Verkiezingsprogramma's 2025 overik wil strategisch stemmen tegen populisme
De PVV positioneert zichzelf expliciet als een populistische partij die zich afzet tegen de gevestigde orde, migratie, islamisering, klimaatbeleid en Europese inmenging. Hun programma is sterk nationalistisch, anti-elite en anti-institutioneel, met voorstellen die gericht zijn op het beperken van immigratie, het terugdraaien van internationale verdragen, het afschaffen van progressieve instituties en het versterken van directe democratie. De kern van hun visie is het herstellen van nationale soevereiniteit, het centraal stellen van "de gewone Nederlander" en het bestrijden van wat zij zien als linkse, elitaire en internationale invloeden.
Expliciete afwijzing van de gevestigde orde en elites
De PVV presenteert zichzelf als de stem van het volk tegen de politieke, bestuurlijke en internationale elite. Dit is een klassiek populistisch frame, waarbij de partij zichzelf positioneert als de enige echte vertegenwoordiger van "het volk" tegenover een corrupte of onverschillige elite.
“Wie is eigenlijk de baas in dit land? Niet al die middelmatige politici die elkaar naar de mond praten, uw problemen negeren en continu de verkeerde besluiten nemen. Ook niet de ongekozen bureaucraten in Brussel met hun riante salarissen. Nee, ú bent de baas en ú hebt het voor het zeggen.”
“Hoe meer de gevestigde orde ons tegenwerkt, hoe sterker we worden.”
Nationalistische en anti-migratie voorstellen
De PVV koppelt populisme direct aan een harde anti-immigratie en anti-islam agenda, waarbij nationale soevereiniteit en culturele homogeniteit centraal staan. Dit sluit aan bij populistische retoriek waarin "het volk" wordt gedefinieerd als een homogene, nationale groep die bedreigd wordt door buitenstaanders.
“Totale asielstop: alle asielzoekers worden aan de grens geweigerd (artikel 72 VWEU)”
“Geen immigratie uit islamitische landen”
“De PVV is opgericht om Nederland te beschermen tegen de islamisering. De islam is zonder uitzondering de grootste existentiële bedreiging voor onze vrijheid.”
Afschaffen of terugdraaien van progressieve instituties en beleid
De PVV wil bestaande instituties en beleid die zij als "links", "woke" of elitair zien, afschaffen of drastisch hervormen. Dit betreft onder andere de publieke omroep, genderbeleid, antidiscriminatiebeleid en klimaatmaatregelen. Dit is een populistische strategie om zich af te zetten tegen progressieve waarden en instituties.
“Financiering van de NPO geheel stoppen”
“Ontslag voor de Nationaal Coördinator tegen Discriminatie en Racisme”
“We voeren een algeheel boerkaverbod in”
“Stoppen met wokebeleid: er zijn slechts twee geslachten – man en vrouw – en het biologische geslacht is leidend, dus geen 'X' in het paspoort”
“Geen enkele nieuwe windturbine er meer bij; geen nieuwe zonneparken”
Directe democratie als alternatief voor representatieve instituties
De PVV stelt bindende referenda en gekozen bestuurders voor als alternatief voor wat zij zien als een falend representatief systeem. Dit is een populistisch kenmerk: het claimen van directe volkssoevereiniteit tegenover een onbetrouwbare elite.
“Wij willen échte directe democratie – geen onzinnige, nietszeggende burgerberaden. Wij steunen de nu in het parlement voorliggende Grondwetswijziging voor een bindend correctief referendum.”
“Daarnaast willen we zoveel mogelijk inspraak via laagdrempelige landelijke én lokale referenda.”
“De PVV wil rechtstreeks gekozen burgemeesters.”
Terugdraaien van internationale samenwerking en verdragen
De PVV wil nationale soevereiniteit herstellen door bevoegdheden terug te halen uit Brussel, internationale verdragen op te zeggen en zich te verzetten tegen Europese integratie. Dit sluit aan bij populistische kritiek op globalisering en internationale instituties.
“Niet nóg meer miljarden en bevoegdheden overhevelen naar Brussel, maar juist terughalen”
“Opt-out op asiel en immigratie bij de EU afdwingen met inzet vetorecht”
“Opzeggen VN-Vluchtelingenverdrag, Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens, Europees Verdrag inzake Nationaliteit en andere verdragen die ons dwarsbomen”
De Partij voor de Dieren positioneert zich expliciet tegen populisme en ophitspolitiek, en zet in op het versterken van de democratische rechtsstaat, burgerrechten en onafhankelijke instituties. Ze pleiten voor meer burgerparticipatie, bescherming van grondrechten en het tegengaan van discriminatie en desinformatie. Hun concrete voorstellen richten zich op het waarborgen van een open samenleving, het versterken van de rechtsstaat en het beperken van de invloed van ophitsende en populistische politiek.
Verdedigen van de democratische rechtsstaat tegen populisme
De PvdD ziet populisme en ophitspolitiek als een directe bedreiging voor de democratische rechtsstaat en het vertrouwen in de politiek. Ze willen deze trend keren door grondrechten te beschermen, tegenmacht te waarborgen en discriminatie en haat te bestrijden. Dit standpunt is direct gericht op het tegengaan van populistische ondermijning van de democratie.
“Onze democratische rechtsstaat kraakt onder druk van ophitspolitiek. Populisme, extreemrechtse ondermijning van de rechtsstaat en het systematisch uitstellen van het oplossen van problemen, schaden het vertrouwen in overheid en politiek.”
“We verzetten ons tegen discriminatie, moslimhaat en antisemitisme. Kortom: een samenleving waarin ieders grondrechten worden gerespecteerd ongeacht de politieke windrichting.”
“De Partij voor de Dieren verdedigt de democratische rechtsstaat als levend systeem dat burgers beschermt en macht begrenst.”
Versterken van burgerparticipatie en democratische vernieuwing
Om populisme en ophitsing te voorkomen, wil de PvdD de democratie vernieuwen door burgerparticipatie te vergroten en besluitvorming transparanter en inclusiever te maken. Ze zijn kritisch op referenda die vatbaar zijn voor simplificatie en ophitsing, en geven de voorkeur aan vormen die deliberatie en nuance stimuleren.
“Het terugbrengen van complexe vraagstukken tot een simpele voor/tegen-keuze maakt referenda namelijk kwetsbaar voor ophitspolitiek. Daarom heeft een preferendum de voorkeur.”
“Democratische vernieuwing betekent dat politici beslissingen nemen op basis van een scherp en eerlijk beeld van wat er leeft in de samenleving.”
“Burgerparticipatie is een manier om systematisch kennis te nemen van de zorgen, waarden en ideeën van inwoners en deze een structurele plaats te geven in besluitvorming.”
Beschermen van onafhankelijke rechtspraak, media en demonstratierecht
De PvdD ziet een sterke, onafhankelijke rechtspraak, vrije media en het demonstratierecht als essentiële waarborgen tegen populistische en autoritaire tendensen. Ze willen deze instituties beschermen tegen politieke inmenging en bezuinigingen die hun slagkracht verzwakken.
“We staan pal voor het demonstratierecht en een onafhankelijke, toegankelijke rechtspraak.”
“We staan pal voor een sterke rechtsstaat waarin burgers en organisaties zich kunnen verzetten tegen onrecht, machtsmisbruik en vervuiling.”
“Vrije en onafhankelijke journalistiek is een van de belangrijkste voorwaarden voor een gezonde democratie.”
“Het demonstratierecht, de toegang tot de rechter en een onafhankelijk maatschappelijk middenveld zijn geen obstakels, maar voorwaarden voor een open samenleving.”
Tegengaan van desinformatie en Big Tech-invloed
De PvdD erkent het gevaar van desinformatie en de invloed van Big Tech op het publieke debat en de democratie. Ze willen digitale soevereiniteit, transparantie en publieke regie om te voorkomen dat technologie wordt ingezet voor manipulatie en polarisatie.
“Techreuzen ondermijnen de democratische rechtsstaat, publieke controle en nationale soevereiniteit. We stellen grenzen aan de macht van deze bedrijven, versterken publieke alternatieven en voorkomen dat Europese IT-wetgeving via lobby of juridische trucs wordt uitgehold.”
“Nepnieuws verspreidt zich razendsnel... Zo verdwijnt zeggenschap ongemerkt uit beeld.”
“Kritisch denken, digitale vaardigheden (inclusief de ethische aspecten van AI en digitale weerbaarheid) en mediawijsheid krijgen een grotere rol in het curriculum. Zo leren leerlingen onder andere nepnieuws herkennen en kritisch omgaan met informatie.”
BVNL profileert zich als een klassiek-liberale, economisch rechtse en cultureel conservatieve partij die sterk inzet op nationale soevereiniteit, directe democratie en het terugdringen van overheidsinvloed. Het programma bevat uitgesproken populistische elementen, zoals het pleiten voor een bindend referendum, het afwijzen van supranationale organisaties, het stoppen van immigratie en het benadrukken van nationale identiteit. Voor kiezers die strategisch tegen populisme willen stemmen, biedt BVNL juist een programma dat populistische retoriek en beleidsvoorstellen omarmt.
Pleidooi voor bindend referendum en directe democratie
BVNL wil de macht van de burger vergroten via bindende referenda en het decentraliseren van besluitvorming, wat kenmerkend is voor populistische partijen die het establishment wantrouwen en directe volksinvloed centraal stellen.
Afwijzing van supranationale organisaties en anti-elite retoriek
De partij positioneert zich fel tegen internationale organisaties en elitaire netwerken, en benadrukt het belang van nationale soevereiniteit en transparantie, wat aansluit bij populistische kritiek op de gevestigde orde en globalisering.
“Nederlandse bewindspersonen mogen geen lid meer zijn van politieke, ondemocratische supranationale organisaties, zoals het World Economic Forum (WEF).”
“De verwevenheid tussen de overheid en de media moet worden verbroken.”
“Het gepolder in achterkamertjes moet stoppen. Daarom houden we op met zaken zoals 'klimaattafels' en het 'landbouwakkoord'.”
Nationalistische en anti-immigratie standpunten
BVNL stelt immigratie en asielstop centraal als oplossing voor maatschappelijke problemen, en koppelt dit aan het behoud van nationale identiteit en cultuur, wat een klassiek populistisch thema is.
“BVNL wil een asielstop. Het absorptievermogen is bereikt en Nederland kan de eindeloze toestroom van asielzoekers niet meer aan.”
“Om de afbraak van Nederland te stoppen moeten we onmiddellijk stoppen met het toelaten van asielzoekers en kansarme migranten en niet accepteren dat onze eigen cultuur verdwijnt ten faveure van culturen en moralen die niet de onze zijn en die onze manier leven en onze waarden bedreigen.”
Anti-woke en anti-‘ideologische indoctrinatie’ in onderwijs
De partij profileert zich fel tegen ‘woke-isme’ en ideologische beïnvloeding in het onderwijs, wat aansluit bij populistische retoriek over het beschermen van traditionele waarden tegen vermeende elites en progressieve invloeden.
“Woke-isme en ideologische indoctrinatie moet verdwijnen uit het hoger onderwijs, waar waarheidsvinding, kritisch nadenken, discussie en vrijheid van meningsuiting hoog in het vaandel moeten staan.”
“Het hele onderwijs, van basisschool tot en met universiteit, wordt gevrijwaard van politiek-ideologische vorming van welke stroming of richting dan ook.”
Retoriek van ‘terugpakken’ en anti-compromis houding
BVNL gebruikt uitgesproken populistische taal over het ‘terugpakken’ van Nederland en het afwijzen van compromissen, waarmee het zich afzet tegen het politieke establishment en appelleert aan onvrede onder burgers.
“Belang Van Nederland is geen partij van compromissen, maar van duidelijke keuzes. Wij kiezen voor Nederland, voor vrijheid, voor verantwoordelijkheid, en voor een toekomst waarin we niet geleid worden door angst of schuld, maar door trots en ambitie.”
“Wij gaan Nederland weer terugpakken en we gaan door waar anderen ophouden.”
De ChristenUnie positioneert zich expliciet als tegenstander van polarisatie, populisme en kortetermijnpolitiek, en benadrukt het belang van een sterke democratische rechtsstaat, bescherming van minderheden en onafhankelijke media. Hun programma bevat concrete voorstellen om de democratische instituties te versterken, constitutionele toetsing mogelijk te maken, en polarisatie via sociale media tegen te gaan. De partij kiest voor inhoudelijke politiek, transparantie en het beschermen van de rechtsstaat als antwoord op populistische tendensen.
Bescherming van de democratische rechtsstaat en minderheden
De ChristenUnie ziet het versterken van de democratische rechtsstaat en het beschermen van minderheden als essentieel om populisme en polarisatie tegen te gaan. Ze verzetten zich tegen institutionele hervormingen die de positie van kleine groepen kunnen verzwakken en benadrukken het belang van representatieve democratie en onafhankelijke media.
“We geloven dat je de kracht van een samenleving kunt afmeten aan de ruimte die meerderheden geven aan minderheden.”
“De basis van onze samenleving is de democratische rechtsstaat, gefundeerd op waarden die in het christendom geworteld zijn, zoals menselijke waardigheid, gelijkwaardigheid, vrijheid, verantwoordelijkheid, naastenliefde en ruimte voor verschil.”
“Referenda bieden schijninvloed en horen dus niet thuis in de grondwet. De Tweede Kamer wordt als gekozen volksvertegenwoordiging niet langer automatisch ontbonden als een regering valt. Het mandaat van de kiezers geldt voor vier jaar. We voeren geen districtenstelsel of kiesdrempel in.”
“Onafhankelijke journalistiek en vrije media spelen een belangrijke rol in onze democratische rechtsstaat. Ze zijn de waakhonden van een open samenleving.”
Grenzen stellen aan polarisatie en desinformatie via sociale media
De ChristenUnie wil de negatieve invloed van sociale media op polarisatie en desinformatie beperken, onder meer door regulering van algoritmes en het verbieden van heimelijke beïnvloeding door overheden.
“Social media bedrijven worden verplicht om minder 'polariserende algoritmes' in te zetten, bijvoorbeeld door gebruikers keuze vrijheid te geven over hoe aanbevelingen tot stand komen.”
“Digitale platforms die door overheden worden ingezet om heimelijk de publieke opinie te beïnvloeden of desinformatie te verspreiden, worden verboden.”
Constitutionele toetsing door rechters mogelijk maken
De ChristenUnie wil dat rechters wetten aan de Grondwet kunnen toetsen, als waarborg tegen populistische wetgeving die fundamentele rechten kan schaden.
“Het verbod op constitutionele toetsing wordt afgeschaft zodat rechters wetten ook aan de grondwet kunnen toetsen.”
Inhoud boven kortetermijnpolitiek en populisme
De partij profileert zich als tegenstander van populistische, kortzichtige politiek en benadrukt het belang van integrale, structurele oplossingen en het algemeen belang.
D66 positioneert zich expliciet als tegenstander van populisme en zet in op het versterken van de democratische rechtsstaat, transparantie en participatie. De partij wil populistische verdeeldheid tegengaan door meer invloed voor burgers, bescherming van grondrechten, en het waarborgen van feiten en instituties. Concreet stelt D66 voor om het kiesstelsel te hervormen, transparantie te vergroten en jongeren meer stemrecht te geven.
Meer invloed en participatie voor burgers
D66 ziet het versterken van burgerinvloed als essentieel om populisme en het gevoel van buitensluiting tegen te gaan. Door het vergroten van transparantie, participatie en het aanpassen van het kiesstelsel wil de partij het vertrouwen in de democratie herstellen en populistische verdeeldheid tegengaan.
“Democratie begint met vertrouwen in mensen. D66 wil mensen méér invloed geven op de beslissingen die hen aangaan. Niet iedere vier jaar, maar continu.”
“We passen het kiesstelsel aan zodat mensen meer invloed krijgen op de samenstelling van de volksvertegenwoordiging.”
“We breiden het stemrecht uit naar zestien- en zeventienjarigen.”
Versterken van de liberale rechtsstaat en bescherming tegen populisme
D66 benoemt expliciet de dreiging van populisme voor de democratische rechtsstaat en zet in op het beschermen van grondrechten, het versterken van instituties en het waarborgen van feiten. Dit moet voorkomen dat populistische politici verdeeldheid zaaien en het vertrouwen in instituties afbreken.
“En druk van binnenuit: door populistische politici die verdeeldheid zaaien en het vertrouwen in instituties afbreken. D66 kiest voor een democratie die werkt voor mensen.”
“Alleen als de democratie en de rechtsstaat stevig staan, kunnen we samen de grote doorbraken realiseren voor wonen, klimaat, onderwijs, zorg en economie.”
“Dat vraagt om verbetering en vernieuwing. Van politici verwachten wij dat ze luisteren naar mensen, juist ook naar diegenen die zich buitengesloten voelen. Dat ze respect tonen voor feiten, instituties en elkaar.”
Transparantie en controle op de macht
Om populisme en corruptie tegen te gaan, wil D66 openheid als norm bij de overheid en meer controle op de macht. Dit moet voorkomen dat belangenverstrengeling en desinformatie het democratisch proces ondermijnen.
“Corruptie of belangenverstrengeling zijn ook in Nederland een risico. Openheid moet daarom de norm zijn bij de overheid. We geven ook meer inzicht in pogingen om politieke besluitvorming te beïnvloeden.”
“We versterken de controle op de macht. Dat houdt bestuurders scherp en zorgt voor betere besluiten.”
GroenLinks-PvdA positioneert zich expliciet als verdediger van de democratische rechtsstaat en tegenstander van extremisme, radicalisering en populistische ondermijning. De partij stelt concrete maatregelen voor om de onafhankelijkheid van de pers, de rechtspraak en de bescherming van minderheden te waarborgen, en wil digitale beïnvloeding en intimidatie van politici tegengaan. Hun kernvisie is dat een sterke democratie en bescherming van rechten essentieel zijn om populisme en verdeeldheid te weerstaan.
Versterken van de democratische rechtsstaat en instituties
GroenLinks-PvdA ziet het beschermen van de democratische rechtsstaat als essentieel om populisme en extremisme te weerstaan. Ze willen democratische controle versterken, de onafhankelijkheid van de pers waarborgen en toegang tot het recht voor iedereen garanderen, omdat populistische bewegingen vaak deze instituties ondermijnen.
“We versterken onze democratische dijken met stevigere democratische controle, en beschermen we de onafhankelijkheid van de pers. Toegang tot het recht moet gegarandeerd zijn voor iedereen.”
“We versterken onze democratische dijken, beschermen onze onafhankelijke instituties en garanderen toegang tot het recht voor iedereen.”
“Met kracht verdedigen tegen aanvallen van extremen. We versterken onze democratische rechtsstaat en kiezen voor een sterke rechtspraak, vrije pers en stevige democratische controle.”
Aanpakken van extremisme, radicalisering en digitale beïnvloeding
De partij wil investeren in het voorkomen van radicalisering en extremisme, en bestrijdt digitale beïnvloeding en desinformatie die populistische bewegingen versterken. Dit is gericht op het beschermen van het democratische debat en het tegengaan van het opzetten van groepen tegen elkaar.
“We investeren in het voorkomen van radicalisering en extremisme, in het bijzonder onder jongeren. Daarbij pakken we antisemitisme, moslimhaat, racisme en lhbti+ en vrouwenhaat aan.”
“Sociale media worden misbruikt om mensen tegen elkaar op te hitsen en verkiezingen te beïnvloeden. Digitale beïnvloeding gebeurt door bots, AI-afbeeldingen en desinformatie en wordt gecoördineerd door kwaadwillende landen.”
Beschermen van politici en het vrije debat tegen intimidatie
GroenLinks-PvdA wil politici en het publieke debat beschermen tegen intimidatie en bedreiging, omdat populistische en extremistische krachten vaak proberen democratische processen te ondermijnen via intimidatie.
“Volksvertegenwoordigers en bestuurders moeten hun democratische werk kunnen doen zonder bedreiging en intimidatie. We ondersteunen het Team Bedreigde Politici en zorgen dat zowel mensen die landelijk als lokaal politiek actief zijn ondersteund worden.”
“Het vrije debat staat lokaal steeds vaker onder druk door intimidatie en bedreiging. Relschoppers proberen hun zin te krijgen door burgemeesters en raadsleden te bedreigen en raadsvergaderingen te verstoren, tot gewelddadig verzet en brandstichting aan toe.”
Beschermen van minderheden en mensenrechten
De partij benadrukt dat democratie meer is dan de wil van de meerderheid en dat het beschermen van minderheden en mensenrechten essentieel is om populisme te weerstaan.
“Die democratie steeds vaker uitleggen als enkel de wil van de meerderheid, terwijl het beschermen van minderheden en mensenrechten juist een onmisbaar onderdeel zijn van democratie.”
BBB profileert zich als een partij die afstand neemt van polarisatie en populistische retoriek, en benadrukt nuchterheid, verbinding en dienstbaarheid aan de samenleving. De partij zet in op beleid dat gebaseerd is op gezond verstand, regionale betrokkenheid en het serieus nemen van alle burgers, zonder te vervallen in slogans of het bedienen van de 'hardst schreeuwende groep'. BBB wil beleid voeren dat eerlijk, uitvoerbaar en gedragen is, en zich afzetten tegen ideologische of populistische benaderingen.
Dienstbaarheid en verbinding boven populisme
BBB positioneert zichzelf expliciet als een brede volkspartij die niet inzet op macht, ego of polarisatie, maar op dienstbaarheid, verbinding en het algemeen belang. Dit is een bewuste keuze tegen populistische politiek die inzet op het verdelen van groepen of het bedienen van de luidste stemmen.
“Bij BBB geloven we dat politiek niet moet draaien om macht of ego, maar om dienstbaarheid aan de samenleving. Onze vertegenwoordigers opereren vanuit onze kernwaarden; authentiek en professioneel.”
“Niet de groep die het hardste schreeuwt krijgt aandacht, maar wie hulp nodig heeft, verdient het eerst een luisterend oor. Beleid moet worden ingericht op wederzijds respect en betrokkenheid. Niet uit verplichting, maar uit overtuiging.”
Nuchterheid en gezond verstand in plaats van slogans
BBB benadrukt het belang van nuchter, haalbaar en eerlijk beleid, en zet zich af tegen ideologische of populistische benaderingen die vooral op effectbejag of slogans zijn gericht. De partij wil beleid voeren dat gebaseerd is op feiten en uitvoerbaarheid, niet op luchtfietserij of simplistische oplossingen.
“We staan pal voor het gedachtegoed waarin het gezond verstand leidend is: verandering waar nodig, behoud waar mogelijk.”
“Geen luchtfietserij, geen slogans, maar degelijke plannen die ook door de CPBbril bezien overeind blijven.”
“Klimaatbeleid moet geen religie worden, maar een nuchtere beleidsopgave waarin haalbaarheid, draagvlak en de balans met andere publieke doelen voorop staan.”
Regionale betrokkenheid en inclusiviteit
BBB verzet zich tegen beleid dat slechts een deel van de samenleving bedient of groepen uitsluit, en pleit voor inclusiviteit en herkenbaarheid voor alle regio’s en bevolkingsgroepen. Dit is een duidelijke afwijzing van populistische politiek die inzet op het creëren van tegenstellingen.
“Dat betekent: geen beleid voor enkelen, maar eerlijk beleid voor iedereen. Of je nu in Groningen woont of in Gouda, op het platteland of drie hoog achter iedereen verdient dezelfde kansen.”
“BBB is een brede volkspartij die mensen verbindt vanuit een gedeelde overtuiging. Onze leden en vertegenwoordigers lopen uiteen van ervaren bestuurders tot mensen die met beide poten in de klei staan, ondernemers, zorgverleners, boeren, ouders, vakmensen. Wat ons bindt is geen afkomst of...”
De VVD positioneert zich als een partij die populisme wil tegengaan door te kiezen voor een stabiele, pragmatische en liberale koers, met nadruk op een sterke rechtsstaat, minder versnippering in de politiek en het beschermen van democratische waarden. Ze stellen concrete maatregelen voor zoals het invoeren van een kiesdrempel, het tegengaan van radicalisering en het versterken van de rol van gekozen vertegenwoordigers boven ongekozen rechters. De VVD benadrukt het belang van een functionerende democratie en het beschermen van liberale vrijheden tegen extremistische invloeden.
Kiesdrempel van 2% om versnippering tegen te gaan
De VVD wil het populisme en de politieke versnippering tegengaan door een kiesdrempel van 2% in te voeren. Dit moet zorgen voor meer stabiliteit, minder ruimte voor extremistische splinterpartijen en meer focus op inhoudelijk debat in de Tweede Kamer.
“beperkte kiesdrempel van 2% omdat dit leidt tot minder versnippering en daarmee meer tijd voor inhoudelijk debat in de Tweede Kamer.”
Geen referenda, macht bij gekozen vertegenwoordigers
De VVD is tegenstander van referenda en wil dat belangenafwegingen bij gekozen politici liggen, niet bij ongekozen rechters. Hiermee willen ze voorkomen dat populistische sentimenten via referenda of rechterlijke uitspraken het beleid domineren.
“We zijn tegenstander van referenda.”
“Het is aan de politiek en Raad van State om wetten voor invoering te toetsen op grondwettigheid, we schrappen daarom de plannen voor constitutionele toetsing en het constitutioneel hof. Daarmee leggen we belangenafwegingen neer bij gekozen vertegenwoordigers en niet bij ongekozen rechters.”
Actief tegengaan van radicale en antidemocratische stromingen
De VVD wil populisme en extremisme bestrijden door organisaties die radicale, antidemocratische ideologieën verspreiden te verbieden. Dit geldt voor zowel politieke als religieuze stromingen die de democratische rechtsstaat ondermijnen.
“De VVD wil dat de overheid alle juridische ruimte benut, en waar nodig verruimt, om organisaties die een radicale, antidemocratische ideologie verspreiden te kunnen verbieden.”
Bescherming van liberale vrijheden en rechtsstaat
De VVD benadrukt het belang van het beschermen van liberale waarden en de rechtsstaat tegen populistische en extremistische invloeden. Ze stellen dat de politiek moet werken voor Nederlanders en dat de democratie weerbaarder moet worden gemaakt.
Transparantie en weerbaarheid tegen buitenlandse beïnvloeding
De VVD wil de democratie beschermen tegen buitenlandse inmenging en desinformatie, wat vaak door populistische en extremistische krachten wordt ingezet om het vertrouwen in de democratie te ondermijnen.
“We moeten onze inlichtingendiensten niet alleen fors uitbreiden en versterken, maar hen ook stimuleren om tactische inlichtingen vaker publiek te maken. Juist bij pogingen tot beïnvloeding van politici”
BIJ1 positioneert zich expliciet als een partij tegen populisme, racisme en extreemrechtse tendensen, met een sterke nadruk op antiracisme, democratische inspraak en het tegengaan van haatzaaierij. Hun belangrijkste voorstellen zijn het verbieden van racistische organisaties en media, het versterken van democratische controle, en het bevorderen van educatie tegen fascisme. De kern van hun visie is een inclusieve, rechtvaardige samenleving waarin populistische en racistische uitwassen geen ruimte krijgen.
Verbieden van racistische organisaties en media
BIJ1 wil populisme en extreemrechtse ideologieën actief bestrijden door organisaties en media die racistische of ongrondwettelijke denkbeelden verspreiden te verbieden. Dit is gericht op het tegengaan van haatzaaierij en het beschermen van de democratische rechtsstaat tegen populistische ondermijning.
Meer educatie over fascisme en bestrijding van haatmisdrijven
BIJ1 ziet educatie als een wapen tegen populisme en extreemrechtse ideologieën. Door meer aandacht te geven aan de gevaren van fascisme en het zwaarder bestraffen van haatmisdrijven, wil de partij voorkomen dat populistische en racistische theorieën wortel schieten in de samenleving.
“Er komt meer aandacht voor educatie over fascisme in alle vormen. Zodat we racistische en antisemitische theorieën zoals de omvolkingstheorie, ‘cultuurmarxisme’ of leugens over een Joods complot beter kunnen bestrijden.”
“We stellen in de wet vast dat we haatmisdrijven, waaronder ook blackface in de openbare ruimte, zwaarder bestraffen.”
Versterken van democratische controle en inspraak
BIJ1 wil populisme tegengaan door de democratie te verdiepen en burgers meer directe inspraak te geven, zodat macht niet kan worden misbruikt door populistische leiders of partijen. Dit gebeurt via bindende burgerinspraak en het beperken van macht van geheime diensten.
“Burgers bepalen met landelijke gespreksrondes en inspraaksessies altijd actief mee met nieuwe wetten en regels van de overheid. Vooral bij grote politieke vraagstukken krijgt deze raadpleging een centrale, bindende rol.”
“We intensiveren en verbeteren intussen de strenge, bindende, onafhankelijke democratische controle over deze diensten. Hun bevoegdheden worden ingeperkt, en gegevensverstrekking aan buitenlandse geheime diensten wordt aan banden gelegd.”
Het CDA positioneert zich expliciet als tegenstander van populisme en benadrukt het belang van een verbindende, fatsoenlijke politiek die democratische waarden en instituties beschermt. Ze stellen concrete maatregelen voor zoals het onderzoeken van een hogere kiesdrempel, het versterken van interne partijdemocratie, en het tegengaan van haatzaaien en desinformatie. Hun visie richt zich op het weerbaar maken van de democratie en het voorkomen van afbrokkeling door populistische tendensen.
Expliciet afstand nemen van populisme en verbindende politiek
Het CDA keert zich duidelijk tegen populistische politiek en benadrukt het belang van waarden, verbinding en lange termijn denken als antwoord op de verharding en verdeeldheid die populisme veroorzaakt.
“De afgelopen jaren hebben laten zien dat politieke experimenten en meebuigen met populistische politiek vooral nog meer chaos en spektakel opleveren. Maar de oplossingen en resultaten blijven uit. We doen ons land hiermee enorm tekort.”
Weerbare democratie: Kiesdrempel en interne partijdemocratie
Om de democratie te beschermen tegen versnippering en populistische ondermijning, stelt het CDA voor om een hogere kiesdrempel te onderzoeken en interne partijdemocratie verplicht te stellen voor partijen.
“We willen een nieuwe wet op de politieke partijen. Interne partijdemocratie versterkt betrokkenheid van burgers en moedigt aan tot meedoen. Daarom wordt interne partijdemocratie een eis voor politieke partijen.”
“We onderzoeken of een verhoogde kiesdrempel kan bijdragen aan de weerbaarheid van de democratie.”
Strijd tegen haatzaaien, desinformatie en intimidatie
Het CDA wil populistische ondermijning van de democratie tegengaan door stevig op te treden tegen haatzaaien, intimidatie van politici en verspreiding van desinformatie, met bijzondere aandacht voor de bescherming van publieke figuren.
“Wij strijden tegen haat zaaien, seksisme en intimidatie, met bijzondere aandacht voor vrouwelijke politici, journalisten en andere publieke figuren.”
“Complottheorieën en desinformatie die de democratie ondermijnen.”
“Naast strenge handhaving moet Nederland initiatief nemen voor aanscherping van de DSA, waarmee we platforms als Telegram en X dwingen meer te doen om desinformatie en schadelijke of zelfs criminele content te weren.”
DENK positioneert zichzelf expliciet als tegenkracht tegen populisme en extreemrechts, met een focus op het beschermen van gelijke rechten en het bestrijden van discriminatie. De partij stelt concrete maatregelen voor zoals het opnemen van antifascisme in de Grondwet, het instellen van een Autoriteit tegen Discriminatie en Racisme met echte macht, en het eisen van harde sancties tegen landen die mensenrechten schenden. DENK benadrukt dat zij consequent oppositie voeren tegen extreemrechtse politiek en zichzelf presenteren als het "schild" tegen uitsluiting.
Antifascisme expliciet in de Grondwet opnemen
DENK wil populisme en extreemrechts structureel tegengaan door antifascisme grondwettelijk te verankeren en een pluriforme rechtsstaat te beschermen. Dit is bedoeld om te voorkomen dat haat en uitsluiting ooit weer centraal komen te staan in de Nederlandse politiek.
“Antifascisme in de Grondwet. Nooit meer is nu: in de Grondwet wordt expliciet opgenomen dat Nederland het fascisme en extreemrechtse politiek afwijst en kiest voor een pluriforme rechtsstaat waarin iedereen gelijkwaardig is.”
Autoriteit tegen Discriminatie en Racisme met echte macht
Om populistische en discriminerende politiek te bestrijden, wil DENK een krachtige, onafhankelijke autoriteit oprichten die daadwerkelijk kan ingrijpen bij discriminatie en racisme. Dit orgaan krijgt meer bevoegdheden dan bestaande instanties.
“De Autoriteit tegen Discriminatie en Racisme (AR). Deze Autoriteit vervangt de Nationaal Coördinator tegen Discriminatie en Racisme en krijgt iets wat nu ontbreekt: échte macht, een ...”
DENK als expliciet schild tegen extreemrechts en populisme
DENK presenteert zichzelf als de partij die het meest consequent en fel oppositie voert tegen populisme, extreemrechts en uitsluiting. Ze positioneren hun stem als een strategische keuze tegen deze stromingen.
“DENK is dé verzekeringspolis voor de bescherming van jouw rechten. De bestrijding van discriminatie en de strijd tegen extreemrechts is waarom wij zijn opgericht.”
“Want het is alleen DENK dat zich vanaf het begin consequent heeft verzet tegen de extreemrechtse regering.”
“Het gevaar van extreemrechts is nog nooit zo concreet geweest. DENK is harder nodig dan ooit. ... Want DENK is hét schild dat ons beschermt tegen de politiek van uitsluiting.”
Harde sancties tegen landen die mensenrechten schenden
DENK verbindt de strijd tegen populisme en extreemrechts ook aan internationale solidariteit, door harde sancties te eisen tegen landen die zich schuldig maken aan genocide of mensenrechtenschendingen.
“Wij moeten keiharde sancties tegen 'Israël' eisen om de genocide in Gaza te stoppen.”
FVD positioneert zichzelf als anti-establishment en richt zich op het doorbreken van het zogenaamde "partijkartel" en het vergroten van directe democratie, met voorstellen als bindende referenda en het rechtstreeks kiezen van bestuurders. De partij profileert zich expliciet als alternatief voor de gevestigde orde en benadrukt het belang van het teruggeven van macht aan de burger. Hun kernvisie is dat het huidige politieke systeem vastzit in dogma’s en gesloten netwerken, wat FVD wil openbreken met radicale systeemveranderingen.
Directe democratie via bindende referenda en gekozen bestuurders
FVD stelt bindende referenda en direct gekozen bestuurders centraal als middel om de macht van de burger te vergroten en het politieke establishment te doorbreken. Dit wordt gepresenteerd als antwoord op de vermeende geslotenheid en zelfbehoud van de huidige politieke elite, en als manier om populistische sentimenten te kanaliseren naar directe invloed.
“We voeren bindende referenda in naar Zwitsers model, zodat u direct zelf kunt beslissen over belangrijke kwesties. Burgemeesters en andere bestuurders worden niet langer benoemd door een kleine kring, maar rechtstreeks gekozen.”
“Wij willen: » Bindende referenda naar Zwitsers model. We voeren bindende referenda in, zodat burgers zich rechtstreeks kunnen uitspreken over belangrijke politieke besluiten. » Rechtstreeks gekozen bestuurders. We laten burgemeesters en Commissarissen van de Koning direct door de bevolking kiezen, zodat bestuurders verantwoording afleggen aan de kiezer in plaats van aan politieke partijen.”
Doorbreken van het ‘partijkartel’ en anti-elite retoriek
FVD positioneert zichzelf expliciet als tegenstander van het ‘partijkartel’, dat volgens hen bestaat uit een kleine, zichzelf in stand houdende elite. Dit narratief is kenmerkend voor populistische partijen en wordt gebruikt om het eigen programma als noodzakelijk alternatief te presenteren.
“In ons land vormen de gevestigde partijen een gesloten partijkartel. Een kleine groep bestuurders rouleert al decennia in dezelfde functies, schuift elkaar baantjes toe en schermt de macht af voor nieuw talent en frisse ideeën.”
“Dit partijkartel wordt bovendien in stand gehouden door een netwerk van subsidies, adviesraden en loterijen die jaarlijks miljarden euro’s rondpompen.”
Beperken van rechterlijke en internationale invloed
FVD wil de invloed van rechters en internationale verdragen op nationaal beleid fors inperken, wat aansluit bij een populistische nadruk op nationale soevereiniteit en wantrouwen jegens ‘buitenlandse’ of ‘bovenstatelijke’ inmenging.
“Niet langer moet de rechter op de stoel van de wetgever kunnen zitten: we beëindigen de toetsing aan internationale verdragen en schrappen de mogelijkheid om op basis van het ‘algemeen belang’ naar de rechter te stappen en bepaald gewenst beleid af te dwingen (vgl. Urgenda).”
“We schrappen de artikelen 93 en 94 van onze Grondwet zodat de Nederlandse wet altijd boven internationale verdragen en afspraken komt te staan.”
NSC positioneert zich expliciet als tegenstander van populisme en benadrukt het belang van een realistische, inhoudelijke en open politieke cultuur. De partij stelt concrete maatregelen voor om de invloed van populisme te beperken, zoals het versterken van de rechtsstaat, het bevorderen van open debat, het vergroten van burgerzeggenschap en het waarborgen van een betrouwbare overheid. NSC wil zo het vertrouwen in de democratie herstellen en voorkomen dat ophef en loze beloften de politiek domineren.
Afwijzing van populisme en pleidooi voor realistische politiek
NSC keert zich expliciet tegen populisme en kiest voor een politiek die gebaseerd is op inhoud, eerlijk debat en realistische oplossingen. Dit standpunt adresseert het gevaar van populistische beloften die niet waargemaakt worden en benadrukt het belang van een zorgzame, integere samenleving.
“We zijn wars van populisme, wat gouden bergen belooft maar niets waarmaakt. We staan voor realistische politiek en een zorgzame samenleving met trotse burgers.”
Investeren in open debat en betrouwbare overheid
NSC wil een politieke cultuur waarin inhoud en open debat centraal staan, in plaats van ophef en korte termijn denken. Dit is bedoeld om populistische dynamiek te doorbreken en het vertrouwen in de overheid te herstellen.
Versterken van burgerzeggenschap en tegenmacht
Door meer zeggenschap aan burgers te geven en tegenmacht te herstellen, wil NSC voorkomen dat populistische sentimenten ontstaan uit onvrede en gebrek aan invloed. Dit versterkt de democratische rechtsstaat en beperkt de voedingsbodem voor populisme.
Bescherming van de rechtsstaat tegen populistische ondermijning
NSC pleit voor het beschermen van de rechtsstaat, zowel nationaal als binnen de EU, om te voorkomen dat populistische of autoritaire tendensen de democratische orde ondermijnen.
“Steeds meer EU-lidstaten, zoals Hongarije en Slowakije, ondermijnen fundamentele rechtsstatelijke principes. Daarom moet de EU een ‘rechtsstaatslot’ invoeren: landen die hun rechtsstaat afbreken krijgen geen EU-gelden meer.”
Volt positioneert zich expliciet als tegenstander van populisme en rechtsextremisme, en zet in op het versterken van de democratie door meer transparantie, inclusiviteit en het tegengaan van polarisatie. De partij wil populisme structureel tegengaan door democratische eisen aan partijen te stellen, een grotere en meer diverse Tweede Kamer, en het verbieden van antidemocratische partijen als uiterste middel. Volt kiest voor verbinding, burgerparticipatie en het uitsluiten van eenmanspartijen zonder leden, om zo populistische en antidemocratische tendensen te beperken.
Democratische eisen aan politieke partijen en verbod op antidemocratische partijen
Volt wil populisme en antidemocratische bewegingen structureel tegengaan door strenge democratische eisen te stellen aan politieke partijen en het mogelijk maken om partijen te verbieden die de democratie ondermijnen. Dit voorkomt dat populistische eenmanspartijen zonder interne democratie of leden te veel macht krijgen, en biedt een juridisch instrument tegen extremisme.
“We versterken de democratie door in de wet op te nemen dat politieke partijen aan democratische eisen moeten voldoen. Geen eenmanspartijen meer zonder leden met stemrecht.”
“Als uiterste redmiddel moet het volgens Volt mogelijk zijn om politieke partijen te verbieden.”
Vergroten van de Tweede Kamer en versterken van representatie
Volt wil de Tweede Kamer uitbreiden en het kiesstelsel aanpassen om versnippering en polarisatie tegen te gaan, waardoor populistische partijen minder makkelijk de agenda kunnen bepalen. Door meer zetels en een sterker voorkeursstemrecht wordt de volksvertegenwoordiging diverser en minder vatbaar voor populistische retoriek.
“We breiden de Tweede Kamer uit van 150 naar 250 zetels. Onze Tweede Kamer is namelijk te klein, zeker in vergelijking met andere Europese landen. Een grotere Tweede Kamer is nodig om de wetgevende en controlerende taak van de Tweede Kamer te versterken, en vooral om de taak van volksvertegenwoordiging beter te vervullen.”
“Om de invloed van een voorkeursstem te versterken steunt Volt de kiesstelselwijziging ‘Met één stem meer keus’. Deze wijziging biedt de mogelijkheid om op een kandidaat of op een partij te stemmen.”
Tegengaan van polarisatie en rechtsextremisme door verbinding en burgerparticipatie
Volt benoemt expliciet het gevaar van rechtsextremisme en polarisatie, en kiest voor verbinding en burgerparticipatie als antwoord op populisme. Door burgerberaden en jongerenparticipatie te stimuleren, wil Volt de democratie weerbaarder maken tegen populistische verdeeldheid.
“In Nederland zetten rechtsextremisme en polarisatie onze democratie onder druk. Waar andere partijen kiezen voor verdeeldheid, kiezen wij voor verbinding.”
“We richten het allereerste, nationale, permanente burgerberaad ter wereld op. Dit instituut is verantwoordelijk voor het organiseren van burgerberaden in Nederland.”
De SP positioneert zich expliciet als tegenkracht tegen populisme door te kiezen voor solidariteit, het bestrijden van tweedeling en het afwijzen van politiek die mensen tegen elkaar opzet. Hun belangrijkste voorstellen richten zich op het versterken van sociale voorzieningen, het tegengaan van discriminatie en het verbinden van mensen in plaats van verdelen. De kern van hun visie is dat populisme bestreden wordt door ongelijkheid aan te pakken en iedereen te laten meedoen in een rechtvaardige samenleving.
Versterken van solidariteit en tegengaan van tweedeling
De SP stelt dat populisme wordt gevoed door ongelijkheid en verdeeldheid, en kiest daarom voor beleid dat mensen verbindt en discriminatie bestrijdt. Door te investeren in sociale voorzieningen en het bevorderen van respect en verbinding in de samenleving, wil de SP de voedingsbodem voor populisme wegnemen.
“Op dit moment worden er politieke spelletjes gespeeld met het volk van Nederland: politici jagen mensen angst aan voor landgenoten met een andere afkomst, geaardheid, geloof, woonplek, gender of huidskleur dan zijzelf. Daarmee leiden ze af van het feit dat juist deze politici zelf de problemen in het land veroorzaken, aanwakkeren of negeren.”
“Met respect voor elkaar kunnen we breken met de verdeeldheid die politici bewust zaaien.”
“Respect voor artikel 1 van de grondwet. We gaan tweedeling tegen en accepteren geen enkele vorm van discriminatie, door niemand. Discriminatie bestrijden we altijd en overal, op basis van klasse, kleur, gender, religie, seksuele voorkeur, leeftijd, woonplaats, beperking of wat ook.”
Verbinden van mensen via voorzieningen en verenigingen
De SP ziet het versterken van lokale voorzieningen en het ondersteunen van verenigingen als middel om mensen samen te brengen en zo polarisatie en populisme tegen te gaan. Door ontmoeting en samenwerking te faciliteren, wil de partij de samenleving weerbaarder maken tegen verdeel-en-heers-politiek.
“Wij zorgen voor goede voorzieningen in álle wijken. Met buurthuizen om samen te komen en woningen voor mensen met verschillende inkomens. We ondersteunen iedereen die hulp nodig heeft en accepteren niet dat villawijken ontstaan waar delen van de bevolking zich afzonderen van de rest van de samenleving. Door samen te leven leren we elkaar kennen en begrijpen.”
“Mensen verenigen met verenigingen. In een bruisende samenleving ontmoeten mensen elkaar in verenigingen.”
JA21 profileert zich als een conservatief-liberale partij die zich afzet tegen wat zij zien als populistische oneliners en symboolpolitiek, en in plaats daarvan inzet op uitgewerkte plannen en concrete resultaten. De partij benadrukt het belang van een kleinere overheid, meer directe democratie via referenda, en het herstel van zeggenschap voor de Nederlandse burger. JA21 positioneert zich als alternatief voor populisme door te kiezen voor pragmatische, rechtse oplossingen zonder "gratis bier" of "gouden bergen".
Afzetten tegen populisme en symboolpolitiek
JA21 presenteert zichzelf expliciet als een partij die populistische retoriek en makkelijke oplossingen afwijst, en in plaats daarvan kiest voor realistische, doordachte plannen. Dit onderscheidt hen van partijen die zich bedienen van populistische oneliners of symboolpolitiek, en spreekt kiezers aan die strategisch tegen populisme willen stemmen.
“Geen gratis bier, gouden bergen of gemakzuchtige oneliners, maar uitgewerkte plannen voor een veilig, welvarend en sterk Nederland.”
“Wij kiezen voor een kleinere overheid, grootse plannen en een open blik, zonder de menselijke maat en ons gemeenschapsgevoel uit het oog te verliezen.”
Meer directe democratie en burgerzeggenschap
JA21 stelt voor om de invloed van burgers te vergroten via bindende referenda en decentralisatie, waarmee zij zich onderscheiden van populistische partijen die vaak inspelen op onvrede zonder structurele democratische hervormingen te bieden. Dit standpunt is relevant voor kiezers die populisme willen tegengaan door te kiezen voor meer democratische controle en minder politieke polarisatie.
“Daarnaast dient deze minister zorg te dragen voor de snelst mogelijke invoering van het correctief bindend referendum. Vervolgens moet hij zorgen voor de organisatie van referenda over dossiers die al jaren om meer invloed van burgers vragen, zoals asiel, bevolkingsgroei, en de manier waarop wij omgaan met natuur in ons land.”
“JA21 wil invloed teruggeven aan de Nederlandse burger. Dat betekent dat burgers meer zeggenschap krijgen over grensbeleid, de totstandkoming van nieuwe wetten, en de manier waarop met (belasting)geld wordt omgegaan. Nederlanders zijn vrij om hun eigen regels te bepalen en hun eigen keuzes te maken. JA21 wil dus meer referenda, minder EU, meer economische vrijheid en meer invloed op ons grensbeleid.”
De SGP positioneert zich nadrukkelijk tegen radicaal liberalisme, woke-ideologie en islamisering, en benadrukt het belang van klassiek-christelijke waarden in de publieke ruimte. Hun programma bevat weinig directe reflectie op populisme als fenomeen, maar zet zich vooral af tegen progressieve en seculiere stromingen. Concrete voorstellen richten zich op het beschermen van traditionele normen, het beperken van individuele zelfbeschikking en het waarborgen van vrijheid van meningsuiting voor conservatieve opvattingen.
Afzetten tegen radicaal liberalisme en woke-ideologie
De SGP ziet radicaal liberalisme en woke-ideologie als bedreigingen voor de klassiek-christelijke traditie en publieke ruimte. Dit standpunt is niet direct een weerwoord op populisme, maar eerder een conservatieve reactie op progressieve ontwikkelingen. De partij positioneert zich als tegenpool van progressieve en seculiere stromingen, niet expliciet als tegenstander van populisme.
“Aan de ene kant is dat de inzet van radicale liberalen die vrijheid prediken, maar die de Bijbel het zwijgen willen opleggen in de publieke ruimte.”
“Met een beroep op gelijkheid, diversiteit en inclusie probeert men een woke-ideologie op te leggen en degenen die anders denken monddood te maken.”
Kritiek op subjectieve censuur en bescherming van meningsuiting
De SGP waarschuwt voor subjectieve interpretaties van hatespeech en het gevaar van censuur, vooral vanuit de EU. Dit standpunt is relevant voor kiezers die populisme associëren met beperking van meningsuiting, maar de SGP verdedigt vooral de vrijheid van conservatieve en religieuze opvattingen.
“Subjectieve interpretaties van de definitie van hatespeech rukken steeds sneller op. In plaats dat de EU dit faciliteert, zou zij de vrijheid van meningsuiting moeten versterken.”
“De SGP is echter beducht voor foutieve claims van ‘desinformatie’ waarbij het gevaar dreigt van censuur.”
50PLUS profileert zich als een partij die inzet op directe democratie en meer burgerinspraak, maar het programma bevat weinig expliciete stellingname tegen populisme of populistische tendensen. De partij richt zich vooral op belangenbehartiging van ouderen en het versterken van democratische processen, zonder zich duidelijk te positioneren als tegenkracht tegen populisme. Concrete voorstellen zijn gericht op directe democratie en burgerinspraak, maar een expliciet anti-populistisch profiel ontbreekt.
Meer directe democratie en burgerinspraak
50PLUS pleit voor meer directe democratie en burgerinspraak, wat kan worden gezien als een poging om het vertrouwen in het politieke systeem te vergroten en zo populistische onvrede te verminderen. Echter, het programma noemt populisme niet expliciet en positioneert zich niet duidelijk als tegenkracht daartegen; de nadruk ligt op het versterken van democratische processen.