Verkiezingsprogramma's 2025 overinvesteringsbank
Volt wil een Nationale Investeringsbank (NIB) oprichten die met substantiële publieke middelen en staatsgarantie investeert in innovatie, duurzaamheid en sleuteltechnologieën. De NIB moet bestaande fondsen bundelen, durfkapitaal vergroten en het voor institutionele beleggers aantrekkelijker maken om te investeren in maatschappelijke en innovatieve projecten. Volt ziet de NIB als motor voor economische slagkracht, duurzame groei en het versterken van het Nederlandse en Europese innovatieklimaat.
Oprichting van een Nationale Investeringsbank met Publieke Middelen
Volt stelt voor om een Nationale Investeringsbank (NIB) op te richten, gefinancierd met een eenmalige publieke investering en staatsgarantie, om innovatie, sleuteltechnologieën en maatschappelijke verdienmodellen te financieren. De NIB moet versnippering tegengaan door bestaande fondsen te bundelen en het investeringslandschap overzichtelijker te maken voor institutionele beleggers.
“We richten een Nationale Investeringsbank (NIB) op met voldoende publieke middelen, toegang tot de kapitaalmarkt middels staatsgarantie en een breed mandaat om de Nederlandse investeringsopgave te kunnen realiseren. De NIB moet een professionele instelling worden op afstand van de Kamer. Om deze investeringsbank op te zetten zal een eenmalige publieke investering van tien miljard euro nodig zijn, waarmee op de kapitaalmarkten het tienvoudige opgehaald kan worden.”
“Een NIB zal het makkelijker en overzichtelijker maken voor institutionele beleggers, zoals pensioenfondsen, om mee te investeren, maar ook om van de Europese Investeringsbank (EIB) meer geld te ontvangen voor innovatieve projecten.”
Bundeling en Uitbreiding van Investeringsinstrumenten onder de NIB
De NIB moet bestaande fondsen en investeringsinstellingen bundelen om versnippering tegen te gaan en de economische slagkracht te vergroten. Daarnaast wordt het instrumentarium voor durfkapitaal fors uitgebreid, met meer middelen voor start-ups, scale-ups en mkb, en uitbreiding van Angel-regelingen.
“Om versnippering van het investeringslandschap tegen te gaan en de economische slagkracht van ons land te vergroten, zal de NIB bestaande fondsen en investeringsinstellingen bundelen.”
“Onder de Nationale Investeringsbank wordt het instrumentarium voor durfkapitaal fors uitgebreid. Er komen meer middelen vrij voor start-ups, scale-ups en mkb om innovatie te stimuleren.”
“De Nationale Investeringsbank breidt het aantal Angel-regelingen uit. Er worden fiscale stimuleringsregelingen voor start-ups uitgewerkt, waardoor expertise en kennis uit de praktijk beter benut wordt bij investeringen in jonge bedrijven.”
Specifieke Maatschappelijke en Innovatieve Fondsen onder de NIB
Volt wil onder de NIB specifieke fondsen en instrumenten plaatsen, zoals een Jongerenspringplank (beleggersrekening voor kinderen) en een cofinancieringsfonds voor Europese innovatiefondsen. Ook krijgt de NIB een actieve rol in het ondersteunen van de ontwikkeling van onderzoeksresultaten naar bedrijven en toepassingen.
“Volt wil de Jongerenspringplank onderzoeken. Dit is een beleggersrekening bij een publiek fonds onder de Nationale Investeringsbank (NIB), waar het Rijk bij de geboorte van een kind eenmalig geld inlegt.”
“Het fonds zal onderdeel uitmaken van de Nationale Investeringsbank.”
“De Nationale Investeringsbank krijgt hierbij een actieve rol om de ontwikkeling van onderzoeksresultaten naar innovatieve bedrijven en maatschappelijke toepassingen te ondersteunen.”
Stimuleren van Regionale Ontwikkeling en Samenwerking via de NIB
De NIB moet de samenwerking en kennisuitwisseling tussen Regionale Ontwikkelingsmaatschappijen (ROM’s) stimuleren en regionale bedrijfsactiviteiten ondersteunen.
“We stimuleren via de nieuwe Nationale Investeringsbank de onderlinge samenwerking en uitwisseling van kennis tussen de verschillende Regionale Ontwikkelingsmaatschappijen (ROM’s). Hierdoor wordt de zichtbaarheid en slagkracht van de ROM’s vergroot en krijgen lokale bedrijfsactiviteiten ondersteuning bij hun groei en ontwikkeling.”
BBB wil de oprichting van een Nationale Investeringsbank (NIB) onderzoeken om publieke investeringen te bundelen en te richten op innovatie, mkb, infrastructuur en strategische sectoren. De partij ziet de NIB als alternatief voor bestaande, versnipperde fondsen en wil hiermee regionale economieën versterken, strategische autonomie vergroten en de energietransitie versnellen. De bank moet bureaucratie verminderen en Nederland minder afhankelijk maken van buitenlandse kapitaalstromen.
Onderzoek naar oprichting Nationale Investeringsbank
BBB pleit voor het onderzoeken van een Nationale Investeringsbank die overheidsgeld koppelt aan landelijke en regionale projecten, met een duidelijke focus op innovatie, mkb en infrastructuur. De bank moet bestaande, gefragmenteerde fondsen vervangen en bijdragen aan strategische autonomie, werkgelegenheid en de energietransitie. Dit initiatief is bedoeld om investeringen effectiever, minder bureaucratisch en meer regionaal gericht te maken.
“De oprichting van een Nationale Investeringsbank onderzoeken die: Vermogen van de overheid koppelt aan landelijke en regionale projecten; Investeert in mkb, innovatie en infrastructuur; Marktpartijen cofinanciert via garantstellingen en leningen; De rol overneemt van de huidige gefragmenteerde en niet goed werkende fondsen zoals het Groeifonds en InvestNL die daarmee kunnen worden opgeheven.”
“We stimuleren innovatie door nationale investeringen, BBB wil hiervoor de oprichting van een Nationale Investeringsbank onderzoeken.”
“We onderzoeken de oprichting van een Nationale Investeringsbank (NIB) in Nederland. Deze NIB krijgt een duidelijke taak in het beschikbaar stellen van risicodragend kapitaal voor innovatieve bedrijven in deeptech, agrotech, energietechniek en industriële toepassingen die bijdragen aan strategische autonomie en werkgelegenheid in de maakindustrie in Nederland.”
Nationale Investeringsbank als motor voor regionale economie en transities
BBB ziet de NIB als instrument om regionale economieën te versterken, Nederland minder afhankelijk te maken van buitenlandse kapitaalstromen en de energietransitie en landbouwtransitie te versnellen zonder extra bureaucratie. De investeringen moeten waar mogelijk aansluiten bij Europese defensieclausules.
“Een Nationale Investeringsbank versterkt de regionale economie, maakt Nederland minder afhankelijk van buitenlandse kapitaalstromen en versnelt de energietransitie en landbouwtransitie zonder bureaucratie.”
“De investeringen van de Nationale Investeringsbank sluiten indien mogelijk ook aan bij de defensieclausule van het Stabiliteits en Groeipact (SGP).”
Het CDA wil een Nationale Investeringsbank oprichten als krachtige overheidsinvesteringspartner om investeringen in Nederland te stimuleren, met name in innovatie, infrastructuur en het toekomstig verdienvermogen. Deze bank moet versnipperde bestaande instellingen samenvoegen, private investeringen aanjagen en een centrale rol spelen bij het financieren van risicovolle en strategische projecten. De partij ziet dit als essentieel om economische groei, technologische ontwikkeling en brede welvaart te waarborgen.
Oprichting van een Nationale Investeringsbank
Het CDA stelt voor om bestaande publieke investeringsorganisaties samen te voegen tot één krachtige Nationale Investeringsbank. Deze bank moet als centrale overheidsinvesteringspartner optreden, met voldoende kapitaal om private financiering te stimuleren, vooral in risicovolle vroege fases van innovatieve bedrijven. Het doel is om het investeringsklimaat te versterken en strategische sectoren te ondersteunen.
“We ontwikkelen Invest NL, Invest International en onderdelen van de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO) door tot een Nationale Investeringsbank: één sterke overheidsinvesteringspartner, een brede nationale financierings- en ontwikkelingsinstelling met slagkracht en kapitaal. Daarmee stimuleren we ook private investeerders om in de meest risicovolle vroege fase van veelbelovende techbedrijven te investeren.”
“We vormen Invest-NL/Invest-International, en gedeeltes van RVO, om tot een Nationale Investeringsbank, met een flink kapitaal om private financiering aan te jagen.”
“We richten een nationale investeringsbank op die investeringen in Nederland aanjaagt.”
Uitvoeren van exportkredietverzekering door de Investeringsbank
De nieuwe Nationale Investeringsbank krijgt ook de taak om de exportkredietverzekering uit te voeren. Hiermee wil het CDA de internationale concurrentiepositie van Nederlandse bedrijven versterken en duurzame, inclusieve groei bevorderen.
“De nieuwe Nationale Investeringsbank gaat de exportkredietverzekering uitvoeren.”
De Partij voor de Dieren pleit niet expliciet voor een nationale investeringsbank, maar wil de macht van grote systeembanken doorbreken en kapitaalstromen sturen naar maatschappelijke en ecologische doelen. Ze stellen voor om kleinere, ethisch georiënteerde banken en publieke kredietverlening te faciliteren, waarbij publieke en maatschappelijke banken een actieve rol krijgen in langetermijninvesteringen binnen ecologische grenzen.
Faciliteren van kleinere, ethische en publieke banken
De PvdD wil de macht van grote systeembanken verminderen door kleinere, ethisch georiënteerde instellingen en publieke banken te ondersteunen. Deze instellingen moeten krediet verstrekken aan sectoren die bijdragen aan maatschappelijke en ecologische doelen, waarmee ze de rol van een investeringsbank deels invullen. Het doel is om financiering te richten op circulaire economie, natuurherstel en andere toekomstbestendige sectoren.
“We doorbreken de macht van de systeembanken door kleinere, ethisch georiënteerde instellingen zoals maatschappelijke banken, kredietunies en coöperatieve financiers te faciliteren.”
“Ook publieke banken krijgen daar een actieve rol in, via kredietverstrekking. Alleen banken die handelen binnen ecologische grenzen krijgen een bankvergunning.”
“Geduldig kapitaal, bedoeld voor langetermijn-investeringen in minder rendabele sectoren, maken we fiscaal aantrekkelijker. Financieringen en investeringen voor circulaire processen en bedrijven wordt makkelijker.”
Sturen van kapitaalstromen naar maatschappelijke doelen
De partij wil dat publieke instellingen, waaronder De Nederlandsche Bank, actief kapitaalstromen sturen naar sectoren die bijdragen aan duurzaamheid en maatschappelijke waarde. Dit sluit aan bij de rol die een publieke investeringsbank zou kunnen spelen, maar wordt breder getrokken naar het gehele financiële systeem.
“Het recht om geld te scheppen moet uitsluitend een publiek mandaat zijn – leningen moeten naar toekomstbestendige sectoren zoals hernieuwbare energie, circulaire economie en natuurherstel. De Nederlandsche Bank krijgt als toezichthouder een actieve rol in het sturen van kapitaalstromen richting maatschappelijke doelen.”
De SGP noemt nergens expliciet een "investeringsbank" in haar verkiezingsprogramma en doet geen voorstel voor de oprichting of uitbreiding van een nationale of Europese investeringsbank. Wel pleit de partij voor het versterken van bestaande investerings- en garantieregelingen, met name gericht op verduurzaming, innovatie en het mkb, maar altijd via fondsen, garantiestellingen of publiek-private samenwerking – niet via een aparte investeringsbank. De SGP is bovendien kritisch op Europese schuldeninstrumenten en wil investeringen vooral nationaal en via bestaande structuren organiseren.
Versterken van bestaande investeringsfondsen en garantieregelingen
De SGP kiest ervoor om investeringen te stimuleren via bestaande fondsen en garantieregelingen, bijvoorbeeld voor duurzame landbouw, innovatie en het mkb. Dit gebeurt door het versterken van deze instrumenten en het stimuleren van private investeerders, niet door het oprichten van een aparte investeringsbank. De partij ziet een rol voor overheid en ketenpartijen om investeringen los te trekken en te verbreden, maar blijft binnen het huidige institutionele kader.
“Het Investeringsfonds Duurzame Landbouw dat ondernemers middels investeringssteun, omschakelvergoedingen en garantstellingen helpt bij verduurzaming wordt versterkt.”
“De overheid gaat private financiering lostrekken en verbreedt het palet aan publieke en private financiering. Er komen verbeterde garantiestellingen voor kleine kredieten en grote financiers, zoals pensioenfondsen, worden gestimuleerd hun geld hierin te steken.”
Afwijzing van Europese schuldeninstrumenten en investeringsbanken
De SGP is kritisch op Europese investerings- en schuldeninstrumenten, zoals eurobonds of Europese opkoopprogramma’s, en wil investeringen nationaal houden. De partij pleit voor het naleven van begrotingsregels en het vermijden van gezamenlijke Europese schulden, waarmee ze zich duidelijk afzet tegen een Europese investeringsbank of vergelijkbare constructies.
De VVD wil een investeringsmaatschappij oprichten die groeikapitaal verstrekt aan start-ups en scale-ups, met als doel innovatie en economische groei te stimuleren. Deze investeringsmaatschappij moet strategisch investeren in sectoren met hoge toegevoegde waarde, zoals kunstmatige intelligentie, en kan mogelijk worden samengevoegd met bestaande investeringsfondsen. Regionale Ontwikkelingsmaatschappijen krijgen daarnaast een versterkte rol en meer middelen om innovatieve bedrijven te ondersteunen.
Investeringsmaatschappij voor start-ups en scale-ups
De VVD stelt voor een investeringsmaatschappij op te richten die zich richt op het verstrekken van groeikapitaal aan startende en snelgroeiende bedrijven in Nederland. Dit moet het ondernemersklimaat versterken, innovatie versnellen en Nederland aantrekkelijker maken voor technologiebedrijven. De partij onderzoekt of deze nieuwe maatschappij kan worden geïntegreerd met bestaande investeringsfondsen en benadrukt het belang van voldoende publieke middelen voor Regionale Ontwikkelingsmaatschappijen.
“We richten een investeringsmaatschappij op gericht op het verstrekken van groeikapitaal aan start- en scale-ups in het hele land. Zij kunnen dan tegen gunstige voorwaarden geld lenen of garanties krijgen om in Nederland door te groeien. Zo zorgen we ervoor dat Nederland een aantrekkelijke plek is voor bijvoorbeeld techbedrijven. We bezien of dit samengevoegd kan worden met bestaande investeringsfondsen.”
“Ook Regionale Ontwikkelingsmaatschappijen spelen een cruciale rol in het ondersteunen van start-ups en scale-ups, daarom zorgen we ervoor dat deze ROM’s voldoende publieke middelen en investeringsruimte hebben om deze rol te vervullen.”
Strategische investeringen via investeringsmaatschappij in innovatie en AI
De investeringsmaatschappij wordt ingezet om strategisch te investeren in sectoren met hoge toegevoegde waarde, zoals kunstmatige intelligentie. Hiermee wil de VVD de internationale concurrentiepositie van Nederland versterken en technologische afhankelijkheid van andere landen verminderen.
“We doen daarom investeringen in kunstmatige intelligentie via de investeringsagenda voor nationale groei en de investeringsmaatschappij.”
“We richten daarnaast een investeringsmaatschappij op die is gericht op start- en scale-ups, zodat zij het geld hebben om op te schalen. We zetten vol in op kunstmatige intelligentie.”
D66 wil een Nationale Investeringsbank oprichten als publiek instrument om grootschalige investeringen in klimaat, energie, technologie en innovatie mogelijk te maken. Deze bank krijgt meer middelen, een breed mandaat en integreert het Nationaal Groeifonds, zodat ook het mkb en het Caribisch deel van het Koninkrijk toegang krijgen tot financiering voor grote transities. Het doel is om Nederland sterker, schoner en onafhankelijker te maken door te investeren in essentiële infrastructuur en innovatie.
Nationale Investeringsbank voor grote transities
D66 stelt voor om een Nationale Investeringsbank op te richten die gericht is op het financieren van grote maatschappelijke transities, zoals verduurzaming, technologische innovatie en strategische autonomie. De bank krijgt een breed mandaat, meer middelen, en neemt het Nationaal Groeifonds op, zodat ook het mkb en het Caribisch deel van het Koninkrijk toegang krijgen tot deze investeringen. Hiermee wil D66 structurele knelpunten aanpakken en Nederland voorbereiden op de toekomst.
“We willen een Nationale Investeringsbank voor grote transities. Deze publieke instelling krijgt meer middelen en een breed mandaat. Het Nationaal Groeifonds, dat we hervormen, wordt onderdeel van de Nationale Investeringsbank. Ook mkb’ers krijgen toegang. En de middelen worden beschikbaar in het hele Koninkrijk, inclusief het Caribisch deel.”
“De bank investeert in wat Nederland vooruithelpt: van verzwaring van het elektriciteitsnet tot warmtenetten in dorpen en steden, van circulaire productie tot herstel van bodem en water. Ook ondersteunt de bank de opschaling van bijvoorbeeld groene waterstof, digitale autonomie, duurzame defensiecapaciteit en technologische innovatie.”
De SP wil een Nationale Investeringsbank oprichten om gerichte investeringen in het midden- en kleinbedrijf (mkb) en in de brede economie mogelijk te maken. Hiermee wil de partij marktfalen van commerciële banken opvangen, innovatie stimuleren en publieke regie terugbrengen in cruciale investeringen. De bank moet vooral het mkb ondersteunen en bijdragen aan duurzame economische groei.
Nationale Investeringsbank voor het mkb
De SP pleit voor een aparte investeringsbank die zich richt op het mkb, omdat kleine en startende bedrijven vaak moeilijk toegang krijgen tot financiering via reguliere banken. De bank moet innovatie en opschaling stimuleren en sociale en duurzame prestaties eisen.
“Een investeringbank voor het mkb. Met een Nationale Investeringsbank voor het mkb kunnen kleine en startende bedrijven, evenals bedrijven die hun succesvolle diensten willen opschalen, gemakkelijker lenen. Een goede mkbbank ondersteunt ondernemers bij het opbouwen van hun zaak en stimuleert vernieuwing en innovatie. Deze bank kan niet alleen zelf financieren waar de financiële sector tekortschiet, ze kan ook mogelijkheden voor ondernemers samenbrengen, bijvoorbeeld waar het gaat om Europese fondsen en kredieten. Uiteraard verwachten we hier goede sociale en duurzaamheidsprestaties voor terug.”
Nationale Investeringsbank voor brede publieke investeringen
Naast het mkb wil de SP een Nationale Investeringsbank inzetten voor grootschalige publieke investeringen in infrastructuur, volkshuisvesting, onderwijs en innovatie. Dit moet de economie structureel versterken en de regie van de overheid vergroten.
“Nederland heeft een regering nodig die fors en duurzaam gaat investeren in cruciale infrastructuur, volkshuisvesting, onderwijs en innovatie. En zo de economie en de positie van werknemers structureel versterkt. Dit doen we onder andere via de rijksbegroting, een Nationale Investeringsbank en een Investeringsfonds voor Vooruitgang.”
BIJ1 pleit voor de oprichting van een publieke investeringsbank die specifiek investeert in de ecologische transitie van de landbouwsector, als alternatief voor de dominante positie van commerciële banken zoals de Rabobank. Het doel is om boeren te ondersteunen bij duurzame veranderingen en hen minder afhankelijk te maken van private financiële instellingen.
Publieke investeringsbank voor ecologische landbouwtransitie
BIJ1 wil een publieke investeringsbank oprichten om boeren te helpen bij de overstap naar een ecologisch en duurzaam landbouwmodel. Hiermee wil de partij de macht van commerciële banken doorbreken en boeren toegang geven tot eerlijke financiering voor groene investeringen.
“Om boeren te bevrijden uit de wurggreep van de Rabobank komt er een publieke investeringsbank die investeringen in de ecologische transitie vergemakkelijkt.”
De ChristenUnie wil een nationale investeringsbank oprichten als voortzetting van InvestNL, met als doel innovatie en productiviteit in Nederland te stimuleren. Deze bank moet bijdragen aan het beter beschikbaar maken van groeikapitaal voor het mkb, start-ups en scale-ups, en zo de toekomstige welvaart en economische weerbaarheid van Nederland versterken.
Nationale investeringsbank als voortzetting van InvestNL
De ChristenUnie pleit voor het oprichten van een nationale investeringsbank, voortbouwend op InvestNL, om innovatie en productiviteit te bevorderen. Hiermee wil de partij het samenspel tussen wetenschap, kennisinstituten, opleidingen en bedrijven versterken en de toegang tot groeikapitaal verbeteren, vooral voor het mkb en innovatieve ondernemingen. Dit is bedoeld om de toekomstige welvaart veilig te stellen en de economie te verduurzamen.
“Er komt een nationale investeringsbank, als voortzetting van InvestNL.”
DENK pleit voor de oprichting van een publieke kredietbank die kleine ondernemers ondersteunt met eerlijke leningen wanneer zij bij reguliere banken geen kans krijgen. Hiermee wil DENK de toegang tot financiering voor het MKB verbeteren en ondernemerschap stimuleren, vooral voor groepen die nu door commerciële banken worden uitgesloten.
Publieke kredietbank voor kleine ondernemers
DENK wil een publieke kredietbank oprichten om kleine ondernemers te helpen die bij reguliere banken geen financiering kunnen krijgen. Dit voorstel is bedoeld om de toegang tot kapitaal te vergroten voor het MKB, dat volgens DENK essentieel is voor werkgelegenheid en economische groei, maar vaak wordt buitengesloten door commerciële banken.
“We richten een publieke kredietbank op voor kleine ondernemers. Die verstrekt eerlijke leningen aan ondernemers die bij gewone banken geen kans krijgen.”
GroenLinks-PvdA wil een Nationale Investeringsbank oprichten door bestaande publieke investeringsinstellingen te bundelen. Deze bank moet het concurrentievermogen van Nederland vergroten en vooral mkb-bedrijven toegang geven tot leningen die zij op de reguliere markt niet krijgen. De partij ziet de investeringsbank als een instrument om duurzame innovatie en economische vernieuwing te stimuleren, met speciale aandacht voor moeilijk financierbare sectoren.
Oprichting van een Nationale Investeringsbank
GroenLinks-PvdA stelt voor om een Nationale Investeringsbank op te richten door bestaande instellingen samen te voegen. Het doel is om de slagkracht te vergroten, aansluiting te zoeken bij Europese initiatieven, en mkb-bedrijven te ondersteunen die lastig aan durfkapitaal komen. Dit moet bijdragen aan het versterken van het Nederlandse concurrentievermogen en het stimuleren van duurzame economische ontwikkeling.
“Een Nationale Investeringsbank vergroot het Nederlandse concurrentievermogen en kan bedrijven toegang geven tot leningen die ze op de reguliere markt niet kunnen krijgen. We bundelen de huidige instellingen van Invest-NL, Invest International, Rijksdienst voor Ondernemend Nederland en de Regionale Ontwikkelingsmaatschappijen zodat de slagkracht van de bank groter wordt en we aan kunnen sluiten bij initiatieven van de Europese Investeringsbank. We hebben hierbij in het bijzonder aandacht voor mkb-bedrijven die moeilijk aan het benodigde durfkapitaal komen.”
NSC wil een Nationale Investeringsbank oprichten om langjarige, risicodragende investeringen in strategische technologieën zoals chips, AI en biotech mogelijk te maken. Hiermee wil de partij Nederland laten aansluiten bij landen als Duitsland en Frankrijk, waar publieke investeringsbanken al langer een sleutelrol spelen in innovatie en economische groei. De bank moet het Nederlandse innovatieklimaat versterken en de basis leggen voor toekomstige verdienkansen.
Oprichting Nationale Investeringsbank voor strategische technologieën
NSC stelt voor om een Nationale Investeringsbank op te richten die zich richt op langjarige, risicodragende investeringen in sleuteltechnologieën. Dit moet het Nederlandse innovatievermogen vergroten en het concurrentienadeel ten opzichte van landen met bestaande publieke investeringsbanken verkleinen. De bank is bedoeld om financiering, beleid en infrastructuur te bundelen en zo innovatie en economische groei te stimuleren.
“Voor langjarige innovatie en doorgroei richten we een Nationale Investeringsbank op. Nederland loopt achter op landen als Duitsland en Frankrijk, waar publieke investeringsbanken al jarenlang miljarden inzetten voor strategische technologieën. Met de Nationale Investeringsbank leggen we een stevige basis voor risicodragende investeringen in sleuteltechnologieën zoals chips, AI en biotech.”
Niet expliciet genoemd in verkiezingsprogramma
Niet expliciet genoemd in verkiezingsprogramma
Niet expliciet genoemd in verkiezingsprogramma
Niet expliciet genoemd in verkiezingsprogramma
Niet expliciet genoemd in verkiezingsprogramma