Verkiezingsprogramma's 2025 overIMVO, CSDDD, Omnibus, aanbestedingsbeleid, mensen- & arbeidsrechten
BVNL verzet zich tegen Europese en nationale verplichtingen rond IMVO, CSDDD en aanbestedingsregels die bedrijven extra administratieve lasten of sociale verplichtingen opleggen. De partij wil minder regels, afschaffing van toezicht- en transparantieregels zoals het UBO-register en de WWFT, en meer contractvrijheid op de arbeidsmarkt, waarbij bescherming van mensen- en arbeidsrechten wordt teruggeschroefd ten gunste van ondernemingsvrijheid.
Afschaffen van IMVO-gerelateerde verplichtingen en registers
BVNL is tegen verplichte transparantie, toezicht en IMVO-gerelateerde regelgeving zoals het UBO-register en de Wet ter voorkoming van Witwassen en Financiering van Terrorisme (WWFT). De partij ziet deze regels als belemmerend voor ondernemers en niet effectief tegen criminaliteit. Dit standpunt raakt direct aan IMVO, CSDDD en Omnibus-wetgeving, die juist meer transparantie en verantwoord ondernemen eisen.
“Het UBO-register wordt afgeschaft.”
“De Wet op Witwassen en Financiering Terrorisme (WWFT) wordt afgeschaft.”
“Geen verplichte ondernemingsraad voor bedrijven.”
“Subsidies worden afgeschaft.”
“De expatregeling afschaffen, deze leidt tot oneerlijke concurrentie voor Nederlanders op de arbeidsmarkt.”
“De wet DBA wordt ingetrokken en mensen mogen zelf bepalen of ze liever in loondienst gaan of als ZZP’er aan de slag gaan.”
Versoepeling arbeidsrecht en beperking mensenrechtenbescherming
BVNL wil het arbeidsrecht versoepelen, contractvrijheid vergroten en verplichtingen voor werkgevers verminderen. Dit betekent minder bescherming voor werknemers en minder verplichtingen rond mensen- en arbeidsrechten, wat haaks staat op de doelen van CSDDD en IMVO-wetgeving.
Minder regels en deregulering bij aanbestedingen
BVNL wil minder regels en meer gelijkheid tussen inbesteden en uitbesteden bij de overheid, zonder extra sociale of duurzaamheidscriteria. Dit staat haaks op de trend om via aanbestedingsbeleid mensenrechten, arbeidsrechten en IMVO-criteria te bevorderen.
“Voor inbesteden (overheden die taken weer zelf uitvoeren) gelden dezelfde toetsingscriteria als voor uitbesteden. Vooral inbesteden als het aantoonbaar beter of goedkoper is.”
Tegen woke-, diversiteits- en NGO-beleid
BVNL is expliciet tegen beleid dat sociale rechten, diversiteit of NGO’s ondersteunt, en wil subsidies en ANBI-status voor activistische organisaties afschaffen. Dit raakt aan het bredere mensenrechten- en arbeidsrechtenkader, omdat veel NGO’s zich juist inzetten voor deze rechten.
“NGO’s en activistische clubs zoals Greenpeace, Milieu Defensie, Extinction Rebellion en organisaties die mensenhandel stimuleren en/of procederen tegen de Nederlandse Staat krijgen geen subsidie meer en verliezen hun ANBI status.”
“Er komt een einde aan al het woke- en diversiteitsbeleid. De overheid kiest voor kwaliteit ongeacht huidskleur, achtergrond of geaardheid of politieke affiliatie.”
De Partij voor de Dieren wil bindende en strenge regels voor internationaal maatschappelijk verantwoord ondernemen (IMVO), waarbij bedrijven verplicht worden mensenrechten, arbeidsrechten, dierenwelzijn en milieu te respecteren in hun hele keten. Overheden moeten duurzaam en eerlijk inkopen, aanbestedingsregels worden hervormd om publieke belangen en mensenrechten centraal te stellen, en arbeids- en mensenrechten krijgen een prominente plek in alle relevante wetgeving. De partij kiest voor transparantie, bindende verplichtingen en het afschaffen van vrijblijvendheid.
Bindende IMVO-wetgeving voor bedrijven
PvdD pleit voor strenge, bindende IMVO-wetgeving die bedrijven verplicht mensenrechten, arbeidsrechten, dierenwelzijn en milieu te respecteren in hun hele keten, zonder uitzonderingen voor sectoren. Ze willen nationale en Europese wetgeving aanscherpen en internationaal verankeren, met extra verplichtingen voor bedrijven in risicogebieden.
“Er komt bindende Nederlandse IMVO-wetgeving, in lijn met internationale richtlijnen voor bedrijven en mensenrechten van de OESO en de Verenigde Naties. De wetgeving verplicht bedrijven om schending van mensenrechten (inclusief kinderrechten), milieuvervuiling, aantasting van dierenwelzijn en biodiversiteitsverlies in hun productieketens te identificeren, te voorkomen en aan te pakken. Er komen geen uitzonderingen voor bepaalde sectoren, zoals de financiële sector. Ook moeten bedrijven bijdragen aan herstel van schade.”
“Het tijdperk van vrijblijvendheid van internationaal maatschappelijk verantwoord ondernemen (IMVO) loopt ten einde. Het heeft niet gewerkt. Het is tijd voor echte maatregelen.”
“Parallel aan de invoering van nationale en Europese IMVO-wetgeving zet Nederland in op internationaal bindende afspraken voor multinationale ondernemingen in het kader van de onderhandelingen voor een VN-verdrag ‘mensenrechten en bedrijfsleven’. De Universele Verklaring van de Rechten van de Mens wordt gerespecteerd, producenten in ontwikkelingslanden krijgen hulp om hieraan te voldoen.”
Aanbestedingsbeleid: Duurzaam, sociaal en transparant
De partij wil dat overheden verplicht duurzaam, eerlijk en diervriendelijk inkopen, met aanbestedingsregels die publieke belangen, mensenrechten en duurzaamheid centraal stellen. Transparantie en het volgen van OESO-richtlijnen zijn hierbij leidend.
“Verantwoord inkopen wordt de norm. Overheden besteden publiek geld groen en rechtvaardig, en stimuleren daarmee (kleine en middelgrote) bedrijven die duurzaam en eerlijk ondernemen. Het Maatschappelijk Verantwoord Inkoopbeleid (MVI) wordt in lijn gebracht met de OESO-richtlijnen en gaat meer rekening houden met dierenwelzijn. Dit wordt opgenomen in de Aanbestedingswet.”
“De huidige Europese aanbestedingsregels bevorderen dat opdrachten naar de inschrijver met de laagste prijs gaan. We gaan de aanbestedingsregels van de EU hervormen om overheden de ruimte te geven het publieke belang te beschermen en te kiezen voor duurzame en sociale ondernemers.”
“Overheden en semi-overheidsorganisaties geven het goede voorbeeld door honderd procent groen, eerlijk en diervriendelijk in te kopen. Het inkoopproces van overheden wordt transparant en inzichtelijk voor iedereen.”
Strenge eisen aan import en productieketens
PvdD wil dat import van grondstoffen en producten aan strenge eisen voldoet, met transparantie over herkomst en omstandigheden in de keten. Grote bedrijven moeten hun impact op mensen, dieren en milieu inzichtelijk maken.
“De Partij voor de Dieren wil dat Nederland en de rest van Europa strenge eisen stellen aan de import van grondstoffen waarvan de winning of productieschade kan toebrengen aan mensen, dieren, milieu of de natuur.”
“Grote bedrijven geven verplicht inzicht in de herkomst van de materialen die zij gebruiken en de omstandigheden in de productieketen. Ze publiceren jaarlijks een winst- en verliesrekening voor mensen, dieren, natuur, milieu en klimaat die inzicht geeft in de impact van het bedrijf op de welvaart en welzijn in brede zin.”
Arbeids- en mensenrechten centraal in beleid
De partij stelt dat mensenrechtenverdragen strikt worden nageleefd en dat arbeidsrechten, gelijke behandeling en bescherming tegen uitbuiting voor iedereen gelden, inclusief arbeidsmigranten.
“Mensenrechtenverdragen zoals het Kinderrechtenverdrag, Vrouwenrechtenverdrag en het VN-verdrag inzake de rechten van personen met een handicap worden strikt nageleefd. Alle wet- en regelgeving wordt in lijn gebracht met deze verdragen, zodat alle mensen gelijke rechten krijgen en onnodige regeldruk, bewijslast en uitsluiting worden voorkomen.”
“Iedereen die in Nederland werkt – waar je ook vandaan komt – heeft recht op gelijke behandeling, goede huisvesting en bescherming tegen uitbuiting.”
“Gelijk loon en gelijke rechten voor gelijk werk wordt de norm.”
Geen uitzonderingen en extra verplichtingen voor risicogebieden
PvdD wil dat IMVO-wetgeving zonder uitzonderingen geldt, ook voor de financiële sector, en dat bedrijven met activiteiten in conflict- en hoogrisicogebieden extra verplichtingen krijgen.
“Er komen geen uitzonderingen voor bepaalde sectoren, zoals de financiële sector. Ook moeten bedrijven bijdragen aan herstel van schade. In de wetgeving komen extra verplichtingen voor bedrijven die actief zijn of zakenrelaties hebben in conflict- en hoogrisicogebieden.”
BIJ1 kiest radicaal voor het versterken van mensen- en arbeidsrechten, zowel nationaal als internationaal, en wil bedrijven en overheid verplichten tot eerlijke, transparante en rechtvaardige handels- en arbeidspraktijken. Ze pleiten voor gelijke rechten voor arbeidsmigranten, strengere controle op arbeidsomstandigheden, en het onderzoeken van mondiale schade door Nederlandse handel. BIJ1 wil dat bedrijven en overheden hun verantwoordelijkheid nemen voor mensenrechten en arbeidsnormen, met concrete maatregelen zoals verplichte werknemerszeggenschap en het aanpakken van misstanden in internationale handelsketens.
Gelijke rechten en bescherming voor arbeidsmigranten
BIJ1 wil dat arbeidsmigranten dezelfde rechten en bescherming krijgen als andere werknemers, inclusief het recht op gelijke beloning, sociale voorzieningen en bescherming tegen uitbuiting. Dit adresseren ze als reactie op misstanden en uitbuiting van arbeidsmigranten, en sluit aan bij internationale mensenrechten- en arbeidsnormen.
“Arbeidsmigranten en ongedocumenteerde mensen verdienen dezelfde rechten als elke andere werknemer. Ongedocumenteerde mensen die te maken krijgen met geweld of dwang op het werk, moeten dit kunnen melden zonder dat ze risico lopen op ontslag of uit het land gezet worden. We beschermen de rechten en beloning van arbeidsmigranten beter.”
“Arbeidsmigranten mogen voor meerdere werkgevers werken en mogen alle soorten werk verrichten, niet alleen werk dat niet door Nederlanders kan worden gedaan. Ze kunnen zelfstandig woningen huren of gemeentelijke opvang gebruiken en hebben recht op sociale voorzieningen, gelijk loon, gelijke contracten en arbeidsrechten.”
Strengere controle en sancties op arbeidsrechten en discriminatie
BIJ1 wil proactieve inspecties en strengere sancties voor bedrijven die arbeidsrechten of mensenrechten schenden, met een nadruk op het tegengaan van discriminatie en het afdwingen van minimumloonbetaling. Dit is bedoeld om het omzeilen van arbeidsrecht en uitbuiting te voorkomen.
“De Inspectie SZW inspecteert proactief op discriminatie op de werkvloer. Bedrijven die zich schuldig maken aan discriminatie krijgen strengere sancties.”
“Werkgevers worden verplicht het minimumloon te betalen, ook als de arbeiders via een wervingsbureau over de grens werken. Zo voorkomen we het omzeilen van ons arbeidsrecht.”
Onderzoek naar mondiale schade door Nederlandse handel
BIJ1 wil grootschalig onderzoek naar de schade aan mensen, dieren en natuur wereldwijd door Nederlandse import- en exportproducten. Dit sluit aan bij IMVO- en CSDDD-discussies over ketenverantwoordelijkheid en internationale mensenrechten.
“Er komt op grote schaal onderzoek naar de schade aan mensen, dieren en de natuur in de hele wereld door import- en exportproducten. Uit alle sectoren.”
Verplichte werknemerszeggenschap en coöperatiestructuren
BIJ1 wil dat werknemers meer zeggenschap krijgen in bedrijven, onder andere via verplichte werknemersraden, werknemerscoöperaties en werknemersfondsen. Dit is bedoeld om macht en verantwoordelijkheid eerlijker te verdelen en arbeidsrechten structureel te borgen.
“Nieuwe bedrijven worden standaard opgericht als werknemerscoöperaties.”
“Alle grote bedrijven worden verplicht om werknemers-raden aan te stellen met gekozen vertegenwoordigers van het personeel. Die raden hebben advies- en vetorecht over belangrijke beslissingen als ontslagen, investeringen en reorganisaties.”
“Elk bestaand beursgenoteerd bedrijf met meer dan 100 werknemers is verplicht een werknemersfonds op te richten. Hieraan schrijven zij jaarlijks een aantal nieuwe aandelen uit, in verhouding met de jaarwinst. Het werknemersfonds wordt alleen beheerd door de werknemers van de firma die deze heeft opgericht.”
Internationale mensenrechtenverdragen direct van kracht
BIJ1 wil dat alle mensenrechtenverdragen rechtstreeks gaan gelden in het Nederlandse recht, waarmee ze internationale mensenrechtennormen centraal stellen in nationaal beleid.
“Alle mensenrechtenverdragen, zoals het Kinderrechtenverdrag, het Vrouwenrechtenverdrag en het VN-verdrag inzake rechten van personen met een handicap, krijgen rechtstreekse werking in het Nederlandse recht.”
Het CDA stelt maatschappelijk verantwoord ondernemen (IMVO) als norm en wil dat bedrijven mensenrechten en arbeidsrechten respecteren, met nadruk op fatsoenlijke behandeling van arbeidsmigranten en het tegengaan van misstanden. Bij aanbestedingen wil het CDA overheden meer ruimte geven om voor Nederlandse of Europese producten te kiezen en pleit het voor gelijke standaarden voor alle producten op de markt. Concrete voorstellen zijn onder meer het uitvoeren van aanbevelingen tegen misstanden bij arbeidsmigranten, het aanpakken van schijnconstructies, en het expliciet maken van IMVO als norm.
Maatschappelijk verantwoord ondernemen als norm
Het CDA wil dat maatschappelijk verantwoord ondernemen (IMVO) de standaard wordt, zodat bedrijven mensenrechten en arbeidsrechten respecteren in hun hele keten. Dit sluit aan bij Europese discussies over CSDDD en Omnibus, hoewel deze termen niet expliciet genoemd worden. Het CDA koppelt dit aan gelijke standaarden voor alle producten op de Europese en Nederlandse markt.
Strengere aanpak misstanden arbeidsmigranten en uitvoering aanbevelingen
Het CDA erkent structurele misstanden bij arbeidsmigranten en wil deze actief bestrijden door uitvoering van bestaande aanbevelingen, betere registratie, en verplichte Nederlandse les. Dit is direct gerelateerd aan mensen- en arbeidsrechten.
“We voeren de aanbevelingen uit het rapport Geen tweederangsburgers. Aanbevelingen om misstanden bij arbeidsmigranten in Nederland tegen te gaan onverkort en met urgentie verder uit.”
“Onze norm is helder: behandel mensen fatsoenlijk en houd je aan de regels – ook op de dagen dat de Arbeidsinspectie niet langskomt.”
“Werkgevers worden verplicht Nederlandse les te verzorgen voor hun arbeidsmigranten.”
“Schijnconstructies met uitzendbureaus in andere EU-landen zorgen voor misstanden met arbeidsmigranten. Hier treden we streng tegen op.”
Aanbestedingsbeleid: Voorrang voor Nederlandse/Europese producten
Het CDA wil overheden bij aanbestedingen meer ruimte geven om te kiezen voor Nederlandse of Europese producten, wat raakt aan het stimuleren van IMVO en het creëren van een gelijk speelveld.
“Overheden moeten bij aanbestedingen de ruimte krijgen om te kiezen voor Nederlandse of Europese producten.”
Aanpak mensenhandel en uitbuiting, inclusief arbeidsmigranten
Het CDA benoemt expliciet de bestrijding van mensenhandel en uitbuiting, met aandacht voor veilige opvang van slachtoffers, waaronder arbeidsmigranten. Dit raakt direct aan mensenrechten.
“We pakken de uitbuiting van mensen hard aan en zorgen voor veilige opvang voor slachtoffers van mensenhandel, inclusief arbeidsmigranten.”
FVD verzet zich fundamenteel tegen internationale en Europese regelgeving die nationale beleidsvrijheid beperkt, waaronder IMVO, CSDDD en aanverwante verplichtingen rond mensen- en arbeidsrechten. De partij wil nationale wetgeving altijd boven internationale verdragen stellen en pleit voor het beëindigen van de automatische doorwerking van internationale afspraken in Nederland. Concrete voorstellen richten zich op het opzeggen van verdragen, het schrappen van grondwetsartikelen die internationale regels boven nationaal recht plaatsen, en het weren van supranationale invloed op beleid en aanbestedingen.
Nationale wet boven internationale verdragen en IMVO-regels
FVD wil dat Nederlandse wetgeving altijd prevaleert boven internationale verdragen en EU-regelgeving, waaronder verplichtingen op het gebied van IMVO, CSDDD en mensenrechten. De partij ziet deze internationale afspraken als een bedreiging voor democratische controle en nationale soevereiniteit, en wil de automatische werking van dergelijke regels beëindigen.
“We schrappen de artikelen 93 en 94 van onze Grondwet zodat de Nederlandse wet altijd boven internationale verdragen en afspraken komt te staan.”
“We beëindigen de directe werking van internationaal recht in het Nederlandse stelsel, zodat verdragen niet langer automatisch boven onze nationale wetten staan en rechters onze nationale wetten daar ook niet langer aan kunnen ‘toetsen’.”
“We zeggen internationale verdragen op die onze beleidsvrijheid inperken, zoals het VN-vluchtelingenverdrag dat ons dwingt tot het opnemen van migranten.”
“In de Nederlandse Grondwet is via de artikelen 93 en 94 het zogeheten ‘monistische stelsel’ verankerd. Dit houdt in dat internationale verdragen en afspraken direct doorwerken in de Nederlandse rechtsorde, zonder dat het parlement daar nog een aparte omzettingswet voor hoeft aan te nemen... Forum voor Democratie wil deze ondemocratische constructie beëindigen en de controle terugleggen waar die thuishoort: bij ons eigen parlement.”
Geen supranationale invloed op beleid en aanbestedingen
FVD verzet zich tegen inmenging van supranationale organisaties in het Nederlandse beleid, waaronder aanbestedingsbeleid en mensenrechtenregels die via internationale of EU-kanalen worden opgelegd. De partij wil dat beleid uitsluitend wordt bepaald door nationale democratische organen.
“We verbieden bewindspersonen om functies te vervullen in ondemocratische supranationale organisaties zoals het World Economic Forum zodat belangenverstrengeling wordt tegengegaan.”
“We stoppen alle subsidies voor organisaties die proefprocessen voeren tegen de staat. Ook niet-gouvernementele organisaties (NGO’s) krijgen geen subsidie meer.”
Strengere handhaving op arbeidsrechten in transportsector (nationaal)
Hoewel FVD internationale arbeidsrechten en IMVO-regels afwijst, erkent de partij misstanden in de transportsector en wil deze nationaal aanpakken. Het gaat om het bestrijden van uitbuiting van buitenlandse chauffeurs en het afdwingen van eerlijke beloning en arbeidsvoorwaarden, maar zonder verwijzing naar internationale kaders.
“We pakken onderbetaalde buitenlandse chauffeurs, schijnconstructies en illegale uitzendbureaus aan, zodat de sector weer eerlijk en concurrerend wordt.”
“Wij kiezen voor strenge handhaving, eerlijke beloning en duidelijke kwaliteits- en veiligheidseisen, zodat de sector weer gezond, veilig en concurrerend kan functioneren.”
De VVD wil Europese IMVO- en duurzaamheidswetgeving (zoals CSDDD en CSRD) zo minimaal mogelijk implementeren en pleit voor minder nationale koppen op EU-regels. De partij wil aanbestedingsbeleid vooral inzetten voor innovatie en duurzaamheid, maar altijd binnen de Europese aanbestedingsregels. Op het gebied van mensen- en arbeidsrechten richt de VVD zich vooral op het aanpakken van misstanden bij arbeidsmigratie en het tegengaan van uitbuiting, maar zonder extra nationale verplichtingen bovenop EU-wetgeving.
Minimale implementatie van EU-duurzaamheidsregels (IMVO, CSDDD, CSRD)
De VVD vindt dat Europese duurzaamheids- en IMVO-regels niet strenger moeten worden uitgevoerd dan strikt noodzakelijk. Ze willen geen extra nationale eisen toevoegen en pleiten voor minder complexe en flexibelere regelgeving, zodat Nederlandse bedrijven internationaal kunnen concurreren.
“We beperken koppen op EU-wetgeving, en interpreteren regels niet onnodig strenger dan in andere EU-lidstaten. We doen dus niet meer dan dat de EU-van ons vraagt.”
“We maken ons daarom in de EU hard voor onder andere het versoepelen van de Artificiële Intelligentie-verordening (AI-act), General Data Protection Regulation (GDPR), Corporate Sustainability Reporting Directive (CSRD), Corporate Sustainability Due Dilligence Directive en de Regulation on Deforestation-free products (EUDR).”
“We kijken waar meer flexibele en minder complexe sectorale certificering de rol van juridische kaders kan vervangen.”
Aanbestedingsbeleid: Innovatie en duurzaamheid binnen EU-regels
De VVD wil dat de overheid als launching customer optreedt om innovatie en duurzame transities te stimuleren, maar altijd binnen de kaders van Europese aanbestedingsregels. Duurzaamheid mag een rol spelen, mits het past binnen bestaande EU-regelgeving.
“Uiteraard handelt de overheid hierbij in overeenstemming met Europese aanbestedingsregels. De overheid treedt dan op als launching customer, als eerste afnemer.”
“Ook geven overheidsinstanties in hun inkoop voorkeur aan duurzame keuzes met erkende standaarden die een duurzaamheidsvergoeding voor de boer hebben opgenomen.”
Arbeids- en mensenrechten: Aanpak misstanden arbeidsmigratie
De VVD erkent misstanden bij arbeidsmigratie en wil deze aanpakken door betere registratie, meer bevoegdheden voor burgemeesters en het instellen van uitzendverboden bij ernstige tekortkomingen. De focus ligt op handhaving en het tegengaan van uitbuiting, niet op het invoeren van extra nationale verplichtingen.
“Wij willen dat Nederland binnen Europa een leidende rol speelt bij het aan banden leggen van deze schijnconstructies.”
“In sommige sectoren schieten de arbeids- en leefomstandigheden nog steeds ernstig tekort. Als daar geen verbetering optreedt, zullen we voor de desbetreffende sectoren een uitzendverbod instellen.”
“Burgemeesters krijgen meer bevoegdheden om in te grijpen bij grove misstanden en leggen daar zoals gebruikelijk verantwoording af aan de gemeenteraad.”
DENK legt in haar programma sterk de nadruk op het waarborgen van mensenrechten, arbeidsrechten en gelijke behandeling, zowel nationaal als internationaal. Ze pleiten voor harde wettelijke eisen aan bedrijven en overheid op het gebied van non-discriminatie, eerlijke arbeidsomstandigheden en mensenrechten, en willen deze principes ook verankeren in aanbestedingsbeleid en handelsverdragen. Concrete voorstellen zijn onder meer het wettelijk verplichten van inclusieve zorg in aanbestedingen, het bestrijden van arbeidsuitbuiting, en het stellen van mensenrechten als harde voorwaarde bij internationale handel.
Mensenrechten als harde eis bij handelsverdragen
DENK wil dat mensenrechten, fairtrade en natuurbescherming harde uitgangspunten zijn bij het sluiten van handelsverdragen en het handelsbeleid. Hiermee adresseren ze het risico dat internationale handel ten koste gaat van mensen- en arbeidsrechten.
“Bij handelsverdragen en handelsbeleid zijn fairtrade, mensenrechten en het beschermen van de natuur harde uitgangspunten.”
Inclusieve zorg als harde eis in aanbestedingsbeleid
DENK stelt dat cultuursensitieve en inclusieve zorg een harde eis moet worden binnen de wettelijke normen en het aanbestedingsbeleid. Dit betekent dat zorgaanbieders bij aanbestedingen verplicht rekening moeten houden met diversiteit en inclusiviteit.
“Binnen de wettelijke normen en het aanbestedingsbeleid wordt cultuursensitieve en inclusieve zorg een harde eis.”
Bestrijding van arbeidsuitbuiting en discriminatie
DENK wil uitbuiting van arbeidsmigranten en discriminatie op de arbeidsmarkt en in wijken actief bestrijden, onder meer door vergunningensystemen, strengere handhaving en verplichtingen voor werkgevers. Dit raakt direct aan arbeidsrechten en IMVO-principes.
“Uitwassen in uitzendbranche gaan wij tegen met een vergunningsysteem. Zo pakken wij uitbuiting van arbeidsmigranten en discriminatie aan.”
“De negatieve effecten van de uitbuiting van arbeidsmigranten op kwetsbare wijken te kenteren. Misstanden zoals overbewoning, schijnhuurcontracten en uitbuiting worden bestreden, onder andere via verhuurvergunningen, verplichtingen voor werkgevers en handhaving.”
Strengere eisen en sancties tegen discriminatie door bedrijven
DENK wil bedrijven die discrimineren publiekelijk maken en straffen, en stelt diversiteitsquota en gespecialiseerde rechters voor. Dit is relevant voor IMVO en arbeidsrechten, omdat het bedrijven dwingt tot naleving van mensenrechten en gelijke behandeling.
“Naming and shaming. Bedrijven en organisaties die onherroepelijk veroordeeld zijn voor discriminatie worden publiekelijk aan de schandpaal genageld.”
“Diversiteitsquota. Door middel van quota breken wij het glazen plafond af binnen de overheid en het bedrijfsleven.”
“Gelijke behandelingsrechters. Er komen rechters die zijn gespecialiseerd in gelijke behandeling.”
JA21 is kritisch over extra nationale en Europese regels rond maatschappelijk verantwoord ondernemen (IMVO), mensenrechten en aanbestedingsbeleid. De partij wil geen strengere wetgeving dan Europees vereist, minder regeldruk en rapportageverplichtingen voor bedrijven, en pleit voor het moderniseren van internationale mensenrechtenverdragen om nationale beleidsruimte te vergroten.
Geen nationale koppen op EU-regels en minder aanbestedingsregels
JA21 wil voorkomen dat Nederland strengere regels invoert dan Europees verplicht is, met name op het gebied van rapportage, IMVO en aanbestedingen. Dit om de regeldruk voor bedrijven te beperken en de concurrentiepositie te beschermen.
“Nationale koppen op EU-regels afschaffen: we introduceren geen nieuwe wetgeving die verder gaat dan EU-regelgeving.”
“Inzetten op minder en eenvoudiger nationale é n Europese aanbestedingsregels.”
“Mkb maximaal faciliteren door het eenvoudiger te maken om te investeren in het mkb, en regeldruk en rapportageverplichtingen te verminderen.”
Moderniseren van internationale mensenrechtenverdragen
JA21 vindt dat internationale verdragen zoals het EVRM te beperkend zijn voor nationaal beleid, en wil deze moderniseren om meer nationale beleidsvrijheid te krijgen, ook op het gebied van mensen- en arbeidsrechten.
“Internationale verdragen en met name het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens moderniseren, zodat we nationaal genomen democratische beslissingen en het draagvlak voor de rechtspraak versterken.”
“JA21 gaat deze verdragen moderniseren. Hiertoe moet Nederland in 2027 een internationale top organiseren tijdens het Nederlandse voorzitterschap van het Comité van Ministers van de Raad van Europa. Tijdens deze top moeten uitgewerkte moderniseringsplannen voor het EVRM worden aangedragen.”
Strengere aanpak arbeidsmigratie en uitbuiting
JA21 richt zich op het beperken van arbeidsmigratie en het aanpakken van misstanden, maar zonder expliciete verwijzing naar IMVO of CSDDD. De nadruk ligt op nationale handhaving en minder op internationale ketenverantwoordelijkheid.
“Woonmisstanden en uitbuiting hard aanpakken: streng controleren en handhaven op overbewoning, aanpakken malafide verhuurders en uitzendbureaus, invoering verhuurdersvergunningen, huisvesting zoveel mogelijk op terrein van de werkgever in plaats van in woonwijken en recreatieparken.”
“Illegale arbeid bestrijden: hogere boetes en strengere handhaving op het tewerkstellen van illegalen, met terugwerkende kracht innen van belastingen en premies van illegale arbeiders en werkgevers.”
NSC legt in haar verkiezingsprogramma de nadruk op strengere eisen aan arbeidsvoorwaarden en het tegengaan van misstanden bij arbeidsmigratie, met aandacht voor mensen- en arbeidsrechten. Op het gebied van aanbestedingsbeleid wil NSC dat maatschappelijke waarde, duurzaamheid en lokale verankering zwaarder gaan wegen dan alleen prijs, en dat mkb-bedrijven een eerlijkere kans krijgen. Specifieke verwijzingen naar IMVO, CSDDD of de Omnibus-richtlijn ontbreken, maar het programma bevat wel enkele relevante voorstellen rond arbeidsrechten en aanbestedingen.
Striktere eisen aan arbeidsvoorwaarden en aanpak misstanden arbeidsmigratie
NSC wil misstanden en uitbuiting van arbeidsmigranten tegengaan door strikte eisen te stellen aan arbeidsvoorwaarden, arbeidsomstandigheden en huisvesting, met nadruk op fysieke controles en een actieve rol voor gemeenten. Dit sluit aan bij het beschermen van mensen- en arbeidsrechten, vooral voor kwetsbare groepen.
“We stellen strikte eisen aan de arbeidsvoorwaarden, arbeidsomstandigheden en huisvesting van arbeidsmigranten. Daarbij moeten controles niet alleen op papier plaatsvinden, maar ook fysiek op locatie. Gemeenten krijgen een actieve rol bij de registratie van arbeidsmigranten en de controle van de woon- en leefomstandigheden.”
“We willen duidelijke regels voor de uitzendsector en een harde aanpak van malafide uitzendconstructies. Met het wetsvoorstel toelating terbeschikkingstelling van arbeidskrachten (Wtta) zetten we een belangrijke stap om dit te bereiken.”
“Ook de schoonmaak-, transport- en teeltsector vereisen aandacht om schendingen van arbeidswetten te voorkomen. Als in die sectoren de misstanden niet opgelost worden, zal ook daar een uitzendverbod gaan gelden.”
Aanbestedingsbeleid: maatschappelijke waarde en mkb voorop
NSC wil het aanbestedingsbeleid herzien zodat niet alleen prijs, maar ook maatschappelijke waarde, duurzaamheid en lokale verankering meetellen. Dit moet mkb-bedrijven en lokale ondernemers een eerlijkere kans geven bij overheidsopdrachten, in lijn met Europese regels.
“We herzien de Aanbestedingswet zodat mkb-bedrijven en lokale ondernemers een eerlijke kans krijgen. Bij overheidsopdrachten telt niet alleen prijs, maar ook lokale verankering, maatschappelijke waarde en duurzaamheid wegen mee. De wet wordt aangepast in lijn met Europese aanbestedingsregels.”
“Bij overheidsopdrachten krijgen lokale en mkb-bedrijven een eerlijke kans: het automatisme dat de grootste aanbieder wint, doorbreken we.”
Selectiever vestigingsbeleid voor bedrijven met oog voor brede welvaart
NSC wil alleen bedrijven aantrekken die daadwerkelijk bijdragen aan de brede Nederlandse welvaart, en niet slechts eigenbelang dienen. Dit raakt aan IMVO-principes, hoewel niet expliciet benoemd, door te sturen op maatschappelijke meerwaarde en het beperken van negatieve impact.
“Bedrijven die zich vestigen moeten toegevoegde waarde hebben voor de brede Nederlandse welvaart en niet alleen voor zichzelf.”
“In het vestigingsbeleid richten we ons op de bedrijven die een bijdrage leveren aan de reële economie en de brede welvaart van Nederland - en niet op brievenbusfirma’s.”
De PVV verzet zich tegen Europese en internationale verplichtingen op het gebied van IMVO (Internationaal Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen), CSDDD (Corporate Sustainability Due Diligence Directive), en mensen- & arbeidsrechten die zij als inperking van nationale soevereiniteit zien. De partij wil nationale regels en belangen altijd laten prevaleren boven Europese of internationale normen, en is expliciet tegen het overhevelen van bevoegdheden naar Brussel, ook op het gebied van aanbestedingsbeleid en mensenrechten.
Nationale soevereiniteit boven Europese IMVO- en mensenrechtenregels
De PVV wil dat Nederland zelf bepaalt welke regels gelden voor bedrijven, aanbestedingen en mensenrechten, en verzet zich tegen verdere Europese harmonisatie of verplichtingen zoals IMVO, CSDDD en aanverwante wetgeving. De partij ziet deze als ongewenste inmenging in nationale autonomie en pleit voor het inzetten van vetorechten tegen dergelijke EU-voorstellen.
“Wij willen sterke bilaterale en economische banden met andere landen; samenwerken is prima. Waar wij fel tegen zijn, is een geopolitieke Europese Unie, een Europese superstaat.”
“Onze vetorechten behouden we, herstellen we in ere én zetten we in: Nederland moet al het mogelijke vetoën, waaronder de...”
“Dus wat ons betreft slaan we in Brussel met de vuist op tafel en eisen we versoepeling van de regels – van de Vogel- en de Habitatrichtlijn tot en met de verplichte emissiereductie.”
Geen extra sociale of mensenrechtenvoorwaarden bij aanbestedingen
De PVV benoemt nergens expliciet IMVO, CSDDD of aanbestedingsbeleid, maar uit het programma blijkt een duidelijke afwijzing van extra sociale, duurzaamheids- of mensenrechtenvoorwaarden bij overheidsbeleid en aanbestedingen. De partij wil benoemingen en selectie uitsluitend op inhoudelijke kwaliteiten, zonder aandacht voor diversiteit, herkomst of andere sociale criteria.
Stoppen met ontwikkelingshulp en internationale mensenrechtenverplichtingen
De PVV wil stoppen met ontwikkelingshulp en zich terugtrekken uit internationale verdragen en verplichtingen die mensenrechten en arbeidsrechten in het buitenland bevorderen, omdat zij deze als ineffectief en kostbaar beschouwen.
“De PVV stopt ook met ontwikkelingshulp. Elk jaar maken we vele miljarden over naar Afrika.”
“In Brussel zullen we door het inzetten van veto’s of het weigeren van de te hoge Nederlandse bijdrage aan de EU-begroting een opt-out op asiel en immigratie afdwingen. Ook gaan we alle verdragen die...”
Volt pleit voor strengere Europese regels voor maatschappelijk verantwoord ondernemen (IMVO), eerlijke arbeids- en mensenrechten in internationale ketens, en een sociaal en duurzaam Europees aanbestedingsbeleid. Ze willen bedrijven verplichten mensenrechten en milieunormen te respecteren, misstanden bij arbeidsmigratie aanpakken, en aanbestedingen inzetten voor maatschappelijke doelen.
Strengere IMVO-wetgeving en naleving mensenrechten
Volt wil dat bedrijven, ook buiten de EU, zich houden aan strikte normen voor mensenrechten, arbeidsrechten en milieubescherming. Ze pleiten voor duidelijke, afdwingbare richtlijnen en willen dat Nederland hierin vooroploopt binnen de EU.
“We pleiten voor duidelijke richtlijnen omtrent uitbuiting van mensen, ontbossing en milieubescherming. Niet alleen in de EU, maar vooral ook daarbuiten. Zodra er nieuwe technieken en innovaties beschikbaar zijn die deze problemen tegengaan, worden ze wettelijk de norm; met Nederland als voorloper in de EU en met het doel om Europese afspraken te maken.”
“Ook buiten de EU moeten bedrijven zich hieraan houden als ze in de EU willen handelen.”
Europees aanbestedingsbeleid gericht op duurzaamheid en mensenrechten
Volt wil een gezamenlijk Europees inkoop- en aanbestedingsbeleid, waarbij vitale processen niet in handen komen van niet-Europese bedrijven en waarbij aanbestedingen worden gebruikt om duurzame, sociale en innovatieve producten en diensten te stimuleren.
“We werken toe naar een echt Europees inkoop- en aanbestedingsbeleid. We zorgen ervoor dat vitale processen (zoals ICT-infrastructuur en onze drinkwatervoorziening) niet in handen komen van niet-Europese bedrijven. We kopen als EU gezamenlijk in waar dit toegevoegde waarde heeft, zoals in de defensie-industrie. We erkennen inkoop als belangrijk instrument voor het behalen van maatschappelijke doelen, door voorrang te geven aan duurzame, sociale en innovatieve producten en diensten.”
Betere bescherming arbeidsmigranten en handhaving arbeidsrechten
Volt wil uitbuiting van arbeidsmigranten tegengaan door strengere handhaving, verplichte certificering van uitzendbureaus, en het direct afsluiten van arbeidsovereenkomsten bij de feitelijke werkgever in risicosectoren. Ze willen EU-brede standaarden voor sociale zekerheid en arbeidsomstandigheden.
“We verbeteren het toezicht en de handhaving door de arbeidsinspectie. Hiervoor maken we extra budget vrij.”
“We zijn voorstander van aanvullende verplichte certificering van deze bureaus waarbij processen zoals loonbetaling, klachtafhandeling, administratie en huisvesting van arbeidsmigranten worden beoordeeld. Dit zorgt voor structurele controle in plaats van eenmalig bij de start.”
“We willen EU-brede standaarden voor sociale zekerheid en arbeidsomstandigheden, die goede, menswaardige bescherming bieden aan alle werkenden in de EU.”
“We pleiten ervoor dat vaste en tijdelijke arbeidsovereenkomsten, in sectoren waar structureel misstanden voorkomen, alleen nog maar direct bij een werkgever mogen worden afgesloten.”
De ChristenUnie wil dat bedrijven en overheid internationaal maatschappelijk verantwoord ondernemen (IMVO) en mensen- en arbeidsrechten centraal stellen, maar waarschuwt voor overregulering en onnodige administratieve lasten, vooral voor het mkb. Ze pleiten voor doelgerichte regelgeving, het goede voorbeeld van de overheid bij aanbestedingen, en strenge handhaving van arbeidsrechten, met bijzondere aandacht voor kwetsbare groepen en arbeidsmigranten.
Overheid als voorbeeld bij IMVO en aanbestedingen
De ChristenUnie vindt dat de overheid het goede voorbeeld moet geven door duurzaam, lokaal en sociaal verantwoord in te kopen en bedrijven te verplichten IMVO-normen te onderschrijven bij overheidssteun. Dit moet bijdragen aan verduurzaming, strategische autonomie en betere arbeidsomstandigheden.
“Het uitgangspunt wordt dat bedrijven die van overheidssteun gebruikmaken, de OESO-normen rond internationaal maatschappelijk verantwoord ondernemen onderschrijven en naleven.”
“Het Rijk moet haar rol beter pakken om bij te dragen aan verduurzaming en om het mkb en sociale ondernemingen te betrekken bij aanbestedingen. We maken lokaal, duurzaam en biologisch inkopen de norm, ook bij aanbestedingen.”
Minder regeldruk en administratieve lasten bij IMVO/CSRD
De partij erkent het belang van normering en rapportage rond duurzaamheid en mensenrechten, maar waarschuwt voor overmatige regeldruk en administratieve verplichtingen, vooral voor kleine bedrijven en financiële instellingen. Ze willen sturen op doelen in plaats van middelvoorschriften.
“Kleine bedrijven die met moeite voldoen aan de gedetailleerde CSRD-uitvragen van bedrijven verderop in de keten. Of financiële instellingen die rapporteren over talloze indicatoren, zonder dat dit hun portefeuille daadwerkelijk duurzamer maakt. Deze onnodige regeldruk moet minder, of het nu om mkb-bedrijven, financiële instellingen of beursgenoteerde ondernemingen gaat. Wat de ChristenUnie betreft stuurt de overheid op doelen in plaats van middelvoorschriften...”
Strengere handhaving mensen- en arbeidsrechten, vooral voor kwetsbare groepen
De ChristenUnie wil uitbuiting en slechte arbeidsomstandigheden tegengaan, met name voor arbeidsmigranten en flexwerkers. Ze pleiten voor strenge controle op de uitzendsector, aanpak van schijnconstructies, en het opleggen van uitzendverboden aan sectoren die structureel mensenrechten schenden.
“Er wordt streng toegezien op de naleving van het nieuwe toelatingsstelsel voor de uitzendbranche... Sectoren die geen verbetering laten zien in hoe ze met mensen omgaan (zoals de vleessector), krijgen een uitzendverbod opgelegd.”
“Er zijn Europese afspraken nodig over vestigingseisen voor ondernemingen om brievenbusfirma’s te voorkomen. Ook moeten er afspraken komen over doordetachering van niet-EU burgers die hier via landen als Litouwen of Roemenië komen werken.”
“Er moet een einde komen aan schrijnende leefomstandigheden en uitbuiting van arbeidsmigranten, zoals inhoudingen op het loon of dakloosheid bij verlies van baan. Het toezicht op de naleving van wetgeving (zoals de Wet goed verhuurderschap of de Arbowetgeving) wordt aangescherpt.”
D66 wil dat bedrijven en overheden actief verantwoordelijkheid nemen voor mensenrechten, arbeidsrechten en maatschappelijk verantwoord ondernemen, zowel nationaal als internationaal. Ze pleiten voor een wettelijke maatschappelijke zorgplicht voor grote bedrijven, stellen mensenrechten centraal in internationale handel, en willen strenge voorwaarden aan werkgevers bij arbeidsmigratie. D66 ondersteunt Europese regelgeving zoals CSDDD impliciet via hun inzet op IMVO, maar noemt deze niet expliciet; concrete voorstellen richten zich op zorgplicht, handhaving en het koppelen van handelsbeleid aan mensenrechten.
Wettelijke maatschappelijke zorgplicht voor grote bedrijven
D66 wil dat grote bedrijven wettelijk verplicht worden maatschappelijk verantwoord te ondernemen, met nadruk op mensenrechten en arbeidsrechten in hun ketens. Dit moet zorgen voor een gelijk speelveld en bedrijven dwingen verantwoordelijkheid te nemen voor hun impact op mens en milieu.
“We voeren een wettelijke maatschappelijke zorgplicht in voor (bestuurders van) grote bedrijven.”
“Voor bedrijven die maatschappelijk ondernemen, is een gelijk speelveld belangrijk. Daarom is een sterke overheid nodig die de spelregels bepaalt waarbinnen bedrijven maatschappelijk verantwoord ondernemen.”
Mensenrechten en arbeidsomstandigheden leidend in internationale handel
D66 stelt mensenrechten, arbeidsomstandigheden en het milieu centraal bij internationale handel en handelsakkoorden. Dit betekent dat Nederland en Europa alleen handelsrelaties aangaan als deze waarden worden gerespecteerd, waarmee D66 inzet op IMVO in het buitenland.
“Mensenrechten, arbeidsomstandigheden, de positie van vrouwen en het milieu zijn leidend in de manier waarop wij met andere landen handel drijven.”
Strenge voorwaarden en handhaving bij arbeidsmigratie
D66 wil uitbuiting van arbeidsmigranten tegengaan door strenge eisen te stellen aan werkgevers en uitzendbureaus, inclusief handhaving en het intrekken van vergunningen bij misstanden. Dit beschermt arbeidsrechten en bevordert eerlijke behandeling van arbeidsmigranten.
“We stellen strenge voorwaarden aan werkgevers als die arbeidsmigranten inzetten. Als zij niet zorgen voor fatsoenlijke huisvesting en arbeidsvoorwaarden kunnen ze hun vergunning kwijtraken.”
“We verbeteren handhaving met de Arbeidsinspectie en beperken het doorlenen van arbeidsmigranten.”
Mensenrechten als voorwaarde bij internationale samenwerking en opvang
D66 koppelt internationale samenwerking en opvang van vluchtelingen aan duidelijke afspraken over mensenrechten, onderwijs en werk, en benadrukt toegang tot medische zorg en bescherming van kwetsbare groepen.
“D66 blijft zich inzetten voor ondersteuning van landen waar eerste opvang plaatsvindt, met duidelijke afspraken over mensenrechten, onderwijs en werk.”
GroenLinks-PvdA wil maatschappelijk verantwoord ondernemen (IMVO) wettelijk verplichten, mensen- en arbeidsrechten centraal stellen in handels- en aanbestedingsbeleid, en bedrijven dwingen tot eerlijke arbeidsvoorwaarden. Ze pleiten voor strengere regels bij overheidsaanbestedingen, meer handhaving op arbeidsrechten, en uitsluiting van discriminerende of uitbuitende bedrijven van overheidsopdrachten. Europese regelgeving zoals CSDDD en sociale criteria bij aanbestedingen worden expliciet omarmd.
Wettelijke plicht tot maatschappelijk verantwoord ondernemen (IMVO)
GroenLinks-PvdA wil bedrijven wettelijk verplichten tot maatschappelijk verantwoord ondernemen om misstanden als kinderarbeid, landroof en milieuschade te voorkomen. Dit sluit aan bij Europese initiatieven als de CSDDD en is bedoeld om mensen- en arbeidsrechten wereldwijd te beschermen.
“We leggen de plicht tot maatschappelijk verantwoord ondernemen vast. Zo voorkomen we kinderarbeid, landroof of schade aan kritieke ecosystemen.”
Strengere sociale en duurzame eisen bij aanbestedingen
De partij wil dat bij (Europese) aanbestedingen niet alleen prijs, maar ook arbeidsvoorwaarden, milieu-impact en strategische autonomie zwaar meewegen. Alleen bedrijven die cao-lonen betalen komen in aanmerking voor overheidsopdrachten, en discriminatie of uitbuiting leidt tot uitsluiting.
“Daarom moet er voor strategische sectoren en technologieën een Europees voorkeursprincipe gaan komen in publieke aanbestedingsregels. Ook op nationaal niveau gaan we onderzoeken of we bij inkoop- en aanbestedingen voorrang kunnen geven aan Europese bedrijven.”
“Bij aanbestedingen moeten niet alleen de kosten meewegen, maar ook de kwaliteit. We willen een aanpassing van Europese aanbestedings- en mededingingsregels waarbij arbeidsvoorwaarden, de impact op de planeet en strategische autonomie meewegen. Aanbestedingen vanuit de (semi)overheid en overheidsbedrijven worden alleen gegund aan bedrijven die cao-lonen betalen.”
“Bedrijven en organisaties die zich schuldig maken aan (stage)discriminatie en seksisme krijgen stevige boetes en worden uitgesloten van overheidsopdrachten.”
Uitsluiting en strengere handhaving bij schending mensen- en arbeidsrechten
Bedrijven die zich schuldig maken aan uitbuiting, discriminatie of slechte arbeidsomstandigheden worden uitgesloten van overheidsopdrachten en krijgen boetes. Er komt een vergunningsplicht voor uitzendbureaus, en misstanden worden harder aangepakt.
“Uitzendbureaus die arbeidsmigranten uitbuiten of uitzendkrachten inzetten onder illegale arbeidsomstandigheden verliezen hun vergunning.”
Mensenrechten als toetssteen voor handelsverdragen
GroenLinks-PvdA stelt mensenrechten, met speciale aandacht voor vrouwenrechten, als harde voorwaarde bij handelsverdragen, asielbeleid en ontwikkelingssamenwerking.
“We steunen vrouwenrechtenbewegingen wereldwijd en nemen mensenrechten van vrouwen als toetssteen voor handelsverdragen, asielbeleid en ontwikkelingssamenwerking.”
De SGP is kritisch over internationale verplichtingen rond IMVO en CSDDD en wil vooral nationale beleidsruimte behouden. Ze pleiten voor het stimuleren van duurzaam en sociaal ondernemen via aanbestedingsbeleid, maar zijn terughoudend met nieuwe EU-regels die de Nederlandse autonomie beperken. Concrete voorstellen richten zich op het tegengaan van uitbuiting, het stimuleren van eerlijke keuzes bij bedrijven en het vermijden van onnodige aanbestedingen in het sociaal domein.
Kritisch op nieuwe internationale IMVO-verplichtingen
De SGP wil de nationale beleidsruimte beschermen en is terughoudend met nieuwe internationale verdragen en EU-regels die de bewegingsvrijheid van de Nederlandse wetgever beperken, waaronder op het gebied van IMVO en CSDDD.
“sluit zich in beginsel niet aan bij nieuwe verdragen die de vrije handelingsruimte van de wetgever beperken.”
Aanbestedingsbeleid: Duurzaam en sociaal inkopen stimuleren
De SGP wil dat de overheid bij aanbestedingen niet alleen op prijs selecteert, maar ook duurzame en sociale keuzes stimuleert. Dit moet bedrijven aanzetten tot maatschappelijk verantwoord ondernemen.
“De overheid selecteert bij aanbestedingen niet alleen op de laagste prijs, maar stimuleert in haar inkoopbeleid ook duurzame en sociale keuzes.”
Uitbuiting en mensenrechten bij arbeidsmigratie tegengaan
De SGP wil uitbuiting van arbeidsmigranten tegengaan door strengere voorwaarden, hogere boetes en meer verantwoordelijkheid voor werkgevers. Dit raakt direct aan arbeidsrechten en mensenrechten van arbeidsmigranten.
“Boetes voor uitbuiting van arbeidskrachten worden verhoogd en verkeerde fiscale prikkels die arbeidsmigratie stimuleren, verdwijnen.”
“Ondernemers worden verantwoordelijk gehouden voor werknemers die zij hierheen halen, onder meer ten aanzien van huisvesting of het leren van de taal.”
Aanbestedingen in het sociaal domein zoveel mogelijk vermijden
De SGP wil dat aanbestedingen in het sociaal domein beperkt blijven, om de kwaliteit en continuïteit van zorg en sociale diensten te waarborgen.
“Aanbestedingen in het sociaal domein worden zoveel mogelijk vermeden.”
De SP wil bedrijven wettelijk verantwoordelijk maken voor mensen- en arbeidsrechten in hun hele keten en vindt de huidige Europese CSDDD-wetgeving onvoldoende. Ze pleiten voor strengere nationale IMVO-wetgeving, harde handhaving bij misstanden, en een aanbestedingsbeleid dat sociale en arbeidsrechten centraal stelt, waarbij bedrijven die discrimineren of rechten schenden worden uitgesloten van overheidsopdrachten.
Strengere IMVO-wetgeving en aanscherping CSDDD
De SP vindt dat bedrijven wettelijk verantwoordelijk moeten zijn voor mensenrechten, arbeidsrechten en milieuschade in hun hele keten. Ze achten de huidige Europese CSDDD-wetgeving onvoldoende en willen nationale IMVO-wetgeving tot die tijd. Dit moet ernstige misstanden, zoals kinderarbeid en uitbuiting, voorkomen.
“Er moet wetgeving komen die grote bedrijven verantwoordelijk maakt voor ernstige misstanden in hun toeleveringsketen. Schendingen van mensen en arbeidsrechten en milieuverontreiniging mogen niet getolereerd worden. Uitbuiting van kinderen en kinderarbeid moeten worden uitgebannen. De huidige Europese wetgeving (CSDDD) voldoet niet en moet worden aangescherpt. Tot die tijd moet er nationale antiwegkijk wetgeving (IMVO) komen.”
Uitsluiting van bedrijven bij overheidsopdrachten bij schendingen
Bedrijven die discrimineren of mensen- en arbeidsrechten schenden, worden uitgesloten van subsidies en overheidsopdrachten. De SP wil zo bedrijven stimuleren om zich aan sociale normen te houden.
“We benoemen en veroordelen bedrijven die aantoonbaar discrimineren. Zij verliezen bovendien subsidies en komen niet meer in aanmerking voor overheidsopdrachten.”
Hervorming aanbestedingsbeleid ten gunste van sociale normen
De SP wil het aanbestedingsbeleid zo aanpassen dat ook kleinere bedrijven kunnen meedoen, en wil op termijn af van het verplichte Europese aanbesteden. Sociale normen en arbeidsrechten moeten leidend zijn.
“De huidige manier van aanbesteden door de overheid werkt niet goed. Daarom passen we de regels aan, zodat ook kleinere bedrijven beter kunnen meedoen. Dit doen we onder andere door grote opdrachten op te knippen en de procedures te versimpelen en te verduidelijken. We willen af van het verplichte Europese aanbesteden. Op termijn moet het hele aanbestedingsstelsel grondig op de schop.”
Harde handhaving en uitbreiding inspecties
De SP pleit voor meer middelen voor inspectiediensten en harde handhaving bij bedrijven die mensen- of arbeidsrechten schenden, om misstanden daadwerkelijk aan te pakken.
BBB is kritisch op Europese regelgeving rond duurzaamheid en IMVO, en wil geen extra nationale regels bovenop EU-wetgeving. Ze pleiten voor een hervorming van het aanbestedingsbeleid om mkb-bedrijven eerlijke toegang te geven, en leggen de nadruk op minder bureaucratie en meer praktische uitvoerbaarheid, zonder expliciete inzet op mensen- of arbeidsrechten in internationale ketens.
Geen nationale koppen op EU-beleid en IMVO-regels
BBB verzet zich tegen het toevoegen van extra nationale regels bovenop Europese wetgeving, waaronder IMVO- en duurzaamheidsregels. Ze vinden dat Europese regels al ver genoeg gaan en willen een gelijk speelveld voor Nederlandse bedrijven, zonder extra lasten of strengere eisen.
“Geen nationale koppen op Europees beleid. Extra nationale regels bovenop EU wetgeving worden zoveel mogelijk geschrapt. Zo krijgen we een gelijk speelveld voor de agrarische en visserijsector. Er komen ook geen nieuwe nationale regels bovenop EU wetgeving.”
“De voorgestelde Omnibus vereenvoudigingen inzake de doorgeschoten regels over duurzaamheid gaan BBB niet ver genoeg.”
Hervorming aanbestedingsbeleid voor mkb-toegang
BBB wil het aanbestedingsbeleid hervormen zodat mkb-bedrijven eerlijker en haalbaarder toegang krijgen tot overheidsopdrachten, met nadruk op praktische uitvoerbaarheid en maatschappelijke waarde. Dit standpunt richt zich op het verminderen van drempels voor kleinere bedrijven, maar noemt geen expliciete sociale of mensenrechtencriteria.
“Door hervorming van het aanbestedingsbeleid krijgen mkb bedrijven eerlijke én haalbare toegang tot overheidsopdrachten, met nadruk op praktische uitvoerbaarheid en maatschappelijke waarde.”
Kritisch op onuitvoerbare EU-duurzaamheidsregels (Omnibus)
BBB is uitgesproken kritisch op de uitvoerbaarheid van EU-duurzaamheidsregels, waaronder de Omnibus-wetgeving. Ze vinden dat deze regels te ver gaan en pleiten voor verdere vereenvoudiging en beperking van administratieve lasten voor bedrijven.
“BBB wil een rem op de verstikkende en onuitvoerbare EU richtlijnen ten aanzien van verduurzaming (zoals bijhouden van CO2 administratie en plastic tax) en andere regelgeving. De voorgestelde Omnibus vereenvoudigingen inzake de doorgeschoten regels over duurzaamheid gaan BBB niet ver genoeg.”
50PLUS besteedt in haar verkiezingsprogramma nauwelijks aandacht aan internationaal maatschappelijk verantwoord ondernemen (IMVO), de CSDDD, Omnibus-wetgeving, aanbestedingsbeleid of expliciete mensen- en arbeidsrechten in internationale context. De partij richt zich vooral op nationale thema’s als arbeidsmarkt, migratie en sociale zekerheid, met een enkele verwijzing naar verantwoordelijkheden van werkgevers bij arbeidsmigratie. Concrete voorstellen over IMVO, CSDDD of aanbestedingsbeleid ontbreken volledig.
Werkgevers verantwoordelijk bij arbeidsmigratie
50PLUS benoemt dat werkgevers mede verantwoordelijk moeten zijn voor de kosten en gevolgen van arbeidsmigratie, waarmee impliciet aandacht wordt gevraagd voor arbeidsrechten van migranten. Dit raakt aan het thema van verantwoord ondernemen, maar blijft beperkt tot de nationale context en is niet uitgewerkt in termen van IMVO, CSDDD of aanbestedingsbeleid.