Verkiezingsprogramma's 2025 overIt
FVD ziet IT en digitalisering als essentieel voor innovatie, economische groei en individuele vrijheid, maar waarschuwt voor overheidscontrole, Big Tech-censuur en privacy-inbreuken. De partij wil investeren in digitale infrastructuur zoals glasvezel, privacyrechten uitbreiden naar digitale communicatie, overheidssystemen moderniseren, en innovatie stimuleren via AI en versoepelde cryptoregulering. FVD benadrukt het belang van digitale autonomie, betrouwbare overheids-IT en bescherming tegen digitale surveillance.
Supersnel glasvezelinternet in heel Nederland
FVD wil investeren in digitale infrastructuur door overal in Nederland supersnel glasvezelinternet aan te leggen. Dit moet de digitale economie versterken en communicatie verbeteren, zodat Nederland toekomstbestendig blijft en innovatie wordt gestimuleerd.
Privacyrechten uitbreiden naar digitale communicatie
FVD vindt dat privacyrechten uit de Grondwet ook moeten gelden voor digitale communicatie. De partij wil burgers beschermen tegen digitale surveillance en overheidscontrole, zodat vertrouwelijke communicatie ook online gegarandeerd blijft.
Overheidssystemen moderniseren en betrouwbaarder maken
FVD wil dat de overheid haar digitale systemen (zoals Belastingdienst en UWV) moderniseert, zodat deze eindelijk betrouwbaar functioneren. Dit moet leiden tot een efficiëntere overheid en minder frustratie bij burgers.
“We dwingen de overheid haar digitale systemen zoals Belastingdienst en UWV te moderniseren, zodat ze eindelijk betrouwbaar functioneren.”
Stimuleren van AI en digitalisering binnen overheid en onderwijs
FVD ziet kansen in kunstmatige intelligentie en digitalisering, zowel binnen de overheid als in het beroepsonderwijs. Door breed gebruik van AI te stimuleren, wil de partij de productiviteit verhogen en jongeren voorbereiden op de arbeidsmarkt van de toekomst.
“We zetten kunstmatige intelligentie in binnen de overheid, zodat productiviteit stijgt en minder ambtenaren nodig zijn.”
“We integreren nieuwe technologie en AI in beroepsopleidingen, zodat vakmensen leren werken met moderne tools en hun positie op de arbeidsmarkt wordt versterkt.”
Versoepelen regelgeving voor crypto en blockchain
FVD wil innovatie en financiële vrijheid stimuleren door regels voor crypto- en blockchainbedrijven te versoepelen. Dit moet Nederland aantrekkelijker maken voor digitale ondernemers en gebruikers.
“We versoepelen regels voor crypto- en blockchainbedrijven, zodat innovatie wordt gestimuleerd en financiële vrijheid wordt vergroot.”
Beschermen van anonimiteit en vrije meningsuiting online
FVD verzet zich tegen verplichte identiteitskoppeling aan online accounts en wil anonimiteit op internet garanderen. De partij ziet dit als essentieel voor vrije meningsuiting en het vergaren van kennis zonder angst voor repercussies.
Kritisch op Big Tech-censuur en digitale overheidscontrole
FVD is fel tegen censuur door grote technologiebedrijven en digitale overheidscontrole. De partij vindt dat uitingen die in Nederland niet strafbaar zijn, ook niet door Big Tech verwijderd mogen worden, en dat de overheid geen digitale censuur mag uitoefenen.
Selectieve kennismigratie gericht op IT-specialisten
FVD wil alleen ruimte bieden aan hoogopgeleide, westerse migranten met specifieke IT-vaardigheden waar Nederland behoefte aan heeft, en ziet deze groep als economisch waardevol.
“Een hoogopgeleide IT-er uit Toronto heeft een netto positief effect op onze welvaart, een analfabeet uit Nigeria een negatief effect.”
De SP wil digitale technologie en IT inzetten voor publieke waarden, waarbij mensen centraal staan en niet algoritmes of winst. Ze pleiten voor strenge regulering van AI, het recht op menselijk contact met de overheid, open source software, privacybescherming en het tegengaan van digitale tweedeling. Concrete voorstellen zijn onder meer een Ministerie van Digitale Zaken, een verbod op gepersonaliseerde advertenties, het recht op offline leven, en het beperken van de macht van grote techbedrijven.
Recht op menselijk contact en transparantie bij digitale besluitvorming
De SP vindt dat IT-systemen en algoritmes nooit zelfstandig mogen beslissen over mensen; menselijke controle en transparantie zijn essentieel. Dit voorkomt ontmenselijking en waarborgt uitleg en herstel bij fouten.
“Bij beslissingen die impact hebben op iemands leven, bijvoorbeeld bij de aanvraag voor een uitkering, blijven altijd mensen betrokken. We staan niet toe dat dergelijke beslissingen volledig geautomatiseerd worden via algoritmes. Ook moet het altijd duidelijk zijn welke gegevens de basis waren voor het besluit.”
“In het contact met je overheid krijg je het recht om een mens te spreken over jouw zaak en word je nooit overgeleverd aan een digitaal systeem of algoritmische besluitvorming. Deze ambtenaar kan diens besluit altijd uitleggen.”
Strenge regulering van kunstmatige intelligentie (AI)
De SP wil AI streng reguleren om misbruik, discriminatie en inbreuk op rechten te voorkomen. Ze eisen transparantie, bescherming van auteursrechten en beperken het gebruik van persoonlijke data voor AI-training.
“Kunstmatige Intelligentie maakt het steeds moeilijker om te achterhalen wat echt en wat nep is; wat door mensen is gemaakt of door AIsoftware. Dit kan leiden tot misbruik, zoals bij deepfake porno of het gebruik van kunst en kennis van anderen zonder betaling. Daarom is strenge regulering nodig.”
“Het moet altijd duidelijk zijn wanneer iets door AI is gemaakt. Daarnaast mag AI alleen worden getraind met publieke informatie en mag het geen inbreuk maken op auteursrechten.”
Bevorderen van open source en digitale soevereiniteit
De SP wil dat de overheid zoveel mogelijk gebruikmaakt van open source software en open standaarden, om afhankelijkheid van grote (buitenlandse) IT-leveranciers te verminderen en publieke controle te waarborgen.
“Overheden maken zo veel mogelijk gebruik van open source en zorgen ervoor dat hun systemen leverancier onafhankelijk zijn, onder meer door het gebruik van open standaarden.”
“Software voor de overheid wordt zo veel mogelijk eerst intern ontwikkeld, om de afhankelijkheid van externen te beperken.”
Recht op offline leven en tegengaan digitale tweedeling
De SP vindt dat digitalisering nooit mag leiden tot uitsluiting of verplicht online zijn. Er moeten altijd niet-digitale alternatieven zijn en mensen moeten beschermd worden tegen de nadelen van digitalisering.
“Iedereen heeft recht om ook offline te kunnen leven, en de overheid moet dat mogelijk maken. We zorgen ervoor dat iedereen die dat wil digitaal kan meedoen, maar bieden ook alternatieven voor wie dat niet wil.”
“Wanneer de overheid digitaliseert, blijft er een nietdigitaal alternatief over voor wie niet kan of wil meegaan in digitalisering.”
Bescherming van privacy en beperking macht techbedrijven
De SP wil de privacy van burgers beschermen door onder meer een verbod op gepersonaliseerde advertenties, versterking van de Autoriteit Persoonsgegevens en het tegengaan van dataverzameling door grote techbedrijven.
“Het is tijd voor een internet waarin de mens centraal staat, niet het algoritme en de winst. Daar moet een grote aanpak voorkomen, met als eerste kleine stappen een wettelijk verbod op gepersonaliseerde advertenties, advertentieveilingen en de grootschalige dataverzameling en handel.”
“Wij versterken de Autoriteit Persoonsgegevens om misstanden aan te pakken, zodat beter kan worden opgetreden wanneer de privacy van mensen in het geding is.”
Ministerie van Digitale Zaken en digitaal voorzorgsprincipe
De SP wil een apart ministerie voor digitale zaken en een permanent onderzoeksinstituut dat technologische ontwikkelingen toetst op maatschappelijke gevolgen en ethiek, voordat ze breed worden ingevoerd.
“Een ministerie van Digitale Zaken zorgt voor een gerichte aanpak om zowel de digitalisering binnen de overheid als daarbuiten in goede banen te leiden.”
“Wij versterken de volksvertegenwoordiging met een permanent onderzoeksinstituut dat adviseert over de maatschappelijke gevolgen van technologische ontwikkelingen en voorstellen doet voor aanvullende burgerrechten in het digitale tijdperk. Nieuwe technologieën worden eerst onderworpen aan een ethische toets, voordat zij kunnen toetreden tot de markt.”
D66 wil Nederland digitaal onafhankelijk maken door te investeren in een sterke nationale en Europese IT-sector, minder afhankelijk te zijn van grote buitenlandse techbedrijven, en burgers meer regie te geven over hun data. Ze pleiten voor een bewindspersoon voor Technologie en Innovatie, modernisering van cruciale overheids-IT (zoals de Belastingdienst), en stevige regulering van AI en digitale diensten. De partij ziet technologische innovatie als essentieel voor veiligheid, economie en maatschappelijke vooruitgang, maar stelt duidelijke grenzen aan de macht van techbedrijven.
Digitale autonomie en minder afhankelijkheid van buitenlandse techbedrijven
D66 wil dat Nederland en de EU minder afhankelijk worden van Amerikaanse en Chinese techbedrijven, door te kiezen voor Europese alternatieven en zelf regie te nemen over digitale infrastructuur en data. Dit moet de digitale soevereiniteit, veiligheid en economische positie van Nederland versterken.
“Digitale autonomie gaat verder dan wetten. D66 introduceert het Baas-over-eigen-bitsprincipe. Mensen krijgen zelf de regie over hun online leven. Dat geldt ook voor Nederland en de Europese Unie: we zorgen voor digitale onafhankelijkheid, van de cloud en infrastructuur tot apps en algoritmes. We kiezen voor Europese oplossingen en stevige handhaving van Europese regels.”
“Een bewindspersoon voor Technologie en Innovatie krijgt onder meer de taak om het Rijk en publieke sectoren los te maken van grote techbedrijven uit Amerika en China.”
“Onder leiding van de bewindspersoon zet de overheid sterk de toon bij aanbestedingen en contracteisen van ICT, vooral in belangrijke publieke sectoren.”
“D66 zet vol in op een sterke nationale en Europese ICT-sector. We maken onze positie in de halfgeleiderindustrie nog sterker: dat is de productie van bijvoorbeeld computerchips. We investeren in innovatieve start-ups en scale-ups in software. Dat is goed voor onze veiligheid én voor een sterke positie van de Nederlandse economie.”
Modernisering van overheids-IT en aanpak van verouderde systemen
D66 erkent grote problemen bij de overheid door verouderde IT-systemen, met name bij de Belastingdienst, en wil deze vervangen door moderne, betrouwbare systemen om uitvoeringskracht en vertrouwen te herstellen.
“De Belastingdienst wordt geplaagd door organisatorische en IT-problemen. Daardoor komen hervormingen van het belastingstelsel nauwelijks van de grond. Gewenste aanpassingen kunnen niet doorgevoerd worden. Liever dan blijven doormodderen met de huidige, verouderde ICT, bouwt D66 daarom een nieuw, modern systeem naast het huidige systeem: een Belastingdienst 2.0. Als dat klaar is, vervangt dit het huidige systeem.”
Strenge regulering van AI, data en digitale diensten
D66 wil dat technologische innovatie, zoals AI, bijdraagt aan publieke waarden en niet wordt overgelaten aan buitenlandse bedrijven die alleen uit zijn op winst. Ze pleiten voor Europese alternatieven, strenge handhaving en bescherming van burgers tegen misbruik van data en algoritmes.
“De ontwikkeling van AI in bijvoorbeeld de zorg, het onderwijs en overheidsdiensten is gevoelig. Daarom laten we dat niet over aan buitenlandse bedrijven die alleen uit zijn op winst en schaal.”
“Nederland wordt koploper in Europa in waardengedreven en verantwoorde AI. AI biedt enorme kansen, maar zorgt ook voor risico’s voor werk, veiligheid en democratie. De strijd om de dominantie op het gebied van AI in de wereld is in volle gang. Nederland en Europa moeten hun eigen koers varen.”
“Onze digitale toekomst is aan ons. Niet aan techbedrijven die verdienen aan verslavende algoritmes. Niet aan AI die discrimineert of mensen de mond snoert. En zeker niet aan buitenlandse machten die ons kunnen afsluiten van onze eigen data.”
Bewindspersoon voor Technologie en Innovatie
D66 wil een aparte bewindspersoon met een eigen begroting en mandaat om regie te voeren op technologie en innovatie, zodat deze niet versnipperd raakt over verschillende ministeries en Nederland voorop blijft lopen in sleuteltechnologieën.
“D66 wil een bewindspersoon voor Technologie en Innovatie, met een eigen begroting en een stevig mandaat. Daarmee zorgen we voor focus en regie binnen de overheid om onze maatschappelijke doelen te bereiken. Want technologie en innovatie zijn te belangrijk om versnipperd te blijven over verschillende ministeries.”
Investeren in een sterke Europese en nationale IT-sector
D66 wil gericht investeren in de halfgeleiderindustrie, software-startups en scale-ups, en innovatie die maatschappelijke impact heeft, om zo technologische vooruitgang te stimuleren en de economie te versterken.
“We investeren in innovatie die écht het verschil maakt voor de samenleving en op de lange termijn loont. Daarom richten we ons op een aantal duidelijke maatschappelijke missies, zoals voor een circulaire economie, digitale weerbaarheid en fysieke veiligheid.”
De SGP benadrukt het belang van ethische kaders, menselijke controle en veiligheid bij de inzet van IT, met bijzondere aandacht voor AI, digitale veiligheid en privacy. Ze pleiten voor strengere beveiliging van digitale processen, ethische toetsing van technologische ontwikkelingen, en waarborgen dat eindbeslissingen altijd door mensen worden genomen. Concrete voorstellen zijn onder meer het verplicht stellen van ethische richtlijnen voor AI, het testen van digitale beveiliging, en het beschermen van privacy en publieke waarden.
Strenge ethische en menselijke controle op AI
De SGP vindt dat AI en andere IT-toepassingen altijd onder menselijke controle moeten blijven en aan strikte ethische richtlijnen moeten voldoen. Ze willen voorkomen dat AI leidt tot oncontroleerbare of onethische situaties, en benadrukken het belang van transparantie, proportionaliteit en privacybescherming. Dit standpunt komt voort uit zorgen over de maatschappelijke impact van AI en het risico op verlies van menselijke verantwoordelijkheid.
“AI-systemen moeten voldoen aan de principes van proportionaliteit, subsidiariteit, dataminimalisatie en transparantie. De eindbeslissing moet altijd bij een mens liggen.”
“Er moeten ethische richtlijnen worden geïntegreerd voor AI waaronder het voorkomen van vooringenomenheid en het beschermen van privacy. Regelmatige controles en onafhankelijke evaluaties zijn noodzakelijk om te garanderen dat AI-systemen op een eerlijke, veilige en betrouwbare manier functioneren.”
“Er dient altijd helder onderscheid te zijn tussen wat door een mens en wat door AI”
“Kunstmatige intelligentie (AI) dient zich te verhouden tot een onderliggend mensbeeld. De mens beschikt over een ziel, verstand en geest, maar AI niet. Bijbels gezien is de mens daarom de enige die moreel verantwoordelijk gehouden kan worden voor de functie die technologie vervult.”
Verplichte digitale veiligheid en privacybescherming
De SGP wil hogere veiligheidsstandaarden en frequente, grootschalige tests van digitale processen, vooral waar deze kritiek zijn voor de samenleving. Ze zien digitale veiligheid als essentieel voor het functioneren van vitale sectoren en willen dat privacy en ouderrechten worden beschermd bij digitale toepassingen.
“Hogere veiligheidsstandaarden voor de kritieke delen van de digitale processen en frequent en grootschalig testen van de beveiliging zijn noodzakelijk”
“Leeftijdsverificatie wordt verplicht en vindt plaats op app-storeniveau waarbij koppeling plaatsvindt van de API-systemen. We houden daarbij specifiek aandacht voor waarborgen ten aanzien van de privacy en de rechten van ouders.”
“Netneutraliteit mag internetfiltering niet onmogelijk maken. Via filtering kunnen burgers zichzelf en hun kinderen beschermen tegen onder meer webpagina’s met porno, andere onzedelijke beelden en geweld.”
Ethische toetsing van technologische ontwikkelingen
De SGP wil dat nieuwe technologische ontwikkelingen met grote maatschappelijke impact eerst worden getoetst door een ethische commissie. Dit moet voorkomen dat technologieën zonder voldoende maatschappelijke en morele afweging worden ingevoerd.
“Voor de toelating van nieuwe technologische ontwikkelingen met grote impact op de samenleving is een ethische toelatingscommissie nodig.”
Digitale opsporing en veiligheid bij terrorismebestrijding
De SGP vindt dat veiligheidsdiensten voldoende ruimte moeten krijgen om digitaal verkeer van terroristen te onderscheppen, ook als dit privacy beperkt. Digitale middelen zijn volgens hen noodzakelijk voor effectieve terrorismebestrijding.
“Veiligheidsdiensten moeten aanslagen voorkomen en digitaal verkeer van terroristen tijdig onderscheppen.”
“De Wet op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten moet voldoende ruimte bieden om snel op nieuwe dreigingen in te spelen, ook als dat privacy van mogelijke terroristen beperkt.”
NSC erkent grote problemen met verouderde en slecht functionerende ICT binnen de overheid en wil deze met urgentie aanpakken. De partij pleit voor meer generieke digitale infrastructuur, betere beveiliging en privacy, en het versterken van digitale vaardigheden en infrastructuur in Nederland en Europa. Concrete voorstellen zijn onder meer het verplicht gebruik van open standaarden, het oprichten van een Bureau voor Technologie in de Tweede Kamer, en het stimuleren van innovatie en digitale weerbaarheid.
ICT-problemen overheid integraal en urgent aanpakken
NSC ziet de digitalisering van de overheid als een hoofdpijndossier en wil de vele onderliggende ICT-problemen met grote urgentie en samenhang aanpakken. Het doel is een toegankelijke, dienstbare overheid en het voorkomen van problemen voor burgers door falende systemen.
“De vele onderliggende ICT-problemen binnen de overheid moeten integraal en met grote urgentie worden opgepakt.”
“Digitalisering binnen de overheid is verworden tot een groot hoofdpijndossier. De overheid loopt digitaal vast, waardoor burgers in de knel raken. Uitvoeringsinstanties worstelen over onnavolgbaar complexe regels en verouderde ICT-systemen.”
Verplicht gebruik van generieke digitale infrastructuur en open standaarden
Om versnippering en incompatibiliteit tussen overheids-ICT-systemen tegen te gaan, wil NSC het gebruik van generieke digitale infrastructuur en open standaarden verplicht stellen. Dit moet de samenwerking en uitwisseling tussen overheidsinstellingen verbeteren.
“Om de systemen van overheidsinstellingen meer op elkaar aan te laten sluiten, moet er (verplicht) meer gebruik gemaakt worden van generieke digitale infrastructuur en open standaarden.”
Bureau voor Technologie in de Tweede Kamer
NSC wil een Bureau voor Technologie oprichten binnen de Tweede Kamer om de wetgevende en controlerende taak te ondersteunen bij technologische ontwikkelingen. Dit is bedoeld om beter zicht te houden op de impact van technologie op beleid en wetgeving.
“Daarom wordt binnen de Tweede Kamer een Bureau voor Technologie opgericht ter ondersteuning van de wetgevende en controlerende taak.”
Strenge eisen aan algoritmen en privacy bij overheid
De partij stelt dat algoritmen en rekeninstrumenten transparant, toetsbaar en geregistreerd moeten zijn om discriminatie en fouten te voorkomen. Privacy van burgers moet beter worden beschermd bij het gebruik van ICT door de overheid.
“Algoritmische risicoprofilering moet periodiek onderworpen worden aan een kwalitatieve en kwantitatieve toets om te voorkomen dat mensen gediscrimineerd worden of ten onrechte als fraudeur worden aangemerkt. Vastlegging in het algoritmeregister wordt verplicht.”
“De overheid moet zorgvuldiger met privacygevoelige gegevens van burgers omgaan.”
Innovatie en beveiliging in de zorg-ICT stimuleren
NSC wil dat ICT en technologie in de zorg ruim baan krijgen, mits de financiering duidelijk is, eindgebruikers worden betrokken en de beveiliging optimaal is. Dit moet bijdragen aan kwalitatieve en betaalbare zorginnovaties.
“Goede ICT en technologie moeten ruim baan krijgen, waarbij duidelijk moet zijn wie deze ICT-voorzieningen en technologie financiert. Belangrijk is dat de eindgebruiker, de patiënt en/of zorgprofessional, wordt betrokken bij de ontwikkeling van innovaties. Daarbij moet de beveiliging van de ICT-voorziening optimaal zijn.”
Digitale infrastructuur en weerbaarheid versterken
De partij wil investeren in de aanleg, het onderhoud en de beveiliging van digitale infrastructuur, waaronder datacentra en zeekabels, om sabotage en uitval te voorkomen. Ook moet Nederland minder afhankelijk worden van buitenlandse technologie.
“We dragen zorg voor de aanleg en het onderhoud van onze digitale infrastructuur. Datacentra moeten passen in het landschap en er moet slim omgegaan worden met energietoevoer en restwarmte. Onze zeekabels moeten beschermd worden tegen de reële sabotagedreiging.”
“We moeten de digitale markt versterken in Nederland en in Europa, zeker wat betreft de onderdelen waar we een zwakkere positie hebben, zoals cloudtechnologie. We ondersteunen het EuroStack initiatief om meer Europese digitale technologie te ontwikkelen.”
Volt pleit voor digitale autonomie, versterkte cybersecurity en het verminderen van afhankelijkheid van grote IT-leveranciers, met nadruk op Europese alternatieven en open source. Ze willen investeren in IT-onderwijs, transparantie in overheids-ICT, en waarborgen van privacy en digitale soevereiniteit. Concrete voorstellen zijn onder meer het beperken van vendor lock-in, het versneld implementeren van NIS2, en het zichtbaar maken van ICT-kosten in de rijksbegroting.
Beperken afhankelijkheid van IT-leveranciers en cloud
Volt wil de afhankelijkheid van overheden en vitale sectoren van grote IT-leveranciers verminderen om digitale soevereiniteit en continuïteit te waarborgen. Dit moet vendor lock-in voorkomen en de dienstverlening aan burgers beschermen.
“We verplichten diversificatie van kritieke IT-leveranciers en cloud-diensten voor overheden en essentiële sectoren. Deze mogen met maximaal 40% afhankelijk zijn van één leverancier en moeten verplichte exitstrategieën en Software as a Service (SaaS) escrow hebben.”
“De overheid geeft het goede voorbeeld en is in 2030 volledig overgestapt op EU-alternatieven voor haar digitale infrastructuur. De Nederlandse overheid streeft scherpe en haalbare ambities na, zoals de plannen van Denemarken, om van Microsoft producten over te stappen naar open source software.”
Investeren in IT-onderwijs en digitale autonomie
Volt ziet investeren in IT-onderwijs en het verhogen van digitale autonomie als essentieel voor een innovatieve economie en het verminderen van afhankelijkheid van buitenlandse technologie.
“We investeren in IT-onderwijs in zowel het middelbaar als in het hoger onderwijs. Nederland moet aantrekkelijk blijven voor high-end kennisbedrijven met ASML als voorbeeld.”
“Nederland moet net als alle EU-lidstaten zelfstandig in staat zijn de impact van afhankelijkheden in de IT-levenssfeer op waarde in te schatten en te begrijpen.”
Transparantie en strategisch beheer van overheids-ICT
Volt wil dat de kosten en baten van ICT in het publieke domein transparant en structureel zichtbaar worden, zodat strategische keuzes mogelijk zijn en afhankelijkheid van leveranciers afneemt.
“We maken de kosten en baten van essentiële investeringen op het gebied van ICT in het publieke domein beter zichtbaar voor iedereen. Deze informatie is nu verspreid over verschillende begrotingen. Door ICT-onderhoud eenvoudig en structureel zichtbaar te maken op de rijksbegroting, behandelen we ICT van de overheid minder als losse projecten.”
“Interne expertise binnen de overheid moet haar afhankelijkheid van leveranciers en vitale bedrijven verminderen. De overheid kan het gebruik van open source en open standaarden mogelijk maken en stimuleren.”
Versneld invoeren van cybersecurity-wetgeving (NIS2)
Volt vindt dat Nederland achterloopt op het gebied van cyberweerbaarheid en wil daarom versneld Europese cybersecurity-wetgeving implementeren, met name de NIS2-richtlijn.
“We zorgen voor een versnelde implementatie van de NIS2-richtlijn. Nederland moet binnen zes maanden concrete wetgeving hebben die organisaties in kritieke sectoren verplicht tot adequate beveiliging.”
Europese digitale soevereiniteit en waarden
Volt wil dat Europese waarden leidend zijn bij digitalisering, met nadruk op transparantie, zeggenschap en digitale soevereiniteit, en pleit voor een ‘Koop binnen de EU’-beleid voor digitale diensten in vitale infrastructuur.
“We voeren een ‘Koop binnen de EU’-beleid in voor de aankoop van alle digitale diensten en producten ten behoeve van de vitale infrastructuur en processen.”
“Europese waarden zijn leidend bij overheidsdigitalisering, zodat transparantie, zeggenschap en digitale soevereiniteit gewaarborgd blijven.”
50PLUS beschouwt mobiliteit als een essentiële levensbehoefte en pleit voor bereikbare, betaalbare en veilige vervoersmogelijkheden voor iedereen, met speciale aandacht voor ouderen. De partij wil dat de overheid verantwoordelijkheid neemt voor bereikbaarheid, het openbaar vervoer toegankelijk houdt, en automobilisten niet langer als melkkoe behandelt. Concrete voorstellen zijn onder andere gratis parkeren bij zorginstellingen, het bevriezen van accijnzen op brandstof en het stimuleren van helmgebruik op elektrische tweewielers zonder verplichting.
Mobiliteit is een basisbehoefte, geen luxe
50PLUS ziet mobiliteit als een levensader voor jong en oud, en benadrukt dat de overheid verantwoordelijk is voor bereikbaarheid, vooral waar openbaar vervoer verdwijnt. De partij wil alternatieven faciliteren en de positie van automobilisten verbeteren.
“Mobiliteit is geen luxe, maar een levensader voor jong en oud. De auto is vaak onmisbaar voor ouderen en gezinnen, zeker waar OV-verbindingen verdwijnen. De automobilist mag niet langer de melkkoe van de overheid zijn.”
Openbaar vervoer bereikbaar en betaalbaar houden
50PLUS vindt dat openbaar vervoer voor iedereen toegankelijk en betaalbaar moet blijven, en dat waar het ontbreekt, alternatieven moeten worden gefaciliteerd.
Veiligheid in het verkeer verbeteren
De partij wil de veiligheid van kwetsbare groepen in het verkeer vergroten en nieuwe vervoersmiddelen reguleren. Helmgebruik op elektrische tweewielers wordt gestimuleerd via voorlichting, niet via verplichting.
Automobilist financieel ontzien
50PLUS wil automobilisten financieel ontzien door parkeerkosten bij zorginstellingen te beperken en accijnzen op brandstof te bevriezen.
Het CDA ziet informatietechnologie (IT) en digitalisering als essentiële motoren voor innovatie, economische groei en efficiëntere overheid. Ze willen investeren in digitale infrastructuur, kunstmatige intelligentie (AI), en het gebruik van IT in publieke diensten, met aandacht voor veiligheid, toegankelijkheid en het versterken van Nederlandse kennis en technologie. Concrete voorstellen richten zich op het stimuleren van AI, het verbeteren van digitale vaardigheden, en het inzetten van IT voor betere dienstverlening en belastinginning.
Investeren in kunstmatige intelligentie (AI) en sleuteltechnologieën
Het CDA beschouwt AI als een strategische technologie voor economische en geopolitieke positie. Ze willen investeren in AI, quantum computing en andere sleuteltechnologieën, en Nederlandse kennisinstellingen hierin versterken. Dit moet bijdragen aan innovatie, concurrentievermogen en maatschappelijke vooruitgang.
“Kunstmatige intelligentie (AI) ontwikkelt zich snel tot een drijvende kracht achter economische macht, wetenschappelijke vooruitgang en geopolitieke invloed.”
“en valorisatie dat zich richt op de sleuteltechnologieën van de toekomst, zoals AI, quantum-computing, groene chemie, batterijtechnologie en biotechnologie.”
Verbeteren van digitale vaardigheden en onderwijs
Het CDA wil dat burgers en werknemers beter worden voorbereid op een digitale samenleving. Ze pleiten voor versterking van digitale vaardigheden in het onderwijs en het stimuleren van een skillspaspoort, zodat mensen makkelijker kunnen overstappen naar andere sectoren.
Inzet van IT voor efficiëntere overheid en belastingdienst
Het CDA wil IT inzetten om de overheid efficiënter te maken, onder andere door het verbeteren van de ICT bij de Belastingdienst en het gebruik van AI bij aangiftebehandeling. Dit moet leiden tot minder uitvoeringslasten en snellere, betere dienstverlening.
“De vernieuwing van de ICT bij de Belastingdienst heeft de komende jaren prioriteit, zodat er weer ruimte ontstaat om flexibel in te spelen op maatschappelijke veranderingen. Door inzet van AI bij de aangiftebehandeling willen we de druk op de uitvoering verlichten.”
Stimuleren van digitale innovatie en ecosystemen
Het CDA wil regionale en nationale digitale innovatie stimuleren door samenwerking tussen bedrijven, kennisinstellingen en overheid. Ze willen aansluiten bij Europese technologieprogramma’s en investeren in digitale infrastructuur.
“We stimuleren regionale ecosystemen, samenwerkingen tussen onderwijsinstellingen, grote bedrijven, beginnende start-ups, lokale overheden en de regionale ontwikkelingsmaatschappijen.”
“brengen we actief in stelling en sluiten aan bij Europese technologieprogramma’s, zoals het Digital Europe Program.”
GroenLinks-PvdA ziet IT en digitalisering als een strategisch domein waarin Nederland en Europa onafhankelijker, innovatiever en socialer moeten worden. Ze willen investeren in Europese digitale infrastructuur, AI, en digitale vaardigheden, en tegelijkertijd de macht van grote (niet-Europese) techbedrijven inperken. Concrete voorstellen zijn onder meer een AI-fabriek in Groningen, een eigen Europese cloud, en strengere regulering van Big Tech.
Investeren in Europese digitale infrastructuur en AI
GroenLinks-PvdA wil de afhankelijkheid van Amerikaanse techbedrijven verminderen door te investeren in Europese digitale infrastructuur, een eigen cloud en AI-innovatie. Dit moet zorgen voor meer digitale soevereiniteit, innovatie en bescherming van mensenrechten.
“Europa is te afhankelijk van Amerikaanse tech-giganten. We bouwen hun macht af door te investeren in Europese digitale infrastructuur, een eigen Cloud en veilige AI.”
“De Rijksoverheid investeert als grootste IT-afnemer van het land in Europese digitale diensten.”
“We investeren in de komst van een AI-fabriek in Groningen, waar start-ups en overheden vrijuit kunnen experimenteren met nieuwe toepassingen.”
Macht van Big Tech inperken en reguleren
De partij wil de marktmacht van grote techbedrijven beperken en pleit voor strengere regulering, waaronder het opknippen van Big Tech en het invoeren van heffingen op niet-Europese bedrijven. Dit moet leiden tot meer concurrentie, bescherming van gebruikersrechten en minder afhankelijkheid.
“We pleiten voor het opknippen van Big Tech en een heffing op niet-Europese Big Tech-bedrijven.”
“Dominante bedrijven mogen niet langer de vrije hand hebben in het opkopen van de concurrentie. Wij willen daarom een breed onderzoek naar het voorkomen van monopolies op Europese en nationale schaal.”
Bevorderen van digitale vaardigheden en innovatie
GroenLinks-PvdA vindt het essentieel dat burgers en werknemers digitale vaardigheden ontwikkelen om mee te kunnen in de veranderende economie. Ze willen investeren in om- en bijscholing, met speciale aandacht voor digitale innovatie en AI.
“Daarnaast is het steeds belangrijker dat werknemers bijblijven met digitale vaardigheden en innovaties als AI, zie hoofdstuk ‘Werk, Inkomen en Economie’.”
“We gaan slimmer werken door te investeren in innovatie en digitalisering waar dat kan.”
De VVD ziet "it" vooral als het nemen van het heft in eigen handen om Nederland veiliger, sterker en moderner te maken, met een nadruk op investeren in veiligheid, innovatie en een effectieve overheid. De partij wil de grootste investering ooit in veiligheid doen, innovatie stimuleren (met name op het gebied van mobiliteit en kunstmatige intelligentie), en pleit voor een kleinere, efficiëntere overheid die daadkrachtig optreedt. Concrete voorstellen zijn onder meer het versnellen van infrastructuurprojecten, het stimuleren van AI, en het verminderen van bureaucratie.
Grootste investering ooit in veiligheid
De VVD wil fors investeren in de veiligheid van Nederland, gezien de instabiele wereld en de noodzaak om zelf het initiatief te nemen. Dit wordt gepresenteerd als een historische en noodzakelijke stap om de vrijheid en veiligheid van het land te waarborgen.
“De grootste investering ooit in onze veiligheid. Het heft in handen nemen in een instabiele wereld”
Innovatie stimuleren, vooral met AI
De VVD ziet innovatie, en met name kunstmatige intelligentie, als essentieel voor de toekomst van Nederland. Door regels aan te passen en te investeren in AI wil de partij Nederland koploper maken op het gebied van mobiliteit en technologie.
“We blijven innovatie hier stimuleren, maken gebruik van AI waar mogelijk en nemen regels weg die innovatie stimuleren. We passen regels en wetgeving daarvoor aan om vervoerinnovatie te vergemakkelijken en verschillende (nieuwe) vervoersmodaliteiten te combineren.”
“We kijken bovendien ook naar een versnelling van vergunningverlening en de inzetbaarheid van kunstmatige intelligentie om de doorstroom van verkeer te verbeteren.”
“Kunstmatige intelligentie heeft de toekomst. Het is tijd dat we meer redeneren vanuit kansen, dan vanuit angst. We doen daarom investeringen in kunstmatige intelligentie via de investeringsagenda voor nationale groei en de investeringsmaatschappij.”
Effectieve, kleinere overheid die het heft in handen neemt
De VVD pleit voor een kleinere, daadkrachtige overheid die zich richt op kerntaken en onnodige bureaucratie schrapt. Het nemen van het heft in handen betekent volgens de VVD ook het doorhakken van knopen en het stoppen van regelzucht.
“Een sterker Nederland door een kleine overheid. Een moderne overheid die levert”
“We stoppen automatische uitdijing van de overheid met een opschoonwet. We schrappen alle regels die geen evident doel meer dienen, schrappen koppen op Europese regels en schrappen regels die...”
“We zetten het mes in de bureaucratie. Daartoe maken we een Deltaplan minder regels, rapportages en procedures.”
BVNL is zeer kritisch over de ICT-capaciteiten van de overheid en pleit voor efficiëntere, effectievere uitvoering van ICT-projecten en betere digitale dienstverlening. Ze willen digitale inclusie bevorderen door te investeren in digitale vaardigheden en technologie-toegang voor alle burgers. De partij benadrukt het belang van grondrechten en privacy in de digitale samenleving.
Efficiëntere en effectievere ICT-projecten bij de overheid
BVNL vindt dat de overheid faalt in het uitvoeren van ICT-projecten en wil dat deze efficiënter en effectiever worden uitgevoerd om verspilling van belastinggeld te voorkomen. Dit moet leiden tot betere digitale dienstverlening aan burgers.
“De overheid heeft een slechte reputatie als het gaat om interne ICT-projecten. De ICT bij de Belastingdienst is een chaos en ook bij andere overheidsinstellingen, zoals het UWV, gaat het niet goed.”
“We geloven dat de overheid de verantwoordelijkheid heeft om haar digitale dienstverlening op orde te hebben zodat ze optimaal kan bijdragen aan het welzijn van de burgers. Ook moet de overheid haar ICT-projecten efficiënt en effectief uitvoeren om belastinggeld optimaal te besteden.”
Bevorderen van digitale inclusie en vaardigheden
BVNL wil dat iedereen kan deelnemen aan de digitale samenleving en stelt voor te investeren in educatie, training en ondersteuning om de digitale kloof te verkleinen.
“We willen ervoor zorgen dat elke burger de kans krijgt om volledig deel te nemen aan de digitale samenleving. Dit betekent dat we actief programma's en initiatieven zullen bevorderen om digitale vaardigheden te ontwikkelen en toegang tot technologie te vergroten.”
“We zullen investeren in educatieve programma's voor jongeren, training voor werkenden en ondersteuning bieden aan ouderen om de digitale kloof te overbruggen.”
Bescherming van grondrechten en privacy in digitalisering
BVNL waarschuwt voor toenemende staatscontrole via digitalisering en benadrukt het belang van grondrechten en privacy in de digitale samenleving.
“Daarnaast heeft de overheid in de afgelopen jaren laten zien dat de toegenomen digitalisering ook meer staatscontrole oplevert. Zo richtte de overheid de Denktank Desinformatie op om mensen met afwijkende meningen over de coronacrisis te 'sensibiliseren'. Tevens werd er actief werk van gemaakt om andersdenkenden op sociale media te cancelen. Het ging zelfs zo ver dat er een onwettige organisatie binnen de krijgsmacht werd opgetuigd, het LIMC, die burgers met een kritische mening ten aanzien van het overheidsbeleid actief ging volgen.”
“Een bloeiende digitale samenleving is niet alleen afhankelijk van technologische...”
De ChristenUnie benadrukt het belang van eerlijkheid, transparantie en effectiviteit in beleid, waarbij "het" vaak verwijst naar het functioneren van de overheid, het belastingstelsel, en maatschappelijke systemen. Ze pleiten voor vereenvoudiging van regels, een eerlijker belastingstelsel, en het aanpakken van problemen die burgers direct raken. Concrete voorstellen zijn onder meer het jaarlijks vereenvoudigen van wetgeving, het hervormen van het belastingstelsel, en het verbeteren van de infrastructuur.
Jaarlijkse vereenvoudiging van wetgeving en regels
De ChristenUnie vindt dat het huidige stelsel van regels en wetgeving te complex is en pleit voor structurele vereenvoudiging. Dit moet de administratieve druk verlagen en de overheid effectiever en transparanter maken voor burgers.
“Om geen tijd te verliezen introduceren we een jaarlijkse vereenvoudigingsdag en verplichten we de regering om elk jaar een pakket met kleinere vereenvoudigingen van het regelwoud, de fiscaliteit en de sociale zekerheid uit te werken en door te voeren.”
“Alle regels die deze toets niet doorstaan, worden afgeschaft. Dit leidt tot minder knellende wetgeving, verlicht de administratieve druk en maakt dat we minder ambtenaren nodig hebben. Zo halen we Nederland weer van het slot.”
Hervorming van het belastingstelsel
De partij stelt dat het huidige belastingstelsel ondoorzichtig en oneerlijk is, en wil dit grondig hervormen zodat het eerlijker en eenvoudiger wordt voor burgers.
Eerlijke en transparante overheid
De ChristenUnie vindt dat de overheid eerlijk moet zijn over wat niet goed gaat en integer moet handelen, met oog voor het beschermen van kwetsbaren zonder onnodig veel ruimte in te nemen.
“Een overheid die aanpakt, integer en rechtvaardig. Die het kwetsbare beschermt, maar niet meer ruimte inneemt dan nodig is. En eerlijk is over wat niet goed gaat.”
JA21 ziet kunstmatige intelligentie (AI) als een essentiële motor voor economische groei, innovatie en efficiëntie, vooral in sectoren als zorg en het mkb. De partij wil AI actief stimuleren, kennis op bestuursniveau vergroten en ethische kaders ondergeschikt maken aan productiviteit, met als doel Nederland tot een technologische topspeler te maken en digitale soevereiniteit te waarborgen.
Actief stimuleren van kunstmatige intelligentie (AI) in economie en zorg
JA21 beschouwt AI als een kans voor economische groei en kostenbeheersing, vooral in het mkb en de zorg. De partij wil dat AI breed wordt ingezet, met nadruk op praktische toepassingen en productiviteit, en verwacht van instellingen dat zij kennis op bestuursniveau verwerven en beleid maken. Ethiek is volgens JA21 niet voldoende; het uitgangspunt moet productiviteit zijn.
“Het gebruik van AI in de praktijk stimuleren, vooral in het mkb, door in te zetten op slimme data-analyse, automatisering en AI-oplossingen die ondernemers echt helpen. Aan ethische kaders hebben we niet genoeg, het uitgangspunt is productiviteit.”
“AI actief omarmen en kennis van AI op bestuursniveau vergroten.”
“AI en innovatie prioriteren om toekomstige stijgingen van zorgkosten op te vangen.”
“Grootschalige inzet van kunstmatige intelligentie (AI) in de zorg vraagt een cultuuromslag binnen instellingen die in veel gevallen nog erg behoudend acteren. JA21 wil van instellingen verlangen dat zij aantoonbaar kennis verwerven op bestuursniveau en concreet beleid maken.”
Digitale soevereiniteit en strategische investeringen
JA21 wil voorkomen dat Nederland en Europa afhankelijk worden van Amerikaanse of Chinese techbedrijven. De partij pleit voor investeringen in strategische technologie en digitale veiligheid om de autonomie van Nederland te waarborgen.
“Zorgen voor digitale soevereiniteit. Europa en Nederland mogen niet volledig afhankelijk zijn van Amerikaanse of Chinese techbedrijven. We investeren in strategische technologie en digitale veiligheid.”
BBB benadrukt dat iedere regio, sector en persoon telt in Nederland en pleit voor beleid dat recht doet aan de diversiteit en vitaliteit van het hele land. De partij wil dat talenten, regio’s en sectoren niet worden vergeten en streeft naar gelijke kansen en erkenning voor iedereen, met concrete voorstellen voor behoud van regionale vitaliteit en het stimuleren van talent. BBB’s kernvisie is dat niemand mag worden uitgesloten of over het hoofd gezien: “Iedereen telt mee.”
Iedere regio telt en verdient erkenning
BBB vindt het belangrijk dat alle regio’s in Nederland worden gezien en gewaardeerd, niet alleen de grote steden. Dit standpunt adresseert het probleem van regionale ongelijkheid en het gevoel dat sommige gebieden worden vergeten in het nationale beleid. Door te benadrukken dat “elke regio telt”, wil BBB de vitaliteit, economie en tradities van alle delen van Nederland behouden en versterken.
Ieder talent telt, los van labels
BBB stelt dat ieder individu unieke talenten heeft en niet gereduceerd mag worden tot een maatschappelijk label. Dit standpunt richt zich op het erkennen en benutten van ieders potentieel, ongeacht achtergrond of opleidingsniveau, en pleit voor een inclusieve samenleving waarin iedereen kan bijdragen.
“Ieder talent telt. Kinderen moet geleerd worden dat zij meer zijn dan ‘het label dat de maatschappij hen opplakt’. Iedereen heeft talenten en draagt bij aan deze maatschappij.”
DENK benadrukt het belang van gelijke kansen en het bestrijden van discriminatie in Nederland, met concrete voorstellen om discriminatie structureel uit te bannen. De partij wil krachtige maatregelen tegen discriminatie, waaronder een discriminatiedeadline en het versterken van de Autoriteit tegen Discriminatie en Racisme. Daarnaast zet DENK in op het verbeteren van onderwijs, waarbij het onderwijs een emancipatiemachine moet zijn die gelijke kansen voor iedereen garandeert.
Discriminatie structureel uitbannen
DENK wil discriminatie in alle vormen uitbannen en stelt hiervoor ambitieuze doelen en structurele maatregelen voor. De partij ziet discriminatie als een fundamenteel probleem dat gelijke kansen in de weg staat en wil daarom een wettelijke deadline en een krachtige autoriteit met echte macht.
Onderwijs als motor voor gelijke kansen
DENK beschouwt onderwijs als het belangrijkste middel om gelijke kansen te realiseren en wil daarom investeren in scholen en leraren. Het onderwijs moet een emancipatiemachine zijn die ieder kind gelijke kansen biedt en de waarden van samenleven overdraagt.
“DENK wil dat het Nederlandse onderwijs van de hoogste kwaliteit is, zodat iedere jongere zichzelf volop kan ontwikkelen. Door te investeren in onze scholen en onze leraren, willen wij dat het onderwijs een emancipatiemachine is die garandeert dat ieder kind gelijke kansen heeft.”
BIJ1 erkent het belang van goed functionerende IT-systemen binnen de overheid, met name bij de Belastingdienst, en ziet verouderde IT als een knelpunt voor rechtvaardige en efficiënte dienstverlening. Hun belangrijkste concrete voorstel is het moderniseren van deze systemen om hersteloperaties, zoals die na het toeslagenschandaal, te versnellen en het belasting- en toeslagenstelsel structureel te vernieuwen. BIJ1 koppelt IT direct aan sociale rechtvaardigheid en het wegnemen van bureaucratische obstakels voor burgers.
Moderniseren van IT-systemen bij de overheid
BIJ1 signaleert dat verouderde IT-systemen bij de Belastingdienst een groot knelpunt vormen voor het tijdig en rechtvaardig afhandelen van hersteloperaties en het vereenvoudigen van het belasting- en toeslagenstelsel. Zij pleiten voor structurele vernieuwing van deze IT-systemen om burgers beter te kunnen bedienen en herhaling van schandalen te voorkomen.
“Tegelijk vormen personeelstekorten en verouderde IT-systemen bij de Belastingdienst een ‘bottleneck’ (knelpunt). Dit vertraagt niet alleen de afhandeling, maar ook de broodnodige versimpeling en structurele vernieuwing van het frustrerende belasting- en toeslagenstelsel...”
Niet expliciet genoemd in verkiezingsprogramma
Niet expliciet genoemd in verkiezingsprogramma