregelen de industrie wegjagen of onbetaalbaar worden, grijpt de VVD in.
“We passen de Klimaatwet aan naar Klimaat- en groeiwet en voegen we de pijlers energie-onafhankelijkheid en betaalbaarheid toe. We werken door aan het halen van de klimaatdoelen. Loopt het uit de pas, komt de betaalbaarheid in het gedrang en vertrekt de industrie daardoor naar het buitenland, dan grijpen we in.”
“We moeten ons niet blindstaren op het creëren van een papieren werkelijkheid, maar ons richten op het goed uitvoeren van de plannen die er al liggen. Klimaatbeleid moet gaan over de praktijk bij mensen thuis en de daadwerkelijke bijdrage van de EU aan de klimaatopgave.”
Europees beleid leidend, nationale koppen schrappen
De VVD wil dat Nederland zich houdt aan Europese klimaatverplichtingen, maar geen strengere nationale regels (‘koppen’) invoeren die de concurrentiepositie schaden. Ze streven naar een gelijk speelveld binnen Europa.
“We willen een gelijk speelveld voor onze industrie met de rest van Europa. Europees klimaatbeleid zorgt voor een gelijk speelveld tussen EU landen. We schrappen waar mogelijk nationale koppen op Europees beleid.”
“We willen geen nieuw Europees beleid dat het verdienvermogen en de internationale concurrentie positie van Nederland schaden.”
Schrappen nationale CO2-heffing, inzetten op Europees systeem
De VVD wil de nationale CO2-heffing afschaffen omdat deze het Nederlandse bedrijfsleven benadeelt ten opzichte van andere EU-landen. Ze willen één Europees systeem voor duurzame industrie.
“Nederland kent als enige land binnen de EU een nationale CO2-heffing. Dit creëert een ongelijk speelveld voor bedrijven. ... Daarom schrappen we de heffing en gaan we met de sector op zoek naar een alternatief systeem, waarbij we ons inzetten voor één Europees systeem voor duurzame industrie en mijnbouw en waarmee we een gelijk speelveld waarborgen.”
Versnellen energie-infrastructuur en prioriteit voor energietransitie
De VVD wil de aanleg van energie-infrastructuur versnellen door procedures te verkorten en prioriteit te geven aan projecten die belangrijk zijn voor de energietransitie, zoals waterstofnetwerken en CO2-opslag.
“Daarom wijzen we versnellingsgebieden aan en gaan we snijden in vergunningsprocedures. Bijvoorbeeld door beroeps- en bezwaarprocedures in te korten. ... We wijzen projecten aan die prioriteit krijgen zoals de waterstofbackbone (waaronder de Hydrogen Valley), Delta Rhine Corridor of Aramis.”
“We investeren in tijdige realisatie van CO2-opslag en zetten in op CO2-afvang, -verwijdering en -hergebruik: Voor de transitie naar een weerbare en schone industrie is opvang en hergebruik van CO2 cruciaal.”
Verduurzaming stimuleren via innovatie, maatwerk en circulariteit
De VVD wil verduurzaming stimuleren door innovatie, maatwerkafspraken met bedrijven, en het bevorderen van een circulaire economie. Circulariteit wordt gezien als middel om uitstoot en afhankelijkheid van grondstoffen te verminderen.
“We helpen huishoudens en ondernemers te verduurzamen: Verduurzaming is dé weg naar een onafhankelijke, schone economie en een betaalbare energierekening. We zorgen er daarom voor dat iedereen mee kan doen: van isolatie en elektrisch rijden tot schonere productieprocessen.”
“Circulariteit is geen doel op zichzelf, maar een middel om uitstoot te verminderen, uitputting van de aarde te voorkomen en om geopolitieke afhankelijkheid voor schaarse grondstoffen te beperken.”
Klimaatadaptatie en bescherming tegen klimaatverandering
De VVD wil Nederland weerbaar maken tegen de gevolgen van klimaatverandering door te investeren in dijken, waterbeheer en ruimtelijke inrichting die rekening houdt met extremen.
“Voor een weerbare en veilige toekomst moeten we ons voorbereiden op klimaatverandering. Dat betekent dat we bij ruimtelijke inrichting de gevolgen van klimaatverandering meenemen. Ook houden we in ons ruimtelijk ontwerp rekening met extreme weersomstandigheden. Om overstromingen te voorkomen, zorgen we ervoor dat uiterlijk 2050 alle dijken en keringen zijn verstevigd.”
Energie-onafhankelijkheid als veiligheidsvraagstuk
De VVD koppelt klimaat- en energiebeleid expliciet aan nationale veiligheid en wil snel onafhankelijk worden van energie uit onvrije landen, onder andere door in te zetten op kernenergie, wind op zee, waterstof en (tijdelijk) nieuwe gaswinning.
“Energiebeleid is veiligheidsbeleid. We moeten snel onafhankelijk worden om te voorkomen dat onvrije landen grip hebben op onze energie(rekening).”
“Daarom moeten we fors investeren in kernenergie, windenergie op zee, waterstof, groen gas, zonne-energie, geothermie en in de tussentijd nieuwe gaswinning niet schuwen als het noodzakelijk wordt.”
GroenLinks-PvdA stelt de klimaat- en milieuproblematiek centraal en kiest voor een rechtvaardige, ambitieuze aanpak waarin grote vervuilers betalen en iedereen kan meedoen aan de transitie. De partij wil Nederland versneld klimaatneutraal maken door fossiele subsidies af te bouwen, te investeren in schone energie, woningisolatie, natuurherstel en strengere handhaving op milieuovertredingen. Hun visie is dat klimaatbeleid sociaal rechtvaardig moet zijn en gezondheid en natuur boven winst voor aandeelhouders stelt.
Grote vervuilers laten betalen voor klimaattransitie
GroenLinks-PvdA vindt dat de kosten van de klimaattransitie niet bij gewone mensen, maar bij grote vervuilers moeten liggen. Dit is volgens hen noodzakelijk om klimaatrechtvaardigheid te bereiken en brede welvaart te vergroten.
“De rekening hoort bij de grote vervuilers te liggen, niet bij mensen die het minste bijdragen aan klimaatverandering.”
“Grote vervuilende bedrijven gaan eerlijk belasting betalen over vervuilende uitstoot. Fossiele subsidies bouwen we af.”
“We laten grote vervuilers een eerlijke bijdrage leveren aan de kosten van de duurzaamheidstransitie. Dat doen wij door het principe van ‘de vervuiler betaalt’ centraal te stellen in al ons klimaatbeleid.”
Versneld naar een klimaatneutraal Nederland (2040)
De partij streeft naar een versneld klimaatneutraal Nederland, met concrete doelen voor CO₂-reductie en het verduurzamen van energie en industrie. Dit moet maatschappelijke baten opleveren zoals schone lucht en een gezonde leefomgeving.
“We zetten daarom alle zeilen bij om te zorgen dat Nederland in 2040 klimaatneutraal is. Om dat te bereiken streven we naar 65% CO₂-reductie in 2030. In 2035 zijn al onze elektriciteitsbronnen klimaatneutraal, en in 2040 ook onze energiebronnen én industrie.”
Investeren in woningisolatie en betaalbare energie
Het isoleren van woningen wordt gezien als een structurele oplossing voor zowel het klimaat als de energierekening. De partij wil grootschalig investeren in isolatie, vooral voor kwetsbare huishoudens.
“De overheid gaat flink investeren in een grootschalig isolatie-offensief. In tochtige huizen zonder dubbel glas wonen gezinnen die ‘s winters kiezen tussen verwarming of eten. Dáár beginnen we.”
“Isolatie is de enige structurele oplossing voor een betaalbare energierekening, maar niet alle woningen zullen van vandaag op morgen zijn verduurzaamd. Daarom komen we in de tussentijd kwetsbare huishoudens tegemoet met een structureel energienoodfonds, dat huishoudens helpt die hun energierekening niet kunnen betalen.”
Strengere handhaving en normering op milieuovertredingen
GroenLinks-PvdA wil milieuovertredingen harder aanpakken door te investeren in toezicht en handhaving, en door hogere straffen op te leggen.
“Milieuovertreders komen nu te vaak onbestraft weg. Daarom investeren we in een beter systeem van toezicht, metingen en handhaving, en ondersteunen we de omgevingsdiensten, toezichthouders en boa’s in het landelijk gebied. Op milieuovertredingen komen hogere straffen te staan.”
Gezondheid en natuur boven aandeelhoudersbelang
De partij stelt gezondheid en natuur centraal in het klimaatbeleid, met strengere normen voor vervuiling en het recht op een gezonde leefomgeving in de wet.
“We nemen het recht op een gezonde leef- en werkomgeving op in nationale wetgeving. We verbieden het lozen van gif en er komen strengere normen voor luchtvervuiling, microplastics en pesticiden.”
Afbouw fossiele subsidies
Het afbouwen van fiscale voordelen en subsidies voor fossiele energie is een speerpunt, om zo de transitie naar duurzame energie te versnellen.
“Vrijstellingen en fiscale subsidies voor grootgebruikers en producenten van fossiele energie worden afgebouwd.”
“We stoppen subsidies op fossiele brandstoffen en vervuilers gaan de prijs betalen voor hun uitstoot.”
Geen publiek geld voor kerncentrales
De partij wil geen publieke middelen inzetten voor de bouw van kerncentrales, maar het geld besteden aan snellere verduurzaming.
“De hiervoor gereserveerde 14 miljard euro gebruiken we daarom om huishoudens, bedrijven en boeren te helpen met verduurzamingsmaatregelen die wel snel en zeker effect hebben.”
NSC erkent het belang van klimaatverandering en milieubescherming, en wil inzetten op een realistische energietransitie, CO2-reductie en natuurherstel, met oog voor betaalbaarheid en uitvoerbaarheid. De partij kiest voor kernenergie, strengere milieunormen, en een sectorbrede aanpak van stikstof en CO2, maar is kritisch op modelmatige sturing en tegen grootschalige zonne- en windparken op land. NSC legt nadruk op innovatie, Europese samenwerking, en het beschermen van natuur, water en biodiversiteit.
Kernenergie als onmisbare schone energiebron
NSC ziet kernenergie als essentieel voor een klimaatneutrale en energie-onafhankelijke toekomst, mede vanwege de beperkingen van het huidige energienet en de behoefte aan betrouwbare energie.
“Kernenergie is onmisbaar als schone en betrouwbare bron in de energiemix van de toekomst. We steunen de ambitie om op termijn klimaatneutraal en energie-onafhankelijk te worden.”
Kritisch op zonnevelden en windparken op land
De partij is tegen grootschalige zonnevelden op landbouwgrond en grote windparken op land, en wil zonnepanelen vooral op daken en langs infrastructuur. Lokale energiecoöperaties worden gestimuleerd.
“We zijn tegen de aanleg van zonnevelden op goede landbouwgronden en in natuurgebieden en tegen grote windparken op land. Zonnepanelen kunnen het best op daken en langs wegen en spoorlijnen worden opgesteld.”
Sectorbrede aanpak van stikstof en CO2-reductie
NSC wil dat alle sectoren bijdragen aan het terugdringen van stikstof en CO2, met een focus op een realistische, gebiedsgerichte aanpak en minder afhankelijkheid van rekenmodellen.
“De uitstoot van stikstof moet significant zijn teruggedrongen in 2035. Alle sectoren – industrie, verkeer, zee- en luchtvaart en landbouw – dragen bij aan die doelstelling en nemen maatregelen.”
“Alle sectoren moeten bijdragen aan CO2-reductie. We blijven ons houden aan de afspraken in het Klimaatakkoord van Parijs en zetten in op een klimaatneutrale economie.”
Europese aanpak en beprijzen van uitstoot
NSC kiest voor het Europese emissiehandelssysteem (ETS) als leidend instrument, wil belastingkortingen op fossiele brandstoffen afbouwen, en pleit voor het beprijzen van uitstoot in luchtvaart en scheepvaart.
“Voor de transitie van de industrie, de energiesector, de maritieme sector en de luchtvaart is het Europese emissiehandelssysteem (ETS) het beste systeem, waardoor de uitstoot van CO2 een oplopende prijs krijgt.”
“We willen verdragen heronderhandelen die nu maken dat de vervuilende uitstoot door de luchtvaart en scheepvaart deels is uitgezonderd van belastingen.”
Strengere milieunormen en handhaving voor industrie
De partij wil strengere uitstootnormen en betere handhaving op schadelijke stoffen, met het criterium dat de best beschikbare technologie het geringste effect op gezondheid en milieu moet hebben.
“We pleiten voor het aanscherpen en handhaven van uitstootnormen en maatregelen om afvaldumping te stoppen. Het criterium ‘best beschikbare technologie’ moet zo worden gedefinieerd dat het geringste effect op de gezondheid en het milieu daarvan een integraal onderdeel is.”
Beschermen en herstellen van natuur en biodiversiteit
NSC wil de kwaliteit van water, bodem en lucht verbeteren, robuuste natuurgebieden creëren en biodiversiteit op land en zee behouden en herstellen.
“We beschermen natuur en biodiversiteit door de kwaliteit van water, bodem en lucht te verbeteren. We zetten ons in voor robuuste natuurgebieden en het in stand houden van bedreigde dieren en planten.”
“We zetten ons in om de biodiversiteit in Nederland te behouden en te herstellen. Dit doen we zowel op land als op zee.”
Tegen subsidie voor biomassa en BECCS
De partij is tegen het verbranden van biomassa voor energieopwekking en wil geen subsidie voor BECCS of houtige biomassa.
“We zijn tegen het verbranden van biomassa om energie op te wekken. We willen daarom geen subsidie voor BECCS of houtige biomassa.”
CO2-opslag (CCS) alleen als tijdelijke oplossing
NSC accepteert CO2-opslag als tijdelijke maatregel, maar wil dat dit niet afleidt van het afbouwen van fossiele brandstoffen.
“Het afvangen en opslaan van CO2 (CCS) is een tijdelijke oplossing. Deze mag niet afleiden van de noodzaak om het gebruik van fossiele grondstoffen af te bouwen.”