Verkiezingsprogramma's 2025 overislam, big tech, europa, defensie
JA21 kiest voor een harde lijn tegen radicale islam en wil islamitisch onderwijs en buitenlandse financiering van moskeeën streng reguleren. Op het gebied van big tech en digitalisering pleit JA21 voor digitale soevereiniteit en minder afhankelijkheid van Amerikaanse en Chinese techbedrijven. In Europa is JA21 kritisch op verdere integratie, wil geen EU-leger en verlangt minder bemoeienis van Brussel, terwijl defensie fors moet worden versterkt met meer investeringen en een grotere krijgsmacht.
Streng toezicht en beperkingen op islam en islamitisch onderwijs
JA21 ziet de radicale islam als een bedreiging voor de Nederlandse samenleving en wil harde maatregelen tegen jihadisme, buitenlandse financiering van moskeeën en islamitisch onderwijs dat niet aan Nederlandse waarden voldoet.
“De radicale islam die onze manier van leven veracht en met bloedvergieten wil beëindigen. Wie daarvoor kiest en ons de oorlog verklaart, mag nooit meer onderdeel van onze samenleving zijn.”
“De bron van radicalisering wegnemen: verbieden van buitenlandse financiering van moskeeën, sluiten van instellingen waar wordt aangezet tot geweld waaronder bijvoorbeeld bepaalde moskeeën en informele islamitische onderwijsinstellingen.”
“Streng toezicht op informele islamitische onderwijsinstellingen”
“Verscherpt toezicht op islamitisch onderwijs.”
“Versterkte gebedsoproepen verbieden via initiatiefwetsvoorstel Eerdmans/Stoffer.”
“Een algeheel boerkaverbod.”
“JA21 vindt de sterke groei van het aantal islamitische basis- en middelbare scholen een onwenselijke ontwikkeling, want dat draagt bij aan segregatie en aan het ontstaan van parallelle samenlevingen.”
Digitale soevereiniteit en minder afhankelijkheid van big tech
JA21 wil dat Nederland en Europa minder afhankelijk worden van Amerikaanse en Chinese techbedrijven, door te investeren in eigen strategische technologie en digitale veiligheid.
Kritisch op Europese Unie, geen EU-leger
JA21 is kritisch op verdere Europese integratie, wil geen EU-leger en verlangt minder Brusselse bemoeienis, met meer nadruk op nationale soevereiniteit en handelsbelangen.
Forse investeringen en uitbreiding van defensie
JA21 wil fors investeren in defensie, het personeelsbestand uitbreiden, inzetten op technologische innovatie en de NAVO-norm wettelijk verankeren, met een duidelijke focus op nationale veiligheid en strategische autonomie.
“JA21 wil fors investeren in een krijgsmacht die ook in de toekomst in staat zal zijn om de Nederlandse belangen te beschermen.”
“Lineair groeien naar uitgaven van 5% van het BBP in 2035.”
“Groeien naar een schaalbaar personeelsbestand van 200.000 militairen, reservisten en burgers.”
“De krijgsmacht moet op innovatieve wijze de laatste technologische ontwikkelingen toepassen in de organisatie, waaronder met de integratie van drones en AI.”
“Met onze voorstellen versterken we onze defensiecapaciteit verder, met het oog op de toekomst.”
Het CDA pleit voor een weerbaar Nederland binnen een sterker, autonomer Europa, met nadruk op investeringen in defensie, het tegengaan van ongewenste buitenlandse invloeden (waaronder islamitisch extremisme), en het verminderen van afhankelijkheid van Big Tech buiten Europa. Concrete voorstellen zijn onder meer het herstellen van de opkomstplicht, strengere regels voor techplatforms, een verbod op buitenlandse financiering van religieuze instellingen, en het streven naar Europese strategische autonomie op defensie en digitale technologie.
Streng optreden tegen islamitisch extremisme en buitenlandse financiering
Het CDA wil de samenleving en rechtsstaat beschermen tegen islamitisch extremisme en parallelle samenlevingen, onder meer door een verbod op buitenlandse financiering van religieuze instellingen en het weren van haatpredikers. Dit moet voorkomen dat buitenlandse invloeden de integratie en rechtsstaat ondermijnen.
“Samenleving en rechtsstaat moeten weerbaar zijn tegen excessen zoals rechts- en linksextremisme, ultraconservatisme, jihadistisch terrorisme en islamitisch extremisme en statelijke factoren zoals Rusland.”
“We introduceren een wettelijke meldplicht voor buitenlandse giften aan stichtingen en religieuze instellingen, met verplichte publicatie van donateurs, bedragen en bestedingsdoelen.”
“We stellen een verbod in op buitenlandse financiering van maatschappelijke of religieuze instellingen.”
“Haatpredikers zijn niet welkom in Nederland.”
Minder afhankelijk van Big Tech buiten Europa
Het CDA wil digitale autonomie vergroten door te investeren in Europese cloud- en chiptechnologie, strengere handhaving van regels voor techplatforms, en het stimuleren van eigen AI-ontwikkeling. Dit moet Europa minder kwetsbaar maken voor buitenlandse (met name Amerikaanse en Chinese) techbedrijven.
“We willen minder afhankelijk worden van Big Tech buiten Europa. Daarom investeren we in digitale autonomie, bijvoorbeeld door als Europa eigen cloud-toepassingen te maken, en met gelijkgestemde landen te bouwen aan de versterking van de Europese chipsector.”
“We bestraffen platforms die zich niet aan de regels houden. Bij herhaalde en grove schending willen we dat websites en platforms (tijdelijk) uit de lucht worden gehaald.”
“Naast strenge handhaving moet Nederland initiatief nemen voor aanscherping van de DSA, waarmee we platforms als Telegram en X dwingen meer te doen om desinformatie en schadelijke of zelfs criminele content te weren.”
“We stimuleren doorontwikkeling van het Nederlands ‘large language-model’ GPT-NL als basis voor AI. Ook stimuleren we de bouw van Europees-autonome datacentra.”
Investeren in Europese defensie en strategische autonomie
Het CDA wil fors investeren in defensie, met als doel een volwaardige Europese pijler binnen de NAVO en uiteindelijk volledige strategische autonomie op het gebied van veiligheid. Dit omvat het verhogen van het defensiebudget, modernisering van de krijgsmacht, en het herstellen van de opkomstplicht.
“We herstellen de militaire opkomstplicht zodat er altijd genoeg mensen klaarstaan om ons te verdedigen.”
“Nederland committeert zich aan de afspraken van de NAVO-capaciteitsdoelstellingen en de nieuwe NAVO-norm om uiterlijk in 2035 3,5 procent van het bbp uit te geven aan defensie.”
“We willen dat Nederland vooroploopt in het ontwikkelen van een volwaardige Europese pijler in de NAVO, met een Europese Veiligheidsraad. We bouwen onze afhankelijkheden af en streven – op termijn – naar volledige Europese strategische autonomie op het gebied van defensie en veiligheid.”
“We zetten de extra defensie-uitgaven in voor het versterken en moderniseren van onze krijgsmacht. Die moet beschikken over hoogwaardig materieel waarvan de eisen in Europees verband zijn afgestemd.”
Sterker, waardengedreven Europa met meer slagkracht
Het CDA ziet een sterk, waardengedreven Europa als essentieel voor veiligheid, welvaart en het beschermen van de rechtsstaat. Het pleit voor het opheffen van het veto op buitenlands beleid, strengere sancties tegen lidstaten die de rechtsstaat schenden, en meer Europese samenwerking op defensie, innovatie en migratie.
“De EU is een waarden- en rechtsgemeenschap en moet kritisch durven zijn op het eigen functioneren. Lidstaten die de rechtsstaat beschadigen of vernielen, korten we op EU-fondsen of verliezen hun stemrecht in EU-raden. Verplichte uittreding is de ultieme sanctie.”
“We heffen het veto op buitenlands beleid in de EU op bij het veroordelen van mensenrechtenschendingen en het opstellen van sanctielijsten.”
“De Europese meerjarenbegroting (2028 – 2034) moet ook de nieuwe prioriteiten van de EU weerspiegelen zoals defensie, de energietransitie, innovatie en migratie.”
“De veiligheidssituatie vraagt om meerderheidsbesluitvorming in het gemeenschappelijk buitenlands en veiligheidsbeleid en het gemeenschappelijk veiligheids- en defensiebeleid van de EU.”
DENK zet zich krachtig in voor de bescherming van islamitische rechten en religieuze vrijheid, wil de macht van big tech bedrijven inperken en privacy waarborgen, is voor pragmatische Europese samenwerking met behoud van nationale soevereiniteit, en pleit voor beperkte, noodzakelijke defensie-uitgaven zonder deelname aan een Europees leger. De partij stelt concrete maatregelen voor tegen moslimdiscriminatie, voor strengere privacyregels en toezicht op technologie, en voor een terughoudend defensiebeleid gericht op humanitaire missies.
Strengere bescherming van islamitische rechten en religieuze vrijheid
DENK wil discriminatie van moslims actief bestrijden, religieuze uitingen beschermen en islamitische instellingen gelijk behandelen aan andere religies. De partij pleit voor wettelijke bescherming tegen moslimhaat en het verbieden van grievende uitlatingen over religie.
“Excuses voor het anti-moslimbeleid. Voor de illegale spionage bij moskeeën, het plaatsen van moslims op lijsten en de discriminerende uitwerking van wetten en regels biedt de Nederlandse regering excuses aan.”
“Tegen hatespeech over religies. De vrijheid van meningsuiting is geen vrijbrief om een geloof en religieuze overtuigingen te besmeuren. DENK pleit voor actieve handhaving van het strafrecht om de vrijheid van godsdienst te beschermen. Dit omvat ook het verbieden van ernstige en onnodig grievende uitlatingen over religies, profeten of heilige teksten.”
“Wettelijk verbod Koranverbranding en schennis van heilige boeken. Het vernietigen, verbranden of verscheuren van de Bijbel, Thora, Koran, Veda’s of welke heilige geschriften dan ook, wordt strafbaar gesteld.”
“Islamofobe pestwetten worden per direct ingetrokken. Dit geldt bijvoorbeeld voor de wet die informeel onderwijs onder toezicht stelt, het niqaabverbod en de wet toezicht op maatschappelijke organisaties.”
“Beveiliging van moskeeën en islamitische instellingen. De uitingen van geweld en dreiging tegen islamitische instellingen vragen om een daadkrachtige aanpak. De overheid maakt daarom budget vrij voor de veiligheid van islamitische instellingen.”
Macht big tech bedrijven inperken en privacy beschermen
DENK wil de macht van grote technologiebedrijven beperken, privacy van burgers beter waarborgen en toezicht op algoritmen en kunstmatige intelligentie versterken. Dit moet misbruik van persoonsgegevens en discriminatie door technologie tegengaan.
“Betere bescherming privacy. Wij willen inzetten op betere waarborgen van de online privacy. Dat betekent dat handel in persoonsgegevens aan banden wordt gelegd en de macht van de bigtech bedrijven Europees moet worden ingeperkt.”
“Sterker toezicht door de Autoriteit Persoonsgegevens. De AP krijgt extra middelen, bredere bevoegdheden en diepgaande expertise op het gebied van kunstmatige intelligentie.”
“Er komt een algoritmewet. In deze wet worden waarborgen voor mensenrechten bij algoritmen verplicht. Het gebruik van afkomstgerelateerde kenmerken in algoritmen en risicoprofielen wordt verboden.”
Europese samenwerking, geen Europees leger
DENK is voor Europese samenwerking als dit Nederland ten goede komt, maar wil nationale soevereiniteit behouden en is tegen de oprichting van een Europees leger. De partij wil inspraak van het nationale parlement bij EU-regelgeving en strengere handhaving van de rechtsstaat binnen de EU.
“Wij zijn een voorstander van Europese defensiesamenwerking, maar geen voorstander van een Europees leger. Wij moeten altijd zelf blijven bepalen of onze militairen worden ingezet.”
“Wij zijn pragmatische voorstanders van de EU: als wij uitdagingen beter in Europees verband kunnen aanpakken, dan zijn wij daar een voorstander van. Wij hechten aan het borgen van inspraak van ons nationale parlement bij EU regelgeving en hechten aan het behouden van onze soevereine zeggenschap over hoe ons land wordt bestuurd.”
“Wij zijn voor een hervorming van de EU waarbij het democratische gehalte van de EU wordt vergroot en er op het gebied van de rechtsstaat strenger gehandhaafd wordt op de vraag of landen binnen de EU zich gedragen conform de afspraken.”
Defensie-uitgaven beperken tot noodzakelijke basis
DENK wil geen extra miljardenuitgaven aan defensie, alleen uitgaven die aantoonbaar nodig zijn voor de basisvoorzieningen van Defensie. De partij is tegen een wapenwedloop, tegen gedwongen dienstplicht en wil alleen in uitzonderlijke gevallen deelnemen aan militaire missies met een humanitair karakter.
“DENK verzet zich tegen de extra miljardenuitgaven onder druk van NAVO baas Mark Rutte en President Donald Trump. DENK vindt de huidige defensie uitgaven voldoende en wijst op de enorme militaire overmacht van de NAVO die niet nog verder uitgebreid hoeft te worden.”
“Wij steunen alleen defensie uitgaven die aantoonbaar nodig zijn om de basis op orde te hebben bij Defensie. Dit betekent goede huisvesting van onze militairen, een fatsoenlijk salaris en een goede uitrusting. Miljardeninvesteringen zonder aantoonbare noodzaak steunen wij niet. Wij willen geen wapenwedloop.”
“Wij blijven zeer terughoudend in het steunen van de deelname aan militaire missies. Slechts in uitzonderlijke gevallen kunnen wij deelname steunen aan missies met een zuiver humanitair karakter en met een gedegen internationaal mandaat.”
“Een gedwongen dienstplicht is voor DENK onacceptabel. Het forceren van jonge mensen in een militair systeem dat niet hun keuze is, past niet bij de idealen van DENK.”
“Alle kernwapens verdwijnen uit ons land. Onze militaire systemen worden niet uitgerust met lanceersystemen voor kernwapens.”
De PVV positioneert zich radicaal tegen de islam en islamitische invloeden in Nederland, pleit voor een streng nationalistisch beleid binnen Europa en wil de Nederlandse soevereiniteit herstellen door bevoegdheden van de EU terug te halen. Op defensiegebied wil de partij investeren in het leger, de NAVO als hoeksteen behouden, maar buitenlandse missies vermijden. Over big tech worden geen concrete standpunten of voorstellen genoemd in het programma.
Islamitisch onderwijs en islamitische uitingen verbieden
De PVV ziet de islam als een existentiële bedreiging voor de Nederlandse samenleving en wil islamitisch onderwijs en zichtbare islamitische uitingen verbieden. De partij stelt dat de sharia onverenigbaar is met democratische waarden en wil daarom grondwettelijke bescherming voor islamitisch onderwijs opheffen.
“De PVV wil af van het islamitisch onderwijs... islamitisch onderwijs geen bescherming verdient onder artikel 6 of 23 van onze Grondwet en moet worden verboden.”
“Verbod op het dragen van islamitische hoofddoekjes in alle overheidsgebouwen inclusief de Staten-Generaal”
“Verbod op de islamitische gebedsoproep”
“We voeren een algeheel boerkaverbod in”
“Geen immigratie uit islamitische landen”
Islam als existentiële bedreiging voor Nederland
De PVV beschouwt de islam als de grootste bedreiging voor vrijheid en veiligheid in Nederland. De partij koppelt islam direct aan onderdrukking, geweld en het verdwijnen van Nederlandse waarden, en gebruikt dit als rechtvaardiging voor haar beleid.
“De islam is zonder uitzondering de grootste existentiële bedreiging voor onze vrijheid.”
“In de islam is alles en iedereen ondergeschikt aan de sharia. Vrouwen zijn tweederangsburgers die moeten zwijgen en gehoorzamen aan mannen.”
“70% van de moslims in Nederland vindt de eigen religieuze regels, de sharia, belangrijker dan onze seculiere wetgeving. De sharia leidt tot onderdrukking, discriminatie en het verdwijnen van vrijheden.”
Bevoegdheden terughalen uit Europa, geen EU-superstaat
De PVV wil de nationale soevereiniteit herstellen door bevoegdheden en geld van de EU terug te halen, vetorechten actief in te zetten en verdere EU-integratie en uitbreiding te blokkeren. De partij verzet zich tegen een Europese superstaat en wil opt-outs op asiel en immigratie.
“Niet nóg meer miljarden en bevoegdheden overhevelen naar Brussel, maar juist terughalen”
“Soeverein Nederland, geen geopolitieke Europese superstaat”
“Vetorechten behouden, in ere herstellen én inzetten voor een opt-out op asiel en immigratie!”
“Geen EU-uitbreiding; alle toetredingsonderhandelingen verbreken”
Investeren in defensie, geen buitenlandse missies
De PVV wil de defensie-uitgaven verhogen en de focus leggen op bescherming van het eigen grondgebied. De partij is tegen buitenlandse militaire missies en wil het leger vooral inzetten voor grensbewaking.
“Wij hebben de ambitie om de Defensie uitgaven te laten groeien, en zullen dit stapsgewijs vormgeven.”
“Wij willen dus geen buitenlandse militaire missies, maar militaire inzet aan onze eigen grenzen: grensbewaking.”
“De NAVO is en blijft de hoeksteen van ons defensie- en veiligheidsbeleid.”
BIJ1 pleit voor radicale gelijkwaardigheid, demilitarisering en bescherming van minderheden, met een uitgesproken anti-imperialistische en antikapitalistische visie. Ze willen de EU democratiseren, militarisering tegengaan, Big Tech en veiligheidsdiensten inperken, en moslims actief beschermen tegen discriminatie. Hun beleid is concreet gericht op het stoppen van wapenuitgaven, het verlaten van de NAVO, het beschermen van burgerrechten en het bestrijden van islamofobie.
Actieve bestrijding van islamofobie en bescherming moslims
BIJ1 ziet islamofobie als een structureel probleem en wil wetten en regels die moslims discrimineren of onterecht koppelen aan onveiligheid direct intrekken. Ze willen het niqab-verbod en het hoofddoekverbod voor rechters en politie opheffen en zetten in op een daadkrachtige aanpak tegen moslimhaat.
“Er komt een daadkrachtige aanpak tegen moslimhaat, dat rechtse politici na een jarenlange haatcampagne tegen moslims inmiddels normaliseerden. Wetten en regels die moslims onterecht koppelen aan onveiligheid trekken we in. Het gedeeltelijke verbod op gezichtsbedekkende kleding (in de volksmond “niqab-verbod”) heffen we direct op. Ook het verbod op een hoofddoek dragen voor rechters, griffiers en bij de politie”
Strenge regulering en beperking van Big Tech en veiligheidsdiensten
BIJ1 wil de macht van Big Tech en veiligheidsdiensten fors inperken, met nadruk op privacy, bescherming van journalisten en het ontmantelen van repressieve overheidsdiensten. Ze stellen dat Big Tech journalisten niet mag intimideren of tracken, en dat veiligheidsdiensten als de AIVD en NCTV moeten worden ontmanteld.
“Intimideren, opsluiten en tracken van journalisten door Big Tech, het Openbaar Ministerie en veiligheidsdiensten stopt.”
“Veiligheidsdiensten (zoals de AIVD en de NCTV) en politie-onderdelen zoals TOOI en ID-WIV, worden ontmanteld.”
“Hun bevoegdheden worden ingeperkt, en gegevensverstrekking aan buitenlandse geheime diensten wordt aan banden gelegd.”
Radicale democratisering en demilitarisering van Europa
BIJ1 wil de EU drastisch hervormen tot een unie van waarden, met meer macht voor het Europees Parlement, een einde aan militarisering van grenzen, en het stoppen van lobbyen door multinationals. Ze verwerpen het huidige imperialistische en kapitalistische karakter van de EU en willen dat Europa zich losmaakt van de VS en inzet op wereldwijde vrede en solidariteit.
“We willen de Europese Unie (EU) drastisch veranderen. Het liberale, imperialistische en racistische verlengstuk van de CEO’s en multinationals van deze wereld maken we tot een nieuwe unie die werkt voor mensen, dieren en de planeet.”
“De EU wil een einde maken aan haar ondergeschiktheid aan de VS. En haar rol innemen in een multipolaire wereldorde: waar meerdere landen ongeveer even veel invloed hebben.”
“We maken een einde aan de militarisering van de grenzen van Europa. Nederland zet zich ervoor in dat de EU radicaal eerlijk delen, anti-imperialisme en solidariteit centraal stelt in wetten en regels en budgettering.”
“Lobbyen door multinationals en industrieën verbieden we. Nederland stemt ook niet in met verdragen die bedrijven een claimrecht geven en stuurt de EU erop aan deze in te trekken.”
“De EU wordt veel democratischer. Het Europees Parlement krijgt een belangrijkere rol bij het maken van wetten en regels.”
Geen extra geld naar defensie, vertrek uit NAVO, volledige demilitarisering
BIJ1 is radicaal tegen verdere militarisering, wil geen extra geld naar wapens, wil uit de NAVO treden, en pleit voor volledige neutraliteit en ontwapening. Ze willen de dienstplicht afschaffen, wapenbedrijven weren, en militaire AI verbieden.
“BIJ1 geeft geen extra geld uit aan wapens. We werken niet mee aan de absurde verhoging van het defensiebudget.”
“Nederland start direct het traject om uit de NAVO te treden en voltooit dit binnen 4 jaar. Tot dat moment verhogen we op geen enkel moment het budget van defensie.”
“De dienstplicht gaat officieel uit de wet. Dienstweigering wordt erkend en beschermd.”
“We verbieden dat wapenbedrijven zich vestigen in Nederland. En heffen hoge belastingen voor de bestaande wapenindustrie, zolang deze nog niet radicaal verandert.”
“Er komt direct een stop op het ontwikkelen en gebruiken van AI-systemen voor militaire doeleinden.”
De SGP pleit voor een krachtige nationale defensie, een kritische houding tegenover Europese integratie en Big Tech, en een restrictief beleid ten aanzien van islamisering. De partij wil meer investeren in defensie, de macht van grote digitale platforms beperken, geen Europees leger, en islamitische uitingen in de publieke ruimte terugdringen. Hun visie is geworteld in het behoud van de christelijke cultuur en nationale soevereiniteit.
Geen versterkte islamitische gebedsoproepen in publieke ruimte
De SGP ziet islamisering als een bedreiging voor de christelijke cultuur en wil islamitische uitingen in de publieke ruimte beperken. Ze maken zich zorgen over integratie en radicalisering en willen dat de overheid hier strenger op toeziet.
“Islamitische gebedsoproepen met geluidsversterking horen niet in de publieke ruimte.”
“Onbegrijpelijk genoeg wordt aan de andere kant juist extra veel ruimte geboden aan de islam, die vaak helemaal niets moet hebben van diversiteit en inclusie. Het aantal versterkte gebedsoproepen groeit bijvoorbeeld en iftarmaaltijden zijn populair bij de overheid.”
“De overheid mag de ogen echter niet sluiten voor de risico’s die kunnen ontstaan voor integratie en radicalisering.”
Strijd tegen radicaal salafisme en moslimfundamentalisme
De SGP wil een harde aanpak van radicale islamitische stromingen en terreur, zowel nationaal als internationaal, om de veiligheid te waarborgen.
“De taskforce problematisch gedrag wordt verder toegerust en bindt de strijd aan met radicaal of gewelddadig salafisme en andere vormen van duistere inmenging en ongewenste beïnvloeding.”
“Het bestrijden van moslimfundamentalisme en terreur is en blijft een grote prioriteit. Nederland moet bereid zijn waar nodig ook militair bij te dragen aan de strijd tegen terreurgroepen die in het Midden-Oosten, Azië en Afrika dood en verderf zaaien.”
Geen Europees leger, NAVO blijft hoeksteen
De SGP verzet zich tegen verdere Europese defensie-integratie en wil dat Nederland zelf beslist over militaire inzet. De NAVO blijft de belangrijkste veiligheidspartner.
Voldoen aan NAVO-norm, forse verhoging defensiebudget
De SGP wil fors meer investeren in defensie, met een duidelijke focus op nationale weerbaarheid en het voldoen aan internationale verplichtingen.
“De SGP wil gaan voldoen aan de nieuwe NAVO-norm voor defensie-uitgaven. In 2035 besteedt Nederland 5% van het BBP aan onze Defensie, waarbij 1,5% wordt besteed aan bredere investeringen in maatschappelijke weerbaarheid en infrastructuur.”
“Nederland gaat aan haar doelstellingen voor eenheden en wapensystemen voldoen door de krijgsmacht verder uit te bouwen. De SGP wil dat Nederland meer F-35’s en meer luchtverdediging inkoopt.”
Macht Big Tech beperken, geen Europees digitaal paspoort
De SGP wil de macht van grote digitale platforms inperken om concurrentie te waarborgen en is tegen verdere digitalisering vanuit de EU, zoals een digitaal paspoort of digitale euro.
Kritisch op Europese integratie en bevoegdheden
De SGP wil dat de EU zich beperkt tot grensoverschrijdende problemen en pleit voor meer nationale soevereiniteit.
“De Europese Unie (EU) heeft bevoegdheden nodig voor de aanpak van grensoverschrijdende problemen, maar moet lidstaten meer ruimte laten.”
Bescherming van vrijheid van meningsuiting tegen EU-censuur
De SGP waarschuwt voor subjectieve interpretaties van hatespeech en censuur vanuit de EU, vooral waar het klassiek-christelijke opvattingen betreft.
“De SGP waakt ervoor dat digitale controle vanuit de EU omgezet wordt in digitale censuur van klassiek-christelijke opvattingen, zoals op het terrein van het huwelijk en de bescherming van het (ongeboren) leven.”
“Subjectieve interpretaties van de definitie van hatespeech rukken steeds sneller op. In plaats dat de EU dit faciliteert, zou zij de vrijheid van meningsuiting moeten versterken.”
GroenLinks-PvdA pleit voor een krachtig, onafhankelijk en sociaal Europa, met stevige investeringen in defensie, het terugdringen van de macht van Big Tech, en het beschermen van mensenrechten en democratische waarden. De partij wil de afhankelijkheid van de VS en Big Tech verminderen, zet in op een sterke Europese defensiesamenwerking, en bestrijdt discriminatie, waaronder moslimhaat. Concrete voorstellen zijn onder meer het opknippen van Big Tech, een historisch hoger defensiebudget, en Europese antidiscriminatiewetgeving.
Macht Big Tech inperken en digitale autonomie Europa
GroenLinks-PvdA ziet de dominantie van Amerikaanse techbedrijven als een bedreiging voor Europese autonomie en mensenrechten. Ze willen investeren in Europese digitale infrastructuur, Big Tech opknippen, en een heffing op niet-Europese techbedrijven invoeren. Het doel is meer publieke controle, eerlijke concurrentie en bescherming van burgerrechten.
“Europa is te afhankelijk van Amerikaanse tech-giganten. We bouwen hun macht af door te investeren in Europese digitale infrastructuur, een eigen Cloud en veilige AI. ... We pleiten voor het opknippen van Big Tech en een heffing op niet-Europese Big Tech-bedrijven.”
“Nederland kent veel innovatieve ICT-bedrijven, maar is toch afhankelijk van Amerikaanse en Chinese leveranciers. Samen met Europese partners maken we haast met het bouwen van Europese alternatieven en het stallen van data op Europees grondgebied.”
“In een democratie moeten mensen zich vrij en veilig kunnen uitspreken, zonder dat het gesprek gestuurd wordt door onzichtbare algoritmes of de politieke agenda van buitenlandse techmiljardairs.”
Historisch hoger defensiebudget en Europese defensiesamenwerking
De partij wil fors investeren in defensie, met een historisch hoger budget (3,5% bbp), versterking van de NAVO-pijler, en meer Europese samenwerking. Ze willen minder afhankelijk zijn van de VS, geen orders meer bij de Israëlische defensie-industrie, en defensiebedrijven deels in publieke handen brengen.
“We staan voor een historische verhoging van de uitgaven aan defensie. We houden ons aan de nieuwe NAVO-norm en groeien toe naar de afspraak om 3,5% van het bbp uit te geven aan defensie.”
“De NAVO versterkt de collectieve veiligheid van Nederland en Europa tegen dreigingen uit Rusland en elders. We committeren ons aan de NAVO-norm en versterken de Europese pijler van de NAVO in nauwe samenhang met het Europese veiligheids- en defensiebeleid.”
“Defensie moet een gedeelde EU-competentie worden; besluiten over inzet van de krijgsmacht blijven echter een nationale bevoegdheid. Integratie van de krijgsmachten zetten we voort.”
“We bouwen onze afhankelijkheid van de VS af en plaatsen geen orders meer bij de Israëlische defensie-industrie.”
“Strategisch relevante defensiebedrijven komen deels in publieke handen via staatsdeelnemingen.”
Sterker, onafhankelijker en sociaal Europa
GroenLinks-PvdA wil de EU hervormen voor meer strategische autonomie, minder veto’s, en een sterkere rol van het Europees Parlement. Ze pleiten voor een sociaal Europa met publieke sturing, eerlijke handel, en bescherming tegen buitenlandse beïnvloeding.
“De EU is voor te veel goederen te afhankelijk van externe partners. Daarom zorgen we voor meer diverse toeleveringsketens, gaan we efficiënter om met energie en grondstoffen en produceren we meer cruciale goederen zelf.”
“Voor een toekomstbestendige Unie is hervorming nodig, bij voorkeur binnen huidige verdragen. Dat betekent minder veto’s op Europees belasting- en buitenlandbeleid en versterking van het Europees Parlement als medewetgever en controleur van de Commissie.”
“Binnen de EU moet voldoende ruimte zijn voor publieke sturing waar dat nodig is, bijvoorbeeld op het gebied van werknemersrechten, volkshuisvesting, zorg en openbaar vervoer.”
Europese antidiscriminatiewet en bestrijding moslimhaat
De partij zet zich in voor een overkoepelende Europese antidiscriminatiewet en wil online moslimhaat krachtig bestrijden. Ze zien sociale media als voedingsbodem voor haat en willen Europese regelgeving om dit aan te pakken.
“We blijven strijden tegen alle vormen van discriminatie en racisme in de EU. Wij zetten ons daarom in voor een nieuwe, overkoepelende Europese antidiscriminatiewet.”
“Sociale media bieden de voedingsbodem bij uitstek waar ontkiemend antisemitisme, moslimhaat, vrouwenhaat, discriminatie en racisme kunnen uitgroeien tot gewelddadige acties. In Europa geven we snel een vervolg op de Digital Services Act, zodat we online haat beter kunnen bestrijden.”
De SP wil de macht van Big Tech bedrijven stevig inperken, kiest voor een sociaal en democratisch Europa zonder federaal karakter, en pleit voor een defensiebeleid gericht op vrede, diplomatie en Europese onafhankelijkheid van de VS. Concrete voorstellen zijn onder meer een verbod op gepersonaliseerde advertenties, geen Europees leger, geen verhoging van defensie-uitgaven naar de 'Trump-norm', en investeringen in een eigen Europese defensie-industrie. Over islam doet het programma geen concrete uitspraken.
Macht Big Tech inperken en digitale rechten versterken
De SP ziet Big Tech als een bedreiging voor privacy, democratie en innovatie en wil hun verdienmodel en marktmacht stevig aan banden leggen. Ze pleiten voor strengere regulering, een verbod op gepersonaliseerde advertenties, meer open source, en bescherming van consumenten en werknemers in de digitale economie.
“Leg het verdienmodel van sociale media en Big Tech aan banden. In de afgelopen jaren is onze digitale wereld steeds meer veranderd in een verdienmodel dat draait om surveillancekapitalisme: het grootschalig verzamelen en verhandelen van persoonlijke data voor gedragsgestuurde advertenties.”
“Wij willen af van een digitaal systeem waarin gebruikers worden behandeld als handelswaar. Het is tijd voor een internet waarin de mens centraal staat, niet het algoritme en de winst. Daar moet een grote aanpak voorkomen, met als eerste kleine stappen een wettelijk verbod op gepersonaliseerde advertenties, advertentieveilingen en de grootschalige dataverzameling en handel.”
“Wij zetten ons in voor strengere regulering, open standaarden, transparantie over algoritmes en een sterkere positie voor consumenten, werknemers en kleinere ondernemers in de digitale economie.”
“Digitale autonomie. In grote mate is de Nederlandse overheid afhankelijk van Amerikaanse digitale producten, clouddiensten en datacentra. We moeten investeren in alternatieven in Nederland en Europa, zodat we de afhankelijkheid van de VS kunnen verminderen.”
Sociaal en democratisch Europa, geen federaal Europa
De SP wil Europese samenwerking op sociale en democratische basis, maar verzet zich tegen een federaal Europa, een Europees leger en te snelle uitbreiding. Ze willen nationale soevereiniteit behouden, meer transparantie en sociale rechten centraal stellen.
“De SP is voor Europese samenwerking, maar tegen een federaal Europa. Het vetorecht van landen blijft behouden, ook in de buitenlandraad. De SP is voor militaire samenwerking en betere afstemming in Europa, maar niet voor een Europees leger.”
“Europa mag lidstaten niet langer verplichten hun publieke voorzieningen in de uitverkoop te doen. Lidstaten moeten weer de mogelijkheid krijgen zaken als openbaar vervoer, gezondheidszorg en energie zelf en democratisch te organiseren.”
“De macht van grote bedrijven en banken in Brussel is veel te groot. Wij willen een openbaar en verplicht lobbyregister voor de hele Europese Unie, waarin iedereen kan zien welke bedrijven, belangengroepen en lobbyisten invloed uitoefenen op Europees beleid.”
“De bescherming van mensenrechten moet altijd het uitgangspunt zijn in ons buitenland beleid en in handelsverdragen.”
Defensie: Geen Trump-norm, Europese onafhankelijkheid, focus op vrede
De SP verwerpt de NAVO-Trump-norm van 5% BBP aan defensie, wil geen dienstplicht, en streeft naar een Europese defensie die onafhankelijk is van de VS, met nadruk op diplomatie, ontwapening en publieke zeggenschap over de defensie-industrie.
“De SP is tegen de nieuwe NAVOnorm voor defensieuitgaven waarbij de Amerikaanse president Trump van ons eist dat wij 5% van alles wat we samen in Nederland verdienen uitgeven aan wapens.”
“Dienstplicht is onnodig. Politici en media willen ons laten geloven dat Nederland op het punt staat binnengevallen te worden... Het invoeren van de dienstplicht is dan ook onnodig.”
“Europa moet onafhankelijk zijn van de Amerikaanse wapenindustrie. Wij hebben tal van alternatieven binnen de grenzen van de EU, goed opgeleide vakmensen en onderzoekers waarmee wij zelf wapens voor onze verdediging kunnen maken.”
“Wij kiezen voor een defensiebeleid dat mensen beschermt door diplomatie, ontwapening en rechtvaardige internationale samenwerking.”
“Nederland dient zich strikt te houden aan de internationale verdragen rondom verboden wapens, ook in wapenexport en steun. Nederland moet een voortrekkersrol pakken in wereldwijde nucleaire ontwapening. En we verlangen dit ook van andere landen. We ondertekenen het VN verdrag voor het verbod op kernwapens. Wij verwijderen de Amerikaanse kernwapens van de Nederlandse bodem.”
De Partij voor de Dieren (PvdD) zet zich in voor gelijke behandeling van moslims, het doorbreken van de macht van Big Tech, een kritisch en selectief Europees beleid, en een vreedzame, onafhankelijke Europese defensie zonder afhankelijkheid van de VS. Ze pleiten voor concrete maatregelen zoals gelijke beveiliging van islamitische instellingen, publieke digitale infrastructuur, behoud van nationale zeggenschap binnen Europa, en investeren in diplomatie en conflictpreventie boven militaire uitgaven.
Gelijke beveiliging en bestrijding van moslimhaat
PvdD erkent de toename van moslimdiscriminatie en wil gelijke bescherming en ondersteuning voor moslims en hun instellingen. Het beleid richt zich op veiligheid, dialoog en educatie om moslimhaat actief tegen te gaan.
“Moskeeën en islamitische ontmoetingscentra krijgen dezelfde beveiliging als andere religieuze instellingen, om de veiligheid van moslimgemeenschappen te waarborgen.”
“Initiatieven tot dialoog en educatie gericht op het tegengaan van moslimhaat en antisemitisme, zoals Deel de Duif, worden actief en structureel ondersteund.”
Macht Big Tech doorbreken en digitale soevereiniteit
PvdD wil de dominantie van Big Tech tegengaan door publieke alternatieven te stimuleren, privacy te beschermen en afhankelijkheid van grote techbedrijven te verminderen. Ze zien Big Tech als een bedreiging voor democratie en nationale soevereiniteit.
“We doorbreken de dominantie van Big Tech. Techreuzen ondermijnen de democratische rechtsstaat, publieke controle en nationale soevereiniteit. We stellen grenzen aan de macht van deze bedrijven, versterken publieke alternatieven en voorkomen dat Europese IT-wetgeving via lobby of juridische trucs wordt uitgehold.”
“Overheden, scholen en zorginstellingen stappen af van Big Tech-diensten. De overheid ontwikkelt een exitstrategie en investeert in open source, non-profit en Europese alternatieven.”
“Geen appdwang. Diensten van overheid, scholen, zorginstellingen en banken mogen nooit alleen nog maar via apps en platformen van Big Tech bereikbaar zijn.”
Kritische Europese samenwerking, geen Europees leger
PvdD is voor Europese samenwerking op grensoverschrijdende thema’s, maar wil nationale zeggenschap behouden en verzet zich tegen een Europees leger. Europese samenwerking moet sociaal en ecologisch zijn, zonder overdracht van essentiële bevoegdheden.
“We kiezen voor Europese samenwerking, maar het Nederlandse parlement dient volledige zeggenschap te behouden over de inzet van Nederlandse militairen. Er komt geen Europees leger.”
“De EU stopt met regels die marktwerking opdringen aan de publieke sector. Publieke diensten blijven wat ons betreft zoveel mogelijk in overheidshanden om het algemeen belang te dienen.”
“De Partij voor de Dieren beoordeelt Europese voorstellen op deze beleidsterreinen daarom kritisch, maar we zijn constructief wanneer plannen daadwerkelijk zorgen voor sociale of ecologische vooruitgang.”
Investeren in diplomatie en Europese defensieonafhankelijkheid
PvdD wil minder afhankelijk zijn van de VS, investeert in diplomatie en conflictpreventie, en stelt strenge voorwaarden aan defensie-uitgaven. Ze zijn tegen een blanco cheque voor defensie en willen dat investeringen niet ten koste gaan van klimaat, natuur of sociale voorzieningen.
“De afhankelijkheid van de VS bouwen we zo snel mogelijk af door te investeren in een eigen Europese defensie.”
“Een deel van het defensiebudget zal specifiek worden ingezet op diplomatie in conflictsituaties, het ontwikkelen van methoden voor conflictpreventie en geweldloze conflictoplossing, en voor het geweldloos weerbaar maken van de burgers.”
“Nederland steunt geen specifieke NAVO-norm en geen wettelijke verankering van een defensienorm. Elke uitgave voor defensie wordt bepaald op basis van goede onderbouwing. Uitgaven gaan niet ten koste van klimaat, natuur, sociale zekerheid, zorg en onderwijs.”
“Nederland zet zich in voor een alternatief voor de NAVO in de vorm van een samenwerkingsverband tussen betrouwbare Europese en niet-Europese landen zonder de VS.”
Volt pleit voor een sterke, autonome en democratische Europese Unie, met een focus op gezamenlijke defensie, digitale soevereiniteit en het terugdringen van de macht van big tech. Ze willen een Europees leger, investeren in technologische innovatie en cyberveiligheid, en Europese regels om mensenrechten en democratie te beschermen. Concrete voorstellen zijn onder meer het opzetten van een Europese krijgsmacht, een Silicon Europa, strengere regulering van big tech en gezamenlijke Europese investeringen in defensie en digitale infrastructuur.
Europees leger en gezamenlijke defensie
Volt ziet de afhankelijkheid van de VS als een risico en wil daarom een zelfstandig, efficiënt Europees leger onder democratische controle. Dit moet de EU in staat stellen sneller en onafhankelijk te reageren op dreigingen en de veiligheid van haar inwoners te waarborgen.
“We bouwen aan een Europees leger, want samen staan we sterker dan alleen. We kunnen niet meer vertrouwen op de hulp van de Verenigde Staten. Door als EU samen te investeren in defensie besparen we kosten en werken we efficiënter. Met één Europees leger kunnen we sneller en zelfstandig reageren op bedreiging van onze veiligheid.”
“De Europese Unie (EU) moet zichzelf beter beschermen. De Verenigde Staten laten zien dat we niet langer op hun steun kunnen rekenen. Het is tijd dat de EU verantwoordelijkheid neemt voor de veiligheid van haar inwoners. Daarom bouwen we aan een Europese krijgsmacht die samenwerkt met de Noord-Atlantische Verdragsorganisatie (NAVO) en die onder toezicht staat van het Europees Parlement.”
“Een Europese militaire doctrine bepaalt hoe de EU in conflictsituaties militair optreedt.”
“Op termijn komt er een eigen Europese nucleaire afschrikking onder democratische controle. Deze bestaat uit langeafstandsraketten, drones en anticybersystemen om goed te kunnen reageren bij dreiging.”
Digitale soevereiniteit en minder afhankelijkheid van big tech
Volt wil de macht van grote technologiebedrijven beperken en de digitale autonomie van Europa versterken. Ze pleiten voor een eigen Europese tech-industrie, gezamenlijke investeringen in innovatie, strengere regulering van AI en privacy, en het opzetten van een federatieve Europese cloud.
“We maken van de online wereld een veilige en betrouwbare plek. Daarom verkleinen we onze afhankelijkheid van grote techbedrijven.”
“Wij bouwen één krachtige Europese industrie: een Silicon Europa. Een plek waar kennis, start-ups en investeerders samenkomen, gebouwd op Europese waarden.”
“We beschermen onze democratie tegen de invloed van grote technologiebedrijven. Algoritmes moeten transparant en eerlijk zijn. Zij mogen geen inbreuk maken op onze privacy of grondrechten.”
“Nederland moet AI-regulering invoeren voor de bescherming van onze democratische waarden. Er komen verplichte labels voor AI-gegenereerde content en real-time detectiesystemen voor deepfakes, zodat burgers onderscheid kunnen maken tussen authentieke en kunstmatig gegenereerde informatie.”
“We ontwikkelen alternatieven die ons minder afhankelijk maken van niet-EU-landen. EU-bedrijven die alternatieven ontwikkelen voor Amerikaanse cloud-, AI- en cybersecuritydiensten worden erkend als innovatieve spelers en krijgen betere toegang tot financiering.”
Federale, democratische en autonome Europese Unie
Volt streeft naar een federale EU met een eigen grondwet, meer macht voor het Europees Parlement en gezamenlijke besluitvorming. Ze willen dat de EU haar waarden, mensenrechten en strategische belangen krachtig verdedigt, zowel intern als extern.
“We werken aan een federale en democratische Europese Unie (EU). Grote vraagstukken lossen we alleen op als we samenwerken.”
“De Europese Unie (EU) moet mensenrechten, veiligheid en democratie beschermen, zowel binnen als buiten de EU. Deze waarden staan wereldwijd steeds meer onder druk. Om deze waarden te verdedigen, moet de EU met één krachtige stem spreken.”
“De EU moet economisch onafhankelijk worden van andere grootmachten. De afgelopen jaren, hebben we op het gebied van defensie, handel en digitale soevereiniteit niet onze eigen koers als economisch blok kunnen uitzetten en dat moet anders.”
D66 kiest voor een sterke, zelfstandige Europese Unie die zichzelf kan verdedigen, minder afhankelijk is van buitenlandse (big tech) bedrijven, en actief optreedt tegen desinformatie en digitale dreigingen. Ze willen een Europese krijgsmacht, investeren in technologische autonomie en reguleren grote techbedrijven om democratie en veiligheid te beschermen. Over islam zijn er geen concrete standpunten; wel zet D66 zich in voor bescherming van religieuze minderheden.
Europese technologische en digitale autonomie versterken
D66 wil de afhankelijkheid van buitenlandse big tech-bedrijven verminderen en zet in op een sterke Europese ICT-sector, digitale autonomie en strenge regulering van techbedrijven. Dit moet de democratie, veiligheid en economische positie van Nederland en Europa beschermen.
“We kiezen voor Europese alternatieven en helpen vanuit de overheid door als eerste klant (launching customer) om producten op de markt te brengen.”
“D66 zet vol in op een sterke nationale en Europese ICT-sector. We maken onze positie in de halfgeleiderindustrie nog sterker: dat is de productie van bijvoorbeeld computerchips.”
“Waar we die autonomie nog niet hebben, beschermen sterke toezichthouders mensen en maatschappij tegen de schadelijke effecten van de verdienmodellen van grote techbedrijven.”
“Grote techbedrijven bedreigen onze democratie en de sociale samenhang. Europa is wakker geschud: we zullen een eigen Europese techindustrie moeten bouwen, die goed is voor de maatschappij in plaats van die te verstoren.”
“D66 wil dat Europa sneller en harder optreedt tegen bedrijven die hun macht misbruiken, prijzen opdrijven, de samenleving schaden of de regels omzeilen, zoals grote techbedrijven en farmaceuten.”
Investeren in Europese defensie en krijgsmacht
D66 streeft naar een Europese krijgsmacht en wil op korte termijn een sterkere Europese positie binnen de NAVO. Ze willen fors investeren in defensie, innovatie en samenwerking om Europa strategisch zelfstandig en weerbaar te maken tegen militaire en hybride dreigingen.
“D66 streeft op lange termijn naar een Europese krijgsmacht. Op de korte termijn wil D66 een sterke Europese positie binnen de NAVO, met Europese strategische commandovoering, Europees materieel en Europees personeel.”
“We komen de NAVO-afspraak na om minimaal 3,5% van het bbp aan defensie uit te geven en minimaal 1,5% van het bbp aan de kritieke infrastructuur, civiele paraatheid, veerkracht en het versterken van onze defensie-industrie.”
“D66 wil dat Nederland in 2030 Europees koploper is op het gebied van AI, drones, ruimtevaart en cybersecurity voor defensie.”
Bescherming tegen desinformatie en hybride dreigingen
D66 ziet desinformatie, cyberaanvallen en buitenlandse inmenging als directe bedreigingen voor de democratie en veiligheid. Ze willen investeren in weerbaarheid, toezicht en samenwerking om deze hybride dreigingen het hoofd te bieden.
“Poetin voert ook een hybride oorlog met desinformatie, cyberaanvallen en sabotage. Dat raakt ons, onze democratie en onze samenleving.”
“Beveiliging tegen hybride oorlogsvoering vraagt om meer dan alleen een sterke krijgsmacht. Minstens zo belangrijk zijn investeringen in de fysieke en digitale infrastructuur, in strategische reserves, in een weerbare samenleving en in het tegengaan van desinformatie.”
Bescherming van religieuze minderheden (incl. moskeeën)
Hoewel D66 geen specifiek beleid over islam formuleert, zet de partij zich in voor de bescherming van religieuze minderheden, waaronder moslims, tegen haat en geweld.
“We nemen extra beveiligingsmaatregelen waar dat nodig is, zoals bij moskeeën en synagogen.”
BBB kiest voor een kritische houding tegenover islamitische invloeden die de Nederlandse vrijheden bedreigen, wil de macht van big tech beperken en digitale soevereiniteit versterken, pleit voor een pragmatische samenwerking binnen Europa zonder verdere overdracht van soevereiniteit, en zet sterk in op het versterken van Defensie en NAVO-betrokkenheid. De partij stelt concrete maatregelen voor zoals het verbieden van nieuwe islamitische scholen, het beperken van buitenlandse tech-invloed, het beschermen van nationale digitale infrastructuur, en forse investeringen in Defensie.
Stop op nieuwe islamitische scholen en beperking buitenlandse invloed
BBB ziet radicalisering, buitenlandse inmenging en gebrekkige integratie als problemen bij islamitische instellingen en wil daarom een stop op nieuwe islamitische scholen en strengere maatregelen tegen buitenlandse beïnvloeding.
“Met het oog op de grote problemen bij islamitische scholen vanwege gebrekkige integratie, buitenlandse invloeden, onderwijskwaliteit, radicalisering en anti westerse opvattingen moet er een stop komen op nieuwe islamitische scholen.”
“Daarom willen we verregaande maatregelen tegen ongewenste buitenlandse beïnvloeding en inmenging, bijvoorbeeld via Koranscholen of moskeeën.”
Kritiek op monopoliepositie big tech en digitale soevereiniteit
BBB wil de afhankelijkheid van buitenlandse techreuzen verminderen en vitale digitale infrastructuur in Nederlands of Europees beheer houden om privacy, autonomie en nationale veiligheid te waarborgen.
“BBB erkent ook de noodzaak om de monopoliepositie van big tech te bekritiseren en een strategisch leveranciersbeleid te voeren om afhankelijkheid te verminderen.”
“Daarom moeten we voorkomen dat onze digitale infrastructuur volledig uitgeleverd wordt aan internationale techreuzen of buitenlandse cloudleveranciers.”
“Vitale infrastructuur in eigen beheer. Publieke en vitale digitale netwerken blijven zoveel mogelijk in bezit van Nederlandse of Europese bedrijven of samenwerkingsverbanden.”
Geen verdere overdracht van soevereiniteit aan Europa
BBB is voor economische samenwerking binnen de EU, maar verzet zich tegen verdere politieke integratie en overdracht van nationale bevoegdheden.
“Geen federaal Europa. Geen verdere overdracht van Nederlandse bevoegdheden en soevereini”
“BBB staat voor verstandige samenwerking in de Europese Unie waarbij keuzes die Nederland zelf kan maken niet in Brussel dienen te worden genomen.”
Forse versterking van Defensie en NAVO-betrokkenheid
BBB wil fors investeren in Defensie, de krijgsmacht moderniseren, de NAVO als hoeksteen behouden en militaire samenwerking met de VS, Oekraïne en Israël intensiveren.
“Nederland gaat zijn militaire slagkracht niet alleen herstellen, maar versterken tot een niveau dat past bij een moderne natiestaat in de frontlinie van vrijheid en democratie.”
“Onze ambitie is duidelijk: Nederland wordt weer een serieuze en betrouwbare speler binnen de NAVO en wereldwijd. De NAVO blijft de hoeksteen van ons veiligheidsbeleid.”
“Nederland versterkt de militaire samenwerking met de Verenigde Staten. En we bieden actieve steun aan de zelfverdediging van Oekraïne en Israël.”
BVNL pleit voor een strikte scheiding tussen staat en religie, een kritische houding tegenover islamitische uitingen in de publieke ruimte, het beperken van de macht van Big Tech, het herstellen van Nederlandse soevereiniteit binnen Europa, en een soevereine, uitsluitend defensieve krijgsmacht. De partij wil religieuze invloed minimaliseren, Big Tech opsplitsen bij machtsconcentratie, een bindend referendum over EU-lidmaatschap, en geen militaire betrokkenheid buiten NAVO-grondgebied.
Strikte scheiding tussen staat en religie; beperking islamitische uitingen
BVNL wil dat de staat volledig seculier is en religieuze uitingen, met name islamitische, niet in de publieke ruimte plaatsvinden. Dit standpunt is ingegeven door het streven naar neutraliteit van de overheid en het tegengaan van religieuze invloed op beleid en samenleving.
“Geen religieuze diensten en geen azan in de publieke ruimte.”
“Salafisme en jihad - in alle vormen - moeten verboden worden in Nederland.”
“Overheidsdiensten organiseren geen iftars.”
“BVNL wil dat de staat seculier is. Overheid en religie blijven strikt gescheiden, de overheid bemoeit zich niet met religieuze aangelegenheden en religieuze instellingen hebben geen invloed op het overheidsbeleid. Wetgeving, rechtspraak en bestuur worden gebaseerd op neutrale, niet-religieuze principes.”
Big Tech: Machtsconcentratie tegengaan en splitsen bij dominantie
BVNL ziet het gevaar van te grote machtsconcentraties bij Big Tech en wil deze bedrijven opsplitsen als ze te dominant worden. Dit is bedoeld om concurrentie te bevorderen en te voorkomen dat een klein aantal bedrijven te veel invloed krijgt op economie en samenleving.
“Big Tech en Big Pharma moeten apart bekeken worden omdat het gevaar bestaat dat er te grote machtsconcentraties ontstaan. Bij te grote machtsconcentraties dienen bedrijven te worden opgesplitst.”
Herstel van Nederlandse soevereiniteit binnen Europa; bindend referendum over EU-lidmaatschap
BVNL wil de overdracht van soevereiniteit aan de EU stoppen, pleit voor opt-ins en opt-outs, en wil een bindend referendum over het EU-lidmaatschap. De partij ziet de EU primair als een economische samenwerking en verzet zich tegen verdere politieke integratie.
“De EU moet worden omgevormd tot een confederatie van samenwerkende landen, zoals de Europese Economische Gemeenschap (EEG) oorspronkelijk bedoeld was. Binnen de EU moet worden gewerkt met opt-ins en opt-outs, zodat landen zelf kunnen bepalen of ze meedoen aan een bepaalde regeling of niet.”
“Een bindend referendum over het EU-lidmaatschap. Economische samenwerking binnen een Europese Economische Gemeenschap (EEG) is prima en vrijhandel is een groot goed. Maar de overdracht van soevereiniteit naar de EU moet stoppen en we moeten de mogelijkheid krijgen tot opt-ins en opt-outs.”
Defensie: Alleen defensieve NAVO-taken, geen buitenlandse interventies
BVNL wil een volledig soevereine krijgsmacht die alleen wordt ingezet voor defensieve NAVO-taken en niet voor buitenlandse interventies. De partij verzet zich tegen het steunen van oorlogen buiten NAVO-grondgebied en wil de defensiebegroting beperken tot de NAVO-norm.
“Nederland mengt zich niet in oorlogen waar wij niets mee te maken hebben en we streven altijd naar diplomatieke onderhandelingen.”
“Er worden geen operaties of oorlogen financieel of militair gesteund buiten het NAVO-grondgebied.”
“Per direct voldoen aan de 2% BNP norm die de NAVO stelt, verhoging naar 5% is te veel en draaien we terug.”
De ChristenUnie wil buitenlandse (met name islamitische) beïnvloeding van moskeeën en onderwijs tegengaan, Big Tech reguleren en Europese digitale autonomie versterken, en pleit voor meer Europese samenwerking op defensiegebied met behoud van nationale zeggenschap. Ze zijn kritisch op te grote afhankelijkheid van niet-Europese techbedrijven en willen fors investeren in defensie, met nadruk op cyberveiligheid en strategische autonomie.
Verbieden van buitenlandse (islamitische) beïnvloeding
De ChristenUnie ziet geldstromen uit bepaalde islamitische landen naar moskeeën en informeel islamonderwijs als een bedreiging en wil deze actief aan banden leggen. Organisaties die ongewenste invloed uitoefenen, moeten verboden worden, en landen die onvrijheid of terrorisme subsidiëren worden gesanctioneerd.
“Uit het onderzoek blijkt dat bepaalde islamitische landen met geldstromen invloed uitoefenen in onder meer moskeeën en informeel islamonderwijs. Om dit tegen te gaan leggen we geldstromen uit onvrije landen aan banden. We streven er naar organisaties die dergelijke invloed uitoefenen te verbieden.”
“Landen die onvrijheid of terrorisme subsidiëren worden gesanctioneerd. Hierin telt de dreigingsappreciatie van de NCTV zwaar mee.”
Minder afhankelijkheid van Big Tech en Europese digitale autonomie
De partij wil de grip op grote (niet-Europese) techbedrijven vergroten, Europese alternatieven stimuleren en platforms verplichten tot transparantie en verantwoordelijkheid. Ze zijn kritisch op de Europese Digitale Identiteit en willen privacy waarborgen.
“De overheid zorgt ervoor dat ze zelf niet afhankelijk wordt van niet-Europese techbedrijven, door zo veel mogelijk gebruik te maken van Europese alternatieven of open source oplossingen.”
“Er komt een stevige Europese zorgplicht voor digitale platforms en hostingbedrijven om op te treden tegen strafbare uitingen en gedragingen wanneer die op of door middel van deze platforms plaatsvinden.”
“De ChristenUnie is kritisch op de ontwikkelingen rondom de Europese Digitale Identiteit (eID). Als er een eID komt, moet dit vrijwillig, transparant en privacy-proof zijn. Er komt geen Europees Burgerservicenummer.”
Investeren in Europese defensiesamenwerking en strategische autonomie
De ChristenUnie wil de afhankelijkheid van de VS binnen de NAVO verminderen door Europese defensiesamenwerking te versterken, meer te investeren in defensie en cyberveiligheid, en te zorgen voor expliciete Nederlandse instemming bij inzet van troepen.
“De mate waarin Europa afhankelijk is van de VS binnen de NAVO is niet toekomstbestendig. Daarom moet de samenwerking binnen de Europese pijler van de NAVO worden versterkt.”
“We willen de EU-commandostructuur uitbreiden om daadkrachtig Europees optreden en een snelle operationele inzet mogelijk te maken. Voor de inzet van Nederlandse troepen blijft altijd expliciete Nederlandse instemming vereist.”
“Nederland (en Europa) moet investeren in de ontwikkeling van hoogwaardige technologie waarmee we als land en continent onafhankelijk worden van de Verenigde Staten en China.”
“We investeren de komende jaren fors in defensie om te kunnen voldoen aan de NAVO-norm om in 2035 3,5% van ons BBP uit te geven aan defensie en daarnaast 1,5% aan bijvoorbeeld infrastructuur die ook defensie ten goede komt.”
“Extra geld voor defensie gebruiken we daarom ook voor het verbeteren van cyberveiligheid.”
50PLUS richt zich in haar verkiezingsprogramma vooral op versterking van defensie, digitale weerbaarheid en een kritische houding ten opzichte van Europese integratie. De partij wil de defensie-uitgaven verhogen, digitale veiligheid vergroten (waaronder beperking van anonieme accounts), en pleit voor minder bevoegdheden en uitgaven op EU-niveau. Over islam wordt in het programma niets vermeld; over big tech zijn alleen indirecte verwijzingen via digitale veiligheid.
Defensie-uitgaven verhogen en NAVO-afspraken volgen
50PLUS ziet de veranderde geopolitieke situatie als aanleiding om de defensie-uitgaven te verhogen en de nationale defensie-industrie te versterken. De NAVO blijft de hoeksteen van het veiligheidsbeleid, en er wordt gepleit voor een bredere maatschappelijke dienstplicht.
Minder afhankelijk Europa, beperking EU-bevoegdheden
50PLUS wil dat Europa minder afhankelijk wordt van andere wereldmachten, maar is kritisch op verdere Europese integratie en wil het takenpakket van de EU beperken. Ook pleit de partij voor het aanpakken van verspilling en het verkleinen van het EU-ambtenarenapparaat.
“Europa als een grootmacht, dat minder afhankelijk is van andere wereldmachten.”
“Het takenpakket van de EU wordt beperkt.”
“De verspilling in de EU wordt aangepakt.”
“De luxe arbeidsvoorwaarden van EU-ambtenaren worden versoberd, het Europese ambtenarenapparaat gemoderniseerd en verkleind.”
Digitale veiligheid versterken en anonieme accounts beperken
De partij ziet digitale veiligheid als urgent en wil investeren in onafhankelijkheid van buitenlandse en commerciële partijen. 50PLUS wil anonieme accounts verbieden of sterk beperken en digitale inclusie wettelijk verankeren.
“Digitale veiligheid heeft grote urgentie. Er komen digitaal steeds sneller en meer bedreigingen op ons af. We willen dat er extra geïnvesteerd wordt in de veiligheid van onze systemen om onafhankelijk te worden van commerciële en buitenlandse partijen.”
“Anonieme accounts worden verboden of in ieder geval sterk beperkt.”
Forum voor Democratie (FVD) wil Nederland losmaken van de Europese Unie, Big Tech-bedrijven aan strenge anti-censuurregels onderwerpen, en de nationale defensie versterken met volledige soevereiniteit over militaire inzet. De partij pleit voor een neutraal, zelfstandig Nederland dat zelf zijn grenzen, economie en digitale vrijheid beschermt, zonder inmenging van Brussel, NAVO of Big Tech. Over islam worden in de aangeleverde fragmenten geen concrete standpunten ingenomen.
Uittreden uit de EU en herstel nationale soevereiniteit
FVD ziet de EU als een bedreiging voor de Nederlandse autonomie en wil volledige uittreding (NEXIT), herstel van de nationale munt en het ondergeschikt maken van internationale verdragen aan nationale wetten. Dit moet Nederland weer controle geven over economie, grenzen en beleid.
“Daarom streven we naar een intelligente uittreding uit de Europese Unie, waarna we ons aansluiten bij de Europese Vrijhandelsassociatie, net als Zwitserland, Noorwegen en IJsland.”
“Voor het behoud van onze democratie en onze welvaart acht Forum voor Democratie het van essentieel belang om als Nederland de Europese Unie te verlaten (NEXIT) en ons aan te sluiten bij de EFTA, de Europese vrijhandelszone waar ook welvarende landen...”
“We stappen uit de euro, zodat Nederland met een...”
Strenge anti-censuurwetgeving voor Big Tech
FVD beschouwt social media als publieke ruimte en wil dat Big Tech-bedrijven alleen strafbare uitingen mogen modereren. De partij wil een anti-censuurwet, afschaffing van de Cookiewet, en verbiedt overheidsdruk op techbedrijven om meningen te weren.
“We voeren een wet in die bepaalt dat Big Tech-bedrijven alleen strafbare uitingen mogen modereren, zodat legale meningen nooit worden verwijderd of onzichtbaar worden gemaakt.”
“We beschouwen social media-platformen als onderdeel van de publieke ruimte, zodat dezelfde vrijheden gelden als offline.”
“We verbieden de overheid om contact te houden met of druk uit te oefenen op techbedrijven om afwijkende meningen te weren, zodat het publieke debat vrij blijft.”
Nationale defensie versterken, NAVO-lidmaatschap heroverwegen
FVD wil investeren in een sterke nationale defensie, volledige zeggenschap over militaire inzet behouden, en het NAVO-lidmaatschap via referendum heroverwegen. Nederland moet neutraal opereren, geen belastinggeld besteden aan buitenlandse conflicten, en niet onder Brusselse of Amerikaanse druk militair handelen.
“We investeren in onze krijgsmacht - niet volgens een opgelegde NAVO-norm, maar naar eigen inzicht, zodat Nederland weerbaar is en onze militairen beter worden beloond.”
“We leggen het lidmaatschap van de NAVO via een referendum voor aan de Nederlandse bevolking, zodat we als land zelf kunnen beslissen of we door willen op het huidige pad.”
“We staan nooit toe dat de inzet van onze militairen door de EU of de NAVO wordt bepaald, zodat Nederland altijd zelf de controle houdt.”
De VVD kiest voor een assertieve koers op defensie, digitale autonomie en Europese samenwerking, met een sterke nadruk op veiligheid en strategische onafhankelijkheid. Ze willen fors investeren in defensie, Europese technologische soevereiniteit versterken (minder afhankelijk van Amerikaanse software en big tech), en buitenlandse beïnvloeding – ook via islamitische organisaties – actief tegengaan. Concrete voorstellen zijn onder meer een forse verhoging van het defensiebudget, strengere controle op buitenlandse geestelijken, Europese samenwerking op cyberveiligheid, en meer grip op sociale mediabedrijven.
Forse verhoging defensiebudget en modernisering krijgsmacht
De VVD wil de krijgsmacht technologisch superieur maken en fors investeren om de Russische dreiging het hoofd te bieden. Dit moet de NAVO-verplichtingen waarborgen en Nederland minder afhankelijk maken van anderen.
“De grootste investering in defensie in decennia: om de Russische dreiging het hoofd te bieden en onze manier van leven veilig te stellen, moeten we beschikken over een technologisch superieure krijgsmacht. Een investering van 3,5% van ons Bruto Nationaal Product (BNP) is nodig om onze krijgsmacht te moderniseren.”
“We investeren in de wapens van de toekomst, zoals hypersonische raketten en drones, en brengen de luchtverdediging snel op orde.”
Europese technologische en digitale autonomie versterken
De VVD wil minder afhankelijk zijn van Amerikaanse software en clouddiensten, en pleit voor een sterke Europese digitale infrastructuur en eigen technologische alternatieven. Dit moet de strategische autonomie van Europa vergroten en vitale processen beschermen.
“Nederland en Europa moeten minder afhankelijk worden van Amerikaanse software, clouddiensten en datacentra: De VVD pleit daarom voor versterking van de Europese digitale infrastructuur en eigen technologische alternatieven (Nederlandse en Europese clouds), zodat we onze autonomie behouden, risico’s beperken en vitale processen niet in buitenlandse handen leggen.”
“We zetten in op gezamenlijke Europese orders voor materieel om onze eigen defensie-industrie te laten opschalen, de interoperabiliteit te vergroten, versnippering van de Europese defensie-industrie terug te brengen, en de strategische autonomie van Europa te versterken.”
Strengere controle op buitenlandse beïnvloeding en islamitische organisaties
De VVD wil buitenlandse beïnvloeding via diaspora, weekendscholen en moskeeën tegengaan, en stelt strengere eisen aan buitenlandse geestelijken. Er komt een zwarte lijst voor haatpredikers en een EU-lijst, en een imamopleiding in Nederland.
“We beschermen Nederlanders die met buitenlandse beïnvloeding te maken hebben actief, door beperkingen op te leggen aan de lange arm die wordt uitgestrekt naar de diaspora hier, via zaken als diasporabelasting, indoctrinatie op weekendscholen en moskeeën en andere vormen van intimidatie.”
“Er worden niet automatisch meer tewerkstellingsvergunningen verleend aan buitenlandse geestelijken. Er moet eerst worden aangetoond dat er in Nederland of de EU geen geschikte kandidaten zijn. Om dit juridisch mogelijk te maken komt er een door de overheid geaccrediteerde imamopleiding in Nederland, om imams op te leiden die beter aansluiten bij de geloofsbeleving in de Nederlandse context. Haatimams en andere haatpredikers zijn in Nederland niet welkom. Deze groep wordt uit Nederland geweerd door een zwarte lijst, en wij zetten ons in voor een EU-lijst.”
Europese samenwerking op cyberveiligheid en inlichtingen
De VVD wil een sterke Europese samenwerking op cyberveiligheid en inlichtingen, met als doel gecoördineerde aanpak van statelijke cyberaanvallen, desinformatie en spionage. Ze pleiten voor een Europese “Five Eyes”.
“De VVD wil een sterke Europese samenwerking op het gebied van cyberveiligheid en inlichtingen. Dreigingen zoals statelijke cyberaanvallen, desinformatie en spionage vragen om een gecoördineerde aanpak waarbij ook samenwerking tussen het bedrijfsleven en inlichtingendiensten nodig is. We willen een Europese ‘’Five Eyes’’ waarin, binnen een select Europees gezelschap, wordt samengewerkt op inlichtingengebied.”
Meer grip op big tech en sociale mediabedrijven
De VVD wil schadelijke content op sociale media verbieden en meer grip krijgen op big tech, om online haat, radicalisering en desinformatie tegen te gaan.
“We maken van de online wereld een veiligere plek door grip te krijgen op sociale mediabedrijven en schadelijke content te verbieden.”
“Terroristische en andere strafbare content dient altijd binnen één uur na een bevel van de toezichthouder offline te zijn gehaald. Platforms die hier niet aan voldoen krijgen hogere boetes.”
NSC kiest voor een kritische houding tegenover big tech en digitalisering, met nadruk op privacy, digitale autonomie en strenge regulering van technologiebedrijven. Op het gebied van defensie pleit NSC voor forse investeringen, versterking van de krijgsmacht en behoud van nationale soevereiniteit binnen Europese samenwerking. Over islam zijn geen concrete standpunten te vinden; Europese samenwerking wordt gesteund mits nationale zeggenschap behouden blijft.
Strengere regulering en beperking macht big tech
NSC ziet de groeiende macht van grote technologiebedrijven als een bedreiging voor privacy en grondrechten. Ze willen strengere wetgeving, meer handhaving en digitale autonomie, met nadruk op Europese samenwerking en het beperken van afhankelijkheid van niet-Europese techbedrijven.
“Grootschalige privacyschendingen van groepen burgers door tech-reuzen en de online advertentie-industrie zijn een grove en bewuste schending van de grondrechten. We vinden dat er een wettelijke basis moet komen om deze bedrijven via het strafrecht aan te pakken.”
“De macht van de grote technologiebedrijven wordt steeds groter, ten koste van de rechten van mensen.”
“Onze overheid moet niet vanuit het buitenland met één decreet digitaal kunnen worden platgelegd. De risicovolle afhankelijkheid van de Nederlandse overheid van de Amerikaanse cloud moet daarom met spoed worden afgebouwd. In ICT-aanbestedingen moet onze digitale autonomie zwaarder meewegen. Er moet meer gebruik worden gemaakt van lokale en Europese (cloud)oplossingen, in lijn met de voorstellen uit onze initiatiefnota ‘Wolken aan de horizon’.”
Investeren in defensie en cyberweerbaarheid
NSC wil fors investeren in defensie, met nadruk op NAVO-normen, cyberveiligheid en het versterken van de krijgsmacht. Ze zijn tegen een Europees leger en willen nationale zeggenschap behouden, maar pleiten wel voor Europese samenwerking bij defensieaankopen.
“We versterken de krijgsmacht en hanteren de nieuwe NAVO-norm van 3,5% voor Defensie-uitgaven en 1,5% voor andere uitgaven zoals versterken van de bruggen.”
“Moderne oorlogsvoering stelt nieuwe eisen aan Defensie. Nieuw Sociaal Contract zet daarom in op een daadkrachtige cyberstrategie. We vergroten de capaciteit van het Defensie Cyber Commando en investeren in een offensief cyberprogramma.”
“We zijn tegen de vorming van een Europees leger. Het uit handen geven van ons geweldsmonopolie aan de Europese Unie ondergraaft het fundament van Nederland als zelfstandige staat. Wel vinden we dat Europese landen nauwer moeten samenwerken bij defensieaankopen.”
Kritische Europese samenwerking, behoud nationale soevereiniteit
NSC steunt Europese samenwerking op strategische thema’s als handel, technologie en veiligheid, maar verzet zich tegen verdere overdracht van nationale bevoegdheden en een ‘ever closer union’. Ze willen dat Nederland een stevige, realistische positie inneemt en nationale belangen vooropstelt.
“We zijn tegen de ‘ever closer union’. Binnen Europa bepleiten we een stevige opstelling van Nederland, constructief maar realistisch. Taken, bevoegdheden en budgetten blijven van ons, deze nationale soevereiniteit bewaken we.”
“De Europese Unie zal zich steviger naar buiten moeten richten: gericht op het versterken van de buitengrenzen, het ontwikkelen van een stabiele ring rond Europa en op bedreigingen en kansen in de wereld. Alleen samen kunnen we geopolitiek tegenwicht bieden tegen de agressie van Rusland en de assertiviteit van China en grip krijgen op migratie. We hechten aan een stevige Europese samenwerking met behoud van onze huidige nationale onafhankelijkheid.”