Verkiezingsprogramma's 2025 overinstitutionalia EU
JA21 wil de Europese Unie institutioneel beperken tot haar oorspronkelijke kern van economische samenwerking en soevereiniteit van lidstaten, en verzet zich tegen verdere federalisering, uitbreiding van bevoegdheden en groei van het EU-ambtenarenapparaat. De partij pleit voor behoud van het vetorecht, een kleinere EU-begroting, geen gezamenlijke schulden, en meer transparantie en parlementaire zeggenschap over EU-besluiten. Hun visie is dat de EU zich moet terugtrekken uit politieke en sociale domeinen en zich beperken tot een slanke, economisch georiënteerde samenwerking.
Bevoegdheden terug naar lidstaten, geen verdere federalisering
JA21 verzet zich tegen elke institutionele ontwikkeling richting een federaal Europa en wil bevoegdheden terughalen naar de lidstaten. Ze zien de huidige EU als te politiek en te ver verwijderd van haar oorspronkelijke economische doelstellingen.
“Geen enkele stap richting een federaal Europa, en dus ook geen verdragswijzigingen die tot verdere overdracht van bevoegdheden leiden. Er moet juist ruimte ontstaan om bevoegdheden terug te geven aan lidstaten.”
“De Europese Unie moet zich leren beperken. De EU moet terug naar haar kerntaken waarmee we onze soevereiniteit behouden en economische groei kunnen veiligstellen.”
“JA21 wil dat de Europese Commissie zich bezighoudt met waar zij voor is opgericht, leert bevoegdheden terug te geven aan de lidstaten, en geen geitenpaden blijft zoeken om haar invloed uit te breiden.”
Behoud vetorecht en nationale zeggenschap
JA21 vindt het essentieel dat lidstaten hun vetorecht behouden in de Europese Raad en dat Nederlandse ministers geen EU-besluiten mogen steunen zonder parlementair mandaat. Dit moet voorkomen dat nationale belangen worden overruled door EU-institutionele besluitvorming.
Krimp EU-begroting en ambtenarenapparaat
De partij wil de EU-institutionele uitgaven fors beperken, de begroting verkleinen, geen Europese belastingen, en het ambtenarenapparaat inkrimpen. Dit is een direct antwoord op de groeiende institutionele omvang en macht van de EU.
“De EU-begroting moet juist krimpen, nadat het jarenlang enkel heeft kunnen toenemen.”
“JA21 is principieel tegen Europese belastingen. Ook de omvang van het EU-ambtenarenapparaat moet worden teruggedrongen, zeker gezien de sterke toename van het personeelsbestand in de afgelopen decennia.”
Geen gezamenlijke schulden, strikte begrotingsregels
JA21 verzet zich tegen elke vorm van gezamenlijke Europese schulden en eist strikte handhaving van de bestaande begrotingsregels. Ze willen dat Nederland zich kan distantiëren van gezamenlijke schulden en dat landen die regels overtreden, zelf de consequenties dragen.
Eén vaste vergaderlocatie Europees Parlement
JA21 wil een einde aan het reizen tussen verschillende vergaderlocaties van het Europees Parlement, wat zij zien als een inefficiënte institutionele praktijk.
“Eén vaste vergaderlocatie voor het Europees Parlement.”
Meer transparantie en parlementaire controle op EU-wetgeving
De partij vindt dat de Nederlandse parlementen betere instrumenten moeten krijgen om subsidiariteit te waarborgen en tijdig invloed uit te oefenen op EU-wetgeving, zodat nationale democratische controle op EU-institutioneel beleid wordt versterkt.
“Naast de reeds ingebouwde controlemechanismen in de rapportages door ministeries moeten de Eerste en Tweede Kamer betere handvatten krijgen om subsidiariteit te waarborgen binnen Europese verordeningen en richtlijnen.”
“Wetgeving die in Nederland impact heeft, moet tijdig besproken worden in de Tweede Kamer, zodat de volksvertegenwoordiging sturing kan geven.”
FVD is radicaal tegen de huidige institutionele structuur van de EU en pleit voor een volledige Nederlandse uittreding (NEXIT), waarbij Nederland weer volledige soevereiniteit krijgt over wetgeving, grenzen en beleid. Ze willen geen verdere soevereiniteitsoverdracht, internationale verdragen ondergeschikt maken aan nationale wetgeving, en streven naar maximale transparantie en democratische controle over internationale afspraken.
Uittreding uit de EU en herstel nationale soevereiniteit
FVD ziet de EU als een bureaucratische en ondemocratische instelling die Nederland haar soevereiniteit ontneemt op het gebied van wetgeving, handel, grenzen en monetair beleid. Ze willen daarom een ordentelijke uittreding uit de EU (NEXIT) en toetreding tot de EFTA, zodat Nederland weer volledige controle krijgt over zijn eigen instituties en beleid.
“Forum voor Democratie wil dat Nederland zelf zijn eigen regels kan maken, zijn eigen grenzen kan beschermen en zijn eigen allianties kan sluiten. De Europese Unie maakt dat alles onmogelijk. Daarom streven we naar een intelligente uittreding uit de Europese Unie, waarna we ons aansluiten bij de Europese Vrijhandelsassociatie, net als Zwitserland, Noorwegen en IJsland.”
“Het Nederlands belang raakt steeds verder ondergesneeuwd in de wirwar van belangen die in Brussel worden afgewogen. Als klein land worden wij voortdurend overstemd door de veel grotere landen in de Unie. Voor het behoud van onze democratie en onze welvaart acht Forum voor Democratie het van essentieel belang om als Nederland de Europese Unie te verlaten (NEXIT) en ons aan te sluiten bij de EFTA, de Europese vrijhandelszone waar ook welvarende landen als Zwitserland, IJsland en Noorwegen lid van zijn.”
“We verlaten de Europese Unie op een ordentelijke manier, zodat Nederland weer volledige controle krijgt over zijn wetten, grenzen en beleid.”
Geen verdere soevereiniteitsoverdracht en herziening internationale betrokkenheid
Zolang Nederland nog lid is van de EU, wil FVD geen enkele nieuwe overdracht van bevoegdheden naar Brussel en een herziening van de betrokkenheid bij internationale organisaties. Dit om te voorkomen dat de institutionele macht van de EU verder wordt uitgebreid ten koste van nationale democratie.
Nationale wet boven internationale verdragen
FVD wil het monistische stelsel afschaffen, zodat internationale verdragen en EU-wetgeving niet langer automatisch boven nationale wetgeving staan. Dit moet de democratische controle over institutionele afspraken herstellen en voorkomen dat internationale instituties nationale besluitvorming overrulen.
“We schrappen de artikelen 93 en 94 van de Grondwet, en zetten daarmee het monistisch stelsel om in een dualistisch stelsel, zoals in Duitsland en de Verenigde Staten. Internationale verdragen worden hierdoor pas geldig nadat ze door het Nederlandse parlement zijn omgezet in een nationale wet.”
“We beëindigen de directe werking van internationaal recht in het Nederlandse stelsel, zodat verdragen niet langer automatisch boven onze nationale wetten staan en rechters onze nationale wetten daar ook niet langer aan kunnen ‘toetsen’.”
Volledige transparantie van internationale afspraken
FVD wil dat internationale organisaties en afspraken onder het bereik van de Wet Open Overheid (WOO) vallen, zodat de institutionele besluitvorming transparant en controleerbaar wordt voor burgers en parlement.
“We plaatsen internationale organisaties zoals WEF, WHO, NAVO - althans zolang onze betrokkenheid hierbij voortduurt - onder het bereik van de Wet Open Overheid, door het schrappen van de uitzonderingsgrond in artikel 5.1, tweede lid, onderdeel a, zodat volledige transparantie wordt gegarandeerd.”
“Transparantie staat voorop: internationale afspraken en besprekingen komen onder het bereik van de Wet Open Overheid, zodat we inzicht krijgen in wat in achterkamertjes ver weg wordt bedisseld.”
De PVV is fel tegen verdere Europese integratie en wil bevoegdheden en geld terughalen uit Brussel. Ze pleiten voor het behouden en actief inzetten van vetorechten, het blokkeren van EU-uitbreiding en het stoppen van overdrachten aan de EU, met als doel de nationale soevereiniteit te herstellen en Nederland meer grip te geven op eigen beleid.
Bevoegdheden en geld terughalen uit Brussel
De PVV wil niet dat Nederland meer macht en geld overdraagt aan de EU, maar juist bestaande bevoegdheden en financiële bijdragen terughalen. Ze zien de groeiende invloed van de EU als een bedreiging voor de nationale soevereiniteit en willen Nederland weer "baas in eigen land" maken.
Vetorechten behouden en inzetten voor opt-outs
De partij benadrukt het belang van het behouden en actief inzetten van het Nederlandse vetorecht binnen de EU, onder andere om uitzonderingen (opt-outs) op EU-beleid af te dwingen, vooral op het gebied van asiel, immigratie en natuurbeleid.
“Onze vetorechten behouden we, herstellen we in ere én zetten we in: Nederland moet al het mogelijke vetoën, waaronder de EU-begroting, om zo een opt-out op asiel en immigratie en soepeler natuur- en stikstofbeleid te dwingen en de EU van binnenuit op de schop te nemen.”
“Vetorechten behouden, in ere herstellen én inzetten voor een opt-out op asiel en immigratie!”
“In Brussel zullen we door het inzetten van veto’s of het weigeren van de te hoge Nederlandse bijdrage aan de EU-begroting een opt-out op asiel en immigratie afdwingen.”
Tegen EU-uitbreiding en Europese superstaat
De PVV verzet zich tegen verdere uitbreiding van de EU en tegen de vorming van een "geopolitieke Europese superstaat". Ze willen alle toetredingsonderhandelingen met kandidaat-lidstaten stopzetten en zijn tegen visumvrijstelling voor Turkije.
“Wij zijn tegen elke verdere uitbreiding van de EU. De toetredingsonderhandelingen met Turkije en alle andere kandidaat-lidstaten moeten direct en definitief worden verbroken. Een visumvrijstelling voor Turkije binnen de EU is onbespreekbaar.”
“Soeverein Nederland, geen geopolitieke Europese superstaat”
Stoppen of verminderen van financiële afdrachten aan de EU
De partij wil de Nederlandse bijdrage aan de EU fors verminderen en ziet Nederland als een te grote nettobetaler aan Brussel.
“Ook willen we miljarden minder afdragen aan de Europese Unie. We zijn al jaren de grootste nettobetaler aan Brussel. En ze willen bij elke begroting meer en meer. Het is genoeg!”
“Alleen al dit jaar besteden we € 9 miljard aan de opvang van asielzoekers en Oekraïners. Ook sturen we elk jaar € 7 miljard naar Afrika en doneren we € 10 miljard aan Brussel.”
NSC wil de institutionele structuur van de EU hervormen door nationale parlementaire controle te versterken, de soevereiniteit van lidstaten te waarborgen en mechanismen in te voeren tegen lidstaten die de rechtsstaat ondermijnen. Ze pleiten voor een parlementair instemmingsrecht bij EU-wetgeving, strengere handhaving van begrotingsregels, en de mogelijkheid om lidstaten uit te sluiten bij ernstige schendingen van EU-waarden. De partij is uitgesproken tegen verdere federalisering en het ontstaan van een transferunie.
Parlementair instemmingsrecht bij EU-wetgeving
NSC wil dat Europese regelgeving alleen in Nederland wordt ingevoerd als de meerderheid van het parlement instemt, om nationale democratische controle te versterken en te voorkomen dat Europese regels als voldongen feit worden opgelegd.
“Europese regels mogen niet als voldongen feiten neerdalen op Nederland, maar kunnen alleen worden ingevoerd als de meerderheid van het Nederlandse parlement het ermee eens is. We willen een parlementair instemmingsrecht in de Europawet verankeren.”
Strengere handhaving en sancties bij schending EU-beginselen
De partij wil dat de EU landen die de rechtsstaat ondermijnen of begrotingsregels overtreden, effectief kan sanctioneren, inclusief het onthouden van EU-gelden en zelfs uitsluiting uit de Unie.
“Steeds meer EU-lidstaten, zoals Hongarije en Slowakije, ondermijnen fundamentele rechtsstatelijke principes. Daarom moet de EU een ‘rechtsstaatslot’ invoeren: landen die hun rechtsstaat afbreken krijgen geen EU-gelden meer.”
“Daarnaast moet het mogelijk worden om lidstaten die stelselmatig de rechtsstaat ondermijnen of langdurig niet voldoen aan de toelatingscriteria, uit de EU te zetten.”
“Als landen zich daar niet aan houden moeten daar consequenties aan verbonden worden zoals het achterhouden van EU-gelden.”
Tegen verdere federalisering en transferunie
NSC verzet zich tegen het verder centraliseren van bevoegdheden op EU-niveau, het ontstaan van een transferunie en gezamenlijke schulden, en wil nationale soevereiniteit en begrotingsautonomie behouden.
“We zijn tegen de ‘ever closer union’. Binnen Europa bepleiten we een stevige opstelling van Nederland, constructief maar realistisch. Taken, bevoegdheden en budgetten blijven van ons, deze nationale soevereiniteit bewaken we.”
“Als onderdeel van een verstandig Europees beleid zijn we tegen de ontwikkeling van de EU tot een transferunie. Belastingheffing blijft voorbehouden aan de lidstaten. We zijn tegen nieuwe gezamenlijke Europese schulden, tegen “eurobonds” en andere constructies waarmee schulden van EU-lidstaten gemeenschappelijk worden.”
Actievere parlementaire toetsing en betrokkenheid bij EU-beleid
NSC wil dat de Tweede Kamer actiever EU-beleid toetst op subsidiariteit, proportionaliteit en effecten, en dat de regering de Kamer tijdig betrekt bij EU-initiatieven en onderhandelingen.
“De Tweede Kamer moet EU-beleid en -regelgeving actiever toetsen op subsidiariteit, proportionaliteit en verwachte effecten. We vinden het van belang dat de Tweede Kamer bij grote en potentieel verstrekkende nieuwe EU-initiatieven een rapporteur benoemt.”
“De regering moet de Tweede Kamer tijdig en actief betrekken bij nieuwe initiatieven van de EU en bij mandaten voor onderhandelingen. De mening van de Kamer moet veel nadrukkelijker worden meegenomen in het standpunt van de regering in de formele als informele (voor)fases van het Europese besluitvormingsproces, inclusief de Eurogroep.”
De SGP wil de Europese Unie terugbrengen tot haar kerntaken als samenwerkingsverband van soevereine staten, met minder macht voor EU-instituties en meer zeggenschap voor nationale parlementen. Ze pleiten voor het schrappen van de term "steeds hechter wordende Unie", zwaardere eisen voor verdragswijzigingen, en het beperken van de rol van de Europese Commissie in het wetgevingsproces. Concrete voorstellen zijn onder meer het invoeren van opt-outs, het opheffen van de parlementszetel in Straatsburg bij verdragswijzigingen, en het versterken van nationale parlementaire controle.
EU terug naar kerntaken, minder macht instituties
De SGP vindt dat de EU zich moet beperken tot haar oorspronkelijke economische samenwerkingsdoel en niet moet uitgroeien tot een politieke unie met steeds meer bevoegdheden. Ze willen dat nationale parlementen leidend zijn in het wetgevingsproces en dat de EU-instituties, zoals de Commissie en het Parlement, minder macht krijgen.
“Wat begon als een economisch samenwerkingsproject tussen soevereine staten, groeide de afgelopen decennia uit tot politieke Unie die sluipenderwijs steeds meer bevoegdheden naar zich toetrekt. ... De SGP wil dat de EU in deze tijd van geopolitieke spanningen teruggaat naar haar kerntaken en Bijbelse kernwaarden. De EU moet ten dienste staan van de lidstaten.”
“Lidstaten moeten leidend worden in het wetgevingsproces, niet langer de Europese Commissie.”
Schrappen 'steeds hechter wordende Unie' en opt-outs
De SGP wil de integratie van de EU afremmen door het schrappen van de term "steeds hechter wordende Unie" uit de verdragen en het mogelijk maken voor lidstaten om via opt-outs niet deel te nemen aan bepaalde beleidsterreinen.
Zwaardere eisen voor verdragswijzigingen en parlementaire controle
De SGP wil dat verdragswijzigingen alleen met een tweederdemeerderheid in beide Kamers worden goedgekeurd en koppelt institutionele hervormingen aan het opheffen van de parlementszetel in Straatsburg. Ze benadrukken het belang van nationale parlementaire controle op EU-besluiten.
Beperken EU-begroting en institutionele uitgaven
De SGP wil de EU-begroting beperken, minder Nederlandse afdrachten, en het aantal institutionele verhuizingen (tussen Brussel en Straatsburg) verminderen.
“Nederland zet in op het beperken van het EU-meerjarenbegroting tot onder 1% van ons bruto binnenlands product (BBP) en minder Nederlandse afdrachten.”
“In de tussentijd moeten de verhuizingen tussen Brussel en Straatsburg verminderd worden door niet elf maal een korte periode te vergaderen in Straatburg maar door te werken via langere vergaderperioden op dezelfde locatie.”
De ChristenUnie wil de institutionele structuur van de EU versterken waar dat nodig is voor effectiviteit en rechtsstatelijkheid, maar is kritisch op uitbreiding van bevoegdheden en begroting. Ze pleiten voor meer besluitvorming met gekwalificeerde meerderheid op het gebied van buitenlands beleid, meer transparantie, en bescherming van nationale soevereiniteit via subsidiariteit.
Meer besluitvorming met gekwalificeerde meerderheid
De ChristenUnie vindt dat het vetorecht van één lidstaat de daadkracht van de EU ondermijnt, vooral op het gebied van buitenlands beleid. Daarom willen ze af van unanimiteit en pleiten ze voor besluitvorming met gekwalificeerde meerderheid om sneller en effectiever te kunnen optreden.
“Het vetorecht van een enkele lidstaat op Europees buitenlands beleid verzwakt die daadkracht. Daarom is de ChristenUnie voorstander van het invoeren van besluitvorming met een gekwalificeerde meerderheid voor het Europese buitenlandbeleid.”
Meer transparantie in EU-instellingen
De partij ziet transparantie als essentieel voor draagvlak en acceptatie van Europese besluiten. Ze willen betere lobbyregisters en meer openheid over onderhandelingen tussen het Europees Parlement en de Raad.
“Een transparante Unie is een voorwaarde voor draagvlak en duurzame acceptatie van Europese besluiten. Dit vraagt een beter lobbyregister en meer transparantie over de onderhandelingen tussen Europees Parlement en de Raad, bijvoorbeeld over agenda’s en deelnemers van onderhandelingen.”
Bescherming nationale soevereiniteit en subsidiariteit
De ChristenUnie benadrukt dat Europese samenwerking duidelijk moet zijn over bevoegdheden en dat besluiten op het laagst mogelijke niveau genomen moeten worden. Ze verzetten zich tegen uitbreiding van EU-mandaten op terreinen als gezondheidszorg en onderwijs.
“Voor de ChristenUnie is subsidiariteit het uitgangspunt: besluiten worden genomen op het laagst mogelijke niveau, zo dicht mogelijk bij mensen. Wij verzetten ons tegen Europese bemoeizucht op terreinen waar de EU geen mandaat heeft, zoals gezondheidszorg, medische ethiek, onderwijs of woningbouw.”
Strengere eisen en procedure bij rechtsstaat en sancties
De partij wil dat de EU krachtiger kan optreden bij schendingen van de rechtsstaat, met snellere procedures en besluitvorming over sancties niet alleen unaniem, maar ook met een vier vijfde meerderheid.
“Bij ernstige bedreiging van de rechtsstaat of ernstige corruptie moet de Europese Raad niet slechts unaniem maar ook met een vier vijfde meerderheid beslissen dat een land in aanmerking komt voor stevige sancties. We streven naar een versnelde procedure voor inbreukprocedures wanneer het de rechtsstaat betreft.”
Geen automatische toetreding tot de euro bij EU-lidmaatschap
De ChristenUnie wil af van het automatisme dat nieuwe EU-lidstaten ook automatisch tot de eurozone toetreden, om landen niet in een te strak keurslijf te dwingen.
“De ChristenUnie wil het automatisme dat landen die toetreden tot de EU automatisch ook toetreden tot de Europese Monetaire Unie (EMU) loslaten. Zo voorkomen we dat landen die toetreden tot de politieke unie maar niet binnen de monetaire unie passen in een te strak keurslijf gedwongen worden.”
Geen uitbreiding EU-begroting
De partij is tegen een forse vergroting van de EU-begroting en vindt dat Europese samenwerking dienstbaar moet zijn aan de lidstaten.
“De voorgenomen uitbreiding van de EU-begroting is niet acceptabel. De ChristenUnie is voorstander van Europese samenwerking die dienstbaar is aan lidstaten, niet andersom.”
Europees Parlement alleen in Brussel
Om inefficiëntie en kosten te beperken, wil de ChristenUnie dat het Europees Parlement alleen nog in Brussel vergadert.
“Het Europees Parlement vergadert voortaan alleen nog in Brussel. Reizen tussen Brussel en Straatsburg is kostbaar en inefficiënt.”
D66 wil de Europese Unie institutioneel versterken door meer macht te geven aan Europese instellingen, het vetorecht af te schaffen, en de EU verder te federaliseren. Ze pleiten voor een grotere EU-begroting, directe verkiezing van de Commissievoorzitter, en meer bevoegdheden voor het Europees Parlement. Hun visie is gericht op een slagvaardiger, democratischer en meer geïntegreerde EU die sneller kan handelen en beter beschermt tegen interne en externe dreigingen.
Afschaffen van het vetorecht in de EU
D66 vindt dat het vetorecht de EU verlamt en kwetsbaar maakt, vooral bij belangrijke besluiten zoals sancties. Door het vetorecht af te schaffen, kan de EU sneller en effectiever optreden.
“Eén land kan nu sancties tegen Rusland blokkeren, zoals Hongarije. Dat maakt Europa kwetsbaar. Daarom wil D66 af van het vetorecht.”
Directe verkiezing Commissievoorzitter en meer macht Europees Parlement
D66 wil de democratische legitimiteit van de EU vergroten door Europeanen rechtstreeks de Commissievoorzitter te laten kiezen en het Europees Parlement meer macht te geven, waaronder het wegsturen van individuele Eurocommissarissen.
“Daarom wil D66 dat Europeanen de Commissievoorzitter rechtstreeks kunnen kiezen en het Europees Parlement individuele Eurocommissarissen kan wegsturen als dat moet.”
Verdere federalisering en diepgaande integratie van de EU
D66 is expliciet voorstander van een federale EU en diepgaande integratie, zodat de Unie slagvaardiger en democratischer wordt.
“D66 is voorstander van diepgaande Europese integratie, en steunt de verdere federalisering van de EU.”
Vergroten EU-begroting en eigen inkomstenbronnen
D66 wil een veel grotere EU-begroting, gefinancierd met eigen Europese inkomstenbronnen en gezamenlijke leningen, om zo gezamenlijke investeringen mogelijk te maken en de EU-instellingen te versterken.
Meer uniforme Europese regelgeving (verordeningen)
D66 wil minder versnippering door vaker te kiezen voor directe Europese verordeningen in plaats van nationale implementatie van richtlijnen, zodat er één gezamenlijke Europese regel geldt.
“D66 wil vaker één gezamenlijke Europese regel die overal geldt: de verordening.”
Uitsluiting van landen die democratische rechtsstaat schenden
D66 wil dat landen die de democratische rechtsstaat niet respecteren, stemrecht en toegang tot EU-geld verliezen en geen voorzitter van de Raad kunnen worden.
“Een regering die de democratische rechtsstaat of de vrijheid en gelijkheid van mensen niet respecteert, zoals de regering-Orbán in Hongarije, verliest stemrecht en recht op Europees geld. Ook kan zo’n land geen voorzitter van de Raad van de Europese Unie worden.”
BBB is kritisch op verdere institutionele integratie van de EU en wil nationale soevereiniteit behouden. Ze pleiten voor minder overdracht van bevoegdheden aan Brussel, behoud van het vetorecht, en meer nationale controle op EU-besluiten. Concrete voorstellen zijn onder meer het invoeren van een dwingend onderhandelingsmandaat voor Nederlandse ministers in Brussel en het afwijzen van een federaal Europa.
Geen verdere overdracht van bevoegdheden aan Brussel
BBB verzet zich tegen verdere institutionele integratie van de EU en wil dat Nederland zeggenschap houdt over eigen beleid. Ze zijn tegen een federaal Europa en willen dat de EU zich beperkt tot strikt noodzakelijke taken.
“Geen federaal Europa. Geen verdere overdracht van Nederlandse bevoegdheden en soevereiniteit aan Brussel.”
“Europa beperkt zich tot economie, interne markt, defensie, buitenlandbeleid en migratie.”
Behoud vetorecht en nationale controle op EU-besluiten
BBB wil het vetorecht behouden op belangrijke terreinen en pleit voor meer nationale controle op de inzet van Nederlandse ministers in Brussel, naar voorbeeld van Denemarken en Duitsland.
“Vetorecht behouden. BBB wil het vetorecht niet afschaffen inzake buitenlands beleid en er komt geen Europees leger.”
“Om die reden pleit BBB voor de invoering van een dwingend onderhandelingsmandaat voor Europese wetgevingsvoorstellen, zoals dat gebruikelijk is in het Deense en het Duitse Parlement.”
Strenge subsidiariteitstoets en beperking EU-taken
BBB wil dat de EU alleen zaken regelt die aantoonbaar beter op Europees niveau werken, met een strenge toets op subsidiariteit.
“BBB staat voor eenheid in verscheidenheid en voor een strenge subsidiariteitstoets. Dit betekent dat Europa alleen die zaken regelt die strikt noodzakelijk zijn en aantoonbaar beter op Europees niveau werken dan wanneer lidstaten dat zelf doen.”
Meer controle op Europese Commissie
BBB wil dat individuele Europese Commissarissen beter ter verantwoording kunnen worden geroepen door de Europese Raad.
“Europese vertrouwensregel. Meer controle op individuele Europees Commissarissen door deze voortaan ter verantwoording te kunnen roepen in de Europese Raad.”
BIJ1 wil de institutionele structuur van de EU radicaal democratiseren en transparanter maken, met een grotere rol voor het Europees Parlement en minder macht voor niet-gekozen organen. Ze pleiten voor het beëindigen van lobby-invloed, het verbieden van protectionistische en kapitalistische dwangmiddelen, en het centraal stellen van sociale, ecologische en mensenrechtenwaarden in EU-wetgeving.
Europees Parlement meer macht, meer democratie
BIJ1 vindt dat de EU-institutionele structuur te weinig democratisch is en te veel wordt beïnvloed door niet-gekozen organen en lobby’s. Ze willen het Europees Parlement een grotere rol geven in wetgeving en de besluitvorming transparanter maken.
“De EU wordt veel democratischer. Het Europees Parlement krijgt een belangrijkere rol bij het maken van wetten en regels. De Europese Raad, Raad van de Europese Unie, de Europese Commissie en andere vormen van onderhandelingen worden transparant.”
Einde aan lobby en kapitalistische dwangmiddelen in EU-instellingen
BIJ1 wil de invloed van multinationals en lobby’s op EU-instellingen verbieden en pleit voor het afschaffen van mechanismen die overheden dwingen tot marktwerking en liberalisering.
“Lobbyen door multinationals en industrieën verbieden we.”
“Deze kapitalistische dwangmiddelen verwerpen we en schaffen we af. Lidstaten moeten vrij zijn om hun economie radicaal eerlijk, klimaatrechtvaardig en democratisch te organiseren Zonder ingrepen van Brussel namens belangen van de kleine groep superrijken.”
EU-wetgeving moet sociale, ecologische en mensenrechtenwaarden centraal stellen
BIJ1 wil dat EU-institutionele kaders niet langer primair economische belangen dienen, maar sociale rechten, klimaat, natuur en mensenrechten centraal stellen.
“Er komen sociale wetten om een bestaansminimum in de hele EU mogelijk te maken.”
“Klimaat en natuur krijgen een nog belangrijkere plek in EU-wetten en -regels.”
“Nederland zet zich in om radicaal gelijke rechten in Europa sterker te maken. Meer geld en menskracht zetten we in om de rechten van onder andere mensen met een migratieachtergrond, mensen op de vlucht, mensen zonder nationaliteit en officiële identiteit (staatlozen), LHBTQIA+ mensen en Roma en Sinti te beschermen.”
BVNL wil de institutionele macht van de EU fors beperken en pleit voor het herstel van Nederlandse soevereiniteit. De partij stelt een bindend referendum over het EU-lidmaatschap voor, wil opt-ins en opt-outs bij EU-wetgeving, en dreigt met een associatieverdrag als Nederland geen zeggenschap krijgt over asiel- en stikstofbeleid. Betalingen aan de EU worden opgeschort tot de Europese Rekenkamer de uitgaven goedkeurt.
Stop overdracht van soevereiniteit aan de EU
BVNL vindt dat Nederland weer soeverein moet worden en dat de overdracht van bevoegdheden aan de EU moet stoppen. De partij wil alleen economische samenwerking binnen een EEG-achtig model en pleit voor meer nationale zeggenschap, met opt-ins en opt-outs bij EU-wetgeving.
Bindend referendum over EU-lidmaatschap
BVNL wil dat de Nederlandse bevolking via een bindend referendum kan beslissen over het EU-lidmaatschap. Dit voorstel is bedoeld om de democratische legitimiteit van het EU-lidmaatschap te vergroten en Nederland meer controle te geven over haar positie binnen Europa.
“Een bindend referendum over het EU-lidmaatschap.”
EU-lidmaatschap inruilen voor associatieverdrag bij gebrek aan zeggenschap
Als Nederland geen extra zeggenschap krijgt over cruciale beleidsterreinen zoals asiel en stikstof, wil BVNL het EU-lidmaatschap verruilen voor een losser associatieverdrag. Dit is bedoeld om nationale autonomie te waarborgen op gevoelige dossiers.
“Indien Nederland niet meer zeggenschap krijgt over het asielbeleid en het stikstofbeleid dan kunnen we het EU-lidmaatschap verruilen voor een associatieverdrag.”
Opschorten betalingen aan de EU tot goedkeuring uitgaven
BVNL wil dat Nederlandse betalingen aan de EU worden opgeschort totdat de Europese Rekenkamer de uitgaven van de EU heeft goedgekeurd op doelmatigheid en rechtmatigheid. Dit moet financiële transparantie en verantwoording binnen de EU-instellingen afdwingen.
“Betalingen aan de EU worden opgeschort totdat de Europese Rekenkamer de uitgaven van de EU heeft goedgekeurd op doelmatigheid en rechtmatigheid.”
Nederland mag niet langer hoogste nettobetaler zijn
BVNL vindt het onacceptabel dat Nederland per hoofd van de bevolking de hoogste nettobetaler aan de EU is en wil deze situatie beëindigen. Dit standpunt richt zich op de financiële verhouding tussen Nederland en de EU-instellingen.
“Nederland moet niet meer de hoogste nettobetaler per hoofd van de bevolking van de EU zijn.”
Het CDA wil de Europese Unie versterken als waarden- en rechtsgemeenschap, met meer democratische controle en sancties voor lidstaten die de rechtsstaat schenden. Ze pleiten voor institutionele hervormingen zoals het opheffen van het veto op buitenlands beleid, het versterken van de interne markt, en strenge voorwaarden voor gezamenlijke schulden. De partij benadrukt dat centralisatie niet mag leiden tot minder inspraak en dat diversiteit binnen de EU ruimte moet krijgen.
Meer democratische controle en sancties binnen de EU
Het CDA vindt dat de EU zichzelf kritisch moet beoordelen en de democratische controle moet versterken. Lidstaten die de rechtsstaat ondermijnen, moeten gesanctioneerd worden, tot en met verplichte uittreding. Dit adresseren ze als een kernprobleem voor het functioneren van de EU-instituties.
“De EU is een waarden- en rechtsgemeenschap en moet kritisch durven zijn op het eigen functioneren. De democratische en journalistieke controle en verantwoording moeten versterkt worden binnen de EU. Lidstaten die de rechtsstaat beschadigen of vernielen, korten we op EU-fondsen of verliezen hun stemrecht in EU-raden. Verplichte uittreding is de ultieme sanctie.”
Opheffen van het veto op buitenlands beleid
Het CDA wil het vetorecht bij het veroordelen van mensenrechtenschendingen en het opstellen van sanctielijsten in de EU afschaffen. Dit moet de slagvaardigheid van de EU vergroten en haar internationale positie versterken.
“We heffen het veto op buitenlands beleid in de EU op bij het veroordelen van mensenrechtenschendingen en het opstellen van sanctielijsten.”
Strenge voorwaarden voor gezamenlijke schulden (eurobonds)
Het CDA staat alleen in uitzonderlijke situaties open voor gezamenlijke schulden, onder strikte voorwaarden van tijdelijkheid, beperkte omvang, en afdwingbare afspraken. Structurele financiering van tekorten via eurobonds wijst de partij af.
“Wij staan open voor het aangaan van gemeenschappelijke schulden (eurobonds) in noodsituaties en voor specifieke investeringen in Europese publieke goederen die onze veiligheid en open strategische autonomie versterken. Dit kan alleen onder strenge voorwaarden zoals tijdelijkheid, een beperkte omvang en stevige afbakening, concrete en afdwingbare afspraken over terugbetaling en een duidelijk aantoonbare Europese inzet.”
“Gezamenlijke schulden zijn geen structurele financiering van begrotingstekorten en gaan hand in hand met afdwingbare afspraken over structurele hervormingen.”
Ruimte voor diversiteit en kopgroepen binnen de EU
Het CDA wil meer ruimte voor variatie en kopgroepen rond belangrijke thema’s, zodat lidstaten in verschillende snelheden kunnen samenwerken. Dit moet de flexibiliteit en effectiviteit van de EU-instituties vergroten.
“We willen meer ruimte voor verscheidenheid, diversiteit en kopgroepen rond belangrijke thema’s. Een Europa van verschillende snelheden en variaties versterkt de EU.”
Centralisatie mag niet leiden tot minder inspraak
Het CDA waarschuwt dat verdere centralisatie van EU-fondsen niet mag resulteren in minder inspraak of afstemming op lokale behoeften. Dit standpunt adresseert de institutionele balans tussen EU-niveau en lidstaten.
“Centralisatie van de cohesie- en investeringsfondsen mag niet leiden tot verminderde inspraak en afstemming op lokale behoeften.”
GroenLinks-PvdA wil de Europese Unie institutioneel versterken door besluitvorming te democratiseren, het vetorecht te beperken en het Europees Parlement meer macht te geven. Ze pleiten voor strengere handhaving van de rechtsstaat binnen de EU, het makkelijker opschorten van stemrecht en subsidies voor lidstaten die democratische waarden schenden, en hervorming van de EU-begroting met meer ruimte voor investeringen. Hun visie is gericht op een slagvaardiger, democratischer en socialer Europa.
Minder veto’s en meer macht voor Europees Parlement
GroenLinks-PvdA wil de besluitvorming binnen de EU democratischer en efficiënter maken door het vetorecht te beperken en het Europees Parlement te versterken. Dit moet voorkomen dat individuele lidstaten de Unie kunnen blokkeren en de controle op de Europese Commissie verbeteren.
Strengere handhaving van de rechtsstaat en sancties tegen ondermijnende lidstaten
De partij vindt dat de EU een waardengemeenschap van democratische rechtsstaten moet zijn. Lidstaten die deze waarden ondermijnen, moeten sneller en strenger gesanctioneerd kunnen worden, onder andere door het opschorten van stemrecht en het bevriezen van subsidies.
Hervorming van de EU-begroting en meer investeringsruimte
GroenLinks-PvdA pleit voor een sterkere, meer gefocuste EU-begroting die ruimte biedt voor investeringen in kennis, innovatie, defensie en infrastructuur. Ze zijn voorstander van nieuwe inkomstenbronnen en het aangaan van gemeenschappelijke schulden.
“We zetten in op hervorming van de begroting zodat er meer ruimte komt voor investeringen in kennis, innovatie, defensie en infrastructuur. We hanteren daarbij geen taboes op nieuwe inkomstenbronnen of het aangaan van gemeenschappelijke schulden.”
“Een sterkere en meer gefocuste EU-begroting is nodig de komende jaren.”
De SP is kritisch over de huidige institutionele structuur van de EU en pleit voor meer democratische controle, minder macht voor de Europese Commissie en behoud van nationale soevereiniteit. Ze willen een kleiner en minder machtig Europees bestuur, meer transparantie en een referendum over een nieuw democratisch EU-verdrag. De SP verzet zich tegen een federaal Europa en uitbreiding van EU-bevoegdheden.
Europese Commissie verkleinen en macht beperken
De SP vindt dat de Europese Commissie te veel macht heeft en wil deze verkleinen, met meer bevoegdheden voor het Europees Parlement en de lidstaten. Dit moet de EU democratischer maken en de focus leggen op de rechten en vrijheden van mensen in plaats van kapitaal.
“De Europese Commissie wordt verkleind en moet bevoegdheden afstaan aan het Europees Parlement en de lidstaten. De rechten en vrijheden van mensen komen centraal te staan en de beklemmende verplichtingen om kapitaal vrij baan te geven worden opgeheven.”
Referendum over nieuw democratisch EU-verdrag
De SP wil dat een nieuw, democratischer EU-verdrag aan de bevolking wordt voorgelegd via een referendum, zodat burgers directe zeggenschap krijgen over de institutionele koers van de EU.
“Het nieuwe verdrag wordt in een referendum voorgelegd aan de bevolking.”
Behoud vetorecht en afwijzing federaal Europa
De SP is tegen een federaal Europa en wil het vetorecht van lidstaten behouden, ook in de buitenlandraad. Hiermee beschermen ze de nationale soevereiniteit en democratie tegen verdere centralisatie van macht in Brussel.
Terughoudendheid bij uitbreiding EU
De SP vindt dat de EU door snelle uitbreiding instabiel en moeilijk bestuurbaar is geworden en wil daarom strengere eisen en een referendum bij toekomstige uitbreidingen.
“De snelle groei van het aantal lidstaten heeft gezorgd voor een instabiele en moeilijk bestuurbare Europese Unie. Daarom is de SP zeer terughoudend met uitbreiding van de EU.”
“Daarnaast moet een uitbreiding met nieuwe lidstaten in een referendum aan de bevolking worden voorgelegd.”
De VVD wil de EU-institutionele structuur efficiënter, transparanter en minder bureaucratisch maken, met een duidelijke focus op kerntaken en het tegengaan van sluipende overdracht van nationale bevoegdheden. Ze pleiten voor één vaste vergaderlocatie van het Europees Parlement, strengere handhaving van EU-regels en hervorming van het Meerjarig Financieel Kader. De VVD is kritisch op verdere federalisering en wil dat de EU zich beperkt tot haar kerntaken, met meer nadruk op begrotingsdiscipline en minder administratieve lasten.
Eén vaste vergaderlocatie Europees Parlement
De VVD vindt het inefficiënt en geldverspillend dat het Europees Parlement twee vergaderlocaties heeft (Brussel en Straatsburg) en wil dit terugbrengen naar één locatie. Dit moet bureaucratie en kosten verminderen, zodat middelen kunnen worden ingezet voor prioriteiten als defensie en veiligheid.
“Geen verspilling meer met twee parlementslocaties (Brussel en Straatsburg). De EU moet net als lidstaten besparen om middelen vrij te maken voor defensie en veiligheid.”
Kritisch op overdracht van bevoegdheden en focus op kerntaken
De VVD verzet zich tegen verdere overdracht van nationale bevoegdheden aan de EU en een federale ontwikkeling. Ze willen dat de EU zich beperkt tot kerntaken en dat administratieve lasten voor ondernemers en organisaties worden verminderd.
Snellere en strengere handhaving van EU-regels en rechtsstaat
De VVD wil dat de Europese Commissie sneller optreedt tegen lidstaten die zich niet aan afspraken houden, vooral op het gebied van begrotingsdiscipline en rechtsstaat. Ook willen ze vereenvoudiging van de artikel 7-procedure om landen sneller stemrecht te kunnen ontnemen.
Hervorming van het Meerjarig Financieel Kader (MFK)
De VVD wil het MFK hervormen met als uitgangspunt slimmere besteding in plaats van méér geld, en een verschuiving van subsidies naar investeringen in innovatie, defensie en strategische autonomie.
“De VVD is voor een hervorming van het Meerjarig Financieel Kader (MFK). Slimmere besteding in plaats van méér geld is het uitgangspunt. De focus moet verschuiven van ineffectieve cohesiegelden en subsidies aan traditionele sectoren naar investeringen in innovatie, defensie en veiligheid, en strategische autonomie.”
Volt pleit voor ingrijpende hervormingen van de EU-institutionele structuur richting een federale, democratische Unie. De partij wil onder meer een Europese grondwet, afschaffing van het vetorecht, meer bevoegdheden voor het Europees Parlement, en directe verkiezing van een Europese president. Volt koppelt deze institutionele vernieuwing aan uitbreiding van de EU en versterking van de rechtsstaat.
Europese grondwet en federale Unie
Volt wil de EU hervormen tot een federale en democratische Unie, met een Europese grondwet die rechten en democratie waarborgt. Dit moet voorkomen dat nationale belangen het gezamenlijke Europese belang blokkeren en de EU slagvaardiger maken.
“Daarom komt er een Europese grondwet die onze rechten en democratie in heel Europa beschermt. Het Europees Parlement krijgt het recht om wetsvoorstellen te doen en het vetorecht verdwijnt. Zo kan één leider niet langer het gezamenlijk belang blokkeren.”
Meer macht voor het Europees Parlement
Volt wil het Europees Parlement meer wetgevende macht geven, waaronder het recht van initiatief en een grotere rol bij sancties tegen lidstaten.
“Het Europees Parlement krijgt het recht om wetsvoorstellen te doen en het vetorecht verdwijnt.”
“Volt wil dat het opleggen van sancties onder artikel 7 van het Verdrag betreffende de EU (VEU), inclusief het opschorten van stemrecht van een lidstaat, moet worden besloten door het Europees Parlement en op basis van een meerderheid in de Raad van de Europese Unie.”
Direct gekozen Europese president
Volt stelt voor om een Europese president direct te laten verkiezen, met vooral ceremoniële bevoegdheden, als onderdeel van de institutionele vernieuwing.
“Daarnaast wordt een Europese president direct verkozen, als staatshoofd met vooral ceremoniële bevoegdheden.”
Permanente Europese burgerberaden
Volt wil een permanent burgerberaad op Europees niveau, zodat inwoners direct invloed kunnen uitoefenen op EU-beleid.
“Er moet een permanent burgerberaad op Europees niveau komen om de stem van inwoners in Brussel te vergroten. Dit orgaan is verantwoordelijk voor het organiseren van burgerberaden over Europese thema’s, waarin inwoners vanaf zestien jaar zwaarwegende aanbevelingen over allerlei zaken kunnen doen aan o.a. het Europees Parlement.”
Institutionele hervormingen voor EU-uitbreiding
Volt koppelt institutionele hervormingen expliciet aan de geplande uitbreiding van de EU, met het oog op een toekomstbestendig budget en tijdige aanpassing van de instituties.
“De EU moet zich voorbereiden op een nieuwe uitbreidingsronde. Nederland en de EU moeten nú werk maken van de hervormingen die nodig zijn om vóór 2035 maximaal tien nieuwe lidstaten te kunnen verwelkomen. Dat vraagt om een toekomstbestendig budget, tijdige institutionele hervormingen en een slagvaardige besluitvorming.”
De Partij voor de Dieren wil de institutionele structuur van de EU democratischer, transparanter en dichter bij de burger maken. Ze pleiten voor het beperken van EU-bemoeienis tot grensoverschrijdende kwesties, het versterken van nationale parlementaire controle, het beëindigen van de maandelijkse verhuizing van het Europees Parlement, en het hervormen van aanbestedings- en besluitvormingsprocedures. De partij is kritisch op verdere marktwerking en wil dat publieke diensten en democratische controle zoveel mogelijk nationaal blijven.
Nationale parlementen krijgen meer zeggenschap over EU-verdragen
De PvdD vindt dat nationale parlementen het laatste woord moeten hebben over EU-vrijhandelsverdragen en andere belangrijke besluiten, om de democratische legitimiteit te vergroten en nationale belangen beter te beschermen.
“Wij willen dat het onderhandelingsmandaat voor de Europese Commissie aan nationale parlementen wordt voorgelegd. Ook het laatste woord ligt wat ons betreft bij de parlementen: verdragen mogen pas in werking treden na goedkeuring van alle nationale parlementen van de EU.”
Stoppen met maandelijkse verhuizing Europees Parlement
De partij wil een einde maken aan de inefficiënte en milieubelastende maandelijkse verhuizing van het Europees Parlement tussen Brussel en Straatsburg.
“Nederland zet zich ervoor in om de maandelijkse verhuizing van het Europees Parlement van Brussel naar Straatsburg te stoppen. Eén plek voor het Europees Parlement is genoeg, bespaart de burger jaarlijks 200 miljoen euro en voorkomt 20.000 ton aan CO2-uitstoot.”
EU-bemoeienis beperken tot grensoverschrijdende problemen
De PvdD wil dat de EU zich alleen bezighoudt met grensoverschrijdende kwesties zoals klimaat en grondrechten, terwijl sociale zekerheid, belastingen, pensioenen en publieke diensten nationale bevoegdheden blijven.
“Daarom regelen we dicht bij huis wat kan, en in de EU wat nodig is. Het oplossen van grensoverschrijdende problemen zoals de klimaat- en biodiversiteitscrisis vraagt om Europese inzet. [...] De inrichting van ons sociale zekerheidsysteem, inning en besteding van belastinggeld, ons pensioenstelsel, de gezondheidszorg en andere publieke diensten, vinden we in beginsel nationale bevoegdheden. De democratische controle hierop is aan de Tweede Kamer.”
Hervormen van Europese aanbestedingsregels
De partij wil de EU-aanbestedingsregels hervormen zodat overheden meer ruimte krijgen om publieke belangen, duurzaamheid en sociale ondernemers te beschermen, in plaats van alleen te kiezen voor de laagste prijs.
“We gaan de aanbestedingsregels van de EU hervormen om overheden de ruimte te geven het publieke belang te beschermen en te kiezen voor duurzame en sociale ondernemers.”
EU stopt met het opdringen van marktwerking aan publieke sector
De PvdD is tegen het opleggen van marktwerking door de EU aan publieke diensten en wil deze zoveel mogelijk in overheidshanden houden.
“De EU stopt met regels die marktwerking opdringen aan de publieke sector. Publieke diensten blijven wat ons betreft zoveel mogelijk in overheidshanden om het algemeen belang te dienen.”
50PLUS wil het takenpakket van de EU beperken en pleit voor een efficiënter, soberder en kleiner Europees ambtenarenapparaat. Ze zijn kritisch op verspilling en luxe binnen de EU-instellingen en willen dat Nederland niet financieel wordt meegezogen door zwakkere eurolanden.
Takenpakket EU beperken en verspilling tegengaan
50PLUS vindt dat de EU zich moet beperken tot kerntaken en dat verspilling en bureaucratie binnen de EU-instellingen moeten worden aangepakt. Dit standpunt komt voort uit zorgen over de efficiëntie, kosten en legitimiteit van de EU-institutionele structuur.
Versoberen en verkleinen Europees ambtenarenapparaat
De partij wil de luxe arbeidsvoorwaarden van EU-ambtenaren versoberen en het Europese ambtenarenapparaat moderniseren en verkleinen. Hiermee wil 50PLUS de kosten en het bureaucratische karakter van de EU-institutionele structuur terugdringen.
“De luxe arbeidsvoorwaarden van EU-ambtenaren worden versoberd, het Europese ambtenarenapparaat gemoderniseerd en verkleind.”
Nederland beschermen tegen financiële risico’s door EU-institutioneel beleid
50PLUS is kritisch op het monetaire beleid van de ECB en wil voorkomen dat Nederland financieel wordt meegezogen in schuldsanering van zwakkere eurolanden, een direct gevolg van EU-institutionele afspraken en beleid.
“Het monetaire beleid van de ECB wordt genormaliseerd om te voorkomen dat Nederland met zijn lage staatsschuld wordt meegezogen in een pijnlijke schuldsanering van zwakkere eurolanden.”
DENK erkent het belang van Europese samenwerking, maar wil de institutionele structuur van de EU democratischer maken en nationale soevereiniteit behouden. Ze pleiten voor hervormingen die de inspraak van nationale parlementen versterken en striktere handhaving van de rechtsstaat binnen de EU. DENK is voor Europese defensiesamenwerking, maar tegen een Europees leger.
Meer democratie en nationale zeggenschap binnen de EU
DENK vindt dat de EU-institutionele structuur hervormd moet worden om het democratische gehalte te vergroten en de nationale parlementaire inspraak te waarborgen. Ze willen dat Nederland soeverein blijft over belangrijke besluiten en dat de EU strenger toeziet op naleving van de rechtsstaat door lidstaten. Dit standpunt adresseert het probleem van een vermeend democratisch tekort en de vrees voor verlies van nationale autonomie binnen de EU.
“Wij hechten aan het borgen van inspraak van ons nationale parlement bij EU regelgeving en hechten aan het behouden van onze soevereine zeggenschap over hoe ons land wordt bestuurd.”
“Wij zijn voor een hervorming van de EU waarbij het democratische gehalte van de EU wordt vergroot en er op het gebied van de rechtsstaat strenger gehandhaafd wordt op de vraag of landen binnen de EU zich gedragen conform de afspraken.”
Europese defensiesamenwerking, geen Europees leger
DENK ondersteunt samenwerking op defensiegebied binnen de EU, maar verwerpt de oprichting van een Europees leger. Ze willen dat Nederland altijd zelfstandig beslist over de inzet van militairen, om zo de nationale soevereiniteit te waarborgen.
“Wij zijn een voorstander van Europese defensiesamenwerking, maar geen voorstander van een Europees leger. Wij moeten altijd zelf blijven bepalen of onze militairen worden ingezet.”